Techjuwelen - Commodore 64

De meest succesvolle homecomputer

Commodore 64 - De eerste betaalbare homecomputer

Op Tweakers kijk je de komende zondagen naar Techjuwelen. Sommige producten waren echte gamechangers en hebben de techwereld voorgoed veranderd. In deze nieuwe videoserie bespreken we dit soort producten en vertellen we over de impact die ze hebben gehad of nog steeds hebben. Ook bespreken we producten die ooit veelbelovend waren, maar uiteindelijk een mislukking bleken. In ieder geval vormen alle items die langskomen, een interessant hoofdstuk in de technologiegeschiedenis.

In de zomer van 1982 kwam er een computer op de markt die het idee over wat een computer voor thuis allemaal moest kunnen, voorgoed zou veranderen: de Commodore 64. Deze werd geïntroduceerd op de CES van 1982 en in die tijd had bijna niemand een computer thuis. De Commodore 64 deed alles wat je van een homecomputer mag verwachten en meer. Hij was standaard voorzien van 64kB geheugen, toendertijd een aanzienlijke hoeveelheid, en hij had een goed toetsenbord, waarmee hij geschikt was voor het serieuze werk. Maar de grote populariteit heeft de 64 natuurlijk te danken aan de uitstekende gameprestaties, en die waren mogelijk gemaakt doordat Commodore in 1976 chipmaker MOS Technology had overgenomen.

Ken jij een product dat volgens jou absoluut niet mag ontbreken in deze reeks, laat het dan - samen met een korte beargumentatie - weten in de comments of mail naar [e-mail] en wie weet volgt er een aflevering over.

Reacties (214)

[Jimbolino]

Voor wie wat meer diepte wil over de commodore series kan ik deze van the 8-bit guy aanbevelen:

https://www.youtube.com/w...se7Y6LLPlfsHKcvBCgqaudzVY

[sjaool]

Dan heb ik er nog een voor je, It's a Pixel THING. Wel even door zijn dikke accent heen prikken. Een ander kanaal met veel info is Nostalgia Nerd, Beiden hebben het niet alleen over de Commodore 64 maar ook over de Sinclair ZX Spectrum en de Amiga.

[zaphodbeeblebro]

Jaren lol van gehad. De ZX spectrum 48k (later 128). Heerlijk!

[MASiR]

C64 en ZX nog steed in mijn bezit

[sjaool]

Hier nog steeds een ZX Sprectrum 48KB en een Amiga 500 Plus inclusief HD590 20MB harde schijf en een externe 3.5 inch diskdrive in het bezit.

[MASiR]

Nice. Ik kocht de printer ook ooit bij de C64 maar noiit wat mee gedaan. Ik had m om te gamen LOL. Cassette drive had ik olk maar niet nodig ivm disk drive die er nog is, met een grote bak floppies. Iedereen had de arcade joysricks maar ik vond de langwerpige atari's veel fijner. En een Power cardridge want die was nog betaalbaar

[digifun]

De zx was echt de eerste, dat was een complete revolutie.

[barchettanl]

Je had hier in Nederland, maar vooral ook in het Verenigd Koninkrijk, twee kampen: Commies en Speccies. In Nederland was de Commodore veruit het populairste, in Engeland de Spectrum. Ik behoor, net als jij @digifun tot het Sinclair-kamp.
En of die C64 met z'n 17 miljoen de wereld heeft veranderd? Vlak de ZX Spectrum ook niet uit. Hoewel hij in de VS geen voet aan de grond heeft gekregen (in de vorm van de Timex Sinclair 2068), was hij een razend succes in Latijns America (Brazilië met de MicroDigital TK90X en Argentinië met de Czerweny 2000; beiden clonen van de Spectrum) en vooral ook in Oost Europa. Op scholen in Polen werd de Elwro 800 Junior gebruikt; in Tsjecho-Slowakije was het de Didatik (de naam zegt het al) Gama. Nog veel meer impact had de Spectrum in de Soviet Unie/Rusland: daar werden tot zeker 1991 nog allerlei clone machines geproduceerd. Bij elkaar zullen er dus meer Spectrums en -clonen geproduceerd zijn dan Commodore 64's!

Wil je enkele clones zien, kijk dan eens op mijn webpagina: https://beta.collectorsbr...lair-computers-and-clones

Niet alleen is voor de C64 straks de Ultimate 64 en opnieuw geproduceerde kasten beschikbaar, met de komende ZX Spectrum Next (www.specnext.com) en behuizingen en toetsenborden (www.zxrenew.co.uk) is hetzelfde aan de gang. Ik zou zeggen: als de Spectrum Next uit is, hier ook maar eens aandacht aan schenken. (incl. de clonen )

[Reactie gewijzigd door barchettanl op 22 juli 2024 19:50]

[pe1dnn]

Ook de moeite waard: Micro men over de oorlog tussen Sinclair en Acorn voor het leveren van een computer voor de BBC. https://www.youtube.com/watch?v=XXBxV6-zamM

[sjaool]

Die staat in de documentaire afspeellijst bij mij op Youtube. Inderdaad, echt de moeite van het bekijken waard. Inclusief de vechtpartij in de pub.

[Anoniem: 120539]

Nog een top-docu over Commodore in het algemeen: The Commodore Story.
https://www.imdb.com/title/tt6541512/
https://thecommodorestory.com

Overigens als Kickstarter project tot stand gekomen:
https://www.kickstarter.c...ing-the-world-8-bits-at-a

[Sim]

En voor wie C64-muziek kan waarderen is er Slay Radio met uitsluitend C64-remixes...
https://www.slayradio.org/

[sjaool]

Er is ook nog een interessante nieuwe documentaire voor de liefhebbers van de C64 SID chip: The Chiptune Story 2018.

[DrDelete]

Kijk ook eens naar de website: https://deepsid.chordian.net/

Gemaakt door JCH van Vibrants en je kunt daar de meeste sids rechtstreeks via de browser beluisteren zonder emulator. Mijn muziek bij Audial Arts staat daar ook :-)
https://deepsid.chordian....rs_Patrick/Dirty_Cash.sid

[speedhaste]

The 8-bit guy heeft ook recent nog een game gemaakt voor de C64. (planet x2)
Ik heb zelf vele uren doorgebracht met m'n C64 en heb hem nu ter display staan in mijn kantoor/game room.

