Hubble Space Telescope werd dertig jaar geleden gelanceerd

De Hubble-telescoop viert zijn dertigste verjaardag. De astronomische publiekslieveling werd precies 30 jaar geleden, op 24 april 1990, gelanceerd. Hoewel de sterrenkijker veel opstartproblemen kende veranderde hij onze kijk op het heelal definitief.

Inmiddels zijn alle ogen al jaren gericht op de James Webb Space Telescope, maar de Hubble is nog steeds alive and kicking. Vrijdag is het exact dertig jaar geleden dat de telescoop de ruimte in werd gebracht, aan boord van spaceshuttle Discovery. Bij dat laatste begint de invloed van de telescoop al, want Hubble was één van de belangrijkste bestaansrechten van het peperdure Shuttle-programma.

Aanvankelijk zou de telescoop al in 1986 worden gelanceerd, maar de Challenger-ramp gooide roet in het eten. De telescoop werd in 1990 alsnog de ruimte in gebracht door onder andere Apollo-veteraan John Young. Sindsdien vliegt de Hubble op een hoogte van zo'n 620 kilometer boven aarde.

Hoewel de Hubble Space Telescope, zoals Hubble officieel heet, een NASA-project was droeg ook het European Space Agency veel bij aan de ontwikkeling. ESA bouwde onder andere de zonnepanelen en de Faint Object Camera voor de telescoop.

Hubble maakte gebruik van technieken die zeker voor die tijd erg geavanceerd waren. Een van de belangrijkste, en uiteindelijk meest problematische, waren de spiegels. Daarvan bleek al snel dat die niet goed waren geslepen. De beelden die Hubble maakte bleken veel minder scherp dan gehoopt - en daardoor veel minder nuttig.

Uiteindelijk werden er vijf servicemissies naar de HST gevlogen. Daarbij werd de telescoop in de laadruimte van de spaceshuttles geladen om daar tijdens meerdere ruimtewandelingen gerepareerd te worden. Tijdens de eerste missie in 1993 installeerden astronauten een stel nieuwe spiegels die de fouten van de eerste wat moesten corrigeren. Ook werden later zonnepanelen, gyroscopen en camera's van de telescoop vervangen. Er zou ook nog een zesde servicemissie komen in 2005, maar na de Columbia-ramp werd besloten daar vanaf te zien. Uiteindelijk vond die toch nog plaats in 2009.

Invloed

Hubble wordt gezien als een van de meest invloedrijke telescopen aller tijden. Andere telescopen zoals Spitzer of Kepler hebben ook veel betekend voor de kennis over bijvoorbeeld exoplaneten, maar die waren vaak niet zo impactvol als de ontdekkingen van Hubble.

Hubble maakte onder andere een foto van duizenden verre sterrenstelsels. In die tijd was er zelfs nog nooit een exoplaneet ontdekt. De foto die als 'de Hubble Deep Field' bekend staat was slechts één van de vele foto's die Hubble maakte van verre sterrenstelsels. Dat deed de telescoop door zijn lens soms wel dagen op één plek te richten.

Andere bekende foto's van Hubble zijn bijvoorbeeld de 'Pillars of Creation', of foto's van het Vlinder Nebula. De meeste van die foto's gaven gaswolken en nieuw gevormde sterrenstelsels weer. De telescoop was ook belangrijk voor onderzoek naar donkere materie, en keek ook naar ons eigen zonnestelsel. Zo ontdekten astronomen via Hubble nieuwe manen rondom Pluto en de comeet Shoemaker-Levy 9.

Hubble gaf astronomen nieuwe kennis over het universum. De HST bewees de theorie van zijn naamgever dat het heelal steeds sneller uitdijt. Door de telescoop werd ook de leeftijd van het heelal voor het eerst bevestigd.

De telescoop zou aanvankelijk 15 jaar moeten werken, maar is tot op de dag van vandaag nog operationeel. De opvolger, de JWST, moet ergens in 2021 worden gelanceerd, maar ook dan houdt de Hubble niet zomaar op met werken. De telescoop kan nog tot ver in dit decennium zijn werk voortzetten.

Speciaal voor zijn dertigste verjaardag hebben astronomen een nieuwe foto uitgebracht. Die toont twee stervormingen die met slechts 163.000 lichtjaar relatief dicht bij de Melkweg ontstaan. De grote wolk is NGC 2014, de kleine NGC 2020. Mooi voor op een poster!