NSA-onthullingen: internet verliest zijn onschuld

Spionage in Nederland

De omvang van de spionage van de NSA is nog steeds niet duidelijk. In oktober bevestigde minister Plasterk van Binnenlandse Zaken berichtgeving van Tweakers dat de NSA metadata van Nederlandse telefoongesprekken in handen heeft. Tijdens de vorige jaarwisseling zouden in één maand metadata van 1,8 miljoen telefoongesprekken zijn verzameld. Hoe de NSA daaraan is gekomen, is echter niet bekend. Het zou kunnen dat het gaat om internationale telefoongesprekken die de NSA heeft weten te onderscheppen, of de AIVD zou de data kunnen hebben overhandigd. Bovendien zou het kunnen dat de NSA heeft ingebroken bij Nederlandse telecomproviders, maar of dat echt zo is, blijft gissen.

De Nederlandse krant NRC werkt samen met Glenn Greenwald, de journalist die documenten van klokkenluider Snowden ontving, maar de onthullingen van die krant roepen op hun beurt weer vragen op. Zo schreef NRC dat de Amerikanen Nederland al sinds 1946 zouden hebben afgeluisterd, maar het document waaruit dat blijkt, heeft geen betrekking op de periode na 1968. Ook meldde de krant dat de Nederlandse inlichtingendienst AIVD internetfora zou hebben gehackt en de data van hen verzameld.

Nederland krijgt zijn eigen NSA

Ondertussen is Nederland hard bezig om zijn eigen NSA op te zetten. Begin december schreef een adviescommissie, die was ingesteld om de bestaande wetgeving over de veiligheidsdiensten te onderzoeken, dat het verzamelen van grote hoeveelheden data om daar vervolgens in te zoeken zou moeten kunnen. Op dit moment mag dat nog niet: het ongericht tappen van zogeheten kabelgebonden communicatie is niet toegestaan. Tappen op kabels mag alleen als duidelijk is wie wordt afgetapt, dus het uitwerpen van een vangnet is uit den boze.

	Communicatie over kabels	Draadloze communicatie met het buitenland
Gerichte taps	Toegestaan	Toegestaan
Ongerichte taps	Mogen nu nog niet	Toegestaan

Dat onderscheid is niet meer van deze tijd, aldus de adviescommissie. "Het is uitermate belangrijk dat de diensten beschikken over voldoende bevoegdheden", zo zei de voorzitter van de commissie, Stan Dessens, bij de presentatie van het rapport. Bij het opstellen van de huidige wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten kon niet worden voorzien dat steeds meer communicatie anno 2013 niet meer via de ether en satellietverbindingen zou lopen, maar via kabelnetwerken, aldus de commissie.

Daarbij moeten wel waarborgen worden ingebouwd, meent de commissie. Zo zou de minister persoonlijk zijn handtekening moeten zetten als er opdracht voor een bepaalde aftapactiviteit wordt gegeven. Dat zou opnieuw moeten gebeuren zodra er persoonsgegevens in het geding zijn. Bovendien moet het toezicht op de inlichtingendiensten volgens de commissie worden verbeterd: zo zou toezichthouder CTIVD opsporingsactiviteiten moeten kunnen afbreken als er misstanden worden geconstateerd. Op dit moment vindt het oordeel van de CTIVD achteraf plaats en kan de minister het naast zich neerleggen.

Daarnaast mogen data niet zomaar worden doorzocht. Volgens de commissie moet het onderzoek uit verschilllende 'treden' bestaan, die elk aan verschillende voorwaarden zijn gebonden. Meer daarover lees je in ons achtergrondartikel over de voorgestelde wijzigingen.

Gezamenlijke eenheid

Het is nog niet zeker dat de AIVD en de MIVD nieuwe bevoegdheden krijgen; het kabinet moet daar nog mee instemmen, vervolgens met een concreet wetsvoorstel komen dat daarna door de Tweede en Eerste Kamer moet worden geloodst. Desondanks bereiden de geheime diensten zich al voor op de wijzigingen. Zo hebben de AIVD en de MIVD samen een gemeenschappelijke 'cybereenheid' opgezet, de Joint Sigint Cyber Unit, die zich richt op het halen van inlichtingen uit grote hoeveelheden data. Op dit moment mag die dienst zich enkel nog toeleggen op het ongericht tappen van draadloze communicatie met het buitenland, maar het ligt voor de hand wat de nieuwe afdeling zal gaan doen als de wetswijziging erdoor is.

De inlichtingendiensten investeren flink in een geheim projectDaarnaast investeren de diensten flink in een project met de naam Argo II. Dat project is bedoeld 'om informatie uit communicatiemiddelen te verwerken tot inlichtingen'. Voor het project is 17 miljoen euro gereserveerd. Het is niet duidelijk waar het systeem zich precies mee zal bezighouden: de precieze werking is staatsgeheim.

Het is echter wel duidelijk dat het systeem ook is bedoeld voor het aftappen van internetverkeer. "Waar voorheen fax, telex en (mobiele) telefonie de mogelijkheden van sigint bestreken, is er nu de hele wereld van Internet Protocol bij gekomen", schrijft het kabinet namelijk in een beschrijving van het project. Het systeem zal waarschijnlijk worden gebouwd door het Israëlische bedrijf Nice Systems, dat is gespecialiseerd in apparatuur waarmee in dataverkeer patronen kunnen worden herkend die een beveiligingsrisico zouden kunnen vormen.

Daarmee lijkt Nederland dus op weg naar de aanschaf van apparatuur die het ongericht tappen op grote schaal mogelijk maakt, en wetgeving die die praktijken legaal maakt: een van de dingen waarom nu juist de NSA onder vuur ligt.

• Volgende pagina 6. Wie is Edward Snowden?