James Webb-telescoop maakt nieuwe beelden van Jupiter

NASA heeft twee nieuwe composietbeelden vrijgegeven van Jupiter. De beelden zijn gemaakt met data van de James Webb-telescoop. Op een van de beelden zijn wolkenpartijen van de planeet te zien; op het andere zien we de manen van de gasreus.

De beelden zijn samengesteld uit data van de Near-Infrared Camera, of NIRCam. Dat is een instrument aan boord van de James Webb-telescoop met drie infraroodfilters die elk een deel van het infraroodspectrum voor hun rekening nemen. De data van het infrarode licht wordt doorgestuurd naar de aarde, waarna composietbeelden door wetenschappers worden samengesteld. Infraroodlicht is van zichzelf niet zichtbaar met het menselijke oog. Om de data zichtbaar te maken, geven wetenschappers infrarood licht met de langste golflengte doorgaans een rode tint; infrarood licht met een kortere golflengte krijgt een blauwe tint.

Op het eerste beeld zijn de twee aurora’s van de planeet te zien. Ze zijn rood en bevinden zich op de noord- en zuidpool van de planeet. De aurora’s hebben een rode kleur gekregen doordat hun weerkaatsing is opgepikt door een filter in de NIRCam die infrarood licht met de langste golflengte registreert. Er zijn ook nog andere wolkenformaties op de beelden te zien met een roodachtige tint. Zowel de aurora’s als de roodgekleurde wolkenformaties reiken volgens NASA tot hoog in de atmosfeer.

Rond de noord- en zuidpool van de planeet zien we een groene gloed. Die is volgens NASA afkomstig van de daar aanwezige, mistige atmosfeer. Het weerkaatste infraroodlicht van die atmosfeer is opgepikt door een filter dat een kortere golflengte van het infrarode spectrum registreert. Veel wolkenpartijen die over het oppervlak van Jupiter bewegen, hebben een blauwe kleur gekregen omdat ze infraroodlicht met een kortere golflengte weerkaatsen.

Sommige delen van de atmosfeer zien er een stuk helderder uit dan andere. Dat komt volgens NASA doordat die delen zich hoger in de atmosfeer van de planeet bevinden en dus meer zonlicht reflecteren. We zien dat de aurora’s zeer helder zijn, maar ook dat de Grote Rode Vlek, een storm die al honderden jaren over de planeet raast, zeer helder is. De Grote Rode Vlek is ongeveer drie keer zo groot als de aarde.

Op de tweede composietfoto, met een breder blikveld, is Jupiter te zien met z’n ringen. Die staan vele malen minder helder op beeld dan wat we gewend zijn bij bijvoorbeeld de ringen van Saturnus. Dit komt omdat de ringen bij Jupiter een veel dunnere samenstelling hebben dan de planeet. Links op het beeld staan twee van Jupiters manen: Amalthea en Adrastea. Op het tweede composietbeeld zijn ook enkele sterrenstelsels te zien.

Reacties (153)

[Merkin Muffley]

Ter vergelijk, wat de voyager in 1979 gedaan heeft toen hij langsvloog kan je mooi hier zien:
https://www.space.com/ama...-photos-by-voyager-1.html
https://voyager.jpl.nasa....ges-voyager-took/jupiter/
https://pds-rings.seti.org/voyager/iss/raw_images.html

[Theo]

Dat is geen vergelijking; deze foto (bron) toont zoveel meer detail dan de foto die JWST heeft genomen, ondanks dat de foto ruim 40 jaar oud is terwijl die van de JWST een paar dagen/weken oud is.
Maar het verschil zit 'm in de gebruikte techniek. De Voyager is naar jupiter gevlogen en heeft lokaal foto's kunnen maken. James zit een paar miljoen kilomter verderop (!!!!) en gebruikt enorme spiegels om de foto te maken.

Hierdoor hebben we dankzij de 40 jaar oude Voyager dus mooie detailbeelden van het oppervlakte, en heeft de JWST foto's kunnen maken waar zowel jupiter als z'n manen op te zien zijn.

[MIB75]

Kleine correctie: beelden van de oppervlakte van Jupiter hebben we niet. Niet van 40 jaar geleden en niet van nu. We kunnen niet door het wolkendek kijken.

Edit: typo.

[Reactie gewijzigd door MIB75 op 22 juli 2024 16:48]

[multikoe]

Jupiter heeft helemaal geen "vast" oppervlak. Het is een zogenaamd "gas giant".

[theMob]

De kern van Jupiter is 45x zo zwaar als de aarde en bestaat, door de druk, uit diamant. Willy is bezig met een raket.
</DagobertDuck>

[rjmno1]

lampje ook

[fastedje]

Er is nog wel duscussie onder wetenschappers of Jupiter een vaste ijzeren kern heeft: meestal is een ijzeren kern verijst om een magnetisch veld te verkrijgen als er een (vloei)stof omheen cirkelt. De vraag is of er ook een magnetisch veld kan ontstaan als er een gas of vloeistof kern is.

[MartijnH333]

Dat is volgens mij niet eens zeker.

[multikoe]

Waar baseer je dat op?

[Blorgg]

Op dit moment nog speculatie. Maar wel interessant om te lezen:

In 1997, the existence of the core was suggested by gravitational measurements, indicating a mass of 12 to 45 times the mass of Earth, or roughly 4%–14% of the total mass of Jupiter. The presence of a core is also supported by models of planetary formation that indicate how a rocky or icy core would have been necessary at some point in the planet’s history. Otherwise, it would not have been able to collect all of its hydrogen and helium from the protosolar nebula – at least in theory.

bron

[multikoe]

Zoiets had ik ook gelezen, Wikipedia zegt ook dat algemeen wordt aangenomen dat Jupiter een vaste kern heeft.
Maar het ging hier om de constatering door @MIB75 dat het oppervlak niet zichtbaar was omdat de wolken er voor zitten. Het Wikipedia artikel maakt duidelijk dat, zelfs als je kunt spreken van een vaste kern, er eigenlijk nergens sprake is van een overgang van gas > vloeistof > vast en dus is er feitelijk ook geen "oppervlak" dat je zou moeten kunnen zien.

