Laptops met opvouwscherm Preview

Inleiding

Tablet, laptop of toch iets anders? Op de IFA in Berlijn toonden twee fabrikanten hun nieuwste apparaten die feitelijk tablets zijn, maar dan met dezelfde formfactor als een laptop, dus met twee delen die als een boekje tegen elkaar dichtklappen. In dit geval zit er in plaats van een scherm en een toetsenbord, een vouwbaar oledscherm in, dat over beide delen doorloopt. Als het apparaat als laptop op de tafel staat, kun je een virtueel toetsenbord weergeven op het onderste schermdeel, maar je krijgt er ook nog een fysiek toetsenbordje bij dat je over de onderkant heen kunt leggen. Zo lijkt het net alsof je een doodnormale laptop hebt gekocht. Tegelijk kun je het grote scherm ook als één geheel gebruiken, als een soort grote tablet die je eventueel ook op de tafel kunt neerzetten met behulp van een kickstand.

Al het bovenstaande is van toepassing op de ASUS Zenbook 17 Fold OLED en Lenovo Thinkpad X1 Fold 16". Het zijn apparaten met veel overeenkomsten, waarvan de positionering als high-end hebbeding er ook een is. Zowel de ASUS als de Lenovo kost meer dan 3600 euro inclusief btw en beide komen eind dit jaar in Nederland uit. Naast de overeenkomsten zitten er ook de nodige verschillen in de manier waarop de fabrikanten dit nieuwe concept van een tablet-laptophybride hebben uitgewerkt. In tegenstelling tot wat je misschien zou verwachten, is het vouwscherm ook niet hetzelfde. Beide fabrikanten hebben daarvoor zelfs bij een verschillende leverancier gewinkeld.

Lenovo kan putten uit de ervaring die het heeft opgedaan bij de eerste Thinkpad X1 Fold met 13,3"-scherm, die op de CES in 2020 werd aangekondigd. Voor ASUS is de Zenbook 17 Fold de eerste laptoptablet op basis van een vouwbaar oledscherm, al neemt de fabrikant duidelijk de tijd om hem te perfectioneren. Waar het model van Lenovo deze IFA pas werd aangekondigd, toonde ASUS zijn Zenbook voor het eerst al op de CES begin dit jaar. Bovendien is ASUS op zijn eigen manier ook al langer bezig met het concept van een laptop die niet gewoon een scherm en een toetsenbord heeft. We kennen de fabrikant bijvoorbeeld van zijn laptops met scharnierende aanraakpanelen en touchpads die eigenlijk een schermpje zijn.

In deze preview geven we onze eerste indruk van beide apparaten en tegelijk ook al een voorlopige conclusie. Wie heeft de beste 'foldable laptop' gebouwd?

ASUS Zenbook 17 Fold OLED

De Zenbook 17 Fold OLED heeft van de twee apparaten het grootste scherm, afkomstig van de Chinese fabrikant BOE. Uitgevouwen heeft het een diagonaal van 17,3", een beeldverhouding van 4:3, een resolutie van 2560x1920 pixels en een pixeldichtheid van 185 ppi. Als je het ding als laptop gebruikt en het meegeleverde toetsenbordje over het onderste schermdeel plaatst, heb je daarvan nog 12,5" over met een 3:2-verhouding.

Net als het oledscherm van de Lenovo Thinkpad X1 Fold, en aanraakschermen in het algemeen, glimt het scherm van de Zenbook 17 Fold uitbundig. Zoals blijkt uit de foto's, wordt de afleesbaarheid in de volle zon daarmee een probleem, al geldt dat vermoedelijk ook voor het apparaat van Lenovo. Het oppervlak voelt ietsjes stroever dan een normaal glazen touchscreen, maar lijkt niet gemakkelijk te beschadigen. Zoveel vertrouwen als Lenovo heeft ASUS nog niet in de krasvastheid van het scherm: de concurrent laat je met een styluspen op het scherm tekenen, maar de Zenbook 17 Fold heeft daarvoor geen ondersteuning. Ten opzichte van Samsungs foldable smartphones, met het kenmerkende gootje in het midden van het scherm, valt de zichtbaarheid en voelbaarheid van de vouw erg mee.