[rjmno1]

Ik heb vroeger ook met een vriend met de commodore games gespeelt, en da ging via een cassette bandje.
Je moest een half uur of 20 minuten wachten voordat hij het allemaal geladen had.Meestal met een spel had je 3 levens en als die op waren kon je weer een tijdje wachten voordat hij alles weer geladen had.
Ook nog altijd nostalgie gevoelens bij deze computer, en ik moest de commodore een ding nalaten in een seconde was hij al opgestart.Later kwamen de 5,1\4 floppy drives en kan je heus al je werk opslaan. Ondertussen hadden we ook kopieën gemaakt van de spellen en de Chrome bandjes waren het beste.De originele bandjes wat je kocht in de winkel van een spel of programma deden het allemaal en crashte minder dan de gekopieerde bandjes, waar het aan lag weet ik niet maar die originele bandjes deden het altijd en crashte nooit. Na een tijdje had die vriend van mij een turbo cadridge gekocht en werd de laadtijd verkort en kon je ook met turbo opnemen.Zodat hij sneller kon laden.Er zijn nog verschillende projecten wat over de commodore gaat, ik denk zelf iets gelezen te hebben dat ze een geheel nieuw moederbord hebben gemaakt met nieuwere features hardware matig geïmplementeerd zoals wifi en usb.

[Reactie gewijzigd door rjmno1 op 22 juli 2024 19:50]

[680x0]

Welke games had jij die je moest herladen na game over? Op tape dan nog wel..

[To_Tall]

Er waren zelfs in die tijd iligale radio stations. Die over de fm antenne hele games streamde. Die kon je opnemen met een castette recorder en die weer in je c64 laten afspelen.

Nadeel was als er maar minimale storing was. Dan was het mislukt en moest je hopen dat iemand anders het programma had opgenomen.

Voorloper van downloaden ☺️

[Puffino]

Niet alleen illegale stations, er was ook Basicode 3, gewoon "gestreamd" via radio, was het "Radio 5/Hilversum 5"?

Zie ook https://en.wikipedia.org/wiki/BASICODE#BASICODE_3_/_3C

[rjmno1]

mijn vriend had verschillende games ook de last v8 en andere games.En als je die kocht in de winkel dan kreeg je gewoon een cassette bandje, die waren op tape en je kon spellen kopiëren op lege tapes die je bijvoorbeeld bij de records shop kocht.En zodoende kopieën maken, je mocht toen van de wet een backup maken van je gekochte spellen , en zodoende was het dus legaal om te kopiëren.

[BoringDay]

https://www.youtube.com/watch?v=rkSN4_apIgY
Dan ken je deze ook nog wel de cassette speler afstemmen met een schroevendraaier.

[KoKro]

Jazeker. Standaard klep er af en mini schroevendraaier er naast

[Freekyo]

Je mocht een backup maken dus het was legaal om te kopiëren my ass.
Je mocht destijds net zo min als nu een kopie maken om het op een andere computer te installeren... (je weet wel... "zonder schriftelijke toestemming blah die blah")

[BoringDay]

Niet het hele spel opnieuw laden maar weer laden om opnieuw in het hoofdmenu te komen (wat vrij normaal was in die tijd voor veel spellen, ook niet zo gek met 64k).

[Reactie gewijzigd door BoringDay op 22 juli 2024 19:50]

[680x0]

Ik heb de hele C64 scène meegemaakt.. Ik ken geen enkel tape game dat deels opnieuw moest laden. Floppy games wel..

[BoringDay]

Dan heb je lang niet alles meegemaakt want de grotere spellen paste echt niet allemaal 1x in het geheugen.

[680x0]

In de tape tijd wel.. Daarna niet meer..

[kidde]

De cassettebandjes ja

Mijn eerste Engelse zin was:
PRESS PLAY ON TAPE

[M.Cremaster]

Ooit nog een C64 spel teruggebracht naar de winkel omdat ie het niet deed, kreeg steeds een rare melding te zien ‘Bitte warten Sie’.

[djcasl]

Voor wie wat meer diepte wil over de commodore series kan ik deze van the 8-bit guy aanbevelen:

https://www.youtube.com/w...se7Y6LLPlfsHKcvBCgqaudzVY

Hij heeft ook een 2e kanaal 8-bit keys, daar laat heeft hij diverse filmpjes over muziek maken met de C64 en diverse keyboard accessoires die mensen hebben gedoneerd. Hij heeft ook een filmpje hoe hij de Stereo Mod doet van de SID chip. https://youtu.be/3WCUxF43Uiw

[MaartenC]

De weg van de custom chips hebben ze verder gezet door amper een paar jaar later de Amiga op de markt te zetten, die was pas technologisch vooruit op het vlak van beeld en geluid. De chips hadden ook allemaal een eigen naam zo deden Fat Agnus (Sprites,HAM,memory management) Denise (beeld) en Paula (geluid en floppy) een prima extra werk naast de Motorola 68000 (en opvolgers). De Amiga 500 heeft ook wel iets weg van een groot uitgevallen C64 Ik heb nog Digitizers (voor beeld en geluid !) Gen-lock (Video beelden overlayen en ondertitelen, no way toen op je pc!) scsi controllers, action replay (kon hardware matig ingrijpen op geheugen registers van je software) gehad. Boeiend systeem, vraag me af hoe het systeem er heden ten dage zou uitgezien hebben mocht Commodore niet ten onder zijn gegaan. Helaas...

[FdG]

Heel officieel klopt dat verhaal niet helemaal. De Amiga is ontwikkeld door Jay Miner, die gewerkt heeft aan de Atari 2600 en de 8bit computers. Zijn droom van een opvolger had Atari geen interesse in en heeft hij een eigen bedrijfje gestart. Zij ontwikkelde de Amiga, maar kwamen (mede door de game-crash) financieel in de problemen. Atari heeft ze geld geleend en zou, bij niet terugbetalen, eigenaar van het IP worden.
Op de vervaldag echter nam Commodore de Amiga over en stond Atari met lege handen.

Dat Commodore daarna eigenlijk niet wist wat ze er nu precies mee aanmoeten was evident, ze bleven actief de 64 en de 128 verkopen. Pas met de komst van de Amiga 500 hadden ze een machine die het kon opnemen tegen de 64.

Eigenlijk is de Amiga dus niet een opvolger van de 64 (dat was de 128).