[MIB75]

Het ging mij niet om het oppervlak, want ik wist dat het niet 100% zeker is dat er iets vast in het centrum zit. Ging mij er meer om dat er gezegd werd dat we het oppervlak kunnen zien en dat is per definitie onjuist. Of het er nu is of niet.

[multikoe]

Je maakt het er niet duidelijker op.

Ging mij er meer om dat er gezegd werd dat we het oppervlak kunnen zien en dat is per definitie onjuist

Wat is jouw definitie van "Oppervlak" dan? Heeft de zon een oppervlak?

[MIB75]

Onzin, ik geef een kleine correctie aan.

[Anoniem: 1322]

Mensen denken hier wel vaker binair. Net als dat 'de ruimte' precies op 100 KM hoogte ligt terwijl er niet zoiets is als een harde grens....

En voordat mensen beginnen over de Kármán lijn...Die is denkbeeldig....
Erg makkelijk, maar denkbeeldig...

[multikoe]

Vaak is het noodzakelijk om binair te denken. Soms omdat je van non-binair zenuwachtig en onzeker wordt, soms omdat het anders niet mogelijk is certificaten en titels uit te delen

[MartijnH333]

Iets wat ik ooit gehoord heb ;-)

[multikoe]

Ah. Waardevolle toevoeging aan de discussie dus.

[MartijnH333]

Gezien de overige reacties blijkbaar wel ;-) Had even geen tijd om het zelf op te zoeken maar wist dat er wel discussie over was.

[rjmno1]

Ja dat klopt dat hebben alle bevestig wie weet of jupiter een vast oppervlakte heeft?
Men kan immers niet door het wolkendek kijken, plus ik denk dat daar niet veel leven is aangezien wij hier op de aarde de zon nodig hebben.Als het een vast oppervlakte heeft zal het daar best duister zijn volgens mij.En daardoor dus geen leven mogelijk.Of althans weinig.

[Reactie gewijzigd door rjmno1 op 22 juli 2024 16:48]

[Anoniem: 1617016]

Misschien heeft Jupiter een solide core ergens diep van binnen, maar of je dan echt van een 'oppervlak' kunt spreken is een beetje twijfelachtig

[rjmno1]

Ze moeten een core hebben maar of die solide is kan men daar omdat we geeneen ruimtevaartuig echt kort in de buurt is gekomen maar gissen wat zich daar binnen in allemaal afspeel.
Een core zal hij hebben maar hoe dat dan uit moet gaan zien weet niemand.
Men zal als ze erdoor willen gaan een schip moeten bouwen dat heel erg solide is en tegen een stootje zou moeten kunnen.Als het een solide ondergrond heeft dan zit je nog met die stormen, misschien waait wel het gehele schip weg wie weet wat voor een beaufort schaal deze wel niet heeft.
Misschien heeft hij wel een gas kern dat zou misschien ook mogelijk zijn.
Maar het blijft raden en gissen omdat we er domweg nog nooit geweest zijn.
Ook nog niet met een op afstand bestuurbaar ruimte vliegtuig.

[Anoniem: 78415]

Weet je dit zeker?
Die nieuwe foto is vermoedelijk maar een web-versie gepubliceert op FLickr.
Dat lijkt me niet de volledige 100% resolutie die ze hebben kunnen maken met de data van de JWST.

[Tranquility]

Dit zijn geen echte foto's maar "computer-generated" afbeeldingen die door wetenschappers zijn samengesteld met de data die ontvangen is van de JWST.

[Tristan]

Stel je kijkt met je eigen ogen naar Jupiter vanuit een ruimteschip die dichtbij is, zijn dit dan ook de kleuren die wij zien?

[er0mess]

Nee.

Voor het menselijke oog is Jupiter meer bruin/rood/oranje en wat wit hier een daar.

Daarom ‘stoor’ ik me ook wel vaak aan het inkleuren van dit soort beelden. Ik begrijp wel waarom ze het doen maar persoonlijk zou ik liever zien dat ze de “echte” kleuren gebruiken om het te visualiseren.

[Reactie gewijzigd door er0mess op 22 juli 2024 16:48]

[sfc1971]

Beetje moeilijk met infrarood. Je zou op je monitor niets zien. Misschien met een touchscreen? Ze moeten iets doen om het onzichtbare zichtbaar te krijgen en dat is het vertalen naar kleuren net zoals hitte camera's doen. Zwart&wit tonen is ook niet echt.

[Reactie gewijzigd door sfc1971 op 22 juli 2024 16:48]

[Schway]

Ik denk dat ie bedoelt dat ie het niet eens is met het gekozen kleuren palet.

[theobril]

Voor straling met een voor ons onzichtbare golflengte kun je toch eindeloos ruzie maken over wat de "juiste" vervangende kleur is?

[multikoe]

De "juiste" kleur is de kleur die het beste past bij de toepassing en de doelgroep. Er valt eigenlijk helemaal geen ruzie over te maken, bovendien kun je, op basis van de brondata gewoon je eigen kleuren gaan gebruiken. Niemand die je dat belet.

[vreakz]

Geen idee of het waar is, maar wel leuk om te horen.
https://www.reddit.com/r/...response_to_whether_jwst/

[multikoe]

Er valt niet zoveel "waar" of "onwaar" te duiden hier.
Er is geen woord Fries aan wat Neil deGrasse Tyson hier zegt: de JWST verzamelt data via sensoren. Deze sensoren registreren frequenties die wij niet kunnen zien en dus is het noodzakelijk om die frequenties te vertalen in frequenties die we wel kunnen zien. Anders zit je te kijken naar een zwart beeld.

Vrijwel alle beelden die we voorgeschoteld krijgen door wetenschappers, door onderzoekers, door medici, door meteorologen etc, zijn op de één of andere manier bewerkt. Dat is helemaal geen probleem zo lang de intentie is om het beeld daarmee duidelijker, begrijpelijker te maken. De intentie is niet om de boel te belazeren, de intentie is om de boel duidelijker te maken.
Het is vooral de intentie achter de manipulatie die verkeerd wordt voorgesteld door, nogmaals, een heel bepaald slag mensen

[Schway]

Het probleem stemt ook in het gebruik van de term 'bewerk' hoewel het natuurlijk technisch correct is ( het beste soort correct) is het 'sociaal netwerk'-ish incorrect, want als je foto's bewerkt dan doe je dat om je huid gladder te maken, je kont groter, taille smaller, ogen feller, tanden rechter, sproetjes sterker, kaak strakker, haar mooier, heupen thiccer.

