Inleiding: een miljardenspel
Het is je lastig voor te stellen; Microsoft betaalt rond 5,5 miljard euro voor de telefoondivisie van Nokia en Google legt rond 9 miljard euro op tafel voor Motorola, het bedrijf dat de mobiele telefoon uitvond. De grootste overname van de afgelopen jaren in de telecomindustrie betreft echter WhatsApp, dat volgens Facebook 11,6 miljard euro waard is - en het personeel krijgt bij elkaar nog eens een paar miljard euro in aandelen als ze een paar jaar blijven.
Dat zijn duizelingwekkende, bijna niet te bevatten bedragen. Ter vergelijking, als Zuckerberg zo'n bedrag had overgemaakt naar de Nederlandse schatkist, hadden we een stuk minder hoeven bezuinigen.
Voor Facebook is het ook veel geld; het bedrijf is zelf ongeveer tien keer zoveel waard als het overnamebedrag. Oprichter Mark Zuckerberg neemt met deze overname dus een gigantisch risico, maar waarom wil Facebook WhatsApp zo graag overnemen? Tweakers dook in de wereld van chatten op je telefoon en ontdekte het miljardenspel achter de strijd om de chatberichten die we elkaar elke dag sturen.

Jouw chats zijn miljarden waard

Het verhaal gaat, al is dat nog niet te verifiëren, dat WhatsApp-oprichter Jan Koum vorige week op Valentijnsdag besloot akkoord te gaan met de overname. Hij zou naar het huis zijn gegaan van Facebook-voorman Mark Zuckerberg, die net met zijn vrouw aan een romantisch diner zat. Hij onderbrak het diner om te zeggen dat hij de overname wilde laten doorgaan en tijdens het dessert zouden ze de details hebben besproken. Het is een typisch Silicon Valley-verhaal; er gaan miljarden over tafel tijdens het eten van chocolade-aardbeien. Zulke anekdotes moeten een bijna Nederlandse sfeer oproepen; wat zijn ze lekker gewoon gebleven.
De overname is echter allesbehalve gewoon. Het bedrag is uitzonderlijk hoog, al komt het niet uit de lucht vallen. Het past in een trend die al een tijdje aan de gang is. Neem nou Viber, de van oorsprong Israëlische app voor videobellen die rond 100 miljoen actieve gebruikers heeft. Viber is kleiner, groeit minder snel en is over de hele linie minder succesvol dan WhatsApp. Het is bovendien niet Amerikaans, wat nogal scheelt bij overnamebedragen, en toch betaalde de eigenaar van Kobo 650 miljoen euro voor de app. Snapchat, een dienst waarmee je berichtjes kunt sturen die na luttele seconden verdwijnen, zou in overnamegesprekken zijn geweest waarbij bedragen tussen de 2 en 3 miljard euro de ronde deden.
De markt voor chat-apps is nog niet uitgekristalliseerd. Er zijn nog diverse bedrijven die heel succesvol kunnen worden. In Nederland is WhatsApp dominant, net als in veel andere Europese landen. In landen als India, China, Japan en Indonesië ligt dat anders. Diensten als WeChat, Line, KakaoTalk en vele andere hebben minimaal tientallen miljoenen gebruikers. Dan zijn er nog kleinere alternatieven, zoals het Nederlandse eBuddy XMS, dat voor vrijwel geen geld in handen kwam van Booking.com.
Vlnr: Google Hangouts, BlackBerry Messenger, Facebook Messenger, WeChat en Line
Ook grote internetbedrijven proberen het; BlackBerry bracht zijn Messenger uit voor iOS en Android, Google kwam met Hangouts, Apple heeft zijn iMessage en Facebook timmert al een tijdje aan de weg met zijn eigen Messenger. Dan zijn de providers nog niet eens op stoom gekomen, want zij willen de positie die ze met sms hebben verloren, heroveren met chatdiensten.
Kortom, iedereen die een rol heeft gespeeld, speelt of wil spelen in de telecomindustrie, is bezig met chat-apps; het is letterlijk een miljardenindustrie. Dat verklaart deels waarom Facebook zo graag WhatsApp wilde hebben, maar er is een nog belangrijkere reden. Dat is dezelfde als het argument waarmee al die bedrijven zich in de strijd om de chats op jouw telefoon begeven; ze denken allemaal dat chat-apps voor je telefoon sociale netwerken als Facebook deels of zelfs helemaal zullen opvolgen.
Het probleem met sociale media als Facebook is namelijk dat ze gebouwd zijn om te communiceren met vrienden, maar dan deels of helemaal in het openbaar. Niet iedereen wil echter in het openbaar communiceren. Veel vrienden spreken elkaar liever in de relatieve privéomgeving van een groepsgesprek dan op Facebook.
Nu heeft Facebook wel een Messenger, maar dat blijft een chat-app van Facebook. Niet voor niets zeggen Nederlanders tegen elkaar dat ze een 'appje' sturen of gaan 'appen'; facebooken is een heel ander werkwoord. Facebook koopt met WhatsApp een deel van zijn eigen toekomst. Immers, de missie van Facebook is mensen zaken laten delen en mensen met elkaar verbinden. Als dat in de toekomst steeds meer gebeurt via chat-apps in plaats van via meer 'openbare' sociale media als Facebook, dan zou het bedrijf zonder populaire chatdienst veroordeeld zijn tot een rol in de marge.