[Reactie gewijzigd door FdG op 22 juli 2024 19:50]

[Sim]

Dat neemt niet weg dat de Amiga succesvol is geworden dankzij custom chips die, net als bij de C64, door mos technology werden geproduceerd..

[dmantione]

Zoek maar eens wat informatie op het net over het Hombre-project. Dat moest de opvolger van het Amiga-platform worden. Het zou een 64-bit PA-RISC-processor krijgen en een 3D-accelerator, had ongeveer in 1995 op de markt moeten komen, het moment dat de PC-wereld net met de overstap van Dos naar Windows 95 multitasking omarmde. Zelfs als het wat vertraagd was geweest, had het nog steeds indrukwekkend geweest. Maar het was niet vertraagd, het kwam er niet.

[ruudvee]

Op Hombre-project googelen geeft van alles behalve iets over computers.

[dmantione]

Doe het woordje Commodore erbij en je vindt heel veel.

[GTB]

Leuk dat er ook wat aandacht is voor het geluid. Mede door het geluid heb ik de C64 altijd beter gevonden dan de MSX. Een ander belangrijk aspect is dat ik zelf een C64 had..

Later, toen ik over ben gegaan naar de PC, vond ik dat de AdLib geluidskaart wel aardig bij het niveau van de C64 kon komen qua geluid...

[ignitem]

De MSX had een driekanaals geluidschip (PSG). Deze klinkt inderdaad slechter dan de geluidschip in de C64. De C64 heeft een mooie unieke sound.

Later zijn de MSX systemen voorzien van een FM chip van Yamaha. Deze chip was ook in cartridge vorm te krijgen (FM-PAC). Veel MSX2 games maken gebruik van deze chip. Dit klinkt dan weer een stuk beter dan de C64.

Daarnaast had Konami ook zijn eigen 5-kanaals geluidchip (SCC) die geïntegreerd was in hun spelcartridges.

[Reactie gewijzigd door ignitem op 22 juli 2024 19:50]

[Marconobi]

Ik vond de SCC echt heel tof klinken (zelfs nu nog)
Daarnaast was voor mij de MSX beter als je naar de spellen kijkt.
Aleste, SD Snatcher, Metal Gear, Salamander, Nemesis, Space Man Bow, Rune Master, Fray, Dragon Slayer, Xak, enz. Super gave tijd was dat zeg.

[maniak]

Klopt.. Behalve bij Snatcher en SD-Snatcher, daar werd de SCC chip los bijgeleverd in een cartridge. https://www.msx.org/wiki/SCC

[FiXato]

Naast de eerder genoemde PSG, MSX-Music, en Konamis SCC, was er ook nog de OPL-compatible MSX-Audio met de Yamaha Y8950 chip, die onder andere door Philips als de Music Module cartridge geproduceerd werd.
Later werd er door de hobbygroep Sunrise ook nog de MoonSound geïntroduceerd, welk een Yamaha OPL4 sound processor (YMF-278B-F) aan board heeft.
Ook zijn er diverse MIDI interfaces beschikbaar, zoals bijvoorbeeld de MIDI-PAC.
Tevens heb je de PlaySonic/Franky, die je MSX toegang geeft tot de video en audio chips van de Sega Master System II.
Een overzicht van het merendeel van deze audio uitbreidingen kan je vinden op https://www.msx.org/wiki/Category:Music_Expansions

[Theodor]

MSX 1 en de 2 heb ik gehad later zo er een MSX Plus uit Japan worden geimporteerd maar is er nooit van gekomen.
Een of andere zaak uit Amsterdam zou dat doen ,wel een vooruitbetaling doen toen maar helaas....

[involver]

Was dat niet Computer Collectief aan de Amstel?

[Theodor]

Ja das al een hele tijd geleden....

[Marconobi]

Ging dat niet om de MSX Turbo-R van Panasonic?

[Theodor]

Volgens mij ook..

[drvinnie]

Oh? Ik nam altijd aan dat de MSX juist goed geluid had. Maar ja, die hadden wij dus biased

[Cergorach]

Nu heb je Windows vs. Mac, Nvidea vs. AMD of zelfs Intel vs. AMD, toen had je C64 vs. MSX.

"Wij hebben beter beeld!"
"Maar wij hebben beter geluid!"

[Mr. Jinx]

Volgens mij was het meer C64 vs. ZX Spectrum en als 3e MSX. Zo kan ik het me eigenlijk herinneren.

[Tribits]

Ligt er een beetje aan naar welke periode je kijkt. Sinclair had begin jaren 80 een redelijk vliegende start, mede omdat ze uit Engeland kwamen en minder last hadden van de dollarkoers en zich meer op Europa richten dan Amerikaanse bedrijven. Daarnaast had ook Atari in die periode nog een aardig aandeel in de homecomputers. Dat waren begin jaren 80 samen met Commodore wel de drie grote spelers.

MSX is hier volgens mij toch wat langzaam op gang gekomen en meer een succes geworden rond 1985. In die tijd waren daarnaast ook de Amiga en de PC aan een opmars bezig. Dat was de tijd dat de Commodore 64 vooral populair was door de betaalbaarheid en beschikbaarheid van grote hoeveelheden games.

[KiD_KRiool]

zx spectrum was geloof ik de eerste home pc onder de 1000 gulden

[Tribits]

Tegenwoordig is het lastig informatie te vinden over de introductieprijzen en het prijsverloop daarna. Er staat me vaag bij dat de Spectrum ongeveer half zo veel kostte als de Commodore 64, maar weet niet meer om welke uitvoering dat ging.

En dan zit je nog met het omrekenen van de aanschafprijs. 1000 gulden is 450 euro, maar was aan de andere kant begin jaren 80 een kleinhalf maandsalaris dacht ik. Dat maakte zeker in het begin de aanschaf moeilijk te verantwoorden, een half maandsalaris neertellen voor iets waarvan niemand wist of het een succes ging worden was toch wel een actie die wat lef vroeg.

[Reactie gewijzigd door Tribits op 22 juli 2024 19:50]

[janbrede]

Ik kocht mijn ZX Spectrum 48K in 1983 voor 699 gulden. Maar het staat me bij dat de prijs toen al verlaagd was (de introductieprijs in Engeland was 125 pond voor 16K en 175 pond voor 48K, later 100 en 130 pond). De Commodore 64 kostte (meen ik) toen iets van 850 gulden. Dus werd het een ZX Spectrum... die was hardwarematig toch duidelijk de mindere van de C64 maar de BASIC was veel slimmer en ondersteunde de grafische mogelijkheden ook veel beter (in de C64 had Commodore een hele oude Microsoft BASIC gestopt, kennelijk met het idee dat de machine toch voornamelijk gebruikt werd voor games ipv programmeren...).