Dus je wilt niet dat zulke bewerkingen ook op JWST foto's wordt gedaan. En dat is wat mensen begrijpen als ze lezen dat de foto's bewerkt zijn.
Bewerkte foto's op het internet staan er om bekend te liegen tegen ons.

[Redstone]

Als ze dat doen hoe ga je de “echte” kleuren (infra rood) bekijken dan?
Zowel mijn scherm als mijn ogen kunnen dat op het moment niet.

[rvt1]

Deze plaatjes zijn ook alleen leuk voor het public, wetenschappelijk heb je er niets of weinig aan.

Wetenschappers kijken naar het spectrogram dat veel belangrijker is voor hen dan een plaatjes met kleurtjes.

Wat ook vaak gebeurt is dat kleuren worden gegeven aan materialen die gevonden zijn, dat is natuurlijk nog meer ‘faux’ dan het spectrum verschuiven, maar daar heb je direct een heel stuk meer aan.

[MSalters]

Een spectrogram toont natuurlijk geen spatiële variatie.Daar kijk je langs een frequentie-as.

Wetenschappelijk heb je vermoedelijk weinig aan dit specifieke plaatje. Het vertalen van sensor-data naar kleuren is wel zinning, maar typisch doe je dat op basis van de onderzoeksvraag waar je als wetenschapper aan werkt. Als je spatiele data van sensor X wil combineren met sensor Y, dan is het handig om 4 kleuren te gebruiken voor de 4 mogelijke combinaties.

[Andros]

Wat je er wel aan hebt is draagvlak bij het publiek. Wetenschappelijk onderzoek naar dit soort zaken is erg tof en belangrijk maar kost ook geld. Geld dat vaak uit een staatskas komt. Dan wil die belastingbetaler daar ook iets begrijpelijks voor terug zien.

[ATS]

Nee, en dat is het geval met alle beelden van de JWST. Die telescoop werkt in het infrarood spectrum, en dat is niet zichtbaar voor het menselijke oog. Alle foto's die je te zien krijgt zijn dus een "vertaling" van de observaties van JWST naar een beeld dat we wel kunnen zien. Over het algemeen wordt wel vastgehouden aan het idee dat langere golflengtes roder zijn en kortere blauwer, net zoals dat is in het zichtbare spectrum.

[dragonhaertt]

Er zit wel een significant verschil tussen de vertaling van dit infrarode licht, en licht van verre stelsels.
Dit is infrarood op het moment dat het de planeet verlaat, terwijl het licht van verre stelsels wél zichtbaar licht is, maar vanwege red-shift (doppler-effect) nu in het infrarood spectrum.

Die vertaling wordt dan gedaan om het licht weer terug te brengen naar hoe het 'origineel' was, en dus ook hoe het er uit zou zien als je vlak bij het object zou staan.

In dit geval is dat dus niet zo, aangezien jupiter erg dichtbij staat.

[ATS]

Dat is afhankelijk van waarvan de JWST een beeld maakt. Als dat van een nabije ster is, dan is de doppler shift helemaal nog niet zo groot dat het opgevangen licht oorspronkelijk zichtbaar licht was. Dat geldt alleen voor de allerverste objecten.

Het is niet perse alleen om het beeld terug te brengen naar hoe het was, het is vooral om het detail dat in de opnames zit (ja, meestal zijn het collages van meerdere opnames van meerdere instrumenten) te laten zien op een manier die voor mensen goed werkt. Mensen zijn nu eenmaal heel goed in het spotten van patronen (en afwijkingen daarin) in visuele representaties.

[shades]

Nope.. lang belichten met aparte kleurenfilters (r, g en b). Dan stacken en je hebt een redelijke indruk van wat je zou moeten zie. Anders googlen op true color Jupiter ofzo

[ATS]

JWST heeft geen RGB filters. Alle instrumenten werken in het IR bereik.

[shades]

Ja weet ik. Ik bedoelde ook als je amateur astrofotograaf bent en je hebt een mooie refractor telescoop. Dan kan je het zelf doen..

[Loller1]

Nee, dit is een infrarood spectrum vertaalt naar het zichtbare kleurenspectrum. In realiteit heeft het een andere kleur of is het helemaal niet zichtbaar voor het blote oog.

[Ocima]

Nee, dit is het infrarood spectrum. Wij zien de planeet zoals Hubble ze fotografeert.

[svenk91]

Nope, zal een stuk roder zijn. Deze foto komt niet van het zichtbare licht dat wij zien. De foto bestaat uit infraroodlicht (dat mensen niet kunnen zien), maar is door de wetenschappers omgezet in iets dat wij wel kunnen zien. Dat is vooral voor de sier gedaan, voor de wetenschappers zijn de infraroodwaardes zelf heel interessant.

Dit is trouwens een techniek die bij wel meer telescopen wordt gebruikt.

[c-nan]

Waarom zijn planeten altijd rond? Zijn ze altijd rond of worden ze na een tijdje gevormd?

[CyBeR]

Omdat we planeet als volgt definieren:

A "planet" is a celestial body inside the Solar System that (a) is in orbit around the Sun, (b) has sufficient mass for its self-gravity to overcome rigid body forces so that it assumes a hydrostatic equilibrium (nearly round) shape, and (c) has cleared the neighbourhood around its orbit.

M.a.w., iets wat niet rond is, is geen planeet. En in die definitie zit ook verstopt de reden dat planeten rond zijn: zwaartekracht.

[Reactie gewijzigd door CyBeR op 22 juli 2024 16:48]

[YopY]

Betekent dit dat Pluto toch weer als planeet gezien mag worden?

[DB LucF]

Nog steeds niet nee. Dat komt door “(c) has cleared the neighbourhood around its orbit.”

De orbit in de buurt van Pluto zit vol met andere objecten.

[Cergorach]

Sinds wanneer is iets wat 'bijna rond' is rond?

[CyBeR]

Waar wil je heen met die opmerking? De aarde is ook geen perfect ronde bol. Om te beginnen is die iets breder om de evenaar dan om de polen en bovendien is het oppervlak niet vlak maar hebben we bergen en dalen. Dat geldt voor andere planeten ook.

