Doe-het-zelf-domotica: het nieuwe tweaken

Medium: draadloos

Ondersteund door:

Domotiga
IP Symcon
Loxone
OpenHab
Zipato

Domoticz
Fibaro Homecenter
Homeseer
HomeWizard
Pilight
Pimatic
Vera

Knx-rf werkt evenals z-wave en EnOcean op de 868MHz-band. Hoewel het communicatieprotocol al sinds 2004 bestaat, heeft de ontwikkeling van knx-rf niet dezelfde liefde gekregen als zijn twisted-pair-evenknie. Zo ontbreekt een beveiligingslaag, waardoor de standaard ongeschikt wordt geacht voor command and control-toepassingen in commerciële gebouwen. Ook was het tot voor kort niet mogelijk om knx-rf-apparaten te configureren via ETS.

In 2010 kreeg het communicatieprotocol een update naar knx-rf multi, waarmee ondersteuning voor met batterijen gevoede apparaten en frequency hopping op vijf frequentiekanalen in plaats van een enkel kanaal werd toegevoegd. Dit maakt het protocol minder gevoelig voor storing van andere zenders. Knx-rf multi ondersteunt multihop-repeaters, die het bereik van het draadloze netwerk met maximaal twee hops kunnen vergroten. De frequenties zijn verdeeld over fast channels, met een doorvoer van 16.384bit/s en slow channels met een doorvoer van 8192bit/s.

Hager TX101B knx-rf-instappakket met
mediakoppelaar en programmeertoestel

Sommige fabrikanten van knx-rf-apparatuur bieden hulpapparatuur om het configureren in easy mode te vereenvoudigen. Zo heeft Hager een op een gsm lijkend apparaat waarmee de parameters van knx-rf-apparaten ingesteld kunnen worden. Via mediakoppelaars kunnen knx-rf-apparaten gekoppeld worden aan een bedraad knx-netwerk.

Knx-rf is de basis voor onder andere Siemens Wave, Gira/Jung eNet, Hager Tebis KNX en Berker KNX-Funk. De producten van deze fabrikanten zijn gericht op de professionele installateur. Dit uit zich in hoge prijzen, maar ook in een nette afwerking, hoge kwaliteit en een eenvoudige configuratie. De centrale componenten van het systeem kunnen veelal netjes op din-rails in de meterkast gemonteerd worden.

We hebben in de community geen voorbeeld kunnen vinden van een gebruiker met een knx-rf-installatie. Wel kon Cobaltjeh zijn ervaring delen met het eNet-systeem van Gira en Jung, dat een knx-rf-stack gebruikt voor draadloze communicatie en dat via een web based interface wordt geconfigureerd.

Knx-rf in de praktijk: het domoticasysteem van Cobaltjeh

“Ongeveer drie jaar geleden was het zover; ik kreeg de sleutel van mijn eerste woning. Ik was me al langer bewust van de mogelijkheden van domoticasystemen en wilde er graag van gebruikmaken in mijn nieuwe woning. Na een zoektocht naar mogelijke systemen koos ik voor z-wave met als controller een Fibaro Homecenter 2. Dit systeem heeft een jaar of twee dienstgedaan en gedurende die tijd heb ik veel last ondervonden van zowel hard- als softwarefouten. Ik heb het systeem tevergeefs enkele kansen gegeven en uiteindelijk verloor ik het vertrouwen. Jammer, want de techniek is veelbelovend.

Toen was het zoeken naar alternatieven. Ik zocht een draadloos systeem dat kwalitatief een stapje hoger was. Bij de bekendere merken werd ik telkens geconfronteerd met (gedeeltelijk) bedrade systemen. Een verbouwing naar een bedraad systeem was geen optie, aangezien de woning er pas twee jaar stond. Ik vond maar twee mogelijke kandidaten die aan mijn eisen voldeden: knx-rf en eNet van Gira en Jung. De keuze is uiteindelijk eNet geworden, omdat deze oplossing een veel goedkopere server heeft en geen licentiekosten met zich meebrengt. Wat merk betreft was de keuze eenvoudig, omdat de woning al voorzien was van Gira-schakelmateriaal.

eNet server eNet wandschakelaar
ENet-server en wandschakelaar

Momenteel draait er nu enkele maanden een testinstallatie. Ik heb gekozen voor een zo breed mogelijke selectie aan componenten: een dimmer voor de keukenlampen, een rolluikschakelaar in de woonkamer, een relaisschakelaar voor de verlichting in de veranda en een inbouwmodule voor een schemerlamp. Voor de aansturing gebruik ik een server en losse afstandsbediening. De planning is om dit jaar nog alle verlichting en rolluiken in de woning te voorzien van modules en een integratie te realiseren met het alarmsysteem.

