Inleiding
Samengevat
De nieuwe Pavilion 13 is de eerste laptop met een Intel Whiskey Lake-processor die we hebben getest en door de wat conservatieve afstelling zijn de prestaties niet bijzonder. Ook de accuduur valt enigszins tegen, met zeven uur tijdens browsen, maar wel tien uur tijdens het kijken van video. Het scherm is erg goed, met een bijzonder hoog contrast en een vrij goede kalibratie. De laptop is bovendien praktisch, want hij is voorzien van een hdmi-aansluiting en een fullsize sd-kaartlezer. Voor negenhonderd euro zijn er echter snellere laptops met een betere accuduur te krijgen, al hebben die niet het hoge contrast van de Pavilion 13.
Eindoordeel
Spectre, Envy, Pavilion: HP geeft prachtige namen aan zijn laptops, gevolgd door een getal dat de schermmaat aangeeft, maar af en toe kun je door de bomen het bos niet meer zien. Neem nou de hagelnieuwe Pavilion 13; die heeft een schermdiagonaal van 13 inch, net als bijvoorbeeld de Envy 13, maar Envy was altijd de 'luxere' laptop van de twee, terwijl de nieuwe Pavilion duurder is dan een aantal Envy-laptops. De nieuwe Pavilion heeft echter één troef die de Envy's vooralsnog niet hebben, namelijk een Intel Whiskey Lake-processor. In deze review kijken we of de nieuwe Pavilion 13 de moeite waard is ten opzichte van een Envy 13 en natuurlijk hoe Whiskey Lake presteert.
/i/2002248695.jpeg?f=imagearticlefull)
Whiskey Lake is de evolutie van de Kaby Lake Refresh-processors, zoals de i5-8250U en i7-8550U. Wat die evolutie precies inhoudt, lees je verderop in deze review, want zoals gebruikelijk beginnen we met het eerste dat je tegenkomt als je de laptopdoos openmaakt: de buitenkant. Die buitenkant klopt helemaal met het '2018'-ontwerp van HP. Boven het toetsenbord zit bijvoorbeeld een grille met een ruitvormig patroon, net als op de Envy 13, compleet met 'deuken', die we ook tegenkwamen op de Pavilion 15.
De laptop voelt ook opvallend licht aan; onze weegschaal slaat uit naar 1202 gram en dat is voor een 13,3"-laptop niet zwaar. Als we wat kritischer naar de behuizing kijken, blijkt ook wel waar de gewichtsbesparing vandaan komt. De behuizing is weliswaar gedeeltelijk van metaal gemaakt, maar dat lijkt dun te zijn en geeft makkelijk mee. Dat merk je bijvoorbeeld als je op de achterkant van het scherm drukt, of op het toetsenbord of de behuizing eromheen. 'Als het buigt, dan breekt het niet' is soms de redenering en we zien de Pavilion 13 ook niet snel in stukken breken, maar de Pavilion 13 geeft een veel minder stevige indruk dan bijvoorbeeld de Envy 13.
Wat aansluitingen betreft doet de Pavilion 13 het wel beter dan de Envy 13. Er is bijvoobeeld een volledige sd-kaartlezer aanwezig en daar zijn we blij mee, want steeds vaker wordt op compacte laptops een micro-sd-lezer gemonteerd of wordt een kaartlezer helemaal weggelaten. Daarnaast zit er een hdmi-aansluiting op en ook die wordt vanwege zijn omvang nog weleens weggelaten. Het is alleen jammer dat de aansluiting hdmi 1.4-signaal uitstuurt en geen hdmi 2.0, waardoor het aansluiten van een 4k-scherm of ‑televisie op 60Hz niet mogelijk is. Je kunt eventueel wel een hubje gebruiken dat je op usb-c aansluit. Die aansluiting ondersteunt dankzij de Whiskey Lake-pch usb 3.1 gen2. Opvallend is dat HP ervoor heeft gekozen om de twee usb-a-aansluitingen aan de linkerkant te beperken tot usb 3.1 gen1.
Tot slot zit de vingerafdrukscanner op de rechterzijkant van de laptop. Die plaatsing voorkomt dat het ontwerp van de laptop rondom het toetsenbord wordt onderbroken, maar het oppervlak is vrij klein. De scanner lijkt er daardoor langer over te doen om je vinger te herkennen dan we van andere laptops gewend zijn, al is dat nog altijd vele malen sneller dan het intikken van je wachtwoord.