[Reactie gewijzigd door CyBeR op 22 juli 2024 16:48]

[Tielenaar]

Omdat het rond lijkt. Niks is perfect rond, maar als je iedereen die rond zegt gaat verbeteren met "nee, dat is ellipsoïdisch!" ben je denk ik niet de gezelligste op feestjes.

[ATS]

De wonderen van de zwaartekracht...

[YGDRASSIL]

Vierkant rolt gewoon lastig door een vacuum ;-)

[Cergorach]

?tuoba gniklat uoy era tahW

https://static.wikia.noco...es/0/0c/Inverse_World.png

[hiostu]

Meest efficiënte vorm voor massa om bij elkaar te komen. Zeker als het gas of nog vloeibaar is tijdens de vorming dan zal het automatisch een ronde vorm krijgen. Vergelijk het met een waterdruppen in de ruimte. Dat gaat ook automatisch naar een bol vorm.

[The Third Man]

De bolvorm van los water in de ruimte komt door de oppervlaktespanning, die van ruimteobjecten door de zwaartekracht gecombineerd met impulsmoment. Die combinatie werkt als een boetseertafel (waar je van die vazen kan boetseren uit klei). Meer een toeval dat je (op het oog) hetzelfde resultaat krijgt dan dat het een gerelateerd effect is. Je ziet juist bij kleinere ruimteobjecten op waterbasis, zoals kometen en Kuipergordel-objecten dat ze niet een bolvorm hebben, de massa is niet groot genoeg om de zwaartekracht het 'uitvullende' werk te laten doen. Hoe groter het object, hoe meer de bolvorm werkt. Vandaar dat Jupiter een nettere bol is dan de Aarde, die eigenlijk iets breder dan hoog is (net als een mandarijn) omdat er relatief veel massa door de draaiing naar buiten wordt getrokken. De diameter van de aarde is dan ook groter horizontaal op de evenaar dan verticaal over de polen. Bij de bolvorm die je bij water ziet in de ruimte is perfect rond omdat je daar dat centrifugale effect niet hebt.

[FreakGIB]

Planeten zijn toch plat?

[Cergorach]

Dat is alleen als je de olifanten en die enorme schildpad niet meetelt...

https://images.theconvers...0150312-13514-1yrrwqr.jpg

[RRRobert]

Nee, alleen de aarde. Aldus de flat earth society dan hè

[MSalters]

Sinds 2005 is dat letterlijk per definitie.

Een planeet is een hemellichaam dat geen ster is, maar wel zwaar genoeg om een ronde vorm aan te nemen. Op het moment dat een hemellichaam groot genoeg is, heb je het niet meer over een "hoek van een rotsblok", maar over een berg op de planeet. En die berg drukt op de ondergrond. Is het hemellichaam groot genoeg, dan zakt die berg een stuk in. Bovendien kunnen zware planeten ook nog eens een atmosfeer vasthouden, die erosie veroorzaakt.

Je hebt dan nog de sub-categorie van dwergplaneten, die wél zwaar genoeg zijn om rond te zijn, maar niet zwaar genoeg om andere hemellichamen in vergelijkbare banen op te vegen.

[CivLord]

Er is alleen een klein probleempje met dat laatste deel van de definitie.
Pluto kruist de baan van Neptunus. Neptunus heeft dus niet zijn eigen omgeving schoongeveegd en zou dus (met 17 maal de massa van de Aarde) eigenlijk een dwergster zijn.

[MSalters]

We hebben ook nog genoeg kometen die de baan van Jupiter kruisen, maar Jupiter is daarmee nog geen dwergplaneet. En de asteroide 2010 TK7 zit exact in de baan van de aarde, alleen 4 maanden eerder (120 graden). Schoonvegen kost tijd; we negeren kleine restjes.

We begonnen 7 miljard jaar geleden met een schijf van stof en gas; die is voor ruim meer dan 99.9% opgeveegd door de 8 planeten.

[Raxus07]

Dit komt door de zwaartekracht. De zwaartekracht van een planeet trekt vanuit de kern aan alle kanten. Dit maakt een 3 dimensionale cirkel, een sphere dus.

Edit: typefout.

[Reactie gewijzigd door Raxus07 op 22 juli 2024 16:48]

[ThanosReXXX]

Hier wat lekker simpel te verteren infotainment van NASA zelf over dit onderwerp:
https://spaceplace.nasa.gov/planets-round/en/

[wildhagen]

Dat is het gevolg van zwaartekracht. Als een planeet massa genoeg heeft wordt hij vanzelf zo goed als rond.

Daarom zijn sommige grotere,
zwaardere manen ook rond, terwijl de kleinere manen dat niet zijn. Die hebben te weinig massa om rond te worden en zijn dus grillig van vorm.

[Reactie gewijzigd door wildhagen op 22 juli 2024 16:48]

[c-nan]

En bij het ontstaan? Zijn het allemaal kleine stukjes wat samen een bol vormt in de loop van tijd, of hoe moet ik dat zien?

[Tielenaar]

Een planeet is vanaf het ontstaan al rond, want een planeet wordt over miljoenen jaren gevormd door het samenklonteren van heet gas en materie, tegelijk met de bijbehorende ster.
Manen zijn meestal ook rond, maar de wat kleinere maantjes rond de grote planeten in ons zonnestelsel hebben niet genoeg zwaartekracht om rond te worden en kunnen hele gekke vormen aannemen. Ook de manen van Mars zijn niet heel rond.

[Cergorach]

Is de aarde niet eerder een ellipsoïde ipv. rond?

[Nostalgmus]

Nee, hij is meer rond dan een ellipsoïde relatief gezien.
Vrijwel alle massa waardige objecten zijn dan mathematisch gezien een ellipsoïde door de centrifugale rotatie tot een zekere variabelen in gewicht en rotatiesnelheid.
Zelfs een neutronenster heeft een verwaarloosbare ellipsoïde vorming.

omtrek evenaar= 40,075 km
omtrek polen= 40,008 km

[Killemov]

omtrek polen= 40,008 km

Die even uitleggen graag ...

