Het afvalverwerkingsbedrijf Dar van de gemeente Nijmegen mag camera's inzetten om zwerfafval tegen te gaan. Een lokale adviescommissie heeft een positief advies uitgebracht over een pilot van Dar, maar raadt aan nog extra maatregelen te nemen.
Het college van B en W van de gemeente Nijmegen heeft een adviesrapport openbaar gemaakt over een plan om twee vuilniswagens uit te rusten met camera's die zwerfafval detecteren. Die wagens worden beheerd door Dar, de lokale vuilnis- en schoonmaakdienst. Het college had aan de Adviescommissie Digitale Ethiek, onderdeel van de gemeente zelf, gevraagd de situatie te beoordelen. Daarvan is nu een rapport verschenen. De gemeente zegt het advies in dat rapport 'integraal over te nemen'.
Het bedrijf wil op twee vuilniswagens een dashcam plaatsen. Die slaat beelden lokaal op op een computer in de vuilniswagen zelf. Vervolgens wordt daarop een AI-model losgelaten dat zwerfafval herkent. Als er een positieve melding komt, wordt er een signaal gestuurd naar een centraal systeem van Dar. Daarin staan alleen geografische coördinaten, waarna Dar een kleinere ophaalwagen of werknemer kan langssturen om het afval te verwijderen.
Omdat de gegevens alleen bestaan uit coördinaten en omdat er alleen een melding wordt verstuurd bij het detecteren van afval, verwerkt Dar volgens de adviescommissie geen persoonsgegevens. Bovendien worden gegevens automatisch uit het systeem gewist als blijkt dat coördinaten niet naar de openbare ruimte verwijzen, maar bijvoorbeeld naar iemands tuin.
De adviescommissie zegt dat er genoeg aanwijzingen zijn om een positief advies te geven. Tegelijk doet de commissie enkele aanbevelingen waaraan Dar en de gemeente zich in de toekomst zouden moeten houden. Zo zou er op de wagens een tekst moeten komen waarin staat dat de wagen aan automatische monitoring doet. Ook moet het systeem altijd aanvullend zijn op andere manieren voor burgers om zwerfafval te melden.
Een andere belangrijke waarschuwing is die voor function creep. Dat betekent dat dataverzameling op een later moment zou gaan plaatsvinden voor een ander doel dan waarvoor deze aanvankelijk werd ingezet. De adviescommissie is daarvoor beducht en zegt meermaals dat er bij ieder eventueel toekomstig doel een nieuwe afweging moet worden gemaakt over de mogelijke privacyimpact. De commissie noemt voorbeelden zoals het spotten van parkeerdruk of drugsproblematiek, waarbij mogelijk wél personen in beeld komen die dan schade kunnen oplopen.
Verder zou de gemeente moeten opletten niet in een self-fulfilling prophecy te vervallen. "Doordat in één wijk meer afval gedetecteerd wordt, kan het voor de hand liggen om meer te gaan controleren in die wijk, waardoor daar nog meer gevonden wordt, maar er een scheef beeld ontstaat", schrijft de commissie. Verder zou de gemeente 'bij opschaling van de pilot' goed moeten opletten voor vendor lock-in. In dat geval zijn de gemeente en Dar te afhankelijk van het systeem van een leverancier. Daarover zouden 'goede afspraken' moeten worden gemaakt. "Een mogelijkheid zou kunnen zijn dat Dar eigenaar wordt van het systeem, inclusief de gebruikte modellen."