Nieuwe Commodore-eigenaars kondigen eerste hardware aan: Commodore 64 Ultimate

Er komt een nieuwe Commodore-computer aan. De Commodore 64 Ultimate biedt functies als HDMI-ondersteuning en wifi, en is volgens de makers compatibel met ‘ruim 10.000 cartridges, games en randapparatuur’ voor de originele C64. Het apparaat gaat bij de release 300 euro kosten.

De Commodore 64 Ultimate is de eerste hardware die Commodore uitbrengt onder de nieuwe eigenaren. Het computermerk werd onlangs overgenomen door youtuber Perifractic en een team van enthousiastelingen, waarbij de youtuber aankondigde dat hij inmiddels de waarnemende ceo van Commodore is. Daarbij werd wel gemeld dat de financiering van de deal nog niet geheel rond was. Nu, twee weken later, kondigt het bedrijf zijn eerste systeem aan.

De C64 Ultimate is volgens de makers 'geen software-emulator', maar een volwaardige Commodore 64. Het apparaat is gebaseerd op een AMD Artix 7-fpga, die wordt geplaatst op een 'getrouwe recreatie van het originele moederbord'. Het apparaat krijgt daarnaast 128MB aan DDR2-ram en 16MB aan flashgeheugen. De Ultimate is voorzien van een HDMI-poort, ondersteunt maximaal 1080p-beelden op 60Hz en krijgt 100Mbit/s-ethernet en wifi.

Commodore 64 UltraCommodore 64 UltraCommodore 64 UltraCommodore 64 Ultra

Het systeem heeft verder een geïntegreerd toetsenbord, zoals verwacht van een Commodore 64. Deze bevat 66 toetsen en maakt gebruik van Gateron Pro 3.0-switches met een bedieningskracht van 55 gram. Gezien dat laatste gaat het vermoedelijk om bruine tactile schakelaars. Het apparaat ondersteunt ook C64-cartridges en wordt geleverd met een 'USB-cassette' met ruim 50 games, waaronder 'gelicentieerde klassiekers', naast muziek en demo's.

De makers verwachten dat de Commodore 64 Ultimate vanaf oktober of november wordt geleverd, hoewel ze waarschuwen dat dit een schatting is en dat er nog vertragingen kunnen voorkomen. Het bedrijf neemt momenteel al wel preorders aan. De C64 Ultimate komt uit in verschillende uitvoeringen. Het standaardmodel krijgt een standaardbehuizing en kost 299,59 euro.

Er komen ook Starlight-varianten aan. Die krijgen een doorzichtige behuizing met geïntegreerde rgb-leds, waardoor de behuizing volgens de makers van kleur kan veranderen. Deze kost 342,39 euro. Tot slot is er een Founders Edition-uitvoering. Die krijgt een amberkleurige, doorzichtige behuizing, naast badges die verguld zijn met 24-karaats goud en goudkleurige keycaps. Deze variant kost 470,79 euro.

Commodore 64 Ultra Starlight en UltimateCommodore 64 Ultra Starlight en UltimateCommodore 64 Ultra Starlight en UltimateCommodore 64 Ultra Starlight en Ultimate

De Commodore 64 Ultimate Starlight (links) en Founders Edition

Door Daan van Monsjou

Nieuwsredacteur

13-07-2025 • 10:56

236

Submitter: schroevendraaier480

Reacties (236)

236
232
140
7
1
71

Sorteer op:

Weergave:

Het systeem wordt gebaseerd op de Ultimate 64 Elite-II van Gideon Zweijtzer. Dat betekent dat het een zeer volwassen product wordt, met goede compatibiliteit en veel extra functionaliteit. Zo krijg je een Commodore 64 die een 48MHz-mode heeft, 8 SID-chips, twee gesimuleerde floppydrives, een gesimuleerde printer, een modem, ethernet en Wifi-functies om software te uploaden, de mogelijkheid HDMI-monitoren te gebruiken, een REU, cartridge-emulatie en meer.

Dit is een inherent ander apparaat dan de C64 Mini/Maxi, wat een Linuxcomputer was met een emulator erop. Het is onder de motorkap daadwerkelijk een Commodore 64.

De behuizing is die van Retrofuzion. Het toetsenbord is het Blingboard64.

Kortom, Perifractic heeft bestaande projecten uit de retrocomputergemeenschap genomen, ze samengevoegd en er het juiste merk op gezet. Het is het resultaat van jaren, wellicht tientallen jaren werk om de Commodore 64 gereproduceerd te krijgen en wordt nu heel vakkundig aan een groter publiek gepresenteerd.
Hoe gaan ze aan SID chips komen? Is dat allemaal old-stock? Want die dingen vallen om bij de bosjes.
Hoe gaan ze aan SID chips komen? Is dat allemaal old-stock? Want die dingen vallen om bij de bosjes.
Niet. De SID wordt geëmuleerd. Maar mocht je beschikken over echte SID's, dan zijn daar die twee ZIF-sockets voor. Je kunt kiezen welke gebruikt worden, of zelfs allebei tegelijk naar de twee stereo-kanalen.

Zowel de 6581 als 8580 worden ondersteund, hij detecteert zelf welk type erin zit en gebruikt het juiste voltage.

(edit: voor wie niet weet wat SID is: de sound-chip van de C64. 3 kanaals mono synthesizer, maar voor die tijd geweldig, en zoals @chaoscontrol zegt, enorm gewild.)

[Reactie gewijzigd door RefriedNoodle op 13 juli 2025 12:18]

Voor die tijd geweldig?? Voor deze tijd nog steeds geweldig! ;)
Ik ben benieuwd wat Rob Hubbard van het project vindt. In de jaren 80 bezorgden zijn games soundtracks mij kippevel. Een van de redenen dat ik nu, 40+ jaar later nog steeds een grote fan ben van EDM.
Perifractic is ook een grote fan van Rob Hubbard en heeft in een antwoord op en commentaar van iemand op 1 van zijn Youtube video's omtrent dit Commodore project gezegd dat hij in gesprek is met Rob hierover.
Nou wordt het interessant, heb hier nog een complete chipset (SID/VID/CPU) incl. ROM van de C64 liggen (naast een werkende originele C64) als mijn 1541 met turbo ook nog werkt op de nieuwe wordt het leuk.
Ik heb hier al jaren een Ultimate 64 en ook een Ultimate II+ cartridge voor mijn 'echte' C64 en moet zeggen dat ik mijn 1541 om die reden niet meer gebruik. De emulatie is zo goed dat je alles op een USB kunt plempen waarbij de inhoud -simpel gezegd- als een 1541 te benaderen is. Je kunt je 1541 overigens prima aansluiten als je nog software wilt overzetten van floppy's.
Oh wow dat is wel super vet. Ik vind de emulaties vaak net niet, maar dat komt natuurlijk omdat ik mijn eigen bijna unieke SID ben gewend.
Die kan je erin stoppen, maar ik zie de ultiSID's als superieur, dus ik zou niet weten waarom je dat zou willen.
Neem aan dat de 6582 ook prima ondersteund wordt ;-)
Gewoon in de FPGA. Gideon heeft een prima FPGA-implementatie van de SID. Je kunt er originele SID-chips in plaatsen als je purist bent, maar voor de meesten zal dat niet nodig zijn. Als je wilt weten hoe een Ultimate64 met 8 SID's klinkt, dit is een opname van de eerste editie van de U64. Als je het mij vraagt, klinkt goddelijk!
Als je wilt weten hoe een Ultimate64 met 8 SID's klinkt, dit is een opname van de eerste editie van de U64. Als je het mij vraagt, klinkt goddelijk!
Dit is niet hoe het klinkt. Dat staat ook in de omschrijving van de video.
Ik denk dat je daar veel teveel in leest, maar goed, deze dan:

YouTube: The Tuneful Eight Demo pure UltiSID edition
Ik zit net op https://c-64.nl/sid-chip/ te kijken en volgens mij zijn er ook moderne ARMSIDs en ook de Swinsid te verkrijgen. Alleen zijn die qua geluid niet haalbaar bij de originele SIDs.

[Reactie gewijzigd door Ouwe Rups op 15 juli 2025 22:11]

Ik heb begrepen uit de laatste video van Perifractic dat het een wens is om de (analoge) SID chip opnieuw te produceren. Ben benieuwd wat daar uit gaat komen. Als men de hele set MOS chips opnieuw zou uitbrengen kan dat ook wel eens mooi zijn voor restoratie van de bestaande Commodore machines.

[Reactie gewijzigd door pbeetje op 26 augustus 2025 15:24]

Waar baseer je dit eigenlijk op? Want het staat niet in de bron.
Forum64 is dé bron als je wilt weten wat er in de C64-wereld gebeurt.
Daarnaast is er voor alle Ultimate produkten van Gideon ondersteuning via een Facebook groep. Daar heeft hij vandaag het volgende bericht gepost:
There are so many questions and rumors out there! Is Gideon employed by Commodore now? What is this Commodore 64 Ultimate? What's going on? How does this affect the Ultimate-II cartridges? Why didn't you say anything?!

In the past years, I have given much of myself to support the Commodore community with the Ultimate products, to the point that I find myself sometimes packing boxes or debugging code until past midnight, sometimes with the help of my wife or friends. (My wife helped with the coding by being asleep at those times.. pro-marriage tip!) Without personnel, this has become a non-sustainable situation, which already showed its effects in not having full documentation and sometimes (very) slow responses to issues or repairs.