Het scherm van de Zenbook 17 Fold OLED wordt omgeven door een vrij brede, ietwat verhoogde bezel met een rubberachtige afwerking, net als de rand rondom het scherm van Lenovo's eerstegeneratie-Thinkpad X1 Fold uit 2020. Over de scharnieren zit ook een stukje rubber, dat de bovenste en onderste bezels met elkaar verbindt. Tijdens het in- en uitvouwen zie je dit deel ook een stukje uitrekken. De scharnierbeweging voelt soepel aan, waarbij beide delen goed op zijn plek blijven staan in een bepaalde stand. Dichtgeklapt houden magneetjes de delen bij elkaar. ASUS legde in zijn presentatie veel nadruk op de duurzaamheid van het scharnier; dat zou zijn getest op 30.000 keer vouwen, ofwel vijf jaar gebruik.

De constructie van de Zenbook 17 Fold heeft wat weg van de gemiddelde smartphone of tablet, met een metalen rand aan de zijkant en glasplaten aan de achterkanten van ieder gedeelte. Rondom de rug van het boekvormige apparaat heeft ASUS een kunstlederen kaft geplaatst. Aan de kant die in laptopmodus op tafel staat, zit die kaft vast bevestigd. Vanwege de vouw was aan de andere kant een uitschuifconstructie noodzakelijk, waarvan ASUS op zijn beursstand ook het binnenste laat zien. Door het zachte en relatief dikke materiaal bij de vouw, houdt de Zenbook 17 Fold bij het meenemen prettig vast. Als we het systeem even op zijn staart trappen, ontdekken we nog een ander voordeel: de hardware zit precies onder dit lederen gedeelte, dat goed isoleert, waardoor je het apparaat in de hand nauwelijks warm voelt worden. In de kaft van het apparaat zit ook de ingebouwde kickstand verwerkt, waarmee je het apparaat in landschapsmodus op tafel kunt zetten. Rubberen nokjes voorkomen krassen op de zijkant. Zonder extra accessoires is het niet mogelijk om de Zenbook 17 Fold uitgeklapt in portretmodus neer te zetten.

Uitgeklapt is de Zenbook 17 Fold slechts 8,7mm dik, maar het apparaat vouwt niet erg strak op. Dat zie je ook al in de laptopmodus; het onderste stukje scherm, ongeveer ter hoogte van de startbalk, buigt een klein stukje naar het toetsenbordje toe. De minimale buigradius van het gebruikte oledscherm lijkt een stuk groter dan het scherm dat Lenovo gebruikt, en ASUS heeft het scharnier ook niet voorzien van een speciale teardropconstructie om de vouw kleiner te maken. Zonder het toetsenbordje zit er zo een brede opening aan de achterkant van het apparaat. Je kunt het meegeleverde, losse bluetoothtoetsenbordje tussen beide gedeelten plaatsen en de opening verkleinen, net zoals Lenovo deed bij zijn eerste Thinkpad X1 Fold. Ook dan zijn er nog wel wat kieren aan de zijkant te zien. Het toetsenbordje heeft een kunstlederen afwerking, toetsen van normaal laptopformaat, een prima travel en een duidelijke aanslag. Het touchpad aan de voorkant is noodzakelijkerwijs aan de kleine kant, maar reageert prima.

Naast een 5-megapixelwebcam heeft de Zenbook 17 Fold ook nog een aparte infraroodcamera voor gezichts- en aanwezigheidsherkenning. Bovendien heeft ASUS een kleursensor toegevoegd, waarmee het apparaat zijn kleurtemperatuur automatisch zou kunnen aanpassen op het omgevingslicht. Daarmee kan het scherm er in theorie meer uitzien zoals een stuk papier, maar hoe goed dat werkt, hebben we in de korte tijd op de beurs niet kunnen zien.

Lenovo Thinkpad X1 Fold 16"

Lenovo heeft zijn tweedegeneratie-Thinkpad X1 Fold voorzien van een 16,3"-scherm, waarmee de fabrikant het gevoel van een 12"-laptop wil geven. Dat is althans de diagonaal van het scherm die overblijft wanneer je het toetsenbordje plaatst. Het scherm is iets minder breed dan dat van de Zenbook 17 Fold. De resolutie is een ongebruikelijke 2024x2560 pixels, zodat het scherm iets scherper is, met een pixeldichtheid van 200ppi. Lenovo belooft ook een iets hogere hdr-piekhelderheid van 600cd/m2 in plaats van de 500cd/m2 die ASUS opgeeft.