[Tribits]

Ah, ok. Bedankt voor de informatie. Heb zelf destijds de 16kb uitvoering van de Sinclair gekocht, zat dacht ik onder de 500 gulden. Later nog wel een tweedehands C64 in huis gehaald. Die basic was inderdaad wel een dingetje wat betreft de C64, vandaar dat de Simon's Basic cartridge ook enorm populair was bij gebruikers die wat verder wilden gaan met programmeren. Daarnaast was de cassette speler van de C64 zeer langzaam dus was het eigenlijk wel noodzakelijk om met een speed loader te werken of een diskdrive aan te schaffen. Allemaal geen onoverkomelijke problemen, maar toch een beetje teleurstellend voor een systeem van die prijs.

[KiD_KRiool]

klopt maar weet het nog omdat ik vroeger een speccie heb gehad, en idd een klap geld. hij was zo goedkoop omdat sinclair het idee had om hals defecte onderdelen (geheugen)te gebruiken. latere modellen van de spec 48 kon je om bouwen tot 80k

[likewise]

1049 gulden bij de V&D voor de C64... als de dag van gisteren

[dura]

Daarvoor had je nog van Sinclair de ZX81. Hopeloos rotding, vooral vanwege het membraamtoetsenbord.

[pe1dnn]

Daarvoor nog de ZX80, te kopen als kit. Je kan klagen over het membraan toetsenbord daar daardoor had het een ongekend lage prijs die alle concurrentie met gemak versloeg. Dit kon je kopen om de eerste kennismaking met computer te maken zonder je scheel te betalen. ZX80 was als kit nog wat meer voor de elektro knutselaar, de ZX81 was kant en klaar en met een bijzonder goed handboek die je alles leerde over BASIC programmeren op dat ding. Dat was mijn eerste computer, gevolgd door ZX Spectrums. De Commodore was in mijn ogen meer een computer voor spelletjes, ik vond de computer leuk om te programmeren en vond de ZX Spectrum met Z80 en mogelijkheden voor laden van code blokken zonder custom loader veel handiger. Ik ben nu met 55 andere Nederlanders in afwachting van de ZX Spectrum Next.

[WinterMute2025]

vroeger was het ook nog Atari vs Commodore.... Atari 800 (XL) vs C64 en later Atari ST vs Amiga.

[VinceD]

Helemaal mee eens!
Ik had een Sony HitBit (MSX1) en zelf begreep ik nooit waarom C64 zoveel meer populair was dan MSX. Vond de graphics altijd zo teleurstellend als ik op de C64 bij een vriendle speelde. Geluid was idd iets beter. Maar las hier dat Konami een eigen geluids chip in de Cartridges had, dat verklaar na 30 jaar en hele hoop! :-)

[Sim]

Als je wil kan je tegenwoordig zelfs Adlib-geluid uit je C64 krijgen:http://c64.xentax.com/index.php/fm-yam

[Ted_W]

Fantastische machine met veel oude maar goede herinneringen er aan. De cassettebandjes met een papiertje tussen de klep om het goed te laten inlezen. Menige weten vast nog wel wat ik ermee bedoel Om nog maar niet te spreken van de berg versleten joysticks voor games zoals Decathlon, hahaha...

Ook dat deuntje van Commando in de video roept oude herinneringen op

[Reactie gewijzigd door Ted_W op 22 juli 2024 19:50]

[Cergorach]

Om nog maar niet te spreken van de berg versleten joysticks voor games zoals Decathlon, hahaha...

Een hoop van die plastic joysticks voor de C64 waren behoorlijk bagger en gingen niet lang mee voor games zoals Decathlon... Persoonlijk ben ik de haast onvernietigbare joysticks van de oude Atari 2600 gaan gebruiken, die dingen waren haast niet stuk te krijgen! En je kon altijd leuk het rubberen omhulsel van de stik peuteren en bij je mede speler als zuignap op z'n voorhoofd meppen, zal je leren om vals te spelen! ;-)

[djs909]

De Suzo joysticks zijn/waren geweldig, die gingen nooit kapot.

[AmigaWolf]

De Suzo joysticks zijn/waren geweldig, die gingen nooit kapot.

Ja The Arcade joysticks waren geweldige joysticks, heb er nog meerdere van liggen, waren bijna niet stuk te krijgen.

Heerlijk om weer is wat te zien over de C64 computers, dat heeft samen met de Amiga computers veel van mijn jeugd in beslag genomen, ben opgegroeid met die computers, en ben er nog steeds gek van, toevallig had ik het nog over de Commodore Amiga computers met mijn neef en vrienden vandaag.

Heb nog steeds de oude spellen van de C64, allemaal in een Floppy kist, ook nog all de originele, toen gekocht toen ik klein was in Zaandam.

Wel jammer dat deze filmpje maar 5 minuten duurt.

[Reactie gewijzigd door AmigaWolf op 22 juli 2024 19:50]

[Ted_W]

Ja, op een gegeven moment had ik gewoon die Arcade joysticks gehaald, redelijk aan de prijs destijds maar een stuk steviger.

[Micio Nero]

Waar! Ik denk dat ik in een paar jaar tijd wel 15 joysticks heb versleten. Gemiddels gingen ze 1,5 - 2 maanden mee (was wel hardcore gamer, 6 tot 8 uur per dag).

[fishb]

De Wico Commander, niet stuk te krijgen. Ik heb er nog 2 liggen, met uren (wat zeg ik weken) Decathlon en Bruce Lee ervaring.

[overloaddesign]

Het feit dat je commando herkende verraad de leeftijd ... Een andere zou ghost and goblins zijn.
Heb hier nog mijn c64 en c128 staan.

[Johan Miedema]

Prachtig spel Ghost'n Goblins, man wat heb ik daar wat uurtjes lol aan beleefd, ne als Ikari Warriors, samen met vriend vele uren gespeeld

[Reactie gewijzigd door Johan Miedema op 22 juli 2024 19:50]

[Gideoniq]

Load,8,1 press play....
als ik het goed herinner
Ik heb zelf nog de allereerste mission impossible speluitgave ingetypt en gespeeld !
wat een weken werk was dat zeg
mijn allereerste voetbal-cardriche staat me nog goed bij hahaha
voor de c-64 hadden we een atari spelcomputer en de 128 volgde al snel maar lag eerder in de vuilnis dan de 64 lol
Nostalgische herinneringen !!!