[Tielenaar]

Verticale cirkel van pool tot pool, ten opzichte van een horizontale cirkel rond de evenaar.

[Gover]

Je neemt een meetlint en legt die rond de aarde precies over de evenaar en meet de lengte, daarna neem je hetzelfde meetlint en laat je het meetlint lopen van noordpool naar zuidpool en "achterlangs" weer naar de noordpool.

[Nostalgmus]

Je hebt dikke polen en dunne polen...
Of wil je de uitdijing van massa door rotatie bij de evenaar mathematisch hebben waardoor er bij de polen een afvlakking ontstaat ? mocht het een oprechte vraag zijn.

edit:
Een wat langere uitleg, toen de aarde nog vloeibaar was werd door de centrifugale kracht makkelijker een oblate sferoïde gecreëerd aangezien vloeibare massa (magma) wat elastischer is.
Door de afkoeling en het ontstaan van de aardkorst had het ook geleidelijk aan deze vorm.
Daarop komt ook nog eens het zeewater die al op deze vorm ligt en ook elastischer is ten opzichte van vaste materie en daardoor ook bijdraagt aan een ellipsoïde vorm.
vandaar het verschil in de horizontale en verticale omtrek.

[Reactie gewijzigd door Nostalgmus op 22 juli 2024 16:48]

[PEC]

De aarde is behoorlijk rond hoor. Die afgeplatte afbeeldingen kloppen echt niet. Het hoogte verschil is maar 0.3% gemiddeld (bij de polen 6357 km en op de evenaar 6378 km). Dat is volgens mij niet te zien (vanuit de ruimte).
Zie https://en.wikipedia.org/wiki/Earth_radius

[CivLord]

Dat is waarschijnlijk perfecter rond dan een voetbal of een knikker.

[rbr320]

Dat is correct. Een bol is de vorm waarbij elk punt op de buitenkant zich het dichtste bij het middelpunt bevind en omdat zwaartekracht vanuit het middelpunt van een object werkt zullen hemellichamen altijd een bolvorm willen hebben. Maar omdat deze hemellichamen ook om hun eigen as draaien en er door andere hemellichamen aan ze getrokken wordt zal de bolvorm nooit perfect zijn en is er dus vrijwel altijd sprake van uitdijing bij de evenaar van een hemellichaam. Zelfs de grootste sterren zijn niet perfect bolvormig.

[Reactie gewijzigd door rbr320 op 22 juli 2024 16:48]

[Tielenaar]

Ja dat klopt, een paar kilometer breder rond de evenaar, en dat komt door de draaiing van de aarde.
Hoe harder de planeet draait, hoe platter hij wordt in feite.
Het is niet te zien op een foto van de aarde, het verschil is dusdanig klein dat je het in feite wel gewoon rond kan noemen.

[Lennis]

Dat komt door de draaiing van de aarde. Door de middelpuntvliedende kracht wordt de aarde bij de evenaar wat uitgerekt en aan de polen afgeplat. Het is logisch dat dat bij elke planeet die groot genoeg is en snel genoeg om een as draait hetzelfde kan zijn.

[Coolstart]

4-5 miljard jaar geleden werden planeten gevormd door kleine partikels die samen klotten tot grotere en grotere brokstukken door de zwaartekracht en hun onderlingen elektrostatische krachten of Adhesie. Ook wel accretie genaamd.

Zodra grote brokstukken samensmelten gaat dat gepaard met enorme hitte en de aarde was één grote lavabol door de continue regen van meteoriet-inslagen. Zo wordt gesteente weer vloeibaar tot het samensmelt tot een nieuw geheel.

Daarnaast is een bol de standaard vorm van een lichaam in rust. Een zeepbel gaat zich ook als een bol vormen zodat de spanning overal gelijk is. Zwaartekracht grijpt ook rond zich heen als een bol.

Jupiter is de grootste en zwaarste planeet en beschermd zo onze planeet door inkomende material naarrichtoe te trekken. Jupiter heeft een volume van 1300 aardes maar bestaat vooral uit samengedrukt gas.Ondanks dat is het een enorme massa en heeft dan ook 67 manen om zich heen kunnen vormen.

[avlt]

Jupiter is de grootste en zwaarste planeet en beschermd zo onze planeet door inkomende material naarrichtoe te trekken.

Volgens mij valt dat wel mee. Dat is alleen het geval als zon, Aarde en Jupiter ongeveer op 1 lijn staan. Als de Aarde aan de andere kant van de zon staat denk ik dat het effect eerder omgekeerd is.

[RJG-223]

Volgens mij valt dat wel mee. Dat is alleen het geval als zon, Aarde en Jupiter ongeveer op 1 lijn staan. Als de Aarde aan de andere kant van de zon staat denk ik dat het effect eerder omgekeerd is.

Jupiter beschermt ons wel degelijk, aldus wetenschappers die het onderzocht hebben, en het weten kunnen. Het is alleen niet zo eenvoudig dat het alles naar zich toe trekt. Dat is ook niet realistisch, want als Jupiter bijv. 10 graden (educated guess) verder is in z'n baan om de zon (= 20 miljoen kilometer), dan ondervindt een stuk passerend ruimtepuin al bijna geen invloed meer. En dus zeker niet als Jupiter aan de andere kant van de zon staat.

Er is ruimtepuin dat op Jupiter inslaat, maar er is ook ruimtepuin dat juist door Jupiter weggeslingerd wordt, het zonnestelsel uit. En misschien zijn er nog wel meer mechanismen waarop Jupiter ruimtepuin weghoudt van de Aarde.

[rbr320]

Ja dat heb je goed. En de enige reden dat dit gebeurd is omdat ons universum bij zijn ontstaan niet homogeen was. De kleine variaties in de hoeveelheid materie die er op een plek aanwezig was zorgde ervoor dat deze materie samen kon komen onder de invloed van zwaartekracht. In het begin van ons universum was dit alleen maar waterstof. Meer materie/massa op een plek zorgt er voor dat de zwaartekracht toe neemt en zo versterkt dit proces zichzelf, totdat er zo veel materie op 1 plek is verzameld dat de waterstofatomen onder invloed van de enorme zwaartekracht samensmelten tot helium, waarbij heel veel energie vrij komt. Dit is hoe sterren ontstaan. Deze sterren maken van waterstof dus helium, maar aan het einde van hun leven ook de zwaardere elementen die we kennen en die nodig zijn om planeten te vormen.