Then, Perifractic came along and proposed to work together. I gave it a lot of thought. Not surprising, after working for 15+ years on this project. However, after some weeks, I realized that it could be a win-win-win situation; better for myself AND for the community to dive in. I wouldn't be alone anymore in producing, distributing, documenting, supporting and everything else that comes with such an immensely complex project that the Ultimate has become. So eventually, a deal was made.

I have seen some comments about a 'YouTuber' running this. However, a project like this cannot be lifted off the ground by just anyone. Peri is someone with reach. And moreover, he has shown to be someone who is able to bring people together and create a positive and appreciative attitude among everyone involved.

The Ultimate 64 Elite-II is indeed part of a Commodore product: the Commodore 64 Ultimate, as can be seen on the official Commodore website (commodore.net). The design of the motherboard is largely the same, but adapted to some Commodore wishes, and paired with a case and the best new mechanical keyboard currently available; from Jim Drew. In order to support the community as much as possible and avoid any possible disruption of the availability of the U64E-II, I will continue to take orders for this board until Commodore is able to deliver the C64U as a complete package. This package is more than "parts slapped together", we worked in a joint effort to create a cohesive package. To give one example, the case and keyboard (and even power-) LEDs integrate into the motherboard. This is paired with and a new menu, designed by Commodore.

To answer some of your questions: No, I am not directly employed by Commodore. However, I am in the launching team. I have been part of the discussions about technical adjustments. Commodore will start the manufacturing soon, using the same factory as where my initial boards are produced, since they are dialed in to the process and product already.

This agreement will not affect the Ultimate-II+L cartridge in any way. For the foreseeable future, I will continue to manufacture and sell this unit. This means that firmware development for all platforms, including the Ultimate-64 E2 will not end.

Commodore is not just parts. Commodore is a passion that lives in people like you and me, and I am proud to be part of keeping this passion alive!
Dat klinkt erg leuk. Is er ook synthesizer software voor de C64? Tracker software voor de C64 heb ik al gevonden. Die behuizing lijkt ook nog genoeg ruimte te hebben voor een raspberry met multi-effect software. Of andere DIY effect hardware. Ben benieuwd wat voor projecten hier uit komen.
Wat Markus Klein (componist van The Tuneful Eight) gebruikt weet ik niet. Lukhash gebruikt een Cynthcart in bijvoorbeeld deze video. Veel moderne componisten op de C64 werken met Goattracker of Cheesecutter.
Niet echt synthesizer software, maar wel super koel

https://blog.chordian.net/sf2/
meen gelezen te hebben in zijn publicaties (oa plan van aanpak / roadmap / wensen) dat hij druk bezig is met contact te leggen, en of te onderhouden, met de orginele ontwikkelaars en programmeurs.
om zo hun input, visie en wensen mee te nemen in de (door)ontwikkelingen van de nieuwe machine.
hoe realistisch dat is, laat ik even in het midden. enkele belanghebbende hebben de ceo al terug gefloten; te ambitieus en te veel - beter focus leggen op de basis en vanuit daar verder bouwen.

over jaar(tjes?) weten we of dit realistisch is gebleken, of een lucht kasteel. ben benieuwd, vooralsnog klinkt het hoopvol, en lijkt er aardig wat draagvlak te zijn.
Hij slaat redelijk spijkers met koppen op dat punt: Hij heeft Bil Herd (geestelijk vader C16/C128) aan boord evenals Leonard Tramiel (zoon van de oprichter Jack Tramiel). In eerste video zei hij dat hij in gesprek was met Albert Charpentier (ontwerper VIC-II), nu zie ik op de website Charpentier in het team staan. Dan zie ik ook Dave Haynie staan, hij was voor veel Amiga's verantwoordelijk.

De belangrijkste ontwerpers van de Commodore 64 zijn Albert Charpentier, Robert Yannes en David DiOrio. Robert Yannes is het meest schuchter van de drie. Bil Herd is superactief in de huidige gemeenschap, je kunt hem zo mailen of op een forum aanschieten. Albert Charpentier geeft soms een interview. Robert Yannes is zeer schuchter, hij lijkt niet echt met de huidige gemeenschap contact te willen hebben. David DiOrio leeft niet meer.

Uit signalen maak ik op dat Perifractic ook contacten heeft met Robert Yannes, maar het zou mij verbazen als hij instapt. Ik denk dan ook dat hij de belangrijkste mensen nu heeft.
Ik benm benieuwd of hij ook een m2 harde schijf heeft war eht systeem komt op te staan.

ik vind die prijs nogal meevallen.
De "harde schijf" is een interne SD-kaartlezer, die kun je op de foto zien zitten. Daar sla je de ROM's en configuratie op en je eigen diskette- en cartridge-images. Een M.2-slot zou Gideon denk ik wel kunnen maken, maar omdat de C64 geen hoge snelheden nodig heeft, werken SD-kaarten prima. Er zijn ook interne USB-aansluitingen, ook daar kan je USB-sticks in plaatsen en ze als interne "harde schijf" gebruiken.

De prijs heeft mij inderdaad positief verrast. Ik had wel verwacht dat de prijs ging zakken t.o.v. de componenten zoals ze verkocht worden, maar het is echt aanzienlijk minder.
Hoe verschilt dit van een Mister FPGA implementatie, behalve de optie voor fysieke SIDs?
De MiSTer heeft niet de ambitie om met originele hardware te communiceren, dus originele cartridges, floppydrives e.d. zijn niet te gebruiken. De cartridgeemulatie van de MiSTer is ook een stuk primitiever dan die van de U64. Belangrijkste verschil zijn waarschijnlijk de floppydrives, de U64 heeft twee supernauwkeurige virtuele floppydrives ingebouwd. Andere verschillen zijn het modem, de virtuele printer, ethernet/wifi.

Beide projecten zijn bewegende doelwitten die steeds beter worden.
De user Port mist ook op de Ultimate 64 en dit ding. Dat is wat ze de hdmi poorten hebben gezet.

En de meesten zullen gewoon van sd kaart of usb laden en dat werkt prima in de mister, maar belangrijker de mister doet ook veel meer andere systemen.

[Reactie gewijzigd door bzuidgeest op 15 juli 2025 12:16]

Licht eraan wat je wil doen, over het algemeen denk ik dat het verschil 0 is, buiten wellicht demos die hardware trucjes deden of vage floppy beschermingen.

Het beste aan de mister is dat die veel meer systemen kan doen dan alleen c64. Een voor het geval je het niet weet, RMC/ Heber maken tegenwoordig een volledig geïntegreerde versie daarvan. Alles wat je nodig hebt op 1 moederbord in een leuke behuizing. Je hebt zelfs geen de10 Nano board meer nodig.
Thanks, ik ga eens kijken. Ik heb een originele c64 liggen maar de beeldkwaliteit is echt om te huilen. Mijn ti-99/4a is helemaal belly-up. Misschien is een mister wel leuk, hoewel ik me dan weer vaak afvraag; wat kan ik dan wat ik niet in emulatie kan. En dan verdwijnt het idee weer naar de achtergrond 😀
Niets mis met emulatie. Daarom besteed ik ook geen geld aan dit soort producten.

Maar als je de hardware route gaat, zie ik mister als de enige optie. Dat wat altijd iets waar je vaak alles bij elkaar moest zoeken. Maar RMC/Heber hebben dat in hun nieuwe generatie hardware ook overbodig gemaakt. En er zijn andere soortgelijke projecten.
Nieuwsgierigheid maar waarom heeft deze versie zoveel RAM en flash geheugen als het doel is zo exact mogelijk de oude c64 te repliceren?

Stiekem trekt het mij wel om wat mini games of demo's te leren programmeren voor de c64 maar als de hardware hier veel uitgebreider is, maak je dan niet iets dat op een 'echte' c64 nooit zou draaien?
Ik kan niet 100% zien waarom Gideon bepaalde beslissingen heeft genomen, maar ik kan wel redeneren. De Ultimate 64 biedt een Commodore 64, twee virtuele floppydrives, een REU, virtuele cartridges Daarnaast is er een servicecomputer aanwezig, die op dit moment een RISC-V is, die het menu toont dat je op kunt roepen, de USB-sticks leest, de netwerkpoort bestuurt en ook bijvoorbeeld de printeremulatie verzorgt.

Dat betekent dat apparaat dus niet alleen geheugen nodig heeft voor de Commodore 64. Er is ook geheugen nodig voor de floppydrives. Als jij een diskette-image van USB-stick in de virtuele floppydrive steekt, dan moet dat diskette-image in het geheugen geladen worden. Een EasyFlash-cartridge heeft een capaciteit van 1MB, dus als je een virtuele Easyflash wilt aanbieden, heb je daar geheugen voor nodig. En de REU... het heet niet voor niets Ram Expansion Unit, heeft 16MB alleen nodig.

Het is dan zoeken welke chips in de markt betaalbaar verkrijgbaar zijn en technisch eenvoudig aangestuurd kunnen worden. Ik kan me dan goed voorstellen dat Gideon voor een chip van 128MB heeft gekozen.

De C64 Ultimate biedt een C64 aan die slechts licht uitgebreid is t.o.v. de originele Commodore 64. Bijvoorbeeld er zijn SID-chips. Als jij maar één SID-chip gebruikt, werkt dat op een originele C64. Gebruik je twee SID-chips, dan werkt het op een originele C64 waarbij een tweede SID-chip is ingebouwd.

Het is evenzeer een keus om de REU te gebruiken: Als jij de REU gebruikt dan heeft dat gevolgen voor de systeemeisen van je spel. Ook een originele C64 kan evenwel met een REU uitgerust worden om je spel te draaien.

