Het is eigenlijk een juridisch document, maar het heeft ook als doel om publiek te overtuigen. En dus is de aanklacht van de Amerikaans Justitie en een aantal staten tegen Apple, behalve een beargumentering van de zaak, ook een roast van Apple.
Neem nu het stuk over de privacy en beveiliging van gebruikers, waarover Apples marketing zo vaak rept. "Apple doet concessies aan privacy- en beveiligingsbelangen als dit in Apples eigen financiële belang is, zoals bij het verminderen van de veiligheid van sms-berichten, het aanbieden aan overheden en bepaalde bedrijven van toegang tot meer besloten en beveiligde versies van de App Store, of het accepteren van miljarden dollars per jaar voor het kiezen van Google als standaard zoekmachine als er privacyvriendelijkere opties beschikbaar zijn. Uiteindelijk gebruikt Apple privacy en beveiliging als een elastisch schild dat zich uitrekt of inkrimpt om Apples financiële en zakelijke belangen." Dat moet zeer doen in Cupertino, waar ze zich zo laten voorstaan op privacy.
Ook op wat Apple dan wél doet voor privacy en beveiliging is veel af te dingen, vindt Justitie. "In plaats van te reageren op concurrentiebedreigingen door iPhones voor lagere prijzen aan te bieden aan consumenten of ontwikkelaars betere voorwaarden te bieden, heeft Apple de concurrentie het hoofd geboden door het opleggen van een reeks regels en beperkingen in de App Store-richtlijnen en overeenkomsten met ontwikkelaars, waardoor Apple hogere vergoedingen zou kunnen vragen, innovatie zou kunnen dwarsbomen en minder veilige producten zou kunnen aanbieden. Ook sloot Apple overeenkomsten die het bedrijf in staat zouden stellen hogere vergoedingen te vragen, innovatie tegen te gaan, een minder veilige of verslechterde gebruikerservaring te bieden en concurrerende alternatieven de pas af te snijden."
Justitie vergelijkt deze zaak steeds met een invloedrijke zaak van rond de eeuwwisseling: die over Microsoft en de marktmacht van Windows. Zo merkt Justitie op dat de iPod zo'n succes kon worden doordat iTunes voor Windows kon uitkomen door de zaak tegen Microsoft. En, zegt Justitie met gevoel voor ironie, Microsoft vroeg Apple geen 30 procent voor elk verkocht liedje op iTunes voor Windows.
:strip_exif()/i/1309945383.jpeg?f=imagemedium)
Apple was tot niet al te lang geleden de lieveling van de techindustrie, de grote vernieuwer met producten als de iPhone en iPad, het bedrijf dat je associeerde met een start-upmentaliteit en 'Think different'. Het bedrijf dat onder Tim Cook de jaren onder president Donald Trump zonder kleerscheuren doorkwam.
Dat is nu wel anders. Overheden over de hele wereld zijn de duimschroeven aan het aandraaien. De focus ligt niet langer op de geweldige comeback en het grote succes van Apple in de techindustrie, maar veel meer op Apple dat zich als monopolist gedraagt en concurrentie genadeloos de nek omdraait. Ooit noemde Apple zijn macOS-versies naar katachtigen. Om in die beeldspraak te blijven: een babyleeuw die brult, klinkt schattig, maar als het een grote leeuw is geworden, is die brul ineens eng en willen we de leeuw gaan temmen. Hóe overheden de Apple-leeuw willen temmen, verschilt wel enorm.
Afbeelding bovenaan en op frontpage: DNY59/Getty Images
Waar Justitie Apple voor aanklaagt
Justitie en diverse Amerikaanse staten hebben een zaak gebouwd rondom diverse elementen. De kern van alle klachten is dat Apple zijn dominante marktpositie gebruikt om dominant te worden op andere gebieden of om meer geld te verdienen. "Om het verdienmodel te beschermen, vermindert Apple de concurrentie op de markten voor prestatiegerichte smartphones en smartphones in het algemeen. Het doet dit door de verkoop van smartphones te vertragen en technologie die de concurrentie op de smartphonemarkten zou vergroten, te blokkeren. De onderdrukte technologie zou leiden tot een gebruikerservaring van hoge kwaliteit op elke smartphone, waardoor smartphones op hun beurt zouden moeten concurreren op basis van hun verdiensten." Kortom: zonder Apple was de smartphonemarkt concurrerender geweest.