Toetsenbord en touchpad
De toetsen van de Pavilion 13 zijn grijs, vlak en voorzien van dimbare achtergrondverlichting. We hebben een voorkeur voor een gebogen toetsoppervlak, zodat het midden van de toets makkelijk blind te vinden is, maar dat zou de laptop dikker hebben gemaakt en dat is vermoedelijk waarom HP voor platte toetsjes heeft gekozen. De travel is zoals je die zou verwachten van een dunne 13"-laptop; het houdt niet over, maar er valt goed mee te werken.
/i/2002248705.jpeg?f=imagenormal)
De touchpad is opvallend genoeg afkomstig van Synaptics en HP kiest daarmee niet voor een Precision Touchpad. De touchpad reageert prima op gewone muisbewegingen, maar lijkt langzamer dan een Precision Touchpad te reageren op multitouchbewegingen. Een minpuntje van de touchpad vinden we de stevigheid en die heeft eigenlijk ook weer te maken met de rest van de laptop. Als je op de touchpad drukt, bijvoorbeeld om een klik te maken, zie je de behuizing en de spatiebalk iets meeveren. Het is niet veel, maar komt niet zo stevig over als we het graag zouden zien.
Amber en Whiskey Lake
De Pavilion 13 is voorzien van een nieuwe processor die door Intel tijdens de IFA, in augustus werd gepresenteerd. De fabrikant kondigde Amber Lake en Whiskey Lake aan, en dat zijn de opvolgers van de Kaby Lake- en Kaby Lake Refresh-processors die je in laptops en tablets terugvindt.
Kaby Lake Refresh was de derde generatie 14nm-processors, na Skylake en Kaby Lake. Je zou misschien denken dat het intussen tijd wordt om over te stappen naar 10nm, maar Intel heeft moeite met het maken van de nieuwe chips. Daarom is de overstap naar 10nm uitgesteld en wordt de stap vermoedelijk in 2019 gezet. Whiskey Lake en Amber Lake vormen in naam dus alweer de vierde generatie 14nm-processors, maar de cpu wordt net als Kaby Lake Refresh nog steeds volgens het 14nm++-procedé gebakken.
Cpu |
Cores/threads |
Kloksnelheid/turbo |
Tdp |
Core m3-8100Y |
2/4 |
1,1/3,4GHz |
5W |
Core i5-8200Y |
2/4 |
1,3/3,9GHz |
5W |
Core i7-8500Y |
2/4 |
1,5/4,2GHz |
5W |
Core i3-8145U |
2/4 |
2,1/3,9GHz |
15W |
Core i5-8265U |
4/8 |
1,6/3,9GHz |
15W |
Core i7-8565U |
4/8 |
1,8/4,6GHz |
15W |
Op het moment van schrijven heeft Intel zes processors aangekondigd. Drie Amber Lake- en drie Whiskey Lake-processors. Amber Lake is met zijn tdp van slechts vijf watt bedoeld voor tablets en heel dunne laptops, en kan passief gekoeld worden. De Whiskey Lake-processors hebben een tdp van 15 watt en dergelijke processors waren jaren geleden speciaal voor ultrabooks bedoeld, maar tegenwoordig vind je ze ook in normale 15"-laptops terug.
De grootste verandering bij Whiskey Lake zit hem misschien niet in de cpu, maar in de pch. Die pch werd bij Kaby Lake (Refresh) nog op 22nm gebakken, maar dat is bij de nieuwe generatie 14nm geworden, net als de cpu. Een dergelijke die shrink leidt normaal gesproken tot een lager verbruik, maar Intel geeft niet aan of en in hoeverre het verbruik is gedaald.
Een andere toevoeging die het verbruik moet verlagen, is CNVi, dat Intel al in Gemini Lake toepaste. Daarbij zijn de processor, de logic, het geheugen en de mac-componenten van de wifi- en bluetoothhardware van de draadloze netwerkkaart naar de pch verplaatst. Intel kan een companion rf-module met daarop de rest van de hardware leveren in de vorm van de Wireless-AC 9461, 9462 en 9560, maar andere fabrikanten kunnen ook hun eigen companionmodules maken.
