Inleiding
Inleiding: optimisme getemperd
Aan het einde van 2011 begonnen we ons jaaroverzicht met de constatering dat notebooks al jaren veel populairder zijn dan desktops. Vervolgens zeiden we dat notebooks daarom veel belangrijker zijn geworden voor fabrikanten en dat ultrabooks de nieuwe standaard zouden moeten worden, maar dat de verkoop nog tegenviel. Een jaar later is dat laatste nog steeds het geval, maar nu is bovendien het optimisme dat uit de overige constateringen sprak, flink getemperd.
Het ultrabookconcept beloofde een innovatieve toekomst voor notebooks: dunner en met een lange accuduur. Consumenten willen nu echter niet alleen dunne apparaten die lang meegaan op een acculading, ze willen ook hogeresolutieschermen met ips-panelen en dat alles tegen een lage prijs. Tegelijk waren laptopfabrikanten juist van plan om weer meer te gaan verdienen aan notebooks en zijn ze zich op de high-end gaan richten. Daarom stappen steeds meer mensen nu over op een tablet, die de genoemde eigenschappen als lange accuduur, een goed scherm en een lage prijs al heeft, gecombineerd met een touchscreen, maar zonder toetsenbord.
Notebooks zijn dus niet meer het populairste jongetje van de klas en fabrikanten moeten sneller innoveren. Daarbij kwam in het afgelopen jaar Windows 8 uit, dat geoptimaliseerd is voor touchscreens. Wat deden de notebookproducenten daarom? Ze lieten notebooks steeds meer op tablets lijken. Nu 2012 overgaat in 2013, worstelt de laptop daarom met zijn identiteit.
Nieuwe lieveling van de klas
In de afgelopen jaren bevond de laptop zich in een luxe positie; het was het lievelingetje van de klas. Consumenten lieten de grote en logge desktops meer en meer links liggen, ten gunste van de ranke schootcomputers. Jaar na jaar, kwartaal na kwartaal toonden omzet- en verkoopgrafieken een stijgende lijn voor notebooks, tot tevredenheid van fabrikanten. De laptop moest in 2012 echter zijn plekje in de zon afstaan aan the new kid in town: de tablet.
Vanaf het moment dat de iPad zich aan de wereld openbaarde, was de grote vraag hoezeer de verkoop van tablets de laptopverkoop zou gaan kannibaliseren. Notebookfabrikanten, Intel en Microsoft spraken geruststellende woorden: notebooks waren voor content-creatie, tablets voor consumptie en dat waren twee totaal verschillende dingen. In 2012 maakte de tablet echter zijn eerste slachtoffer; de netbook werd vrijwel weggevaagd. We berichtten dat Toshiba, Lenovo, Asus , MSI en Acer de netbookmarkt achter zich lieten, terwijl Samsung er ook de stekker uittrok.
Ligt de hele netbookmarkt op zijn gat? Nee, Google blijft nog weerstand bieden met zijn Chromebooks, die het gat dat de Atom-netbooks achterlaten, moeten opvullen. Samsung bracht voor 249 dollar een opvallende nieuwe Series 5 Chromebook uit, die met zijn zelf ontwikkelde Exynos-soc is uitgerust, maar helaas kwam dit model niet naar Nederland. Het lijkt een terugkeer naar smartbooks; in 2010 probeerde Qualcomm netbooks met ARM-chips onder deze naam te promoten, maar dat werd geen succes. Toch is de verwachting dat er in de toekomst meer notebooks met ARM-chips worden uitgerust. Er zijn hardnekkige geruchten dat Apple bijvoorbeeld experimenteert met het uitrusten van MacBook Airs met zijn eigen socs in de A-lijn.

Acer bracht op de valreep zijn C7 Chromebook uit, die geen ARM-chip, maar een Intel Celeron-dualcore heeft en 269 euro kost. Geruchten dat Sony en Lenovo met Chromebooks zouden komen, zijn nog niet uitgekomen. Het lijkt erop dat fabrikanten Chrome OS interessant vinden om te blijven volgen en ermee te experimenteren, maar minimale inspanningen leveren om producten aan de man te brengen.
De invloed van de groei van de tabletmarkt op de markt voor notebooks lijkt hoe dan ook veel groter dan aanvankelijk gedacht. Al in het tweede kwartaal van 2012 kochten Nederlanders meer tablets dan laptops, volgens marktonderzoeker Gfk. In het laatste kwartaal van dit jaar zou dat ook in de VS het geval zijn, verwacht DisplaySearch. Ook wereldwijd gaat het hard met de verschuiving; de levering van schermpanelen voor tablets lag in oktober van 2012 al hoger dan de levering van notebookpanelen: 18,7 miljoen versus 16,9 miljoen exemplaren.

