Inleiding
Twee jaar na de release van Ubuntu 10.04 LTS, dat nog tot april 2013 wordt ondersteund, is het weer tijd voor een nieuwe long term support-versie van Ubuntu. Ondersteuning van de desktopversie van Ubuntu 12.04 LTS, die de codenaam 'Precise Pangolin' heeft gekregen, is van drie naar vijf jaar verlengd. De LTS-serverversies konden al op vijf jaar ondersteuning rekenen.
Ontwikkelaar Canonical wil hiermee het Ubuntu-besturingssysteem voor de komende jaren een vaste basis geven. Bovendien heeft het bedrijf de ambitie om het Ubuntu-ecosysteem flink te vergroten: het op Linux gebaseerde OS en alle aanvullende software en diensten moeten niet alleen op servers en desktops draaien: in de toekomst wil Canonical een rol spelen op de markt voor consumentenelektronica, en dan met name televisies, tablets en smartphones. Daarnaast speelt cloudcomputing een belangrijke rol in de strategie van Ubuntu.
In deze review bekijken we wat Ubuntu 12.04 LTS in zijn mars heeft. We nemen uiteraard de desktopversie onder de loep, maar we kijken ook naar de servereditie en Kubuntu, de Ubuntu-versie op basis van KDE. De 12.04-versie van Kubuntu is trouwens de laatste die onder de vleugels van Canonical verschijnt; in de komende jaren zal deze distro zijn eigen weg - en zijn eigen geldschieters - moeten vinden.
/i/1334668577.jpeg?f=imagenormal)
Installatie: nieuwe keuzes
In de aanloop naar de release van Ubuntu 12.04 LTS ontstond een discussie over de vraag of Canonical de oude, vertrouwde 32bit-versie als standaard aan de gemiddelde gebruiker moest presenteren, of de 64bit-uitvoering.
Voorstanders van de 64bits versie menen dat er inmiddels voldoende hardware op de markt is die met 64bit-software overweg kan. Bovendien presteert een 64bit-versie van Ubuntu gemiddeld beter dan een 32bit-variant en kan er aanzienlijk meer werkgeheugen worden aangesproken. Tegenstanders claimen dat de keuze voor een 32bit-versie van Ubuntu problemen met de compatibiliteit van oudere systemen omzeilt, met name hardware met een beperkte hoeveelheid werkgeheugen. Op het moment van schrijven is de keuze voor een van beide als standaardinstallatie nog niet gemaakt.
Tijdens het ontwikkeltraject werd ook gediscussieerd over de vraag of de iso-images van Ubuntu 12.04 LTS groter mochten zijn dan 700MB, wat zou betekenen dat een installatie-image niet langer op een cd-recordable past. Uiteindelijk werd besloten om binnen deze grens te blijven, zodat een cd bruikbaar blijft als installatiemedium.
Precise Pangolin moet het wel doen zonder de installatietool Wubi, oftewel de Windows-based Ubuntu Installer. Bij vorige releases konden Windows-gebruikers het OS installeren waarna de optie Ubuntu aan het bootmenu van Windows werd toegevoegd. Ook partitioneren is met Wubi niet nodig.
Volgens Canonical is Wubi geschrapt omdat het team van de 12.04-release geen tijd had om de tool bij te werken. Bovendien zou Wubi mogelijk niet compatibel met Windows 8 zijn. De tool is echter nog wel beschikbaar en kan desgewenst aan het installatiemedium toegevoegd worden.

Installatie: als vanouds
Unity: eindelijk finesse?
De komst van de eigen Unity-gui in Ubuntu 11.04 was een mijlpaal voor Canonical. Unity was volgens het bedrijf nodig omdat Gnome 3.0 te lang op zich liet wachten. Bovendien zou Unity de gebruikerservaring voor met name beginnende gebruikers verbeteren met eenvoudige toegang tot de meestgebruikte functies. Een ander streven was om de beschikbare beeldschermruimte efficiënter te benutten door alle franje weg te laten. Unity moest dus simpel en doelmatig worden.