De sterren met de meeste massa zullen uiteindelijk uit elkaar spatten en zo deze elementen verspreiden over het universum. Nu kan het hele proces weer opnieuw beginnen. De elementen komen weer samen, eerst in gaswolken die langzaam samenklonteren tot nieuwe sterren en als er genoeg zwaardere elementen aanwezig zijn ook planeten.

[phoenix2149]

Je zou voor de gein eens de aflevering van de storybots kunne kijken.

Toevallig gezien omdat mijn kinderen er over begonnen hoe planeten ontstaan en vroeg waar ze dat van hebben.

S03E02:
https://www.netflix.com/n...25&vlang=nl&clip=81008963

[Geronimous]

Ja, alles dat massa heeft, heeft ook een zwaartekrachtveld, hoe klein ook. Massa trekt elkaar daardoor aan, waardoor het uiteindelijk fuseert. Als je bijvoorbeeld 2 rijstkorrels perfect stil van elkaar kan hangen op bijvoorbeeld een paar centimeter afstand van elkaar, zullen ze naar elkaar toe gaan bewegen (in de ruimte, op genoeg afstand van andere zwaartekrachtvelden).
Hoe groot een object moet zijn om uiteindelijk een bol te vormen hangt een beetje af waarvan het gemaakt is: verschillende materialen hebben verschillende dichtheden, en dus massa.
Je kunt het ook zien aan enkele kleine manen van planeten, die zijn verre van perfect rond. Een mooi voorbeeld vind ik altijd Pluto en zijn maan Charon. Charon is niet eens zo extreem veel kleiner dan Pluto, maar waar Pluto rond is, heeft Charon een wat meer 'gedeukt' uiterlijk. Andere voorbeelden zijn Phobos en Deimos (Mars), en een hele zwik kleine manen van Saturnus.

scroll op deze pagina naar beneden voor een visueel overzicht

[Reactie gewijzigd door Geronimous op 22 juli 2024 16:48]

[Neruo]

Denk aan een waterdruppel in gewichtloosheid, het wordt een perfect bolletje. Dat is niet zozeer de zwaartekracht, maar ook omdat watermoleculen elkaar graag aantrekken, maar het idee is hetzelfde: Denk aan een loshangende wolk gas ergens alleen in het vacuüm van de ruimte, door de zwaartekracht zal het (over tijd) tot een redelijke bol samenkomen.

Met zwaardere elementen (die niet vloeibaar of gas zijn) verwacht je dit effect misschien minder, maar met genoeg zwaartekracht en over tijd komt een grote genoege 'aardse' (niet-gas) planeet of maan toch uit op een redelijk mooie bolvorm. Maar de kleinere manen (zoals Hyperion van Saturnus) zijn niet bolvormig.

Er zijn ook nog uitzonderingen omdat er meer krachten dan de zwaartekracht meespelen, of omdat er niet één veld stof/gas is die zich tot een planeet vormt. Zo is de aarde is ook iets platter bij de polen door de draaiing van de aarde (middelpuntzoekende kracht). Maar uiteindelijk nog altijd een betere bolvorm dan een (ruwe) biljardbal!

Ik ben ook geen expert maar vind het interessant dat sterrenkundige fenomenen vaak voortkomen uit bekende natuurkundige wetten/effecten. Leuke vraag dus!

(N.B.: Eigenlijk zijn vallende waterdruppels op aarde veel bolvormiger dan de classic druppelvorm die mensen tekenen.)

[Reactie gewijzigd door Neruo op 22 juli 2024 16:48]

[Biodiv]

Mooie uitleg. Alleen dat van die biljartbal betwijfel ik. Ik denk dat de aarde toch behoorlijk wat afgeplatter is relatief gezien. Kijk alleen maar naar de aantrekkingskracht van de maan op de oceanen, dat scheelt denk ik micrometers relatief gezien op een biljartbal.

[RJG-223]

Edit: niet goed gelezen.

[Reactie gewijzigd door RJG-223 op 22 juli 2024 16:48]

[tweaknico]

Ene meneer J.D. van der Waals heeft daar nog wat onderzoek aan gedaan.
En die vond er iets anders dan dhr. I Newton.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Vanderwaalskrachten

[Neruo]

Hoe water zichzelf aantrekt is nogal wat complexer dan zwaartekracht, zo zijn H20 moleculen niet symmetrisch qua polariteit en heb je effecten als oppervlaktespanning (mede daardoor). Ik weet de details ook niet, maar ik zou het niet zo op een hoop willen gooien. Water is echt een vreemde eend in de bijt. Misschien daarom niet het beste voorbeeld.

[shades]

De polen zijn bij mijn weten "platter". Niet perfect rond dus

[sfc1971]

Ze zijn niet 100% perfect rond. Onze aarde is geplet. De maan heeft een punt.

[SebasKolk]

Fun Fact: Niet alle planeten zijn 'perfect' rond. Zo is de aarde iets 'dikker' bij de evenaar vanwege de draaikracht van de aarde
https://www.nasa.gov/audi...ows/what-is-earth-58.html

[SomerenV]

Eigenlijk heel stom maar ik wist niet eens dat Jupiter ringen had Ergens wel surrealistisch om een andere planeet zo gedetailleerd te zien. Opeens is het dan een stuk echter ofzo. Wel heel tof om te zien hoeveel beter de James Webb telescoop nu al is ten opzichte van de Hubble. Ik ben dan ook heel benieuwd wat de toekomst nog gaat brengen

[Reactie gewijzigd door SomerenV op 22 juli 2024 16:48]

[Tielenaar]

Uranus en Neptunus hebben ook ringen overigens. Elke gasplaneet in ons zonnestelsel dus.

[Zatan]

Daarnaast zal over enkele miljoenen jaren Mars ook een ring hebben, doordat Mars's maan verpluverd zal worden.

[wildhagen]

Correctie: dat duurt nog 30 tot 50 miljoen jaar

En alleen Phobos zal uit elkaar spatten. Deze nadert Mars met 2 centimeter per jaar ongeveer.