De schermleverancier voor de nieuwe Thinkpad X1 Fold is Sharp. Lenovo zegt onder andere voor deze leverancier te hebben gekozen om smallere schermranden en een scherpere vouw mogelijk te maken. De bezels van het apparaat van Lenovo zijn inderdaad een stuk smaller dan de tegenhanger van ASUS, waarmee de Thinkpad er ook moderner uitziet. Iets wat ook opvalt, is dat de schermranden niet stroef aanvoelen, maar zijn gemaakt van glad plastic. Daarmee worden ze minder snel vies dan bij de Zenbook 17 Fold. Datzelfde geldt ook voor de achterkant van het apparaat. Beide delen van de Thinkpad X1 Fold zijn bedekt met een geweven materiaal dat vergelijkbaar is met nylon, met een prettig aanvoelende textuur. Volgens Lenovo is het gemaakt van gerecyclede waterflessen. De verdere constructie van de Thinkpad X1 Fold is ook een stuk simpeler: hier geen over de achterkant vouwende kaft van leer, maar gewoon een zichtbaar scharnier. Dat heeft een metalen middendeel dat bij het dichtvouwen van het apparaat tevoorschijn komt, vergelijkbaar met Samsungs foldable smartphones.

Ook bij Lenovo is het vouwbare scherm door de glimmende coating wel makkelijk te bevlekken. Hoewel de fabrikant zegt dat het oppervlak van het scherm niet is gemaakt van ultra thin glass, zoals bij de foldable smartphones van Samsung, vonden we het scherm in de praktijk behoorlijk glad en glasachtig aanvoelen. Net als bij de Zenbook is de vouw in het midden minder goed zichtbaar dan bij Samsungs vouwtoestellen. Bovendien voelt het scherm onder de vouw uitgeklapt ook rigide aan, met een klein hobbeltje op het punt waar de verschillende ondersteunende plaatjes onder het scherm elkaar afwisselen. In tegenstelling tot bij het apparaat van ASUS, heeft Lenovo wel ondersteuning voor een styluspen toegevoegd. De Wacom-pen is magnetisch te bevestigen aan de zijkant en raakt niet van de wijs in het gebied van de vouw. Wat ons in de praktijk ook verbaasde, was de harde punt van de Lenovo Precision Pen, terwijl de Samsung Galaxy Fold4 een speciale pen nodig heeft met een inverend puntje om krassen op het scherm te voorkomen. Kennelijk is Lenovo daar minder bang voor.

Lenovo zegt het scharnier van de Thinkpad X1 Fold te hebben ontwikkeld in samenwerking met het team achter de vouwbare smartphone razr van Lenovo-dochter Motorola. Dat is duidelijk te zien aan het ontwerp; bij het opvouwen wordt het scherm in dezelfde waterdruppelvorm vastgehouden als bij het Motorola-toestel. Het voordeel van die constructie is dat beide delen van het apparaat dichter tegen elkaar aan kunnen vouwen, zonder dat het scherm een hele scherpe vouw hoeft te maken. Lenovo zegt daarvoor te hebben gekozen vanwege de feedback op de eerste Thinkpad X1 Fold, die net als de ASUS Zenbook 17 Fold niet helemaal dicht kon vouwen. De nieuwe Thinkpad X1 Fold kan dat wel, met dank aan zijn bijzondere scharnier.

Het scharnier maakt dat de Thinkpad er geavanceerder uitziet, en dunner aanvoelt dan de ASUS Zenbook 17 Fold. Net als bij het apparaat van ASUS houdt het scharnier beide delen goed op hun plek als het apparaat deels is opengevouwen. Dichtgeklapt vonden we het soms wat lastig om de delen van elkaar te krijgen.