Justitie neemt bijvoorbeeld aanstoot aan de hoge vergoeding voor Apple bij in-appaankopen. "Als ontwikkelaars een nieuw product of nieuwe dienst bedenken voor iPhone-consumenten, eist Apple tot 30 procent van de prijs van een app waarvan Apple de inhoud, het product of de dienst niet heeft gemaakt. Als een consument vervolgens een extra dienst binnen die app wil kopen, vraagt Apple tot nog eens 30 procent, opnieuw voor een dienst die Apple niet heeft gemaakt of ontwikkeld."
Focus van de aanklacht
1. Superapps
2. Cloudstreaming van games
3. Chatapps
4. Smartwatches
5. Walletapps
De afdracht zit ook in fysieke transacties, vermeldt de aanklacht. "Als klanten koffie kopen of boodschappen doen, vraagt Apple een vergoeding voor elke tap-to-pay-transactie, waarmee Apple zijn eigen vorm van afwikkelingsvergoeding oplegt aan banken en een aanzienlijke nieuwe kostenpost voor het gebruik van de app."
De aanklacht stipt vijf punten aan waarop Apple monopolistisch gedrag laat zien. De eerste daarvan is superapps en dat is een onverwachte. De aantijging is dat Apple superapps geen kans geeft, omdat het bepaalde api's afsluit. De bekendste superapp is WeChat in China, dat onder meer aankopen, taxi's en verzekeringen bundelt in een app, naast regulier chatten en betalen. Dat is niet goed mogelijk onder iOS en Apple wil bovendien 30 procent hebben van elke aankoop binnen een app, waardoor dat economisch lastiger rond te krijgen is; het is te duur om aan te bieden.
Cloudstreaming van games is een ander punt dat Apple specifiek verbood. Waar het streamen van films en series via bijvoorbeeld Netflix wel is toegestaan, verbood Apple cloudstreaming via onder andere Microsoft Game Pass. Sinds januari kan dat wel volgens de regels, maar er is geen app voor bijvoorbeeld Game Pass.
Chatapps hebben geen kans om de standaardapp voor sms of rcs te worden op iOS en ook dat hindert de concurrentie. Daardoor maakt Apple volgens de aanklacht zijn eigen Berichten-app noodzakelijk voor gebruikers. Dat was niet zo geweest als apps ook sms- en rcs-berichten hadden kunnen weergeven. Sowieso ondersteunt iOS pas vanaf versie 18 van dit najaar rcs.
Apple heeft zijn eigen Watch voordelen gegeven ten opzichte van smartwatches van andere fabrikanten. Het is immers onmogelijk om vanaf een smartwatch van een andere maker te antwoorden op berichten en volgens de aanklacht is een consistente verbinding met iOS evenmin mogelijk. Daardoor heeft Apple zijn positie op het gebied van iPhones gebruikt om met smartwatches eveneens een goede positie te bouwen en daarmee heeft het concurrenten belet om betere horloges te maken.
Walletapps ten slotte kunnen op iOS geen gebruik maken van de NFC-chip, hoewel dat nu in Europa wel kan. Het was onmogelijk om een walletapp te maken die op Android en iOS even goed werkte. Daardoor is die markt niet tot bloei gekomen, redeneert Justitie. Dat heeft consumenten belet over te stappen van smartphoneplatform en banken belet om walletapps te bouwen.
Hoe overheden Apple nu aanpakken
Waar andere overheden heel publiekelijk en open communiceren over waar ze Apple allemaal toe dwingen, gebeurt dat in China anders. De relatie tussen Apple en China is toch al complex. China is uiteraard een grote afzetmarkt voor de Amerikaanse fabrikant en daarnaast is het voor de assemblage van apparaten en voor toeleveranciers afhankelijk van het land.
Die relatie is om verschillende redenen gespannen. Zo is China een dictatoriaal land dat mensenrechten niet respecteert. Apple laat zich graag voorstaan op zijn aandacht voor privacy en beveiliging, en komt op voor lgbt-rechten. Buiten die tegenstelling speelt ook het handelsconflict tussen de VS en China. Huawei werd daar al het slachtoffer van, omdat het afhankelijk bleek van Amerikaanse technologie voor het maken van zijn smartphones. Naast technologie voor processors vallen daar uiteraard ook de Google-diensten op Android-telefoons onder.
Apple werd geen slachtoffer van het handelsconflict. Tim Cook is in de jaren dat hij ceo is, goed gebleken in het navigeren door ingewikkelde politieke situaties. Elke onderhandelaar moet echter dingen inleveren en dat bleek ook hier. Dus moest Apple de Chinese overheid toegang geven tot iCloud-encryptie en heeft het data van Chinezen opgeslagen op servers in het land waartoe de overheid toegang kan hebben. Ook voldoet het aan andere wetgeving, zoals de verplichte overheidslicentie voor ontwikkelaars.