[djs909]

Impossible Mission ingetypt. Ja natuurlijk.

[Tribits]

Klinkt mij ook een tikje onwaarschijnlijk, normaal gesproken waren die games die in hex code werden gepubliceerd freeware en een kilobyte of vier groot. Impossible Mission was commercieel en gebruikte voor zover ik weet de volledige 64kB (inclusief digital speech).

[Bor]

Load,8,1 press play....
als ik het goed herinner

Nee dat herinner je niet goed.

Load "*",8,1 laad de eerste file vanaf de diskdrive. Device 1 is de datasette en device 8 de eerste diskdrive.

LOAD FILE$,1,1 maar veel meer gebruikt waren de turbo loaders of run-stop met shift

By pressing key RUN/STOP +SHIFT together the command LOAD is exectued and the message "PRESS PLAY ON TAPE" appears on the screen.

[Reactie gewijzigd door Bor op 22 juli 2024 19:50]

[jpsch]

Nee toch? 8 Is diskdrive, zit geen play op.

[bytemaster460]

Of load ,7+1,1 toen de 8 op het toetsenbord versleten was :-)

[gillus99]

Load,8,1 press play on tape

[revengeyo]

Voor mijn tijd, maar 64kb geheugen?

[Skyrunner]

en 8-bit, op 1MHz en de 64Kb was maar deels beschikbaar tenzij je in assembly programmeerde, dan kon je bijna alles adresseren.

Toen werd de software nog naar de hardware geschreven ipv vice versa vandaag de dag :-P

[MarkII]

En de processor kon niet eens vermenigvuldigen of delen.
Daar moest je in machinecode routines voor schrijven met bit-shifts.

[Tribits]

Voor mijn tijd, maar 64kb geheugen?

Los van het feit dat 64 kB voor die tijd vrij behoorlijk was, was het vooral de bedoeling een betaalbaar systeem neer te zetten. RAM geheugen was enorm duur, en de 64 kB waarvan de Commodore 64 voorzien was, was ook wel het maximale waarmee je nog op een beetje betaalbare winkelprijs uitkwam. Zeker in de begindagen van de Commodore 64 lagen er tal van goedkopere alternatieven in de winkel. Een paar jaar later toen de alternatieven verouderd waren, de RAM prijzen gedaald waren en er een aanzienlijke hoeveelheid software voor de Commodore 64 was begon de keus voor een enkel model met 64 kB duidelijk in het voordeel van de Commodore 64 te werken.

Overigens was software ontwikkeling in die dagen ook sterk toegespitst op een dergelijke hoeveelheid geheugen. Voorlopers van de PC (CP/M systemen) draaiden tekstverwerkers met 16 kB en game consoles draaiden games in 16 kB of minder. Programmeurs waren er daarnaast in gespecialiseerd de code tot de laatste byte te optimaliseren om er maar voor te zorgen dat ze in het beschikbare geheugen passen. Zelf ook nog wel docenten meegemaakt die vol trots vertelden hoe ze met een trucje een paar bytes wisten te besparen op een lusje en zo de code binnen het beschikbare geheugen te passen.

[sumac]

Hét systeem van die tijd (pre-PC) was CP/M, wat helaas per merk zodanig verschilde dat je programma's en floppy's niet zomaar kon uitwisselen. Ik kreeg een afgedankte rond 1985. Die had 64KB geheugen, twee floppy stations van 182KB, en daar moest je het mee doen.

Op één floppy installeerde je CP/M met Wordstar, en de tweede floppy gebruikte je als data station. Meestal pasten er wel twee of drie programma's op een enkele floppy, bv DBase II, Supercalc of Turbo Pascal, maar alles samen ging niet. Wilde je dus overschakelen van het een naar het ander, dan betekende dat vaak een herstart. Dat ging redelijk snel, dus niet zo'n probleem.

Ik heb ook nog een daisywheel printer gekocht, een Brother. Wat een herrie maakte dat ding! Ik denk dat ie geschikt was voor zes doorslagen (de echte carbon copy), want als je het papier bekeek dan kon je de letter aan de achterkant probleemloos voelen.

[epdm2be]

Veel later was er de Schneider/Amstrad CPC, die was ook CP/M compatible. :-)

Had zelf eerst een Oric 1 16KB was een promo voor iets van een 6000 frank (rond de 300 gulden) maar die had een kapotte ALU en toen heb ik een opleg kunnen doen naar een ZX Spectrum 48KB (koste toen nog maar iets van 10000 frank (500 gulden). Wat ik wel enigzins raar vond gezien de Atari 600XL op dat moment evenveel koste en eigenlijk een betere computer was.

Enfin voor mij was dit een goede deal want al mijn vrienden toen hadden allemaal een speccy.

De C64 is er bij mij heel laat gekomen. De versie die ik had was trouwens die platte C64C. Ik heb die ook maar heel kort gehad want ik was toen aan't sparen voor de Amiga 500 die ging uitkomen voor rond de 25000 frank (rond 1250 gulden). Speelde er ook alleen maar games op.

Als ik terugdenk aan wat voor computers ik allemaal heb gehad. Oric 1, Oric Atmos, Tanburry NewBrain, ZX Spectrum (verschillende uitvoeringen), ZX Spectrum 128, Sinclair QL, Atari 800XL, Atari 130XE, C64(C), Amiga 500, Amiga 600, Amiga 2500, Psion organizer 2 LZ en Psion Series 5. Ik heb nog steeds een ZX Spectrum, QL, Oric Atmos, NewBrain en Psion series 5 ;-) Hiervan weet ik dat de Psion zeker nog werkt ;-)

En dan had je nog die geweldige Casio data-horloges... oh men!

Na mijn Amiga periode werd ik een grote fan van Acorn. Waarvan mijn eerste de A5000 was, later kreeg ik er een paar Archimedes'n bij en natuurlijk veel later de Acorn Risc PC. Dat was voor mij wel de beste home computer waar ik het meeste plezier een heb beleeft.