Ik denk dat de C64 Ultimate daarom een prima machine is om te leren programmeren voor de C64. Het apparaat is getrouw genoeg aan het origineel om voor een echte C64 door te gaan. Als je hem inschakelt krijgt je gewoon de machine met 64KB geheugen. Pas als jij een geavanceerd programmeur wordt, zul je vaardigheden krijgen om extra SID-chips en de REU te kunnen gebruiken. Dat gaat nog steeds om hardware-uitbreidingen die al tientallen jaren bekend zijn voor C64-gebruikers.
Nooit geweten dat cartridges echt een ding waren op de C64, behalve dan de fastloaders. Verder was het volop diskettes kopieren. Op de MSX daarintegen waren er volop spellen op cartridge te krijgen, waarbij vooral Konami extra hardware toevoegde.
Bor Coördinator Frontpage Admins / FP Powermod @ruftman13 juli 2025 11:34
De meeste cartridges waren inderdaad Fast Loaders of multi oplosingen. Veel mensen kennen de KCS Power Cartridge denk ik wel of The Final Cartridge III. Toch waren er ook games op cartridge zoals International Soccer en Lemans. Ook werden er cartridges uitgebracht om van de C64 bv een schaak computer te maken.

De populariteit van de C64 was mede zo hoog doordat games eenvoudig te kopiëren waren en er een grote "crackers" scene was. De game cartridges zijn nooit echt populair geweest.

[Reactie gewijzigd door Bor op 13 juli 2025 12:31]

O ja, al die crackers maakte ook hun eigen “show” met een drukke muziek, kleurige tekst, vette graphics. 😀
En niet te vergeten de paginas met asci-kunst die er bij gemaakt werden!
Ik denk dat je verwart met de vroege DOS-periode voor pc's. Commodore had PETSCII, geen ASCII, en daar kon je niet zo veel kunst mee maken. Die "shows" (demo's is het juiste woord) worden nog steeds gemaakt overigens, en er zijn nog jaarlijks meetings, compo's en parties.
Dat doen crackers nog steeds, zelfs hedentendage. Alhoewel er weinig "cracken" meer aan is helaas. Denuvo is "onkraakbaar" sinds EMPRESS is gestopt, en de rest is vaak afkomstig van GOG (geen crack nodig) of Steam (in een handomdraai te kraken). De scene is stervende, helaas.

@jaaoie17 Denuvo is óntzettend moeilijk te kraken, het zit verweven door de gehele programmacode. Ik vermoed dat vanwege het benodigde talent, de mensen die het kunnen wel betere dingen te doen hebben inderdaad. Dat "de scene" er an sich geen zin en heeft geloof ik niet zo, eerder dat ze geen getalenteerde mensen kunnen vinden die het voor niets willen doen. Dat soort talent zit tegenwoordig eerder bij malwaregroepen waar je goed betaald wordt.

[Reactie gewijzigd door TV_NERD op 13 juli 2025 14:01]

Denk dat ze het wel kunnen kraken, maar dat ze geen zin aan hebben.
Omdat Denuvo veel geld kost voor developers/studio's worden sommige games na een tijdje automatisch Denuvo-vrij. En omdat het verwijderen van Denuvo voor 'crackers' nogal tijdrovend is zien ze daarom het nut niet. Bovendien wordt het met iedere nieuwe versie van Denuvo lastiger en is het op het moment maar de vraag of het überhaupt nog werkt volgens de 'oude' methode. Ook aangezien de laatste games met Denuvo die ge-cracked zijn (niet door Empress) een oudere Denuvo versie hadden. De vraag is ook waarom iemand er nog zoveel tijd en moeite aan zou moeten besteden. Slechte games zijn ook de moeite niet waard en de zeldzame top-game is veelal online-only en wordt door mensen gewoon gekocht.

De 'scene' zoals die vroeger was, met de warez-groepen en de 'cracktro's', is aan veranderingen onderhevig geweest net zoals het hele internet aan verandering onderhevig is geweest. Het principe ervan, in essentie de digitale beveiliging van content verwijderen of omzeilen, zal echter pas sterven als of alles zonder beveiliging ter beschikking komt of alles dusdanig beveiligd is dat het niet meer gaat. Het eerste zie ik niet gebeuren en het tweede zou theoretisch kunnen maar kost veel tijd, geld en moeite en heeft ook effect op de systeemperformance waardoor het voorlopig onhaalbaar is.
'The demo scene' genoemd 😏
De GEOS cartridge (bijeengespaard in een zomer vol vakantiewerk) voor mijn C64 destijds, dat was mijn populairste cartridge. Maakte van de C64 een computer met een grafisch besturingssysteem, inclusief WYSIWYG editor (zoals Word) en spreadsheet (zoals Excel).

Later ook een C64 met aangepaste behuizing voor 16x 2-standen schakelaars en een koelingsfan. En 2 1541 drives waarmee ik via speeddad supersnel kopieen van floppies kon maken. Hoefde bij alle lokale computerclub bijeenkomsten in het oosten van Noord-Brabant nooit entree te betalen...mijn schijfkistje met nieuw spul was altijd de meest populaire.

Duurde nog een hele tijd na de introductie van de Amiga voordat ik daarnaar overstapte. Vele leuke herinneringen aan mijn C64-tijd.

Had destijds 1 spel waarvoor 3 floppies nodig waren. Ongehoord in die tijd. Speelde zich af in de toekomst met een crew in een ruimteschip waarin je kon rondwandelen, docken met andere ruimteschepen en ook landen op planeten om daar rond te wandelen/grondstoffen winnen. Kan me de naam niet meer herinneren. ChatGPT snapt ook al niks van mijn beschrijving.
Sentinel Worlds I: Future Magic (1988) ?
Elite? Nu te spelen als Eve Online

[Reactie gewijzigd door merlin_33 op 14 juli 2025 10:27]

Euhm nee Elite is opnieuw uitgebracht enkele jaren geleden als Elite Dangerous door Frontier. En dat is de "echte" opvolger van Elite https://www.elitedangerous.com/

[Reactie gewijzigd door Goros op 15 juli 2025 07:24]

Ja foutje, Ik heb Elite Dangerous destijds bij de ontwikkeling gesponserd en krijg dus alle updates voor niets.
Alternate reality
De Commodore 64 heeft een aantal generaties software gekend:
  • 8K/16K cartridge
  • Eén bestand tape/diskette
  • Meerdere bestanden diskette
  • Bankswitch cartridge
We zijn dus eigenlijk met cartridges begonnen en dat was eigenlijk de cultuur van de Atari 2600 die meekwam naar de Commodore 64. De mogelijkheden van de computer zijn eigenlijk rechtstreeks gekoppeld aan het gebruikte storagemedium. In 8KB of 16KB kan je niet zoveel grafische data kwijt.

Om de mogelijkheden van de C64 te benutten waren cassettes en diskettes veel nuttiger, je kon dan het hele geheugen van 64KB vullen. Cassettes loslaten en overstappen naar diskettes met meerdere bestanden was pijnlijk, want niet iedereen had zo'n dure 1541, maar met 170KB per diskettezijde konden spellen veel complexer en diepgaander worden. Dit waren de gouden jaren van de C64.

Als je op zoek gaat naar de maximale mogelijkheden kom je toch weer bij cartridges uit. Een moderne cartridge heeft een capaciteit van 1MB, wat de capaciteit van diskettes overstijgt. Een cartridge is onderdeel van het interne geheugen van de C64, dus er hoeft niets geladen te worden, grote hoeveelheden grafica en data zijn in een oogwenk beschikbaar, dus dit maakt complexe spellen mogelijk. Moderne C64-spellen tonen grafische pracht die de C64 in zijn gouden jaren nooit gezien heeft en het wordt mogelijk gemaakt door grote cartridges.

Zo'n grote cartridge met bankswitching vereist een grote ROM en hardware om het bankswitchen te realiseren. Deze cartridges werden pas eind jaren '80 economisch haalbare kaart. Nu is het het standaardmedium waarop nieuwe Commodore 64-spellen verschijnen, want cartridges kunnen nog gemaakt worden, diskettes niet meer.

[Reactie gewijzigd door dmantione op 13 juli 2025 16:57]

Bedankt voor de info, top!
Mijn vriend had naast een c64 ook een 128d.
Weer een andere vriend had een amiga computer waarin veel spellen werden gemaakt.

Met de amiga was meer het punt berijkt en wel een hoogte punt van de crackers scene.Hij had veel software waar heel erg veel demos op stonden die voor die tijd voortsstrevend waren.
Nooit geweten dat cartridges echt een ding waren op de C64,
In Europa waren ze niet zo populair. In de VS werden initieel veel spellen verkocht op cartridge.
Bor Coördinator Frontpage Admins / FP Powermod @The Zep Man13 juli 2025 13:57
Dat viel wel mee. De cartridge games waren relatief duur en de beschikbaarheid beperkt. De meeste games kwamen uit op cassette en later diskette. Het aantal games op cartridge is beperkt, zeker wanneer je dat wegzet tegen het totaal aan C64 games.
In de begin periode waren er veel cartridges, vaak van Commodore zelf. Maar het werd een beetje onhandig als je al een uitbredingscartridge had. Bovendien zijn cartridges duur om te produceren.
Voor dat probleem met 2 carttidges haddem sommige MSX en dan weer een mooie oplossing in de vorm van 2 cartridge slots.
x-copy, waren disketten kopiëren op Amiga. Bij commodore waren het gewoon Muziekcassettes in een dubbele cassette speler steken en op rec duwen, terwijl de 'originele' de master diskette was... I'm getting old here, good times!
Ja, en dan niet vergeten met een schroevendraaier de koppen te stellen, anders deed het het vaak niet. Nostalgie..
Commodore heeft in 1990 zelfs nog de Commodore 64 Games System uitgebracht die enkel met cartridges werkte en geen toetsenbord had. Deze is echter keihard geflopt, onder andere wegens een gebrek aan software en omdat het systeem al zwaar verouderd was tegenover de andere systemen op de markt en je voor hetzelfde geld een gewone C64 kon kopen.
Was het ook niet het geval dat sommige games input van de spatiebalk nodig hadden, terwijl die ontbrak op de console? Nogal een slordige misser.
Hij was bedoeld om winkels hun zin te geven. Die waren van mening dat ze wel een spelcomputer konden verkopen en geen homecomputer, dus dwongen ze Commodore om een spelcomputer van de C64 te maken. Dat dat niet ging werken, kwam niet als een verrassing.
Ik.heb hem vadaag met heel veel andere Commodores nog/weer in het echt gezien in het Nationale Computermuseum in Helmond.
Ik hoop voor ze dat er nog voldoende oorspronkelijke en nostalgisch aangelegde C64-gebruikers over zijn die dit gaan kopen.