In Natty Narwhal, oftewel Ubuntu 11.04, werd al snel duidelijk dat Unity nog verre van perfect was. Zo konden beginners de Launcher, de taakbalk die standaard aan de linkerzijde van het scherm staat, vaak niet vinden: het intellihide-mechanisme zorgde ervoor dat deze bij fullscreen-applicaties pas werd getoond als de cursor geheel naar links werd bewogen. Ook vertoonde Unity nog bugs en veel applicaties profiteerden er niet optimaal van.
De in oktober vorig jaar verschenen opvolger Oneric Ocelot bevatte enkele verbeteringen aan de Unity-interface. De gui werkte soepeler en er werden de nodige bugs geplet. Ook kon Unity in de 3d-modus gebruik maken van de rekenkracht van de gpu. Er bleven echter klachten; zo was de interface alleen met behulp van niet-meegeleverde tools aan te passen.
Canonical beloofde tegemoet te komen aan de bezwaren en de interface verder te polijsten. Die belofte is in elk geval deels ingelost: als we in het systeeminstellingenmenu de optie 'appearance' selecteren, kan bijvoorbeeld worden ingesteld of de Launcher zich automatisch moet verbergen. Deze optie staat nu bovendien standaard uit.
:fill(white)/i/1334951841.jpeg?f=thumb)
Het aanpassen van het uiterlijk is ook op de schop gegaan. Naast diverse wallpapers kunnen er ook achtergronden uit de pictures-folder worden gekozen, en er kan een gradient worden ingesteld. Verder is het eenvoudig om een thema te kiezen, al ontbreekt een previewmogelijkheid. Handig is dat de iconen in de Launcher verkleind kunnen worden; wij gaven de voorkeur aan 32x32 pixels grote iconen in plaats van de nogal forse standaardinstelling van 48x48 pixels. Al met al is het voor dergelijke aanpassingen niet langer nodig om tweaktools als Ubuntu Tweak, CompizConfig Settings of MyUnity te installeren.
Verbeterd in de Launcher zijn de zogenaamde Quicklists. Deze snelmenu's worden zichtbaar als de gebruiker met de rechtermuisknop op een icoon klikt. Afhankelijk van de applicatie worden een aantal opties geboden: zo biedt de quicklist van Firefox de mogelijkheid om snel een nieuw venster te openen, terwijl de bestandsmanager Nautilus alle aangelegde bookmarks laat zien. Er hadden van ons best wat meer opties mogen zijn, maar het idee is goed en er zijn meer applicaties die specifieke quicklists bieden.
Meer schaafwerk
Canonical heeft de Dash van Unity opnieuw onder handen genomen. Met dit dashboard zijn diverse lenses te maken, die specifieke views bieden voor onder andere applicaties en mediabestanden. In plaats van de grote iconen van eerdere versies toont het dashboard nu recente applicaties, bestanden en downloads.
De nieuwe 'video lens' toont beschikbare online content, onder andere van YouTube, Ted Talks en Vimeo. In de 'applications lens' kan er voortaan beter gefilterd worden en is het mogelijk om het veld met aangeraden applicaties te verbergen. Het indrukken van de 'Super'-toets - in de praktijk is dat meestal de Windows-toets - toont een overzicht met de belangrijkste toetsenbord-shortcuts.
Een belangrijke vernieuwing in Precise Pangolin is de hud, die met een druk op de alt-toets kan worden opgeroepen. Vervolgens kan door het - al dan niet gedeeltelijk - invoeren van een sleutelwoord een menuonderdeel worden gevonden. De hud moet de traditionele menustructuur van Ubuntu op den duur vervangen.
Volgens Canonicals oprichter Mark Shuttleworth moet de hud het eenvoudiger maken om bepaalde handelingen binnen een applicatie te vinden. Ook zou het systeem de productiviteit verhogen. Wij vonden dat de hud in de praktijk prima werkt, al vergt het gebruik ervan enige gewenning. Ook vragen wij ons af of het verstandig is om de normale menustructuur in komende Ubuntu-releases geheel te laten vervallen; met name voor beginnende gebruikers is dat misschien te hoog gegrepen.