Waar zijn de bang-for-the-buck-notebooks?
Dat de laptopmarkt niet meer de groei vertoont die we in de afgelopen jaren gewend waren, heeft uiteraard meer oorzaken dan alleen de opkomst van de tablet. Voor een groot deel is de trend toe te schrijven aan de crisis, nu die langdurig zijn invloed laat gelden. Consumenten willen nog wel notebooks, maar dan wel de goedkopere. Probleem is dat er in het prijssegment van zeg 500 euro weinig tot geen innovaties plaatsvinden, terwijl voor die prijs wel een high-end tablet kan worden gekocht. Notebookfabrikanten hebben hun oog voor de onderkant van de markt verloren. We konden dit onder andere merken bij het samenstellen van de Notebook Best Buy Guides; het bleek erg lastig om bang-for-the-buck-modellen te vinden voor de budget-, basis- en mainstreamcategorieën.

De markt voor budget- en basisnotebooks is namelijk een echte vechtmarkt, waarop maar weinig marges te behalen vallen en fabrikanten het van volume moeten hebben. In de afgelopen jaren verschenen er zeer interessante notebooks voor weinig geld, omdat fabrikanten marktaandeel wilden halen. Zet dat af tegen de enorme marges die bijvoorbeeld Apple maakt op zijn MacBooks. Cupertino heeft maar een zeer bescheiden marktaandeel met zijn notebooks, maar per MacBook kan het bedrijf zo veel in eigen zak steken, dat concurrenten er jaloers van worden.
Vrijwel alle fabrikanten zijn zich in 2012 meer op de high-end gaan richten, in een poging meer geld te verdienen, en dat deden ze vooral met ultrabooks. In voorgaande jaren beloofde vooral Intel dat ultrabooks goedkoper zouden worden. Er verschenen ook wel goedkope ultrabooks, zoals de Envy 4 van HP en de Series 5 Ultra van Samsung. Dat waren zeker geen slechte notebooks, maar het waren toch ook niet de luxe modellen waarop mensen hoopten en waarmee ze, bij de introductie van het ultrabookconcept, werden lekker gemaakt.
:fill(white)/i/1326145179.jpeg?f=thumb)
In 2012 leek er dus een soort perfect storm te ontstaan; de tablet bleek een geduchtere concurrent dan gedacht, de economie krabbelde maar niet op en de fabrikanten richtten zich meer op het duurdere segment. Eind 2012 zou de redding moeten komen van Microsoft; in oktober werd Windows 8 uitgebracht.
Laptops als tablets en vice versa
Vóór de komst van Windows 8 was de belangrijkste ontwikkeling dit jaar die van de komst van betere schermen. Steevast reageerden Tweakers-bezoekers negatief op aankondigingen van laptops met schermresoluties van 1366x768 pixels; en terecht. Het is maar moeilijk te verkroppen dat je voor 500 euro een snelle iPad met aluminium behuizing, dagenlange accuduur, ips-scherm en een resolutie van 2048x1536 beeldpunten kunt krijgen, terwijl je het bij notebooks voor die prijs met plastic instappers met een brak scherm en een lage resolutie van 1366x768 pixels moet doen. Uiterst langzaam lijkt het de goede kant op te gaan, maar voor een goed scherm moet je nog wel flink in de buidel tasten.
De mooie Series 9 van Samsung heeft bijvoorbeeld een pls-scherm met een resolutie van 1600x900 pixels, maar kost meer dan 1000 euro. Hetzelfde geldt voor de populaire Asus UX31 Zenbook Prime, die een ips-scherm met 1920x1080-pixelresolutie heeft. Het was echter Apple die wat de hoogste resolutie betreft de kroon pakte met zijn MacBook Pro Retina's; het ips-scherm van de 15"-versie toont 2880x1800 beeldpunten en die van de 13"-variant heeft een resolutie van 2560x1600 beeldpunten. Ook hiervoor moet betaald worden; de goedkoopste 13"-Retina-MacBook kost 1700 euro.
:fill(white)/i/1352478182.jpeg?f=thumb)
Eind oktober werd Windows 8 uitgebracht en dat besturingssysteem gaf aanleiding tot de hoognodige innovatiegolf. Windows 8 is sterk geoptimaliseerd voor touchscreens en het gevolg was dan ook dat fabrikanten hun Windows 8-notebooks in het laatste kwartaal van 2012 zo veel mogelijk van tablet-functionaliteit voorzagen. Fabrikanten verzonnen tal van verschillende hybrides.