Hoewel de C64 mijn "eerste liefde" was en ik met programmeren/knutselen aan dat ding echt de basis legde voor mijn carrière, ga ik dit toch niet kopen.
Ik hoop voor ze dat er nog voldoende oorspronkelijke en nostalgisch aangelegde C64-gebruikers over zijn die dit gaan kopen.
Dit soort reacties verbaast me telkens weer. Ik zou bijna durven stellen dat de retrocommunity net zo levend en populair is als de community van de "moderne" games. Alleen zitten de moderne gamers niet in de retroscene dus hebben ze er eigenlijk geen idee van en denken dat het allemaal passé is. Er wordt voor de oude homecomputes (niet alleen de Commodore 64) nog steeds aan de lopende band nieuwe soft- en hardware gemaakt; in sommige gevallen worden er zelfs nu méér games gemaakt dan in de hoogdagen van de oude apparaten. Neem eens een kijke op indieretronews.com bijvoorbeeld, daar heb je een mooi overzicht van wat er allemaal nog verschijnt voor de oude systemen. Amiga, Atari, Coleco, Sega Master System, ze leven nog allemaal als nooit tevoren.
Maar die mensen zijn vooral bezig met de originele hardware niet met een duur omhulsel wat op het origineel lijkt maar het natuurlijk niet is. Ik denk dat Jeroen en anderen bedoelen.
Ik ben actief in het retro wereldje en ik denk dat je onderschat hoe populair fpga based systemen zijn. Originele hardware klinkt leuk, totdat je ziet wat voor extra’s erbij komen kijken om het überhaupt te gebruiken. Je hebt een scaler nodig om het te gebruiken op een modern scherm of je moet een CRT vinden, die tegenwoordig ook steeds zeldzamer worden en dus duurder. Dan heb je te maken met electronica van 40 jaar oud, dus ga er maar vanuit dat je een recap moet uitvoeren. Dan loop je nog het risico dat je caps hebben gelekt met mogelijk nog pcb schade. Het plastic is vergeeld, dus moet je alles retrobrighten. Dit alles voor een set die net zoveel kost als een FPGA systeem wat plug en play is. ik zou daar hobby uithalen maar ken ook verschillende mensen die puur alleen willen gamen.
Ja dus allemaal argumenten om gewoon een modern apparaat te gebruiken en niet perse een overpriced nep c64
Of argumenten waarom ze dit nieuwe apparaat misschien beter wel de originele specs hadden kunnen geven, zodat je weer een 'echte' c64 hebt maar dan met een nieuw PCB.

Dus gewoon uitbrengen met 64k ram, evt de cpu en sound chip in de FPGA programmeren, maar geen fratsen toevoegen zoals ethernet of wifi. En naast hdmi wel de originele poorten om monitoren, diskdrives, joystics e.d. op aan te sluiten.
dus je stelt voor om een FPGA based C64 te maken, maar dan met maar 64K ram?
Dat kan gewoon simpelweg niet. Er bestaat gewoon geen FPGA met 64K ram die de C64 core kan draaien, die core moet in het geheugen geladen worden. Dat terwijl je de FPGA gewoon perfect kan programmeren om maar 64K ram beschikbaar te stellen.

Dan blijft nog ethernet/wifi over. De C64 kon vroeger gewoon met het internet connecten (BBS server). Daar bestond gewoon originele HW voor. De usecase is natuurlijk redelijk beperkt. De HW zal tegenwoordig niet zonder kunst en vliegwerk kunnen connecten met het internet. Dus dan moet je al terugvallen op moderne alternatieven. Dan kan je net zo goed alles netjes integreren middels een ESP32 chip van een paar euro.
Je kunt een C64 Mini of Maxi kopen en dan koop je een Linux-computertje met een emulator erop. Werkt prima, kost minder. Dat heeft gevolgen: Vergeet het maar om je oude cartridges in te kunnen prikken. Vergeet het maar om je oude joystick aan te kunnen sluiten.

Emulatie veroorzaakt latentie, je voelt opeens de vertraging in spellen. Een Commodore 1351-muis maakt bijvoorbeeld nog altijd gehad van een moderne high-end gamingmuis. Je zult dus opeens ervaren dat spellen niet meer spelen zoals je gewend bent.

Binnen de retrocomputerscène is men van mening dat originele hardware, software-emulatoren en FPGA-recreaties elk hun plaats hebben. De FPGA-route is belist de duurste route, maar wint het wat betreft authenticiteit van software-emulatoren en wint het van originele hardware in het leggen van een brug naar moderne randapparaten.
Bor Coördinator Frontpage Admins / FP Powermod @Robertdw13 juli 2025 18:39
Maar die mensen zijn vooral bezig met de originele hardware niet met een duur omhulsel wat op het origineel lijkt maar het natuurlijk niet is.
Dat is niet waar. De originele machines zijn inmiddels kwetsbaar geworden door de leeftijd. Dan vergeet je nog dat je een oude computer als een C64 helemaal niet zomaar kan aansluiten op moderne hardware. FPGA gebaseerde systemen zijn echt populair en voor sommige systemen is er een wachtlijst of moet je wachten op een volgende productie batch.

[Reactie gewijzigd door Bor op 13 juli 2025 18:40]

Maar waarom wordt het dan uitgebracht als een C64 wat het dus uiteindelijk niet is. Maar goed iedereen zo zijn mening.
Bor Coördinator Frontpage Admins / FP Powermod @Robertdw13 juli 2025 20:32
Door de FPGA is dit juist veel meer een C64 dan een device met een emulator. Je kan zelfs je eigen originele chips gebruiken. Nu nog een origineel device uitbrengen als C64 zal niet meer gaan; het oude originele device is al heel erg lang niet meer in productie, de bedrijven er achter bestaan niet meer, de rechten zijn versnipperd en je gaat denk ik geen financiering vinden voor een dergelijke poging.

Dit (en soortgelijke) device(s) zijn voor nu het dichtst je bij het origineel kan komen.
Het is iets meer in de richting maar je kan er nog geen bestaande C64 mods op toepassen omdat je alleen maar een AMD chip tegenkomt als je draden gaat volgen. Volgens mij ook daarom dat niet alle carts werken. Je hebt van die games met bizarre fysieke toevoegingen. Daar gaat dit systeem niks mee beginnen. Wel benieuwd wat zo'n expert cartridge hiervan bakt.
Klopt niet, alle cartridges werken gewoon, met een kleine nuancering: De 48MHz-modus maakt het voor cartridges onmogelijk om stiekem de bus af te luisteren. Dat is ongebruikelijk, dus ga er vanuit dat je hele collectie gewoon werkt en de Expert Cartridge werkt zeker.
Mijn mening is het goed genoeg. Ze emuleren de hardware op hardware niveau en verkopen het als een nieuwe editie van hetzelfde product. Zelfde logica dat je bijvoorbeeld een remaster van een game koopt. Niemand verwacht bij het kopen van een remaster het orgineel. Je verwacht iets dat is zoals het orgineel plus moderne wijzigingen die het prettiger maken in gebruik. Ze vervangen in princiepe de losse chips door 1 chip en maken het beestje modern zodat je er makkelijker wat mee kunt. Persoonlijk is dat voor mij genoeg en zelfs prettig omdat je niet afhankelijk bent van floppy's die niet meer werken. Maar ik ben weer geen purist dus het is mij geen 300 euro waard. Als ik een C54 wil kan ik er een emuleren op mijn Pi400 en ben ik tevreden.
Ach, van de originele C64 zijn indertijd ook allemaal verschillende versies uitgebracht die zowel uiterlijk (de case) als qua moederbord echt flink verschilden. Ook zijn er meerdere versies van de SID chip geweest die echt anders waren/klonken. Ik zie het probleem dus niet zo om de naam te blijven gebruiken. Ik denk zelfs dat deze nieuwe C64 versie beter compatible dan sommige versies van 'originele' C64 computers uit de jaren 80. En dan spreek ik vanuit mijn ervaring met de Ultimate64 en de Ultimate II+ cartridge
Beiden. Originele hardware is belangrijk, maar nieuwe hardware ook. Er zijn echt wel redelijk wat mensen die een Ultimate64 of Mega65 als hun primaire machine hebben en ook de C64 Mini/Maxi kom je tegen.
Och, af en toe is het wel leuk om een MSX met een SCART aan een 55" OLED te hangen met een Onkyo receiver. Man wat een verschil met vroeger :) Helaas is het keyboard redelijk verrot, zeker de spatiebalk. En om dat soort redenen koop je dus een moderne upgrade. Helaas is er niet eentje te vinden voor de MSX, zou ook wel lastig zijn om het model uit te zoeken, hoewel voor NL de Philips VG8235 denk ik de meeste kans maakt.