De andere maan van Mars, Deimos, raakt juist steeds verder verwijderd van Mars, en zal in de (heel) verre toekomst aan de zwaartekracht van Mars ontsnappen, en dus een rogue moon gaan worden.

[Zatan]

Op kosmologische schaal noem ik dat enkele

[YopY]

en dus een rogue moon gaan worden.

Neemt 'ie dan ook de demonen en de poort naar de hel mee?

[wildhagen]

Alle gasreuzen (Jupiter en Saturnus) en de beide ijsreuzen (Uranus en Neptunus) in ons zonnestelsel hebben allemaal meerdere ringen, tot soms wel vijf (Neptunus) of zelfs 7 sets (Saturnus) ringen.

Die van Saturnus zijn uiteraard het bekendst en beste zichtbaar, maar Saturnus is verre van uniek hierin.

[hiostu]

De ringen verdwijnen uiteindelijk wel. Ze verwachten dat de binnenste ring van Saturnus over 100 miljoen jaar verdwenen is en alle ringen na 300 miljoen jaar.

https://solarsystem.nasa....worst-case-scenario-rate/

[vgroenewold]

Dat is niet stom hoor, dat staat bijna nooit in gewone plaatjes en uitleg van Jupiter. Dat is omdat het normaal niet te zien is, meer planeten hebben wel een ring van wat stof e.d.

[dok33]

Ja, ik ga mijn oude Hubble telefoon ook wegdoen nu hoor...

[SomerenV]

Gebruik jij je Hubble nog dan? Dat kan anno 2022 écht niet meer

[dok33]

Geen dank

[uberhoogy]

Even zonder dollen: zou het voor de James Webb ook mogelijk zijn om sterren (of exoplaneten) mooi in beeld te brengen?

[LongTimeAgo]

Theoretisch wel?
Ligt er aan hoe lang je hem op een bepaalde plek wilt laten richten en of dit dus mogelijk is.
Bijv:

On July 20, 2022 James Webb Space Telescope’s data was analysed by scientists and they found GLASS-z13 most distant star. Technically JWST captured galaxy that is 300 million years old. Distance between Each and GLASS-z13 is 33 billion light years due to the expansion of the universe. The Sun didn't even exist when the galaxy GLASS-z13 appeared as it does above. In fact, it wasn't to exist for another 9 billion years.

[sfc1971]

Nee daarvoor is hij niet gevoelig genoeg en dat duurt echt nog wel een tijdje. Een ster is al een relatief kleine punt en die zijn vele malen groter dan een planeet. Ze detecteren planeten omdat als ze voor de ster langs gaan het licht iets doen veranderen. Maar dat is alsof er een fruitvlieg voorbij een lamp vliegt. Je kunt aannemen dat als de spectrografie eerst geen water toont en dan wel dat er dus water op een planeet is.

Maar dit is echt pixel gluren. De spectograaf is een onderdeel van de JWST, niet het hoofd onderdeel, dat hoofd onderdeel kijkt in infrarood.

[BadRespawn]

Even zonder dollen: zou het voor de James Webb ook mogelijk zijn om sterren (of exoplaneten) mooi in beeld te brengen?

Nee. Ook voor Webb zijn alle sterren puntbronnen (en exoplaneten zijn nog kleiner). Webb is qua vermogen om detail te zien niet tienduizend of nog meer keer beter dan Hubble, maar ca 2.7 maal beter.

[simonvanderjagt]

Twee vragen voor de experts waar ik al een tijdje mee loop. Mooi toepasselijk bij dit topic

1. Wat is het detail niveau dat JWS mogelijk kan halen wanneer het 'inzoomt' op bijvoorbeeld een maan van Jupiter?
2. is er een theoretische limiet hoe goed een telescoop kan 'inzoomen' op een lichaam buiten ons zonnestelsel?

Ergens fysiek naartoe gaan om een foto te maken en deze terug te sturen lijkt een omslachtige oplossing. Zoals ik het begrijp, het licht zelf gaat in feite niet 'verloren', we zijn alleen beperkt in staat het op te vangen en er een beeld van te maken. Daarnaast bewegen de lichamen, maar daar kan je voor corrigeren lijkt me. De hoofdvraag dus in feite --> Is het voorstelbaar dat we een telescoop bouwen die exoplaneten in behoorlijk detail niveau kan waarnemen, of in ieder geval lichamen in ons zonnestelsel in extreem detail?

[LongTimeAgo]

Volgens mij is er wel een limiet, maar meer omdat het (momentee) technologisch niet haalbaar is om binnen het 'normale lichtspectrum' (zoals wij hem zien) nog foto's te maken zonder extreem goede technologie die dat kunnen doen en oppikken.
Daarom wordt er op bepaalde afstanden gebruik gemaakt van infrarood (of andere lichtspectrum) en deze later ingekleurd, puur voor ons.

Maar goeie vragen, ben eigenlijk ook wel benieuwd wat een redelijke expert hier op kan antwoorden.

[simonvanderjagt]

Interessant! We stellen in sci-fi ons meestal voor dat intelligent leven ons zou komen opzoeken. Waarschijnlijker is dan misschien dat ze extreem goede telescopen hebben waarmee ze ons kunnen observeren. Een soort 'array' verdeeld over miljarden kilometers dat als een extreem grote lens werkt als ik even fantaseer

[LongTimeAgo]

Haha, nu ik er over nadenk, je ziet vaak dat Intelligent Leven ons komt opzoeken en dan verbaasd is over wat ze tegenkomen... Maar het zou inderdaad een stuk realistische zijn als ze gewoon alles op afstand observeren en vervolgens de beslissingen op afstand doen (eigenlijk zoals wij, met het in de lucht schieten van Satellieten die we vervolgens heel het zonnestelsel door slingeren). De vaccuum in de ruimte blijft immers een zeer gevaarlijke plek voor koolstofhoudende levensvormen (mits deze levensvormen dus wél goed gedijen in de ruimte).

In theorie zou je zelfs kunnen denken dat áls intelligent leven de aarde bezoekt, deze puur voor (redelijk) positieve interactie mét de mens is én dus om andere doeleinden ons bezoekt dan uitroeiing, 'contact leggen' of iets anders verschrikkelijks.

Maar zo gaan we wel een beetje off-topic.