:fill(white)/i/1335122476.jpeg?f=thumb)
In het system settings-menu vinden we sterk verbeterde opties voor multimonitor-opstellingen. Zo kan de resolutie per monitor bepaald worden en er kan worden aangegeven of de launcher op beide displays zichtbaar moet zijn. Het spiegelen van de desktop is ook mogelijk. Tot voor kort moesten gebruikers voor de multimonitor-instellingen uitwijken naar propriëtaire drivers, dus de komst van deze nieuwe functionaliteit juichen we van harte toe.
:fill(white)/i/1335122974.jpeg?f=thumb)
Ook nieuw is de privacy-dialoog, in feite een netjes aangeklede versie van de al langer bestaande activity log manager. Met dit programma kan tot in detail worden ingesteld welke applicaties historische gegevens mogen bijhouden, zodat de gebruiker alleen sporen achterlaat als hij daar zelf voor kiest. Aan deze functionaliteit kan menig ander OS een voorbeeld nemen.
Overige wijzigingen
Kubuntu
In februari maakte Jonathan Riddell, hoofdontwikkelaar van Kubuntu, bekend dat Canonical de geldkraan voor het Kubuntu-project zal dichtdraaien. Jarenlang heeft het bedrijf veel geld in de ontwikkeling van de KDE-versie van Ubuntu gestoken - volgens geruchten zelfs miljoenen dollars - maar omdat Kubuntu geen commercieel succes is geworden, heeft Canonical zijn handen grotendeels van het project afgetrokken. Kubuntu, dat nog wel de infrastructuur van zijn voormalige sponsor mag gebruiken, heeft overigens al een nieuwe geldschieter gevonden.
Kubuntu 12.04 LTS is dus de laatste KDE-versie van Ubuntu die met de financiële ondersteuning van Canonical is gemaakt. De nieuwe release bevat weinig grote verrassingen maar wel de broodnodige updates. Zo is KDE's Plasma Workspace and Application - de basis voor de KDE-werkomgeving - bijgewerkt naar versie 4.8. In deze versie is met name het energiebeheer verbeterd; diverse andere verbeteringen worden op Kde.org opgesomd.
In de muziekspeler Amarok is een mp3-winkel geïntegreerd. Dit programma biedt bovendien via GPodder toegang tot een gevarieerd podcast-archief. Rekonq, de standaardbrowser van KDE, is voorzien van de laatste WebKit-engine en zou sneller zijn dan zijn voorganger.
Ook Calligra 2.4 is in Kubuntu opgenomen. Deze uitgebreide kantoorsuite - tot 2010 stond dit pakket bekend als KOffice Project - bevat niet alleen diverse Office-pakketten, zoals een tekstverwerker en een spreadsheet, maar ook de grafische applicaties Krita en Karbon. In deze release is met name de ondersteuning voor het Open Document Format verbeterd en zijn de diagram-editor Flow en de notitie-app Braindump toegevoegd. Ook zijn er optimalisaties voor touchscreens doorgevoerd.
:fill(white)/i/1335209767.jpeg?f=thumb)
Het Kubuntu-team heeft overigens ook een Kubuntu Active Technology Preview vrijgegeven. Met deze experimentele interface moet een gebruiker op een tablet KDE-applicaties kunnen gebruiken. De preview werkt nog erg traag, al wordt wel duidelijk wat het basisidee is: met afzonderlijke Activity-schermen kan de gebruiker taaksgewijs klussen klaren. De toekomst zal leren of KDE op een tablet een serieus alternatief voor de al bestaande interfaces voor touchscreens is, maar wij schatten in dat de kans daarop niet groot is.
Ubuntu Server
Canonical wil Ubuntu Server meer en meer naar voren schuiven als een platform voor cloudcomputing, maar probeert het OS ook te profileren als een solide alternatief voor de zakelijke markt. Daarbij zoekt het bedrijf zelfs de confrontatie met Red Hat: Ubuntu zou zelfs al vaker gebruikt worden voor het serveren van publieke websites dan Red Hat Enterprise Linux. Verder probeert Canonical Ubuntu door zoveel mogelijk serverfabrikanten te laten certificeren. Dat lukt aardig: nog deze maand liet HP weten dat het Ubuntu 12.04 LTS heeft goedgekeurd voor een aantal Proliant-servers.