[Reactie gewijzigd door uiltje op 13 juli 2025 15:59]

Liever de NMS 8245 😁
dit!! ik heb em ook nog liggen, MSX is mijn jeugd :) en bij vrienden natuurlijk wel zitten gamen op een C64, blijven leuke apparaten.
Da's de opvolger met een toetsenbord dat je niet kon bewegen, maar die volgens mij wel weer beter was. En een 720 kiB floppy drive natuurlijk, wij hadden nog een single sided single density drive.
Idem. Het is leuk spul, daar niet van, maar de toegevoegde waarde in bijvoorbeeld zoiets als cartridges ondersteunen is ook echt alleen maar voor de liefhebber -- originele versies van die dingen zullen zelf stevig aan de prijs zijn. Voor wie gewoon nog eens met de opstelling wil spelen is een emulator toch echt wel voldoende. Je moet echt snakken naar de oorspronkelijke look & feel om dit meerwaarde te laten hebben, en dan nog moet je dus pegels neertellen voor iets dat nog steeds geen echte C64 is terwijl je, als je toch zulke bedragen neer wil tellen, ook voor een origineel kunt gaan voor een echt oorspronkelijke ervaring (die dan gelijk een stuk onhandiger is om aan te sluiten, maar daar is het nostalgie voor :+).

[Reactie gewijzigd door MneoreJ op 13 juli 2025 11:17]

Denk dat er vele met jou zijn hoor.


Dit is typisch zo'n dingetje wat prima in het/de verleden/herinnering mag blijven voort leven
300€ voor nostalgie... en vermoedelijk nadien niet meer te bezien, is nu ook niet het einde, toch? En je steunt het project en wie weet wat er nog helemaal terug komt. 🤤
Zo te lezen richten ze zich niet slecht op mensen met hang naar nostalgische gevoelens rond de c64 maar ook nog eens een selecte groep die een heel specifieke mix tussen verleden en heden bedacht door een nieuwe groep ondernemers als waardevol ziet om er minimaal $300 aan uit te geven. Er zal vast een markt voor zijn, maar of die groot genoeg is waag ik te betwijfelen. Zeker als het vol zit met hardware en software die ook zonder merknamen van c64 verkrijgbaar zijn.
Die zal wel verkopen denk ik. Alleen al door pure nostalgie bij veel mensen.

Persoonlijk vind ik dit een van de minst interessante 8-bit homecomputers. C64 basic was een drama (traag en beperkte commando set) vergeleken met de andere 8-bit computers uit die tijd. Als tiener vond ik de Z80 prettiger voor assembly programmeren. De ZX Spectrum was daarom mijn favoriet (ik had deze pas in de 16bit era) omdat er zoveel voor te kopen was in Engeland. Voor de 6502 processor was BBC Micro toch wel king dacht ik zo mbt uitbreidingsmogelijkheden en bruikbare Basic.

Ik had liever een vergelijkbare reproductie van een van de Commodore Amiga modellen gezien (1200 of 3000 ).
Ik heb een C-64 gehad, maar ik zou eerlijk gezegd niet echt weten waarom ik hem zou willen hebben met alle beperkingen (weinig ram, inaladen software).
Het is nostalgie, mannen die jong waren in die tijd willen dit vast hebben, want die krijgen daar een warm gevoel bij. Deze groep is inmiddels de 50 gepasseerd, dus de markt is vrij klein.

€300 is heel veel geld voor wat dit apparaat daadwerkelijk kan, dus het lijkt mij niet dat dit een commercieel succes wordt.

Jonge mensen van nu willen een moderne console waar je 3D games op kan spelen. Logisch lijkt mij.

[Reactie gewijzigd door ABD op 13 juli 2025 15:13]

Ik denk dat je geen idee hebt hoeveel jonge mensen actief zijn. Wij oude rotten zijn op de forums beslist in de meerderheid, maar zijn zeker niet alleen maar oude mannen. Er zijn ook jonge Youtubers zoals Kari Lawler en Eleonora Chialva. Jongeren kijken anders naar de apparaten dan wij, maar ze vinden het beslist leuk en interessant.

En dat bovengenoemde Youtubers dames zijn: Er zijn opvallend veel meidennerds in de gemeenschap actief, de wat oudere mannen kunnen kennelijk hun biologische gevoelens beter beheersen en dat trekt hen.
Ik denk niet genoeg. Enig idee hoeveel mensen een Commodore hadden? En Commodore ging ook failliet. Nog steeds dood en doodzonde, want de Amiga was de PC ver vooruit op hardware en multitaskend OS met GUI. Ik ben er soms nog steeds ziek van hoe dat gegaan is.

MS DOS en Windows 1, 2, 3 en 95/98 wonnen omdat gebruikers geen idee hadden. Mijn vader had een peperdure, technisch inferieure PC met monochroom scherm en noemde mijn Amiga 500 een spelletjescomputer :D
Ja, maar dan kom je bij de definitie van commercieel succes uit: Wat is genoeg? Zeker is dat Gideon nog nooit zoveel Ultimate64's verkocht heeft. Het aantal U64's dat verkocht is, is ongeveer 1000. De teller op de Commodore-website gaat inmiddels richting 2.000 stuks en dat in 1,5 dag. Of de 26400 stuks die beschikbaar zijn gehaald gaan worden, lijkt ondertussen ook geen vraag meer.

De resterende vraag is of je er levensvatbaar een bedrijf op kunt laten bestaan. Dat is heel moeilijk te zeggen, omdat de C64 Ultimate niet het enige product is en ook niet gaat zijn.

Het is heel makkelijk om sceptisch te zijn, op Forum64 verklaarden mensen mij voor gek als ik zei dat Perifractic op 10.000 stuks ging inzetten, dat zou met de omvang van de gemeenschap onmogelijk zijn. Iedereen daar die hem wilde had al een U64, dus het ding zou totaal niet verkopen. Wat zij niet begrepen is dat Perifractic niet aan het publiek van Forum64 aan het verkopen is. Zie hier deze discussie, mensen die niet zo diep in de gemeenschap zitten en besluiten het ding aan te schaffen. Hoppa, 2000 stuks verkocht in 1,5 dag met slechts 79 seconden video.

Wat zijn verdere plannen zijn, ik heb enkele vermoedens, maar er geen inzicht in. Dus of er een bedrijf op kan bestaan, kan ik nu niet beoordelen.
Ik denk niet genoeg. Enig idee hoeveel mensen een Commodore hadden? En Commodore ging ook failliet.
Niets overleeft slecht management? Want aan populariteit lag het niet echt. En ook niet aan de hardware op zich. Gebrek aan vooruitzicht en lui geld willen verdienen, zonder (afdoende) R&D...dat nekt ieder hardware bedrijf. Toen zowel als nu.

En voor zover ik had begrepen, er gaan meer producten verschijnen onder de Commodore vlag. Of de Amiga daaronder valt, dat weet ik niet, maar hoop het wel. Die zou ik wel overwegen om aan te schaffen. Ah, Turrican was al geweldig op de C64, op Amiga nog beter. En de Speedball games? "Ice cream!" of " I scream!" ;)
Behalve dat ik de doelgroep ben, en er denk ik een ga kopem... is het idee ook om een computer op de markt te brengen die je heel goed kunt begrijpen. En dus weer ook jonge mensen aanspreken. Of dat gaat lukken is te bezien.

Om mijn eigen c64 weer aan het werk te krijgen is er veel werk nodig. De voeding moet je nieuw kopen of maken, die is helemaal potted. De computer zelf bevat ook onderdelen die een beperkte levensduur hebben.

En nostalgie is een niet te onderschatten emotie, zeker bij mensen van mijn leeftijd (bijna 50) 😂
Ik heb alleen mijn Amiga1200 nog, maar daar moet ik de muis van vervangen, de voeding repareren en er ontbreekt een toets. Ik heb een paar keer gekeken naar 2e hands of nieuw vervangend materiaal, maar dat is heel duur. Als ik aan het zoeken was, zat ik voor ik het wist in een rabbit hole, was er een halve dag voorbij en had ik de wens om een CPU kaart te kopen met 68030, fpu en meer ram.

Het was moeilijk om mij los te weken van de nostalgie en het goevoel dat die periode mij gaf, maar ik kan gelukkig rationele beslissingen nemen, dus ik zie ervan af. De uren die ik in de C64 en Amiga stak, steek ik nu in mijn PC. Af en toe draai ik een emulator op de PC of op mijn Raspberry Pi.

Goed, ik wil juist 'ontspullen', dat speelt ook.

[Reactie gewijzigd door ABD op 13 juli 2025 21:24]

Je zult er van staan de kijken hoeveel plezier mijn kinderen aan mijn C64 beleven! Met als bonus dat ze meteen leren omgaan met een net iets complexere bediening.
Ja, maar dat doen ze ook met C64 games op RetroPie. Daar hoef je geen €300 voor neer te leggen.

Emulatoren draaien op heel veel apparaten die we allemaal in huis hebben; ik heb vijf apparaten in huis waar het op draait. Op al die apparaten kan ik ze ook spelenderwijs iets laten leren, of het CLI is, een programmeertaal, of iets anders creatiefs.