Usb 3.1 gen2, de snelle usb-variant met een maximale snelheid van 10Gbit/s dus, is nu ook in de pch geïntegreerd. Voorheen werd vanuit de pch alleen usb 3.1 gen1 ondersteund. Laptops met usb 3.1 gen2 bestonden al wel, maar daarvoor was een extra controller nodig en nu Intel de ondersteuning in de pch heeft, hoeft dat niet meer.
Verder is er ondersteuning voor Intels Titan Ridge Thunderbolt 3-controller. Die heeft als verschil met de oude Alpine Ridge-controller dat er een displayport 1.4-signaal kan worden uitgestuurd in plaats van displayport 1.2. Displayport 1.4 biedt meer bandbreedte, waardoor je 4k-schermen op 120Hz en beeldschermen met ondersteuning voor hdr kunt aansluiten. Whiskey Lake heeft ook meer pcie-lanes tot zijn beschikking, namelijk zestien, waar dat er nog twaalf waren bij Kaby Lake (Refresh). Tot slot heeft Whiskey Lake, maar Amber Lake niet, hardwarematige bescherming tegen Meltdown- en L1TF-aanvallen.
Whiskey Lake voor note- en ultrabooks
We vermoeden dat de processors die we het meest zullen tegenkomen, de Core i5-8265U en de Core i7-8565U zijn. Dat zijn de opvolgers van de Core i5-8250U en i7-8550U, en die processors staan op het moment van schrijven op plek 1 en 3 in het lijstje van meest voorkomende laptopprocessors in de Pricewatch.
|
Core i5-8265U |
Core i5-8250U |
Core i7-8565U |
Core i7-8550U |
Codenaam |
Whiskey Lake |
Kaby Lake Refresh |
Whiskey Lake |
Kaby Lake Refresh |
Cores/threads |
4/8 |
4/8 |
4/8 |
4/8 |
Basiskloksnelheid |
1,6GHz |
1,6GHz |
1,8GHz |
1,8GHz |
Turbosnelheid |
3,9GHz |
3,4GHz |
4,6GHz |
4,0GHz |
Cache |
6MB |
6MB |
8MB |
8MB |
Gpu |
UHD Graphics 620 |
UHD Graphics 620 |
UHD Graphics 620 |
UHD Graphics 620 |
Max. kloksnelheid gpu |
1,1GHz |
1,1GHz |
1,15GHz |
1,15GHz |
Pcie-lanes (max.) |
16 |
12 |
16 |
12 |
Zoals gezegd, en zoals blijkt uit de bovenstaande tabel, is er aan cpu en gpu weinig tot niets veranderd. De gpu is nog steeds een UHD620 en aan de kloksnelheden is niet gemorreld. Ook de basiskloksnelheid van de cpu is hetzelfde gebleven, maar de turbofrequentie is wel opgeschroefd naar 3,9GHz voor de i5-8265U en maar liefst 4,6GHz voor de i7-8565U. In hoeverre je iets aan die turbosnelheid hebt en hoe lang een laptop dat volhoudt, bekijken we verderop in dit artikel.
Benchmarkresultaten
In de Pavilion-serie bouwde HP jaren geleden al eens een 13"-laptop die ook Pavilion 13 heette, maar het 2018-model is toch wel heel andere koek dan het model uit 2015. Op het moment van schrijven verkoopt HP de Pavilion 13 in een uitvoering in zijn eigen (Nederlandse) webwinkel. In de Belgische HP-webshop is de Pavilion 13 nog niet verschenen. Er is dus weinig te kiezen als het om configuraties gaat. Voor negenhonderd euro is de laptop voorzien van onderstaande hardware.
|
HP Pavilion 13-an0370nd |
Processor |
Intel Core i5-8265U |
Cores/threads |
4/8 |
Klokfrequentie (turbo) |
1,6GHz (3,9GHz) |
Gpu |
Intel UHD Graphics 620 |
Werkgeheugen |
8GB ddr4-2400, singlechannel |
Ssd |
Toshiba XG3 256GB |
Wifi |
Realtek RTL8822BE |
Accu |
37,7Wh |
Gewicht |
1202 gram |
Scherm |
13,3", ips, 1920x1080 pixels |
Schermpaneel |
AU Optronics 552D |
Besturingssysteem |
Windows 10 Home |
De hardware laat zien dat de Pavilion 13 een wat goedkopere laptop is dan veel ultrabooks. Het werkgeheugen werkt bijvoorbeeld in singlechannel, en de draadloze netwerkkaart is afkomstig van Realtek en niet van het duurdere Intel. De Realtek 8822BE is een complete, draadloze netwerkkaart en geen cnvi-module, zoals Intel die vanaf Whiskey Lake ondersteunt. Van de energiebesparing die cnvi met zich mee moet brengen, kan de Pavilion 13 dan ook geen gebruik maken.