[mavaros]

Als die buitenaardse wezen met dezelfde natuurkundige wetten te maken hebben, kijken ze dus net als wij in het verleden. En gezien de afstanden, kan het dus goed zijn dat ze ons nog voor de steentijd zien, als ze extreem scherpe telescopen hebben. Behalve Nostradamus heeft er nog nooit iemand in de toekomst kunnen kijken. Maar het zou zomaar wel kunnen, want als je een beetje als leek gaat fantaseren over het zinnige gebruik van quantum fysica, zou je misschien niet in de toekomst kunnen kijken, maar wel op dit moment. Maar goed, ik ben geen natuurkundige, en klassieke natuurkunde schiet keihard tekort als je de quantumwereld induikt.

[BadRespawn]

1. Wat is het detail niveau dat JWS mogelijk kan halen wanneer het 'inzoomt' op bijvoorbeeld een maan van Jupiter?
2. is er een theoretische limiet hoe goed een telescoop kan 'inzoomen' op een lichaam buiten ons zonnestelsel?

Webb (en eigenlijk alle professionele telescopen) kunnen niet inzoomen.
Al die telescopen zitten aan hun theoretische maximum 'detail niveau' (maximum zoom), wat wordt bepaald door de diameter vd spiegel (of lens) icm de golflengte die wordt waargenomen (zgn diffractielimiet). Hobby telescopen gaan met hum maximum zoom doorgaans over hun diffractielimiet heen, waarbij je dus niet meer detail ziet, alleen maar groter én waziger.
Webb heeft ca 2.7 maal hogere resolutie dan Hubble, in het deel van de respectievelijke golflengte bereiken waar die overlappen.

[simonvanderjagt]

Helder! Ik vermoed dat ik zaken door elkaar haal, maar er zijn telescopen op verschillende plekken op aarde die worden 'gekoppeld' om zo een defacto grotere telescoop te creëren toch?

Zou een constellatie van kleinere telescopen verdeeld door de ruimte dan in theorie een hoger detail niveau kunnen opleveren dan JWS?

[BadRespawn]

Ja, "interferomerty". Maar dat vereist extreme precisie bij het samenvoegen van de signalen van de telescopen, en dat wordt moeilijker naarmate de golflengte korter is. Het is toepasbaar met zichtbaar licht door de signalen optisch samen te voegen over korte afstanden (telescopen een paar honderd meter uit elkaar), en het kan met langere golflengten (totaan millimeter radio) door de signalen te recorden, de opnames te transporteren (het is heel erg veel data) en dan digitaal samen te voegen. Daarbij maakt afstand niet zo veel uit, maar het werk niet met infrarood en zichtbaar licht.
Er zijn dan ook plannen om de Event Horizon Telescoop uit te breiden met een radio telescoop in de ruimte, maar om zoiets te doen voor zichtbaar licht is de technologie voorlopig ontoereikend.

[Bulls]

Ik vindt het wel toevallig dat die “storm” altijd op dezelfde plek zit terwijl Jupiter toch ook draait?

[wildhagen]

Die Gread Red Spot zit zeker niet altijd op dezelfde plek. Hij beweegt wel degelijk van oost naar west. Enkel niet van noord naar zuid, en dat komt hierdoor:

The new findings indicate that the Great Red Spot recently started to drift westward faster than before. The storm always stays at the same latitude, held there by jet streams to the north and south, but it circles the globe in the opposite direction relative to the planet's eastward rotation.

Zie https://www.nasa.gov/feat...ting-taller-as-it-shrinks

[Bulls]

Dus in feite gaat de storm nagenoeg even snel de andere kant op als dat de planeet draait? En daardoor lijkt het alsof het stil staat. Beetje zelfde idee dus als dat bij ons altijd de maan van dezelfde kant zichtbaar is.

[BadRespawn]

Dus in feite gaat de storm nagenoeg even snel de andere kant op als dat de planeet draait? En daardoor lijkt het alsof het stil staat.

Nee. De storm gaat wel de andere kant op maar niet even stel als de planeet rond z'n as draait. Maar een Jupiter dag duurt ca 10 uur, dus is die storm 2 keer per dag een paar uur lang vanaf Aarde zichtbaar. Het is ook een interessant object van studie, vandaar dat ie vaak op de foto staat.

[Sjaak098]

Het meest fascinerende van die hele JWST zijn de beelden die hij gaat maken van planeten buiten ons zonnestelsel. Als die spectra van atmosferen triljoenen kilometers verderop, speculeren of bepaalde patronen bij leven zouden kunnen passen. Ik kan niet wachten.

[YopY]

Kan hij echt beelden van exoplaneten maken, of is het eerder spectrografie om hun compositie te bepalen?

Ik stoor me er vaak aan dat de populaire media bij het ontdekken van een exoplaneet altijd zo'n "artist render" maakt; ze weten niet hoe zo'n planeet eruit ziet, ze kunnen alleen sporen van de compositie vinden in het beetje lichtspectrum dat ze ontvangen in telescopen. Maar als we echt pixels van een exoplaneet kunnen detecteren zou dat cool zijn.

[Sjaak098]

Beelden is volgens mij het verkeerde woord dat ik gebruik. Wat je zelf al zegt gaat het denk ik alleen om de spectra. Echte daadwerkelijke plaatjes van een exoplaneet is een brug te ver, ook voor JWST. Maar zeker weten doe ik het niet, iemand?

[xONet]

Volgens mij staan de ringen er niet minder helder op dan normaal, ze zijn meestal helemaal niet te zien. Het is een wondertje dat we ze nu wel te zien krijgen. Misschien verwarring met die van Saturnus?

[Tielenaar]

Precies. Dit is de enige foto met ringen die je te zien krijgt als je op google images zoekt op Jupiter.

-edit: de tekst is aangepast door Saturnus te noemen.

[Reactie gewijzigd door Tielenaar op 22 juli 2024 16:48]

[MrMonkE]

Dat kan iedereen wel zeggen. Ik zie geen enkele melding van mutatie op het artikel dus ik ga er vanuit dat het ongewijzigd is.

[Tielenaar]

James Webb-telescoop maakt nieuwe beelden van Jupiter

[equit1986]

dit blijft altijd een genot om naar te kijken.