[Reactie gewijzigd door ABD op 14 juli 2025 00:55]

Ik denk dat het voor de 60-ers die nu (bijna) met pensioen gaan nog wel een leuke hobby kan zijn, maar over een jaar of 10-20 zal het denk ik wel een stuk minder worden.
Het is nostalgie, mannen die jong waren in die tijd willen dit vast hebben, want die krijgen daar een warm gevoel bij. Deze groep is inmiddels de 50 gepasseerd, dus de markt is vrij klein.
Van mijn 13de tot m'n 17de veel mee gedaan. Zelf een digitizer geknutseld om wel 10 seconden digitaal geluid op te kunnen nemen, en passant nog in assembler voor leren programmeren.

Toch zou ik niet zo snel zo'n retro apparaat kopen en mijn frustratie dat ik nooit een Amiga heb kunnen kopen komt dan weer boven vrees ik.
Ik heb zelf vroeger ook een C64 gehad en ben geen developer, maar ik denk dat het voor mensen die dat wel zijn een enorme kick kan geven om anderen te laten zien hoeveel ze uit die beperkte hardware kunnen persen.

Ik ben in elk geval alvast benieuwd naar de Youtube video's die over deze nieuwe C64 gaan verschijnen :)

[Reactie gewijzigd door Uruk-Hai op 13 juli 2025 12:36]

Ik vind het een super vet apparaat, maar ik kan de 300 euro (nog) niet verantwoorden terwijl ik een analogue pocket heb die het in wezen ook gewoon kan. Het is te veel geld voor de nostalgische gevoelens ;). Maar een bedrijf als analogue heeft laten zien dat er een markt voor fpga based systemen zijn.

Als ze een kwalitatief goed product neerzetten zie ik dit wel goed komen.
Ik denk dat iedereen die interesse heeft in zo'n C-64 ook een moderne PC zal bezitten. Dit project leunt sterk op een combinatie van nostalgie en een hobby/passie voor de C-64, en niet alleen met de C-64 zelf maar ook met de community die zich over de jaren heen rondom verzamelt heeft.

Bovendien zijn de beperkingen in sommige opzichten juist iets positiefs, denk aan software- en andere content-ontwikkeling. Eenpitters en kleine teams kunnen zich uitdagen door zo goed mogelijk rondom de technische beperkingen te werken, maar tegelijkertijd zal het ook minder tijd en kosten hebben dan wanneer ze hetzelfde zouden ondernemen met de mogelijkheden van moderne hardware.

[Reactie gewijzigd door jumbos7 op 13 juli 2025 15:20]

Kritiek op het BASIC van de C64 is mogelijk, maar kom dan niet met het BASIC van de ZX Spectrum af, dat was véél erger. BASIC was retetraag, maar toch had de C64 één van de snelste BASIC's van de 8-bit wereld, alleen de BBC Micro was (aanzienlijk) sneller.
ZX Spectrum Basic was slim geprogrammeerd maar had, omdat het doorontwikkeld was uit de ZX80 en ZX81 (resp. 4K en 8K ROM!) veel 'technical debt' waardoor het onnodig traag was.

En dat 'one-key entry' systeem voor keywords was in de praktijk door de 5 functies per toets ook niet geweldig (voor sommige keywords moest je eerst twee shift-toetsen tegelijk indrukken, daarna weer shift en tenslotte de 'echte' toets). Dat is pas verdwenen met de komst van de Spectrum 128 +2, nadat Amstrad Sinclair had overgenomen.
De ZX Spectrum die ik als afdankertje van mijn oom kreeg, was in een serieus toetsenbord gemonteerd. Met de keywords erop gedrukt. Ik kon daar juist veel sneller in BASIC op programmeren, dan op de MSX die mijn broer had. Ik miste dat enorm toen ik aan assembly begon.
Het oorspronkelijke rubber toetsenbord van mijn Spectrum was ook binnen een jaar versleten ;). Daarna een DKtronics toetsenbord aangeschaft met echte toetsen. Je moest wel zelf de stickers met de keywords erop plakken :D . Als je wist op welke toets een bepaald keyword zat kon je inderdaad heel snel in BASIC programmeren.
Maar ik zei niks over ZX Spectrum BASIC. Het oordeel over BASIC was alleen mbt de C64.

Dat ik toch nog veel in BASIC heb geprogrammeerd op de Spectrum was voornamelijk omdat dat mijn enige optie was. Op die leeftijd had ik geen geld om zelf een homecomputer te kopen. De voornaamste reden dat ik uiteindelijk aan assembly begon op de ZX Spectrum, was juist omdat ik BASIC te traag was voor bepaalde toepassingen.
Commodore had in die tijd wel nieuwere versies van Microsoft Basic maar koos ervoor een oudere, beperkte versie te implementeren, want gezien de (voor die tijd) geavanceerde video- en audio hardware zou de voornaamste toepassing toch games worden.

Sinclair had met de ZX Spectrum een andere insteek: gebruikers leren programmeren met een gebruikersvriendelijke Basic (okay, die 5 functies per toets hielpen soms daarbij niet echt ;)). Uiteindelijk werd ook de Spectrum een populaire games machine, ondanks de beperkte hardware (pas de Spectrum 128K had een fatsoenlijke geluidschip).

De 6510 (afgeleid van de 6502) processor had een beperkte instructieset maar had ook diverse slimmigheidjes zoals een 2-fasenklok en zero-page addressing waardoor die op 1 MHz toch vergelijkbare snelheden haalde met de Z80 op 3,5 MHz (de snelste instructies op een 6502 hadden maar twee klokcycles nodig, op de Z80 vier).
Commodore had in die tijd wel nieuwere versies van Microsoft Basic maar koos ervoor een oudere, beperkte versie te implementeren, want gezien de (voor die tijd) geavanceerde video- en audio hardware zou de voornaamste toepassing toch games worden.
En de ROMs waren kleiner dus we mogen het wel een ordinaire bezuinigingsmaatregel noemen. :p De C128 liet zien wat je met een "fatsoenlijke" implementatie van BASIC die wel de mogelijkheden van de machine kon benutten aan kon. BASIC V2 is niet alleen een aanfluiting om dat het een beperkte versie van BASIC is, maar vooral omdat het letterlijk maar twee commando's heeft om iets met de hardwaremogelijkheden van de C64 te doen: PEEK en POKE, waarmee je dan individuele registers aan mag gaan spreken. En dat was nog niet zo erg geweest als ze er ook een assembler in hadden gebouwd zodat je tenminste nog machinetaal kon doen op de bak zelf, maar ook daar was geen geld voor blijkbaar. Een van de eerste dingen die ik deed toen ik assembly begon te leren was een assembler schrijven... in BASIC.

Aardigste wat we ervan kunnen zeggen is dat het de markt wagenwijd open zette voor software om dat manco op te vangen (dingen als Simons' BASIC, en ook assemblers op cartridges).
De 6510 (afgeleid van de 6502) processor had een beperkte instructieset maar had ook diverse slimmigheidjes zoals een 2-fasenklok en zero-page addressing waardoor die op 1 MHz toch vergelijkbare snelheden haalde met de Z80 op 3,5 MHz (de snelste instructies op een 6502 hadden maar twee klokcycles nodig, op de Z80 vier).
Mijn vriend had destijds een XT PC. 640K met een 5 MHz processor, dat moest toch wel een beest van een bak zijn! Ik was best teleurgesteld toen ik zag dat het ding in veel gevallen nauwelijks sneller was dan mijn C64. Toen ik de instructieset van de 8086 eenmaal zag en hoeveel cycli de instructies kostten werd het al snel duidelijk waarom dat zo was...

[Reactie gewijzigd door MneoreJ op 13 juli 2025 12:11]

Niet onderschatten: De C64 had PETSCII. De C64 krijgt veel kritiek omdat je vanuit BASIC geen commando's had voor de grafische mode, sprites en muziek, maar laten we eerlijk zeggen, BASIC is daar ook gewoon niet snel genoeg voor. Met de grafische en kleurrijke PETSCII-tekens kon je in C64 BASIC programma's maken die er best leuk uitzagen en omdat het gewoon tekstmode was, presteerde dat prima.
maar laten we eerlijk zeggen, BASIC is daar ook gewoon niet snel genoeg voor.
Nou ja, dat hangt natuurlijk helemaal af van hoe je het implementeert. De speler reageert ook niet met de snelheid van het licht, tenslotte. Grafische data kan met een editor die dan een beknopte representatie opslaat als DATA statements (met een bijbehorend commando om dat dan snel in te laden). Om muziek te doen kun je gewoon instructies hebben die het afspelen schedulen. Enzovoort. Je moet dan natuurlijk wel een BASIC in elkaar schroeven dat voor zulke doeleinden ontworpen is en dat kost een hoop ROM (en tijd).

Met PETSCII/karakter mode dingetjes kon je inderdaad best een hoop, maar dat kon zich toch niet meten met wat je volledig uit de machine kon trekken.

[Reactie gewijzigd door MneoreJ op 13 juli 2025 13:27]

De Commodore 16 had dan wel een nieuwere BASIC versie en daarop kon je in BASIC wel redelijk eenvoudig muziek maken.
Tsja, de startup melding '64K RAM, 38911 BASIC bytes free' staat bij iederen nog in het geheugen gegrift :). Zelfs de ZX Spectrum had met 48K RAM nog meer geheugen vrij.

Het blijft woekeren met ruimte als je maar 64K adresseerbaar geheugen hebt. Bij de C64 kon je die ROMs dan nog wel uitpagen, maar dan moest je ook wel alles zelf doen in assembly.

De BBC B was in die tijd wel de heilige graal als je zelf wilde programmeren, maar die was ook ruim 2x zo duur als de C64. En had ook maar 32K RAM, en als je een beetje grafische resolutie wilde hebben bleef daar maar 12 of 16K van over.
Mwah... Wat bij de ZX Spectrum veel geheugen gebruikt is de bitmap/attribuutdata, omdat het apparaat geen tekstmode heeft. Bij de ZX Spectrum is het geheugen van $5CCB tot $FF57 voor BASIC beschikbaar, ofwel 41612 bytes, inderdaad meer dan de C64.