Wat verandert er?
WhatsApp-voorman Jan Koum is in zijn blogpost over de overname vrij stellig over wat er voor gebruikers verandert: niets. Zeker op de korte termijn is dat geloofwaardig. Facebook nam Instagram in 2012 over en ook daaraan is relatief weinig veranderd; het is geen foto-app van Facebook geworden.
WhatsApp heeft echter een totaal andere manier van geld verdienen dan Facebook. WhatsApp vraagt aan gebruikers, nadat de gratis proefperiode bijna eeuwig werd verlengd, een bijdrage van tachtig cent per jaar. In ruil daarvoor zijn er geen advertenties in WhatsApp en geen in-app aankopen, zoals stickers, waarmee concurrenten als Line en WeChat veel geld verdienen. Facebook biedt al zijn diensten gratis aan gebruikers aan en verdient vervolgens geld met advertenties op basis van persoonsgegevens.
Een beetje verandering is bovendien wel nodig. WhatsApp werkt in tegenstelling tot veel concurrenten alleen op telefoons en niet of slechts met omwegen op tablets en desktops. Dat was geen bezwaar tijdens de opkomst van WhatsApp, maar een chatdienst van de toekomst moet overal zijn en zo ziet Facebook dat waarschijnlijk ook.
Er verandert wel iets; WhatsApp is niet langer een onafhankelijk bedrijf. De beslissingen over de koers van WhatsApp vallen onder de verantwoordelijkheid van Facebook, dat een radicaal andere filosofie heeft dan WhatsApp zelf. Het kan twee kanten op gaan; Facebook past zijn strategie aan om WhatsApp tegemoet te komen of WhatsApp wordt een radicaal andere app.
De overname van populaire diensten die gebaseerd zijn op sociale communicatie is een risicovol besluit. Vraag maar aan TMG, dat op het hoogtepunt meer dan 40 miljoen euro betaalde voor Hyves en nu met een vrijwel waardeloos platform zit. Het feit dat Hyves eigendom was van een bedrijf dat ook De Telegraaf uitbaat, deed veel mensen besluiten om weg te gaan. Het was de laatste druppel.
Het imago van Facebook is niet veel beter dan dat van De Telegraaf. Facebook is echter een invloedrijk platform en er is geen geloofwaardig alternatief. Daarom blijven mensen het gebruiken, maar veel liefde voor Facebook is er niet. Zuckerbergs radicale ideeën over privacy en de ophef en irritatie over advertenties hebben tot gevolg dat veel gebruikers Facebook het succes niet gunnen.
WhatsApp is weliswaar marktleider, maar er zijn voldoende geloofwaardige alternatieven voorhanden. Mensen hebben geen specifieke binding met WhatsApp; als hun vrienden overstappen, zullen ook zij overstappen. Facebook moet voorkomen dat WhatsApp onder de chat-apps verwordt tot een soort MySpace, de ooit dominante marktleider die na een spectaculaire overname door News Corp de strijd verloor van Facebook.
Tot slot
WhatsApp zette in de afgelopen jaren de telecomindustrie op zijn kop. Dankzij diensten als WhatsApp draaien nieuwe abonnementen van telecomproviders niet langer om sms'jes en belminuten, maar om de snelheid en hoeveelheid data die je afneemt. Bij veel abonnementen krijg je onbeperkt sms'en nu 'gratis'. Bovendien gebruiken we WhatsApp anders dan we ooit met sms hebben gedaan. Groepen vrienden, familieleden en collega's babbelen onophoudelijk in groepsgesprekken op apparaten die ze de hele dag bij zich hebben, iets wat nog maar zes jaar geleden onmogelijk leek.
Het leek een kwestie van tijd voordat WhatsApp ten prooi zou vallen aan een overname. Er zit een verdienmodel achter WhatsApp, maar elk bedrijf dat draait op durfkapitaal in Silicon Valley heeft een paar manieren om de investeringen binnen enkele jaren terug te verdienen. Een beursgang en een overname zijn twee van de meest toegepaste opties.
De vraag is wat er nu gaat gebeuren, maar Facebook doet er in elk geval verstandig aan om WhatsApp met rust te laten. Hoe minder WhatsApp oogt als een Facebook-product, hoe minder het last zal hebben van Facebooks negatieve imago. Hoe lang het verdienmodel met betalende gebruikers standhoudt onder de leiding van Zuckerberg, is uiteraard een andere vraag.
Facebook is in elk geval niet van plan om van het toneel te verdwijnen. De overnames van Instagram en WhatsApp, en de geruchten over Snapchat tonen aan dat het bedrijf verder denkt dan het eigen platform. Facebook legt de bodem voor een langer bestaan dan zijn eigen dienst, ook als het bedrijf bijzonder diep in de buidel moet tasten voor een 'appje'.
/i/1382703597.jpeg?f=imagenormal)