Doordat de nieuwe Thinkpad helemaal dichtvouwt, is tussen beide schermdelen geen ruimte meer voor het losse toetsenbordje. Die kan in plaats daarvan magnetisch tegen de achterkant van de Thinkpad X1 Fold worden 'aangeplakt', zodat toch een heel plat en makkelijk meeneembaar pakketje ontstaat. Het toetsenbord van de Thinkpad X1 Fold zou precies dezelfde indeling hebben als dat van de Thinkpad X1 Nano, alleen dan met een kleinere bovenste toetsenrij. Hoewel de toetsen genoeg travel bieden, is de feedback naar onze smaak wat slap. Fijn is wel de ingebouwde vingerafdrukscanner. Het kleine touchpad aan de voorkant heeft geen fysieke muisknoppen onder het oppervlak, maar een trilmotortje dat zorgt voor haptische feedback die op een klik lijkt, zoals je wellicht kent van een Apple MacBook. Dat werkt in de praktijk prima, al is de feedback lang niet zo sterk als bij Apple.

In tegenstelling tot de ASUS Zenbook 17 Fold, heeft de Thinkpad X1 Fold geen ingebouwde kickstand. Dat is bij Lenovo een los hulpstuk. Zoveel losse accessoires meenemen, klinkt wat omslachtig, en het maakt het gewicht ook hoger: als losse tablet weegt de X1 Fold 200 gram minder dan het model van ASUS, maar inclusief alle hulpstukken is het gewicht 100 gram hoger dan de Zenbook met toetsenbordje. De uitvoering van Lenovo biedt daarentegen meer gebruiksmogelijkheden dan bij de foldable van ASUS. Je zet de Thinkpad X1 Fold net zo makkelijk in landschapsmodus als in portretmodus op de tafel neer. De kickstand kan eventueel aan het toetsenbordje worden vastgemaakt en samen met het toetsenbord tegen de achterkant van de foldable worden aangeplakt. Zo is hij alsnog makkelijk mee te nemen.

Softwaretechnisch vielen tijdens onze previewsessie nog de nodige kuren op, die met het uiteindelijke model hopelijk zullen worden opgelost. Zo functioneert het automatisch wisselen tussen tablet- en laptopmodus niet altijd even goed, waarbij het onderste schermdeel soms leeg bleef na het verwijderen van het toetsenbordje. Tot twee keer toe reageerde het systeem zelfs helemaal nergens meer op en moesten we een harde reset uitvoeren voordat het geheel weer werkte. Het bluetoothtoetsenbordje moest bij een van de samples met een kabel worden verbonden omdat de draadloze verbinding het niet meer deed; bij een tweede exemplaar deed de bluetooth het wel, maar werkte de muis weer niet. Lenovo heeft dus nog wel wat werk te verrichten voor de uiteindelijke introductie in de winkels.

Hardware en voorlopige conclusie

Zowel de ASUS Zenbook 17 Fold als Lenovo Thinkpad X1 Fold wordt aangedreven door een twaalfdegeneratie-Intel Alder Lake-cpu. Het is een chip uit de ultrazuinige U-serie, dus met een lager tdp dan de meeste andere notebookprocessors. Op de beurs waren de testmodellen voorzien van een i5-processor, de i5-1230U in het geval van de Lenovo en de i5-1250U in het geval van de ASUS. Beide hebben twee snelle en acht efficiënte kernen, waarbij het verschil hem zit in een iets hogere kloksnelheid. De twee apparaten zijn verder voorzien van 16GB Lpddr5-werkgeheugen en een PCIe 4.0-ssd.

Beide fabrikanten toonden op de beurs een opengewerkte versie van het apparaat, zodat goed zichtbaar is wat er binnenin gebeurt. ASUS heeft gekozen voor een strikte onderverdeling: alle hardware in het ene deel, een grote 75Wh-accu in het andere gedeelte, dat in laptopmodus onderaan komt te staan. Voor de koeling heeft de Zenbook een klein fannetje, dat met behulp van een heatpipe in verbinding staat met de processor.

ASUS Zenbook 17 Fold en Lenovo Thinkpad X1 Fold

Binnenwerk van de Asus Zenbook 17 Fold (links) en Lenovo Thinkpad X1 Fold

Lenovo heeft voor de nieuwe Thinkpad X1 Fold een volledig passief koelsysteem ontworpen, met een grote heatsink van koper en grafiet. Interessant is ook dat de accu is verdeeld over twee cellen: een grote 48Wh-cel in het schermdeel tegenover de hardware, en een kleiner 16Wh-exemplaar naast de processor. De laatste is optioneel, maar de in Nederland geleverde variant zal hem wel bevatten. Net als de Zenbook 17 Fold heeft de Thinkpad een normale en dus vervangbare M.2-ssd, maar ook de netwerkmodule kan bij Lenovo worden losgeschroefd.