Sommige bedrijven voorzagen hun ultrabooks gewoon van een touchscreen, zoals Acer met zijn mooie Aspire S7 en Samsung met zijn Series 5 Ultra Touch. Aanvankelijk waren we sceptisch over deze 'gemakzucht', maar wie een tijdje met een notebook met touchscreen werkt, komt erachter dat het een goede toevoeging is, die je al snel gaat missen bij andere notebooks.
/i/1353704829.jpeg?f=imagenormal)
Het kostte de meeste fabrikanten echter meer hoofdbrekens om gebruikers te laten wisselen tussen een tablet- en een notebookmodus. Sony probeerde het met een slider; bij de Sony Vaio Duo 11 kan het touchscreen over het toetsenbord geschoven worden. Ook Toshiba beproefde dit concept met zijn opvallende U920T. Samsung gooide het over een andere boeg en koos voor een systeem waarbij een tablet in een toetsenborddock geklikt kan worden, vergelijkbaar met de Transformer van Asus. Samsung noemt dit een Smart PC. De meest opvallende systemen kwamen echter van Dell en Asus. Dell haalde een technologie van stal die het in 2011 ook al gebruikte voor een touchscreennetbook. Bij de Dell XPS 12 kan het touchscreen binnen de schermrand gekanteld worden. Asus voorzag zijn Taichi gewoonweg van een extra touchscreen aan de achterkant.
Blik op 2013
Het is veelzeggend dat een groot deel van de interessante notebooks die in 2012 verschenen, kruisingen tussen tablets en notebooks betreffen. Door de tablets, met hun goede schermen met hoge pixeldichtheid, lange accuduur en touchscreen, zagen fabrikanten zich genoodzaakt om eindelijk weer eens te innoveren. Daarbij werden ze geholpen door Intel, dat hen financieel en technisch een duw in de rug gaf met zijn ultrabookconcept, en door Microsoft, dat Windows 8 optimaliseerde voor touchscreens.
Jammer genoeg vond de innovatie vrijwel alleen plaats bij de high-end. Het is te hopen dat nieuwe features in 2013 ook de mainstream bereiken. Onder andere zouden we graag zien dat meer mainstreamnotebooks in 2013 schermen met hogere resoluties dan 1366x768 of 1600x900 pixels krijgen, liefst met ips-paneel. Ook hopen we op meer touchscreens in het prijssegment van minder dan duizend euro of in ieder geval op betere touchpads. Een trend die zich zeker gaat doorzetten, is het verdwijnen van optische drives. Die zijn in het afgelopen jaar al geschrapt bij de meeste 13,3"-notebooks, maar gaan naar verwachting in 2013 ook bij 15,6"-modellen het veld ruimen.

We hebben hoge verwachtingen van Intels nieuwe processorgeneratie met codenaam Haswell. Deze moet aanzienlijk betere grafische prestaties bieden en een veel langere accuduur opleveren. Intel wil komen met een nieuwe serie Y van cpu's voor hybride notebooktablets, die veel krachtiger zijn dan Atoms, maar niet veel meer verbruiken. Aanvankelijk wordt deze serie op de Ivy Bridge-architectuur gebaseerd, maar in het najaar moeten er ultrazuinige Haswell Y-processors komen. De Haswell-quadcores voor krachtige notebooks komen naar verluidt in april. Op de reguliere en zuinige Haswell-processors voor notebooks, in de U- en de H-serie, moeten we waarschijnlijk nog wat langer wachten; die zouden pas in het derde kwartaal van 2013 hun opwachting maken.
/i/1354891144.png?f=imagenormal)
De grote vraag is of AMD en ARM erin slagen meer marktaandeel te winnen op de notebookmarkt. AMD komt in 2013 met Kaveri-apu's voor mainstreamnotebooks, die over 2 tot en met 4 Steamroller-cores gaan beschikken. Voor het basissegment heeft AMD de Kabini-apu's met 2 tot en met 4 Jaguar-rekenkernen. AMD zal overstappen op 28nm bij de productie, waardoor het bedrijf hopelijk sprongen kan maken wat accuduur betreft. ARM zal het moeten hebben van experimenten als de Chromebooks en van tablets die van een toetsenbord zijn voorzien, waarvan we er in 2013 waarschijnlijk veel gaan zien.
/i/1328265730.jpeg?f=imagenormal)