Benchmarks
De Pavilion 13 is de eerste laptop met Intel Whiskey Lake-processor die we hebben getest en het is de i5-uitvoering die we in de toekomst nog in veel andere laptops verwachten tegen te komen. We waren daarom benieuwd hoe de prestaties van de 'nieuwe' processor zouden uitvallen.
- Cinebench R15 - Multi
- Cinebench R15 - Single
We zijn de benchmarkreeks begonnen met Cinebench en de Multi-test leverde meteen een teleurstellend resultaat op. De Whiskey Lake-laptop blijkt een lagere score neer te zetten dan veel oudere laptops met een i5-8250U-processor, die op papier langzamer is.
Cinebench is echter een benchmark die vooral laat zien welke processor zo lang mogelijk op een zo hoog mogelijke snelheid kan draaien. Dat hangt vooral samen met het energiebeheer en ook met de koeling. Tijdens het draaien van Cinebench hebben we met Intels Power Gadget-software het gedrag van de processor bijgehouden en daaruit valt de lage score te verklaren.
De bovenstaande grafiek laat het opgenomen vermogen van de cpu-package zien bij de HP Whiskey Lake-laptop, vergeleken met drie laptops met een Core i5-8250U-processor. Het is dezelfde grafiek als in het achtergrondartikel over throttling bij laptops, aangevuld met het resultaat van de Pavilion 13.
Uit de grafiek blijkt in een oogopslag dat de Whiskey Lake-processor maximaal 20 watt mag verstoken, gedurende een seconde of dertig, en vervolgens terugzakt naar 15 watt. De Asus S15 daarentegen schiet naar de 37 watt en zit nog op een opgenomen vermogen van 24 watt als de benchmark al afgelopen is. Dat maximale vermogen beperkt de Kaby Lake- en Whiskey Lake-processors. Als alle cores op hun maximale snelheid zouden lopen, wordt de tdp van de processors ruimschoots overschreden en in de meeste gevallen is de koeling daar niet op berekend. De verschillen ontstaan doordat fabrikanten het energiebeheer van hun laptops verschillend configureren.
Kijk je naar de kloksnelheid, dan blijkt die in de eerste dertig seconden, waarin de processor zijn maximale 20 watt verstookt, rond de 2,6GHz te liggen en daarna rond de 2,2GHz. De relatief lage score in Cinebench wordt dus veroorzaakt door het zuinigjes afgestelde energiebeheer. Dat blijkt ook uit de temperaturen; tijdens Cinebench werd de cpu niet warmer dan 74°C.
De prima score in de Single-test is daarmee ook makkelijk te verklaren. Met de koeling is niets mis, dus zodra er slechts één core wordt belast, is er genoeg ruimte binnen het tdp-budget om continu rond de 3,7GHz te draaien, waarmee de i5-8265U de i5-8250U te snel af is, want de oude Kaby Lake Refresh-processor had een maximale turbosnelheid van 3,4GHz.
- 3DMark Cloud Gate
- 3DMark Cloudgate - Graphics
- 3DMark Cloudgate - Physics
De score in 3DMark Cloud Gate is net als die in Cinebench Multi niet bijzonder. Cloud Gate belast alle cores, maar de afzonderlijke tests duren niet lang. De turbofunctie van de processor is daarom belangrijk, maar omdat die maar 20 watt aan 'speelruimte' krijgt, leidt dat niet tot een hoge score. De gpu had bovendien wat beter kunnen presteren als HP voor dualchannelgeheugen had gekozen.