Maar de enige die ik ooit wilde hebben en die ik nooit heb kunnen verkrijgen was de Elan Enterprise. Die kon trouwens ook CP/M draaien. Die Enterprise was zowat de meest illustere machine toen op dat moment, vooral gezien de Atari ST, Amiga en Archimedes toen net de markt bestormden en dus technisch beter waren. Voor mij heeft die Enterprise altijd iets magisch gehad. De allerlaatste en 1 van de betere 8-bits computers.

[Reactie gewijzigd door epdm2be op 22 juli 2024 19:50]

[bstard]

De 6502 kon maar 64k adresseren met de 16bits programcounter. Het goedkopere was vooral een truukje van die CPU omdat deze een geheugen bus had dat tot 50% lager kon liggen dan de CPU kloksnelheid. Langzaam geheugen was toen stukken goedkoper.

[Reactie gewijzigd door bstard op 22 juli 2024 19:50]

[Cergorach]

Voor mijn tijd, maar 64kb geheugen?

Toen der tijd werd er ook software per maandblad verspreid, alleen moest je dat handmatig inkloppen, dus wilde je echt niet een stukje software overkloppen welke 4MB of 4GB gebruikte...

Ik kan me nog herinneren dat m'n vader de hele nacht bezig was geweest en een heel simpel race spelletje had, appe trots en de C64 midden in de kamer op een tuintafeltje mocht niet uit (want dan was hij zijn programma kwijt). Je moest toen nog je C64 direct op de TV aansluiten, vandaar midden in de kamer.

@jpsch
Ik vermoed twee mogelijke zaken: We hadden geen blanco tapes meer beschikbaar. OF hij wist niet hoe, wat ik eerder vermoed. Mijn computervaardigheden op dat moment waren ook nog niet beschikbaar, de C64 was onze aller eerste PC (na de Atari 2600 spel computer), ik zou best wel eens een jaar of zeven kunnen zijn geweest.

De advertentie uit de Whekamp uit 1983, de prijzen zijn nog in guldens en nu weet ik ook waarom er niet direct een diskdrive is aangeschaft. Ja, dat is een hoop geld toen!
http://members.ziggo.nl/wimwubs/Commodore-64/wehkamp.jpg
Bron: http://members.ziggo.nl/wimwubs/Commodore-64/

Voor de mensen die niet begrijpen waar we het over hebben, hier een link naar het blad 'Commodore Info' uit 1985:
https://archive.org/details/CommodoreInfoJaar2No3

Edit: Het zou inderdaad ook kunnen dat we nog geen tape unit hadden en dat dit de reden is geweest dat we er wel eentje kregen... ;-)

[Reactie gewijzigd door Cergorach op 22 juli 2024 19:50]

[jpsch]

Even saven was geen optie?

[FiXato]

C64 had geen ingebouwde datacassette recorder of diskdrive. Als ze dus geen externe drive/recorder hadden, was dat dus inderdaad geen optie. Tevens duurde 'even' met een cassette ook een aardig tijdje, afhankelijk van de grootte van het programma, aan gezien de data omgezet moest worden naar geluid voor opslag.

Ik moet overigens toevoegen dat zelfs met een diskdrive op onze Philips NMS 8250 MSX2 homecomputer, ik al vroeg de les leerde om regelmatig mijn werk op te slaan. Menig boekverslag, werkstuk of ander huiswerk van mij heeft vertraging opgelopen omdat de stroom uitviel of iemand de verkeerde stekker uit het stopcontact trok, en een paar uur tikken in home office 2 of gewoon BASIC verloren ging...

[Reactie gewijzigd door FiXato op 22 juli 2024 19:50]

[Johan Miedema]

Ik herken dat, mijn leraar knikkerde de stroom er zelf af aan het eind van een les (na ons gewaarschuwd te hebben) en natuurlijk werd er niet geluisterd, denk daar nog regelmatig aan terug hahahaha

[SunnieNL]

Handmatig inkloppen? Nee joh, je nam het op van de radio..programma op radio 5

[Skyrunner]

Jij bedoelt Hobbyscoop... Een radio uitzending dat je op kon nemen en vervolgens "downloaden" in de computer.

Was overigens beschikbaar voor meerdere platformen.

[jpsch]

Hobbyscoop nooit werkend gekregen. Denk dat 't aan mijn cassettedeck lag.

[revengeyo]

Bedankt voor de info en superleuke verhalen

[Anoniem: 372172]

Dat was toentertijd best veel

[Madshark]

Voor mijn tijd, maar 64kb geheugen?

Met heel wat creatief programmeerwerk kan er nog steeds wel leuke dingen gemaakt worden met 64kb.
Zoals,
64kb demo, video: https://www.youtube.com/watch?v=4oPpcSZa3NE
64kb EXE: http://fairlight.untergru...uncovering_static_fin.zip (geef het ff 20 seconden opstarttijd)

of

64kb demo, video: https://youtu.be/JDLCligopn8
De EXE: http://web.archive.org/we...s/bc_transplant_final.zip (kan een false positive geven met een aantal virusscanners)

[P8ter]

Sinclair ZX-81 had 1K, kon je tennis spelen. Met gammel blokje werd dat later 16K. De mijne doet het nog, alleen het thermische printertje was waardeloos!

[rene_fb]

Die goede oude 8-bit tijd.

Hadden vroeger een C64 thuis. Heb er nu nog spijt van dat ik destijds tegen mijn ouders zei "doe maar weg, wat moet ik met die oude rommel"

[Cergorach]

Ik had er net over met m'n moeder, minder over de C64/Amiga zelf of zelfs de games/software zelf, maar meer dat ik de bergen maandbladen miste waarin alle hard/software in stond waar je toen over zat te kwijlen en nu decennia later, je cheapo smartphone krachtiger is dan de machines van toen.

De issues met de C64 en Amiga zijn natuurlijk dat je het super moeilijk aansluiten is op een LCD scherm en ik vertik het om naar een CRT te gaan zitten staren! Naast dat ik het niet lang meer kan door het geflikker van het scherm, zijn het ook enorme logge apparaten. En ik heb zo mijn twijfels over de kwaliteit van de bandjes/disks na 30-35 jaar...

Dan ga ik liever met een hardware remake aan de slag die wel direct werkt op een LCD scherm en met iets modernere storage hardware kan werken. Of gewoon ga emuleren.

Wie kan GEOS op de C64 nog herinneren? Met je eerste muis. Ik denk dat hier meer mensen mee hebben gewerkt dan met Windows 1.0 en 2.0.