Een geheim wapen wat de C64 evenwel had, was RAM onder het ROM. Geheugen onder het ROM is heel geschikt voor een bitmapbuffer of spritedata, want de VIC-II kan het ROM niet zien, hij leest altijd uit RAM. En het RAM is gewoon beschrijfbaar, ook al is het ROM niet uitgeschakeld, want de PLA zorgt dat een schrijfactie altijd naar het RAM gaat.

Een BASIC-programma kan met een eenvoudig LOAD-commando bijvoorbeeld spritedata onder het BASIC-ROM inladen en dan sprites vanuit BASIC tonen en laten bewegen. Wel met lelijke POKE-commando's, het zij zo, maar het droeg zeker bij aan de mogelijkheden van de C64. Het BASIC was lelijk, maar niet onfunctioneel, je kon best leuke dingen in BASIC maken.
Bor Coördinator Frontpage Admins / FP Powermod @tweaker2978913 juli 2025 11:45
De ZX spectrum was op vele vlakken ondergeschikt aan de C64 en zeker in Nederland niet (zo) populair. Op de C64 kon je met bv cartridges ook met assembly uit de voeten. Je vindt er bv hier informatie over: C64 Assembly Coding Guide (Github)
Ik ben opgegroeid in die tijd, en deze discussies doen mij denken aan het schoolplein. Eerst ruzie maken met het andere kamp (C64 vs Speccie vs. BBC Micro) en daarna in elkaar geslagen worden door de gastjes die alle computers stom vonden (of in ieder geval de Bit Gits zoals ik).

De Speccie had lekker grote sprites en een lage prijs, maar daar was ook veel mee gezegd. En die afschuwelijke toetsen ook :D

Ik ben begonnen met C64 en doorgestroomd naar Amiga. Na wat Amiga’s versleten te hebben, ben ik in 2002 overgestapt naar de Mac (ik draaide al Mac apps als Word, Excel en Photoshop op mijn Amiga met Shapeshifter en later Basilisk, dus die stap was laagdrempelig).

Sinds ‘96 stond daar overigens wel altijd een Windows game-pc naast (en dat is nu nog steeds zo).
Bij ons was het altijd C64 tegenover MSX. Mijn oude buurman maakt nog steeds spellen voor de MSX trouwens.
Ik had er bij moeten zetten dat ik het over een brits schoolplein had ;)

Britten kopen het liefste hun eigen meuk (dus Speccie en Micro), en de C64 had een goede marktpenetratie door Commodore UK (ook al was het een Amerikaanse machine)

De MSX was een buitenstaander en deed het veel beter in de rest van Europa. Men zag het hier vooral als een rare dure japanse computer waar je niet de games op kon spelen die iedereen speelde.
In Nederland werd het natuurlijk ook aan de man gebracht door Philips, dat maakt een hoop verschil. Wij kregen een VG8235 omdat er een NL programmeerboek bij zat. En omdat mijn ouders dachten dat het ding op de TV werd gebruikt - de Sony leek meer op een PC. Dat werd het ook, totdat mijn ouders wel weer eens het nieuws wilden zien.

[Reactie gewijzigd door uiltje op 13 juli 2025 14:52]

Het BASIC van de C64 was inderdaad om te huilen, maar de audio- en videomogelijkheden maakten veel goed, en 64K was best stevig voor die tijd. De echte killer feature was uiteindelijk de prijs waarvoor dat alles aan de man werd gebracht; Commodore zette de machine zeer agressief in de markt en het werd alleen maar goedkoper. Wilde je netjes programmeren leren dan zat je met de C64 niet zo goed, maar wilde je vooral spelletjes doen dan had je hier een goeie bak aan. :P

De Amiga is een verhaal apart omdat de rechten daarop apart verkocht zijn. AmigaOS en hardware onder de naam "Amiga" wordt nog steeds verkocht, maar het zal wel weer gedoe zijn om al die rechten bij elkaar te kunnen brengen om een replica van de oorspronkelijke modellen te kunnen maken.
Programmeren deed men niet in BASIC, maar in assembly, een 2GL taal, een laag bovenop machinetaal. Dat waren leesbare instructies, zoals LDA, INC, AND, PHA etc, die tot de instructieset van de cpu gehoorde.

Het liefst gebruikte je daarvoor een machine language monitor van de KCS Power cardridge of de Final Cardrigde.

Je kon direct de chips en het geheugen aansturen, dat was de kracht van de C64.
Ha. Assembler op een cartridge, wat een luxe. Ik had helaas nooit zo'n mooie Final Cartridge, ik moest mijn eigen assembler schrijven. In BASIC ja. :P
Je kon moest direct de chips en het geheugen aansturen, dat was de kracht beperking van de C64.
FTFY. Dat je de hardware direct aan kon spreken was geen specifieke kracht van de C64, dat kon op vrijwel iedere machine uit die tijd (en was nodig ook, omdat je met BASIC maar tot zover kon komen). Maar bij de C64 was het zo goed als noodzakelijk als je meer wilde dan pure tekstspelletjes maken. Vergelijk dat bijvoorbeeld met zoiets als de Atari 800 -- ook niet bepaald de meest geavanceerde machine ter wereld, maar het had tenminste nog support om geluid en grafische effecten rechtstreeks vanuit BASIC te doen. En daarnaast kon je dan nog machinetaal gebruiken als dat toch niet goed genoeg was (wat bij de Atari dan al snel het geval was, omdat de implementatie van BASIC daar erg langzaam was -- maar dat terzijde).

De echte kracht van de C64 was de hardware zelf -- de geluidschip was vele malen beter dan alles wat er op dat moment voor computers te krijgen was, die meestal niet veel verder dan Pacman bliepjes kwamen, en de grafische chip, hoewel niet met de beste resolutie of een breed kleurenpalet bevatte zoveel mogelijkheden om met low-level trucs de boel op te krikken dat de beste C64 demo's dingen doen die op papier volstrekt onmogelijk zouden moeten zijn.

[Reactie gewijzigd door MneoreJ op 13 juli 2025 15:36]

Ik had liever een vergelijkbare reproductie van een van de Commodore Amiga modellen gezien (1200 of 3000 ).
Retro Games Ltd (van de TheC64 en TheC64 mini) hadden een full-size Amiga 1200 reproductie (met werkend toetsenbord en al) aangekondigd. Hij is helaas ook meteen alweer vertraagd.

Maar kijkende naar RGL's eerdere apparaten, wordt dit denk ik weer een software-emulatie dingetje.
Die zal wel verkopen denk ik. Alleen al door pure nostalgie bij veel mensen.
Dat is de reden dat ik het niet koop hou het wel bij de nostalgie :)
Dit heb ik ook. Ik heb veel op de C64 gespeeld: Blue Max etc. Maar ik kon er nooit echt voor warmlopen.

De Amiga daarentegen, now we're talking. :)
Ben benieuwd, gisteren na aankondiging direct 1 besteld. Maar niet in die flitse kleuren. dat vind ik een beetje te overdreven. Ik verwacht ook wel dat de prijzen omhoog gaan als hij eenmaal beschikbaar is.

Gisteren toevallig ook nog me oude commodore 64 aangezwengeld, de ene heeft geheugen problemen, de ander geen beeld. de derde de commodore 64 II werkte nog wel.

[Reactie gewijzigd door nnndoh op 13 juli 2025 11:08]

De issues met je oude computers zijn denk ik nog wel op te lossen. Geheugen chips zijn nog nieuw te koop. Zwart (geen) beeld is erg algemeen en komt voor als een of meerdere van de belangrijkere ICs defect zijn. Voor veel ICs zijn moderne varianten verkrijgbaar dus je oude systemen zijn nog niet opgegeven ;)
Dat verschilt per computer.

Als er destijds off-the-shelve componenten zijn gebruikt, dan is er een kans dat die nog altijd nieuw geproduceerd worden.

Maar Commodore had er een handje van om zijn eigen chips te ontwerpen (chipfabrikant MOS was onderdeel van Commodore, dus ze hadden alles in huis). Hierdoor zitten er een aantal chips in hun hardware die niet meer geproduceerd worden. Voor de C64 is dat bijvoorbeeld de SID geluidschip (die de meesten wel kennen), maar ook de PLA, CIA en verschillende kleine "logic" chips. Bij de Amiga was er sprake van nog meer customchips.

Nu kun je die chips nog wel gebruikt kopen. Sites als Retroleum halen defecte C64s (en andere computers) uit elkaar en verkopen de chips vervolgens los. Maar dat is natuurlijk een eindige voorraad - ooit zijn dit chips niet meer te krijgen of ontzettend duur.

Als je niet met third party replica's in de weer wil dan is dit een dure hobby. Dan is zoiets als deze nieuwe versie wel een alternatief.
Ja dat heb ik dus ook... Die gouden versie is op sich cool, maar als ik naar mijn bureau kijk dan zal het eerder vloeken met de rest van m'n spullen.
Als de nieuwe eigenaren binnen een maand na de overname al een systeem aankondigen zetten ze er wel vaart achter zeg. Hulde!