Op het vlak van aansluitingen hebben beide apparaten twee USB-C-poorten met ondersteuning voor Thunderbolt 4. De Thinkpad X1 Fold heeft ook nog een derde USB-C-poort zonder Thunderbolt. De Zenbook 17 Fold heeft een 3,5mm-koptelefoonpoort, en in de doos een verloopje van USB-C naar Ethernet. Beide convertibles hebben moderne Wi-Fi 6E-connectiviteit, waarbij de Thinkpad X1 Fold optioneel 5G kan ondersteunen.

Een definitieve conclusie over de systeemprestaties kunnen we uiteraard nog niet trekken, al was het maar omdat ASUS de uiteindelijke winkelversie van de Zenbook 17 Fold met Core i7-cpu's gaat uitrusten, terwijl de software van de Lenovo Thinkpad X1 Fold duidelijk nog niet af was. We hadden op de beurs evengoed de kans om enkele tests te draaien op beide Core i5-modellen. De resultaten zijn interessant: niet de ASUS Zenbook, met zijn actieve koeling, maar de Thinkpad X1 Fold trekt aan het langste eind als het gaat om de prestaties. De reden daarvoor is vermoedelijk dat ASUS de processor heeft begrensd op een langetermijnverbruik van 9W, terwijl de processor bij Lenovo volgens de fabrikant kan doortrekken naar 13W. Zo ligt de score die gemeten is in Cinebench 23 een derde hoger bij de Thinkpad X1 Fold.

Voorlopige conclusie

Met de Thinkpad X1 Fold 16" en Zenbook 17 Fold tonen Lenovo en ASUS twee varianten op een vernieuwend concept: een laptopvormig apparaat zonder toetsenbord, maar met een groot, vouwbaar oledscherm. Volledig nieuw is het concept niet, want Lenovo heeft al ongeveer twee jaar een apparaat op de markt dat hierop lijkt. Met het grotere scherm van 16" of 17" zijn de nieuwe modellen van dit jaar wel bruikbaarder als laptopvervanger.

In de praktijk zijn er tussen beide 'foldable laptops' veel overeenkomsten, maar ook veel verschillen, zo werd duidelijk toen we met de apparaten aan de slag gingen. Beide fabrikanten kiezen bijvoorbeeld een andere schermleverancier en hebben ook andere oplossingen bedacht voor de dagelijkse dingen waar je bij dit vernieuwende concept tegenaanloopt. Bijvoorbeeld: hoe zet je het apparaat het beste neer op tafel, en waar laat je het bijgeleverde toetsenbordje op het moment dat je hem weer meeneemt?

Op zichzelf is de ASUS Zenbook 17 OLED een mooi en futuristisch apparaat, waarbij de fabrikant duidelijk aandacht heeft besteed aan het design en materiaalgebruik: glas, magnesium en kunstleer. Handig zijn de ingebouwde kickstand en het makkelijk meeneembare toetsenbordje, waarmee je potentieel een veelzijdige convertible in handen hebt.

Uit de directe vergelijking met de Lenovo Thinkpad X1 Fold 16", blijkt wel dat Lenovo al langer ervaring heeft met dit concept, en ook al heeft kunnen doorontwikkelen op basis van eerdere ervaringen. De Thinkpad voelt ten opzichte van de Zenbook next-gen aan: hij ziet er een stuk slanker uit dankzij de smallere bezels en de speciale platte vouwconstructie, je kunt er een actieve stylus bij gebruiken en de prestaties zijn beter, ondanks het gebrek aan een ventilator. De vele losse hulpstukken die niet in de vouw kunnen worden opgeborgen, zien er in eerste instantie wat onhandig uit, maar zijn niet minder makkelijk mee te nemen en maken het apparaat tegelijk nog veelzijdiger. Met dank aan twee jaar extra ontwikkeling lijkt de Lenovo Thinkpad X1 Fold 16" van de twee tablet-laptophybrides de beste keus, maar we zijn benieuwd naar de uiteindelijke winkelversies van beide apparaten.