Om zijn kansen in de snelgroeiende markt voor cloudcomputing te vergroten, werkt Canonical aan tools voor het uitrollen van Ubuntu. Voor Ubuntu Server 12.04 LTS is er bijvoorbeeld de provisioning-tool 'Metal as a Service', oftewel MaaS. Met MaaS moet het voor systeembeheerders eenvoudiger worden om images van Ubuntu Server op nodes te installeren. Voor de bouw van privéclouds met MaaS wordt een webinterface gebruikt.
/i/1333625403.png?f=imagenormal)
En andere belangrijke pion op het schaakbord is Canonical OpenStack. Dit opensource iaas-project, dat al door een aantal grote bedrijven is omarmd, is bijgewerkt naar de laatste Essex-release. Daarnaast levert Ubuntu Awsome, een bundel api's die het mogelijk maakt om gebruikers van het populaire Amazon Web Services naar OpenCloud te migreren. Momenteel ondersteunt de Awsome-bèta Amazons EC2 (elastic cloudcomputing) en S3 (simple storage service).
Ook aan Juju - voorheen bekend als Ensemble - is in het afgelopen halfjaar flink gesteuteld. Met deze tool kunnen systeembeheerders in cloudomgevingen op afstand software installeren en beheren. Ook Juju wordt vooralsnog aangeboden als bèta en is voorlopig dus nog minder geschikt voor productie-omgevingen.
Tot slot is in de nieuwe Ubuntu Server de Landscape-beheertool beschikbaar. Systeembeheerders kunnen met Landscape een groot aantal op Ubuntu draaiende clients of servers, al dan niet binnen een cloudomgeving, via een webinterface beheren. Canonical hoopt in de toekomst een deel van zijn inkomsten uit het aanbieden van dergelijke diensten te halen; de tool is dus tot vijf clients gratis te gebruiken, daarboven moet de beurs worden getrokken.
Conclusie
Ubuntu 12.04 LTS zal zeker vijf jaar meegaan, zo luidt de belofte van Canonical. Als we naar de desktopversie kijken, zien we dat de scherpe randjes van de Unity-interface inmiddels zijn gepolijst. Er zijn met name diverse aanpassingen doorgevoerd die Unity toegankelijker maken voor beginnende gebruikers, en dat is een belangrijke doelgroep. De Ubuntu-ontwikkelaar heeft immers grootse ambities: niet alleen moeten Ubuntu en Unity verder groeien op de desktopmarkt, het tweetal moet ook een rol van betekenis spelen op de markt voor smartphones, tablets en zelfs televisies.
Gevorderde gebruikers profiteren ook van de nieuwe Ubuntu-release: Precise Pangolin is beter te configureren en er zijn minder externe tools nodig. Wel is het langzamerhand tijd dat de grens van 700MB wordt losgelaten; er moeten nu al steeds moeilijkere keuzes worden gemaakt over welke software 'mee mag', en er is nog amper ruimte voor nieuwe applicaties. Mogelijk wordt deze limiet bij de release van Ubuntu 12.10, die Quantal Quetzal zal heten, eindelijk losgelaten.
Bij de serverversie speelt Canonical overduidelijk in op de ontwikkelingen in de markt voor cloudcomputing: meer en meer bedrijven kiezen ervoor om hun it-infrastructuur geheel of gedeeltelijk onder te brengen in cloudsystemen. De diverse toevoegingen aan Ubuntu Server 12.04 om het beheer van cloudcomputing te vereenvoudigen, zullen veel systeembeheerders welkom zijn. Ook is het interessant om te zien of Canonical erin zal slagen concurrenten terrein in de zakelijke markt af te snoepen. Met Ubuntu 12.04 LTS lijkt het bedrijf in elk geval voldoende troeven in handen te hebben om verder te kunnen groeien.
De tijd zal leren of de langetermijnstrategie die door Canonical is ingezet, zijn vruchten zal afwerpen. Aan de vijfjarige ondersteuning van Ubuntu 12.04 LTS zal het in elk geval niet liggen, en bovendien vinden we deze release in vergelijking met de vorige drie versies aanzienlijk volwassener.