Enkele voorbeelden van scenario’s die het comfort van de woning verbeteren, zijn het inschakelen van verlichting en het neerlaten van rolluiken bij schemer en het tegenovergestelde bij zonsopkomst. Het energieverbruik van de woning wordt verbeterd door het uitschakelen van vergeten apparatuur en verlichting bij het verlaten van de woning en inschakeling van het alarm. Naast het bed komt ook een wandpaneel met knoppen om alle verlichting uit te schakelen en alle rolluiken te bedienen. De veiligheid wordt verbeterd door simulatie van bewoning bij langdurige afwezigheid en het bieden van buitensluitbeveiliging via je smartphone. Een andere belangrijke functie is het openen van de rolluiken wanneer een van de rookmelders afgaat.

De voordelen van eNet zijn voor mij de eenvoudige en snelle installatie. Ik hoef niet aan te modderen met inbouwmodules achter het bestaande schakelmateriaal. Er zijn zowel draadloze inbouw-opbouw- als bekabelde componenten voor montage op din-rail beschikbaar. De onderdelen zijn betrouwbaar en kwalitatief hoogwaardig, en de bekende namen achter het systeem geven vertrouwen. Doordat de merken achter het protocol al jaren ervaring hebben met professionele domotica, is de software intuïtief en gebruiksvriendelijk.

Een nadeel van eNet is dat momenteel alleen Gira en Jung onderdelen leveren voor deze standaard, hoewel het systeem is ontworpen als branchestandaard waar andere partners zich bij kunnen aansluiten. Er is geen api beschikbaar, dus integratie met eigen software is momenteel niet mogelijk. Ook is het geen goedkope oplossing en is er momenteel geen mogelijkheid voor klimaatregeling.”

Prijsindicatie

Voor de prijsindicatie zijn we uitgegaan van de behoefte via een eigen domoticaserver te kunnen communiceren met de apparaten in het knx-rf-netwerk en om deze apparaten met behulp van ETS te configureren in systeemmodus. De startkosten van een knx-rf-systeem zijn hierdoor gelijk aan die van een bedraad knx-systeem plus de kosten van een knx-rf-mediakoppelaar. Dit maakt knx-rf duur om mee te beginnen vergeleken met andere draadloze systemen. Knx-rf kan goedkoper ingezet worden door de busvoeding, ethernet-interface en mediakoppelaar achterwege te laten en de actoren en sensors in easy mode te configureren met behulp van de hulpmiddelen die de fabrikanten van knx-rf-systemen in hun starterkits meeleveren. In dat geval is er echter geen makkelijke koppeling mogelijk met softwarepakketten en apparaten die knx ondersteunen.

De prijzen van de actoren zijn vergelijkbaar met EnOcean en de sensors bevinden zich wat prijs betreft tussen die van z-wave en EnOcean in. Opmerkelijk is dat we geen draadloze temperatuursensor hebben kunnen vinden. De prijsindicatie van de grote installatie is daarom zonder de kosten van vier temperatuursensors.

Prijsindicatie knx-rf (exclusief server)
	Basisbenodigdheden	Prijs
Busspanningsverzorging	MDT STV-160.01 (160mA)	€ 93,-
Ethernet-interface	Siemens 5WG1148-1AB22	€ 162,-
Knx-rf mediakoppelaar	Hager TR131A	€ 172,-
Programmeersoftware	ETS5 Lite / ETS5 Professional	€ 242,- / € 1210,-
	Actoren
Schakelactor	Hager TR201	€ 64,-
Dimmer	Hager TRB210	€ 89,-
	Sensors
Temperatuursensor	Niet leverbaar
Bewegingsmelder	Hager TRE520	€ 115,-
Wandschakelaar	MDT RF-TA55P2.01	€ 94,-
	Complete installatie
Kleine installatie		€ 1520,-
Grote installatie	(exclusief temperatuursensoren)	€ 2630,-

Samengevat

Voor doe-het-zelvers die een draadloos domoticanetwerk willen koppelen aan een domoticaserver is knx-rf een weinig aanlokkelijke oplossing. De prijzen van de componenten zijn hoog, de verkrijgbaarheid matig en de technische mogelijkheden beperkt. Knx-rf is zinvol als uitbreiding op een bedraad knx-netwerk of als je je voelt aangetrokken tot een totaalsysteem, zoals Gira eNet, waarin knx-rf onderhuids als communicatieprotocol wordt toegepast.