- Geekbench 4.1 - Multi
- Geekbench 4.1 - Single
- Geekbench 4.1 - Memory Multi
Geekbench bevestigt het beeld dat naar voren komt uit Cinebench en 3DMark. De Multi-score is laag, maar als je maar één core belast, kan de Whiskey Lake-processor zijn maximale turbofrequentie halen en is er wel degelijk een prestatiewinst te zien ten opzichte van de i5-8250U. De relatief lage score in de geheugentest hangt samen met het eerder genoemde singlechannelgeheugen.
- Lightroom - Exporteren
- Photoshop CC - Gpu accelerated
Tot slot hebben we Photoshop en Lightroom gedraaid. In Lightroom exporteren we een reeks foto's, terwijl we in Photoshop een vaste lijst bewerkingen op een afbeelding uitvoeren. Wat uit de synthetische benchmarks zoals Cinebench, 3DMark en Geekbench spreekt, blijkt in de praktijk ook zo te zijn; de Whiskey Lake-processor in de Pavilion 13 is langzaam. Dat ligt niet aan de processor zelf, maar aan de keuzes die HP heeft gemaakt. Enerzijds door het verbruik te beperken tot 20 watt gedurende dertig seconden en anderzijds door te kiezen voor singlechannelgeheugen. We verwachten in de toekomst Whiskey Lake-laptops tegen te komen die hogere scores zullen neerzetten in benchmarks.
Ssd
Uiteraard hebben we ook met behulp van de trace based benchmark van PCMark 8 naar de snelheid van de ssd gekeken.
- PCMark Storage 2.0 - Bandbreedte
- PCMark Storage 2.0 - Score
De Toshiba XG3 is een nvme-ssd die in PCMark tussen de Intel 600p en Samsung PM961 in scoort. Dat is niet onverdienstelijk en tijdens normaal gebruik zal de ssd je voor je gevoel niet vaak ophouden.
Scherm en accuduur
De Pavilion 13 is voorzien van een 13,3"-paneel met een resolutie van 1920×1080 pixels. Het scherm is glanzend afgewerkt, net als bij de Envy 13, maar dat had voor ons niet gehoeven. Een mat scherm heeft minder last van reflecties en in de praktijk zien we dat liever. Het gebruikte paneel is afkomstig van AU Optronics en is een onbekend model, met typenummer AUO552D.
- Schermhelderheid
- Contrast (max. helderheid)
Dat paneel heeft volgens de specsheet van HP een helderheid van 220cd/m², maar die bleek bij onze meting met 344cd/m² een stuk hoger te liggen. Het contrast komt met 1900:1 helemaal hoog uit en is het hoogste dat we op een laptop-lcd hebben gemeten. Voor het meten hebben we gebruikgemaakt van een Spectracal C6-colorimeter in combinatie met CalMAN-software. Omdat het resultaat wel erg positief uitviel, hebben we de meting met een andere colorimeter en een andere versie van de CalMAN-software overgedaan. Om eventuele lokale dimming uit te schakelen, hebben we de meting ook nog eens herhaald met behulp van een ansi-patroon, maar ook bij die test kwamen we op het uitstekende contrast uit.
In deze prijscategorie hoeft een laptop geen perfect beeld te geven, maar we verwachten wel dat de kalibratie niet te veel afwijkt. Dat blijkt bij de Pavilion 13 gelukkig ook goed geregeld te zijn. De gemiddelde kleurtemperatuur is te hoog, doordat rood ondervertegenwoordigd is, maar de gemiddelde afwijking komt neer op 5ΔE, wat op het randje zit van wat we acceptabel vinden. De primaire en secundaire kleuren worden wel netjes weergegeven, en zitten gemiddeld gezien op minder dan 3ΔE, wat inhoudt dat je de afwijking nauwelijks zou kunnen zien.
Het HP-scherm is, zeker voor een laptop van negenhonderd euro, uitstekend. Het contrast is bijzonder hoog, de helderheid is prima en het is ook nog eens best aardig gekalibreerd. Was deze laptop twee keer zo duur geweest, dan had het scherm nog wel wat beter gekalibreerd moeten zijn, maar voor dit geld kunnen we er alleen maar positief over zijn.