[Tribits]

De issues met de C64 en Amiga zijn natuurlijk dat je het super moeilijk aansluiten is op een LCD scherm en

Aansluiten op een LCD TV zal nog wel lukken denk ik, de C64 geeft een composiet signaal af en de Amiga uitgang kan je converteren naar Scart. Een monitor wordt een stuk lastiger, dan zit je al snel aan een composiet-HDMI converter vast. Voor de Amiga zijn er verschillende VGA converters maar de resultaten daarmee zijn nog al wisselend geloof ik.

[rjd22]

Ik heb inderdaad via GEOS spelletjes gespeeld. Lekker de muis verplaatsen met je joystick .

[sumac]

Waarom heb je een CRT nodig? Je hebt toch alleen een oude coax aansluiting nodig? Die heeft toch bijna iedere TV nog wel? En als je beeld dan horizontaal opgerekt wordt, dan kun je dat waarschijnlijk toch wel instellen, of misschien wordt dat automatisch wel juist opgepakt.

[ElectricHead]

Ik heb laats mijn A500 weer eens opgedoken. Log? Mwoah, valt best mee. Mijn PC is logger.
Dat van die CRT kan ik beamen. Ik heb mijn oude Ancona monitor er even op aangesloten en foei... Wat een flicker geeft dat af. Ik ga toch eens op zoek naar wat dingetjes om die oude Amiga weer eens te gaan gebruiken op een LCD denk ik.

Tot die tijd draai ik het allemaal mooi op mijn PC in FS-UAE. Heerlijk, dat retro gevoel!

[-=*skilla*=-]

Recentelijk een hele partij Commodore hardware opgekocht van een "zoldervonst" Bandjes en diskettes werkten wonderwel nog bijna allemaal. 1541 Drives en Datasettes alles deed het nog. Leuk nostalgisch met mijn oudste zoon van 9 zitten "gamen". Zat zelfs nog een hele partij 5,25 disks nieuw in seal.

[cavey]

Fix de voeding! De originele beige blokken zijn notoire commodore killers. Als de 5V regulator het begeeft staat er 9V AC op je 5V componenten.!

[qwerty19]

Welk radioprogramma was het ook al weer waar je minuten lang modempiepjes hoorde
die je op een cassettebandje op moest nemen om zo weer een spelletje rijker te zijn voor de c64..

[RBouman]

Dat was Hobbyscoop die generieke basicprogrammas uitzond in basicode
https://nl.wikipedia.org/wiki/Basicode

https://nl.wikipedia.org/wiki/Hobbyscoop

[janbrede]

De hele collectie aan Basicode programmas staat op GitHub: https://github.com/robhagemans/basicode. Ook staat daar (op de site van dezelfde developer) een Basicode-interpreter geschreven in JavaScript.

[qwerty19]

Hobbyscoop inderdaad, tnx!

[sumac]

Ik ben ooit zo dom geweest een TI99/4A te kopen. Technisch superieur met een 16 bit CPU en een veel betere grafische processor, maar veel beperkter in z'n mogelijkheden. Juist het peken en poken etc maakte de VIC20 en C64 zo idioot veelzijdig en dat kon niet op de TI. Wilde je echt iets, dan moest je nog een extended module kopen van 400 gulden, ongeveer evenveel als het hele apparaat kostte. Ik heb er wel veel TI Invaders en Parsec op gespeeld, en het was zeker een aardig ding, maar terugkijkend was het niet de juiste keus.

[spoor12b]

Die heb ik ook nog gehad. Was inderdaad een miskoop... veel te traag en duur.

[boudewijnrempt]

Mijn overbuurjongen had een vader die altijd de verkeerde computer voor hem kocht. Een Vectrex game console. Coole hardware, maar maar weinig spelletjes, en van die flimsy transparante overlays voor het scherm. Een Mattel Aquarius: niets cools aan. Daarna een Acorn Electron. Geen verkeerde computer, natuurlijk, maar dat was een jaar of twee drie nadat die voor het eerst uit kwam, en altijd gedoe omdat dingen er niet op wilden draaien.

[Reactie gewijzigd door boudewijnrempt op 22 juli 2024 19:50]

[sumac]

Een vriendje had een Vectrex, en Minefields was toch wel een erg gaaf spel. Dat was dan ook het enige, maar zonder meer de moeite.

[Tribits]

Het grote voordeel van een Vectrex was natuurlijk dat het ding een eigen scherm had, bij iedere andere console was het doorgaans toch vechten wie er van de enige TV in huis gebruik mocht maken. Gelukkig was het dan wel weer zo dat er overdag geen uitzendingen waren dus dat maakte het dan weer wat makkelijker.

[D-e-n]

Mijn vader zette mij juist op het goede spoor

Ik had bij een klasgenoot een Atari gezien met allemaal leuke spellen maar mijn vader vertelde dat je er met de Commodore veel meer kan spelen. Hij wilde zelf natuurlijk ook gewoon een Commodore. Altijd ruzie wie er achter mocht zitten

[ElectricHead]

Die Aquarius was best leuk hoor.... Om mee te beginnen. Die hadden wij thuis ook. Daarna een MSX. Vervolgens kwam er bij mij zelf de A500. Heerlijke tijden!

Mijn oom had altijd een C64, maar die kreeg ik er bij mij volgens mij nooit in. Pa had toch de voorkeur voor het wat obscurere (lees: die Aquarius) werk. De MSX was niet zo obscuur en heb ik veel lol aan gehad. Zeker met de eerste programmeer stapjes.

[Superbra]

Die Vextrex had ik ook. In tegenstelling tot jou vond ik die wel fantastisch. Heb hem verkocht toen de support ervoor eindigde (lees: toen er niets meer voor te kopen viel). Ik heb er nog altijd spijt van. Het ingebouwde spel (Minefield?) heb ik helemaal uitgespeeld. Er waren enorm veel levels en bij sommige was het gewoon puur geluk om er door te raken: onzichtbare mijnen die naar je toe kwamen en vuurballen op je afschoten. En op een bepaald moment sprong de Vextrex gewoon terug naar het 1e level. Ik veronderstel dat het een bug was die nooit getest is omdat het zo extreem moeilijk was om tot dat niveau te raken.
Echt waar: nog altijd spijt van dat ik die verkocht heb

[Anoniem: 998261]

Het grappige is, is dat de fout die jij hebt gemaakt nog steeds wordt gemaakt door veel mensen. Simpele hardware met krachtige software is oneindig veel beter dan andersom.