:strip_exif()/i/2005816680.jpeg?f=thumblarge)
Het is niet alleen meestribbelen wat Apple in China doet. Het bracht daar als eerste buiten de VS de Vision Pro uit, hoewel dat achteraf samen met een handvol andere landen blijkt te zijn. Ook haalt het geregeld apps uit de App Store, omdat de overheid dat voorschrijft. Dat is redelijk normaal; bedrijven moeten in landen waar ze actief zijn, voldoen aan de wetgeving.
De relatie met India is iets minder complex, maar nog altijd niet eenvoudig. Het land wil Apple er immers toe uitnodigen steeds meer iPhones in India te maken, omdat het de rol van 'fabriek van de wereld' wil overpakken van China. Apple heeft daar oren naar, omdat het met het verspreiden van de productie over diverse landen risico's vermindert. Als India dan echter wetgeving wil maken die Apple dwingt tot bijvoorbeeld USB-C, zet het bedrijf wel als argument in dat het dan echt niet meer iPhones in het land kan gaan producren. Apple voldoet wel zonder morren aan de eis om honderden apps te verwijderen, vanwege de gespannen relatie met China.
In andere landen heeft Apple ook te maken met actievere overheden. In Zuid-Korea lag het bedrijf al eerder onder vuur om het niet-toestaan van andere betaalmethoden en misbruik van de marktpositie, en zo zijn er meer landen.
De interessantste relatie is die met de EU, omdat vanuit de Europese politiek de meeste vernieuwende wetgeving komt over technologie. Daaronder zijn de Digital Markets Act om de macht van big tech te breken, de DSA om de rechten van consumenten bij online diensten te beschermen, de regels rond USB-C en de regels rond het right to repair.
De reactie van Apple tot nu toe en hoe nu verder
Apple heeft nog niet tot in detail gereageerd op de aanklacht. Dat kan ook haast niet, want het is naast een politieke ook een juridische procedure. Wel heeft Tim Cook er iets over gezegd in een interview met CNBC, schrijft The Verge. In het bronartikel van CNBC zijn de citaten niet langer te vinden; waarom is niet bekend.
Cook noemt de zaak 'misguided'. "Ik denk dat de zaak misplaatst is en we zullen ertegen vechten. Het is mijn taak om ervoor te zorgen dat het geen afleiding wordt. En dus, weet je, als je kijkt naar wat ze proberen te doen, is het in wezen de wet gebruiken om te definiëren hoe we producten ontwerpen. En dat zou niet zo moeten zijn."
Inmiddels zijn we een paar maanden verder en zit er nog geen schot in de zaak. Dit soort zaken zijn per definitie langdurig. Er komt uiteraard een zaak met zittingen en uiteindelijk een uitspraak. Daarna is er nog de mogelijkheid tot beroep en zo gaat het door totdat het duidelijk is hoe dit afloopt. In de tussentijd kan Apple ervoor kiezen om al zaken aan te passen om bijvoorbeeld een rechter milder te stemmen of een deel van de grond van de aanklacht weg te nemen. Dat zijn indirecte effecten van een dergelijke zaak, los van de uitspraak. Dat is ook al te zien: gamestreaming is wereldwijd toegestaan en in Europa kunnen apps aan de slag met NFC. Dat laatste komt niet door deze zaak, maar het laat zien dat Apple wel het werk al heeft gedaan om dit ook elders mogelijk te maken.
Tot slot
We horen weinig van Apple, maar reken maar dat deze aanklacht beroering heeft veroorzaakt in de bestuurskamer. Justitie trekt de vergelijking met de zaak tegen Microsoft in de jaren negentig en dat is deels terecht. Apple is een ander bedrijf en de wereld van tech is nu totaal anders, maar het is de eerste grote zaak van de Amerikaanse staat tegen een groot techbedrijf sinds die tijd.
Soms verandert de wereld op slag, maar de meeste veranderingen verlopen geleidelijk. Om Microsoft-oprichter Bill Gates aan te halen: "De meeste mensen overschatten wat er in twee jaar verandert en onderschatten wat er in tien jaar verandert." Dat gaat hier ook gelden; de komende twee jaar heeft dit vermoedelijk nog niet veel effect, maar in de komende tien jaar kan dit dé zaak zijn die Apple, Apples relatie met andere bedrijven en de techsector als geheel enorm gaat veranderen.