Ik vermoed dat er genoeg fanatiekelingen zullen zijn die hem zeker kopen.
Dat is het mooie: hij heeft niet zomaar het merk gekocht; hij heeft met de individuele makers van hardware overlegd hoe ze diverse initiatieven onder één banier kunnen brengen om weer iets betrouwbaars in de markt te kunnen zetten.
Ze hebben naar mijn weten ook eerst de koppen bij elkaar gestoken wat ze vanuit die hardware community kunnen doen en daarna pas het merk gekocht. Dus nu hoeven ,e enkel hun plannen uit te voeren. Voorbereiding was waarschijnlijk al lang aan de gang voor de deal echt rond was.
Als de originele joysticks ook ondersteund worden kan ik het alleen maar toejuichen. Niet kapot te krijgen die dingen ondanks het geweld bij spellen als ugh-lympics wat ze te verduren kregen.

The Arcade joystick had ik destijds. Geweldige dingen.

[Reactie gewijzigd door PdeBie op 13 juli 2025 12:08]

Bor Coördinator Frontpage Admins / FP Powermod @PdeBie13 juli 2025 13:50
De originele joysticks zoals de Commodore C-1342 waren helaas niet van erg goede kwaliteit. The Arcade (en The Arcade Turbo (met een extra vuur button bovenop)) was een erg populaire en robuuste after market joystick.

The Arcade werd gemaakt door Suzo, ontstaan in 1955 in Rotterdam.

The Arcade onderscheidde zich van veel concurrentie door zijn robuuste constructie. De joystick had een versterkte binnenkant van staal had en gebruikte microschakelaars voor de bediening (maar niet voor de vuurknoppen, die bladveren gebruikten).

The Arcade wordt helaas niet meer gemaakt.

[Reactie gewijzigd door Bor op 13 juli 2025 13:52]

Maar ik heb er nog wel eentje met doos weten te kopen. Helaas niet het 2 button model waar ik mee opgegroeid ben. Die had boven ook geen microswitch dus dat ding gaat eerder stuk. Toch gaaf dat veel van de makers - ook van dit product - uit NL komen.
De bovenste vuurknop is inderdaad altijd een bladveer. De onderste vuurknop is bij het tweeknoppenmodel standaard een bladveer, maar de printplaat is voorbereid voor een microswitch. Als de bladveer van de bovenste knop stuk is, even open maken om te kijken wat er aan de hand is. Mogelijk is de bladveer verbogen, vies, of zit er corrosie op.

Als de bladveer van de bovenste niet meer te redden is, verplaats je de bladveer van de onderste knop naar die van de bovenste knop en installeer je een microswitch voor de onderste knop.
De oudere The Arcade had ook een microswitch voor de vuurknop. Die werd later inderdaad door een bladveer vervangen en ik vermoed om prijsredenen: The Arcade gebruikte microswitches van de Zwitserse fabrikant Saia. Tegenwoordig is in Zwitserland produceren gekkenwerk, maar ook in de jaren '80 was Zwitserland al geen goedkoop land om dingen te laten maken. The Arcade was dan ook een prijzige joystick, maar zijn geld dubbel en dwars waard. Ik heb bij enkele van mijn Arcades het snoer moeten vervangen, maar afgezien dat zijn ze allemaal in topconditie. Wat van veel concurrerende merken niet gezegd kan worden.
Met de Arcade heb ik weet ik niet hoeveel uren in Sensible Soccer World gestoken op de Amiga 1200. Was die naam helemaal vergeten.
Toch echt een Arcade joystick kapot gekregen. Wou niet meer naar rechts.
Er zijn dan twee mogelijkheden: Kabel kapot of microswitch kapot. Een defecte kabel heb ik mij mijn eigen Arcades gehad, en is een kwestie van de kabel vervangen. Een defecte microswitch is zeer zeldzaam, maar is geen drama: Deze zijn nog verkrijgbaar.

Oftewel... gewoon repareren dat ding! Spullen uit de jaren '80 geven je die mogelijkheid, gebruik 'm.
Microswitch, misschen heb ik 'm nog wel ergens in een doos. Maar dan zou ik ook soldeerspullen moeten aanschaffen.
De prijs is als ik nu kijk 299 dollar, geen euro. Dat maakt € 256.79 EUR.
Dit is dan weer exclusief belastingen en verzending.
Op basis van de huidige tarieven zou de basisvariant geleverd in Nederland op € 325.22 EUR komen.

Edit: bovenstaand bedrag verzin of bereken ik niet, dat is wat er gerekend wordt als je de bestelling doorklikt en je laat verzenden naar NL. ze geven wel aan dat de prijs nog kan fluctueren i.v.m. eventuele aangepaste tarieven voor invoer of transport.

[Reactie gewijzigd door Davey400 op 13 juli 2025 22:45]

Ik zie op de site toch echt €299 staan. Wel een aanbieding, maar toch.
https://www.commodore.net...-starlight-edition-batch1
Combineer jullie reacties en je krijgt de juiste prijs.

De 299 euro is zonder taxes. Dus in Nederland voor ongeveer 360 euro te koop met de huidige korting.
Dat mag niet in de EU.
Als de doelgroep consumenten is, moet de website de prijs inclusief btw vermelden
De EU heeft niets te zeggen over een Amerikaans bedrijf en een Amerikaanse website. Pas als het bedrijf zich (ook) duidelijk richt op handel met een EU-ingezetene kan een dergelijke wet van belang zijn.

Een Amerikaanse website mag best adverteren zonder belasting / BTW. Waarbij ik nog opmerk dat op de home page van het bedrijf duidelijk vermeld wordt dat prijzen "exclusief fees and taxes" zijn.
De EU heeft wel degelijk wat te zeggen. Als jij je product in de EU wil verkopen, dan dien je toch echt met de wetten/wensen van de EU rekening te houden.

Nu is dat over geheel de EU vrij uniform geregeld dus is het voor een niet-EU bedrijf een makkelijke implementatie in hun website. In Amerika is dat helemaal niet uniform geregeld. En de variatie is niet eens op staatsnivo geregeld. In een heleboel staten kan de taxatie verschillen van stad tot stad. Dat is veel te grote ellende om te implementeren, dus ziet men er maar geheel vanaf in de VS.
Als jij je product in de EU wil verkopen, dan dien je toch echt met de wetten/wensen van de EU rekening te houden.
Als de verkoper zich richt op de EU klant dan (c.q. daar iets wil verkopen) heeft de EU daar wat over te zeggen. Als de verkoper dat niet doet dan gelden de EU wetten niet.

Dat sites als Ali en Temu zich wel aan de EU wetgeving moeten houden komt omdat de site (ook) gericht is op EU ingezetene. (Wat je onder andere kunt zien omdat de site in het Nederlands is).

Een site als lazada.com.ph (gericht op de Filippijnen) heeft niets te maken met de EU ook al koop ik daar als Nederlander wel iets. Dan geldt gewoon het Filippijnse recht.
Of je klikt gewoon even op de bestelknop om dan het resultaat te zien want de afrekening gebeurt in USD en voor het beige model kom je dan gewoon op net geen 380USD uit inclusief verzending en belastingen.
299 dollar is zonder belasting (VAT) in de VS. Daarom is de dollarprijs (zonder VAT) en de euro (inclusief BTW) meestal ongeveer gelijk.

De dollarprijzen zijn zonder VAT, omdat die VAT veelal per staat verschilt.
Zijn de old skool Arcade Joysticks ook nog/weer te krijgen?
Dat lijkt me toch essentieel voor de gamebeleving.
Bor Coördinator Frontpage Admins / FP Powermod @Kerfuffle13 juli 2025 18:01
Dat is niet het originele product helaas. De productie daarvan is helaas lang geleden al gestopt. Dit is een namaak onder een gelijl ogende naam als de joystick van weleer. The Arcade is hier 'ArcadeR'.

[Reactie gewijzigd door Bor op 13 juli 2025 18:02]

Prachtig project maar is het financieel ook levensvatbaar. Wat is de werkelijke vraag naar dit soort product. 300euro is behoorlijk wat geld … en de C64 die-hards, zijn ondertussen 50/60/70ers, mezelf inbegrepen

Een nieuwe Amiga , daar zou ik wel geld aan spenderen 🤩

[Reactie gewijzigd door klakkie.57th op 13 juli 2025 15:00]

Het is moeilijk om daar uitspraken over te doen. Wat hier verkocht wordt zijn producten uit de gemeenschap die met enorm veel inzet in relatief kleine aantallen geproduceerd konden worden. Van de Ultimate64 zo'n tot nog toe zo'n 1000 stuks gemaakt. Dat kan uit.

Wat we nu zien, is dat bestaande producten die al ontwikkeld zijn, gecombineerd worden en de schaalgrootte opeens veel groter wordt, er zijn inmiddels 1500 machines in ongeveer 1 dag verkocht. Doelstelling voor de eerste serie is momenteel 26400 stuks, dat gaat Perifractic zoals het nu gaat makkelijk halen.

De volgende vraag is of je op basis van die inkomsten een bedrijf kan laten draaien. Iedereen is het erover eens, Perifractic inclusief, dat er meer producten moeten komen. Als je zijn video's bekijkt wil hij een bedrijf op twee pijlers bouwen: Retro en wat hij "digitale Detox" noemt: Retroproducten zijn denk ik relatief makkelijk: Er zijn meer mooie spullen die de gemeenschap heeft voortgebracht. Als hij goed onderhandelt met de makers, en het een beetje goed aanpakt, kan hij de Commodore-winkel snel verrijken met meer producten.

Lastiger die die digitale detox, hij bedoeld daarmee eerlijke producten die je niet misleiden met algoritmen, maar producten die in jouw belang werken. Hij wijst daarbij vaak op de domme telefoon die hij gebruikt en zegt dat hij zo blij is dat hij afgekickt is van zijn smartphone...

Of dát een succes wordt, niemand die het weet.

Op dit item kan niet meer gereageerd worden.