Accuduur
Op verschillende punten blijkt de Pavilion 13 onder te doen voor de Envy 13, bijvoorbeeld bij de stevigheid van de behuizing, het ontbreken van dualchannelgeheugen en ook bij de accu blijkt dat weer. De Envy 13 heeft in het huidige en het vorige model een accu met een capaciteit van meer dan 50Wh, terwijl de Pavilion 13 het met een accu van net geen 38Wh moet stellen. Een dikke accu is geen garantie voor een lange accuduur, maar een kleine accu zoals in de Pavilion helpt in ieder geval niet mee.
- Browsen
- Video
- PCMark 8 creative conv.
- PCMark 8 Creative (score)
Tijdens browsen leidt dat tot een accuduur van nog geen zeven uur, wat in lijn is met Dells Inspiron 13 die ook op zeven uur komt met een accu met vergelijkbare capaciteit. De Acer Swift 5, die ook een kleine accu heeft, doet daar nog eens een uur bovenop. Onder belasting van PCMark is de accuduur wel weer relatief lang, maar daarbij valt wel op dat de prestaties gedurende die tijd niet zo hoog zijn als bij andere laptops, getuige de lage score. Verrassend genoeg houdt de laptop het tijdens video kijken twee keer zo lang uit op een acculading vergeleken met browsen. Een mogelijke verklaring is dat de draadloze netwerkkaart erg onzuinig is en die wordt tijdens de browsetest wel belast en bij de videotest niet.
Conclusie
In deze review hebben we naar de HP Pavilion 13 gekeken, maar het is tegelijk een eerste ervaring met Intels nieuwe Whiskey Lake-processor. Bij de prestaties van die processor hebben we uitgebreid stilgestaan.
Die prestaties vielen enigszins tegen en het blijkt ook eens te meer dat de configuratie van de laptop daarbij bepalend is. Had HP, zoals veel concurrenten, het energiebeheer wat ruimer afgesteld, dan waren de benchmarks rooskleuriger uitgevallen. De keuze voor dual- in plaats van singlechannelgeheugen zou ook hebben geholpen. In singlecorebenchmarks blijkt de Pavilion 13 wel beter te presteren dan de concurrentie, want dan kan de processor profiteren van de hogere turbosnelheid ten opzichte van Kaby Lake Refresh. Belast je je laptop niet al te zwaar, dan kun je best profijt hebben van de extra snelheid die de Whiskey Lake-processor in de Pavilion 13 biedt, maar het volledige potentieel van Whiskey Lake komt in deze laptop niet naar voren.
Het mag dus duidelijk zijn dat, als het je om prestaties gaat, je beter kunt kiezen voor een laptop met goede koeling, ruimere vermogenslimieten en werkgeheugen in dualchannel. Dat kan een laptop met Whiskey Lake-processor zijn, maar dat hoeft niet, want er zijn genoeg laptops met een 'oude' i5-8250U-processor die in onze benchmarks sneller blijken te zijn dan de Pavilion 13.
Van die Pavilion 13 vroegen we ons aan het begin van deze review af hoe die zich verhoudt tot de Envy 13, die op het moment van schrijven in verschillende uitvoeringen ongeveer even duur is. De Envy is in die vergelijking duidelijk de betere van de twee. De behuizing van de Envy is steviger, en de laptop is voorzien van dualchannelgeheugen en een draadloze netwerkkaart van Intel. Bovendien is de accuduur een stuk beter, want die valt bij de Pavilion 13 tijdens browsen enigszins tegen.
Wat dan weer wel erg goed is aan de Pavilion, is het scherm. Dat heeft een bijzonder hoog contrast en is bovendien aardig goed gekalibreerd. Daarnaast is de behuizing voorzien van een fullsize sd-lezer en een hdmi-aansluiting, en dat is voor 13"-laptops lang niet vanzelfsprekend. Opgeteld maakt dat de Pavilion 13 eigenlijk een wat rare laptop, met een goed scherm en matige accuduur tijdens browsen, gecombineerd met Intels nieuwste processor, die slechts excelleert in singlecoretaken. Gezien de prijs van negenhonderd euro zouden we op dit moment bij HP voor hetzelfde geld een Envy 13 kopen en de whiskey nog even in de fles laten.
Eindoordeel
Update, Maandag 15 oktober 09:30: Omdat de accutest tijdens browsen wel erg laag uitviel hebben we die nog eens gedraaid, met een langere accuduur als resultaat. De review is hierop aangepast.