[sumac]

Voorbeelden graag. Want ik heb hier toch m'n twijfels over.

[BikkelZ]

iOS / macOS

Waarom Fortnite op iOS maar 2GB RAM nodig heeft waar 4GB RAM op Android problematisch bleek bijvoorbeeld.

[sumac]

Ik maak uit je reactie op dat op de iPhone minder RAM nodig is, dus dat hier sprake is van simpele hardware met krachtige software. Wat is er simpel aan de iPhone? En andersom, wat is er simpel aan Android?

[Cergorach]

Een oude iPhone 6S is een simpelere machine en een stuk goedkoper te krijgen dan bv. een Galaxy S9.

Natuurlijk is het niet helemaal een eerlijke vergelijking, hetzelfde geld voor MacOS. Waarbij Windows en Android moeten werken met heel veel verschillende hardware, heb je natuurlijk veel meer overhead en langere testtrajecten dan bij iOS en MacOS.

Echter is de hardware van een computer tegenwoordig niet zo heel belangrijk meer, maar eerder de software die beschikbaar is, wat je ermee kan en hoe populair de software zelf is. Dat is de reden waarom bv. Windows veel meer marketshare heeft dan Linux of MacOS.

Kijk ook eens naar de huidige CPU core race, het is leuk als je een 12 core CPU heb, maar als je software daar geen gebruik van kan maken, dan schiet je daar niet zoveel mee op. Zo kwam ik laatst bv. wat info tegen over een flinke multiplayer server voor Planatary Annihilation (Titans) en het bleek naar tests dat een dedicated server niet echt meer gebruikt dan zes cores en men veel meer had aan een hoger geklokte core dan meer dan zes. Ze hebben toen een veel goedkopere quadcore gepakt dan een monster met veel meer cores en de quadcore overgeklokt naar 5GHz. Tegenwoordig zou je een i7-8086K kunnen nemen met zes cores, maar een octacore CPU zou geen toegevoegde waarde meer hebben op het moment. Nu is het toevallig dat de oude ontwikkelaar nu bezig is om de multithreading te evalueren om op nog meer cores te kunnen draaien en het wellicht efficiënter te maken.

[JAVE]

Raspberry Pi.

Er zijn veel snellere/betere SBC's, maar de softwareondersteuning (en community) halen het allemaal niet bij de RPi.

[sumac]

Ja, dat is een logisch voorbeeld. Het ging mij hier om de vergelijking die getrokken werd tussen Android en iOS. Beide zijn in mijn ogen geen simpele systemen, en hebben ook geen simpele hardware. En eigenlijk is niks meer simpel, maar de RPi is natuurlijk wel heel goedkoop.

[Robus]

Nintendo...

[multikoe]

Heb ik ook gehad. Toch nog veel plezier van gehad. Ik weet nog dat ik een programma in Basic had geschreven dat de baan van de maan om de aarde simuleerde (klinkt ingewikkeld, maar de basis berekeningen waren erg simpel). 's Avonds voor het naar bed gaan starten, scherm uitzetten en dan 's morgens zien dat de maan een halve omloop had voltooid
Ik had een extended module gekocht met een databaseprogramma en daar hield ik toen al mijn hardlooprondjes in bij. Heerlijk.....

[Superbra]

Heb ik ook gekocht. Een kabeltje om met een cassette recorder te verbinden kostte toen omgerekend zo'n 25 euro. En die expansion box was sowieso veel te duur. Op papier een fantastische machine, maar in praktijk toch een dikke miskoop...

[sumac]

Superbra als in Superbrain?

[Superbra]

Nope. Mijn initialen zijn BH. Engelstalig wordt dat dus bra, en door een gebrek aan bescheidenheid heb ik daar super voor gezet. Resultaat: superbra... Heb ik al een paar keren mogen uitleggen.
Superbrain klinkt ook niet slecht...

[sumac]

Google maar in het kader van deze discussie.

[jj71]

Net als velen in mijn generatie ben ik met de C64 begonnen, die mijn broer en ik in december 1984 kregen. Met 1541 diskdrive erbij. Ik was al snel geïnteresseerd in programmeren in BASIC en later in assembly language en zo is mijn carrière als software ontwikkelaar begonnen.

Later overgestapt naar de Amiga, waarmee ik de programmeertaal C heb geleerd, en nog later een PC (386SX, 20 MHz) met Windows 3.1 waar ik C++ op heb geleerd.

Helaas heb ik mijn eigen originele C64 niet meer; ik heb er nog wel één in de kast staan die ik ooit op een Koninginnedagmarkt voor € 10 heb gekocht.

[GekkePrutser]

Leuk dat je die 1541 erbij kreeg, dat ding kostte destijds zowat dan de C64 zelf als ik me goed herinner.

Ook wel logisch want er zat bijna een hele C64 in Zelfde CPU ongeveer.

[jj71]

Ja, 1541 was eigenlijk een computer op zichzelf, met een eigen 6510 / 6502 CPU en 4 KB RAM. Door de diskdrive slim te maken hoefde Commodore de hele aansturing niet in het OS van de C64 te programmeren, wat het OS van de C64 aanzienlijk vereenvoudigde.

De diskdrive kon daardoor ook allerlei dingen zelf. Je kon ook programmaatjes naar de diskdrive zelf uploaden waardoor je bijvoorbeeld met twee 1541's disks direkt van de ene naar de andere drive kon kopiëren (dus de data hoefde niet eerst naar de C64).

De 1541 was een stuk sneller dan een casetterecorder, maar desondanks nog vrij langzaam. Ik kan me herinneren dat het laden van bijvoorbeeld Bruce Lee met de diskdrive 3 minuten duurde, terwijl dat met de casetterecorder 10 minuten duurde.

De sloomheid van de 1541 zat 'm vooral in hoe het communicatieprotocol met de C64 was geïmplementeerd. Op een gegeven moment kwamen er snellader programmaatjes waarmee je ineens 10x zo snel kon laden. Later heb ik gehoord dat de sloomheid werd veroorzaakt door bugs in het OS van de 1541 en de C64 maar dat Commodore het heeft laten zitten omdat ze bang waren dat er compatibiliteitsproblemen zouden optreden als ze het zouden fixen.