Inleiding
Intel Core i9 14900KS
De Core i9 14900KS is in ieder aspect het toppunt van Intels veertiende generatie Core-processors. De prestaties zijn uitstekend, of het nu om gaming of zwaar multithreaded software gaat. Het stroomverbruik rijst intussen volledig de pan uit, wat tot een onkoelbare, kokend hete en soms zelfs instabiele cpu leidt als je geen vermogenslimieten instelt. Het wordt tijd dat Intel bij zijn aankomende cpu-serie weer uit een ander vaatje kan gaan tappen dan puur het steeds verder verhogen van de kloksnelheid.
AMD heeft de titel van 'beste gamingprocessor' in onze Processor Best Buy Guide al geruime tijd stevig in handen, met zijn razend populaire Ryzen 7 7800X3D. Voorlopig kan Intel niet tegen AMD's 3D V-Cache op en dus heeft het met de extreem hoog geklokte Core i9 14900KS een nieuwe list bedacht: dit moet de beste processor voor zowel gaming als 'creëren' zijn, oftewel goede prestaties in games én multithreaded workloads. Zit daar wat in?
De S van Special Edition
Intel heeft er de voorbije jaren een traditie van gemaakt om enkele maanden na de introductie van zijn reguliere desktopline-up nog een extra 'Special Edition' uit te brengen van zijn topmodel. Normaal gesproken eindigt het topmodel op de letter K, verwijzend naar de vrij instelbare multiplier, dus bij de speciale variant wordt dat KS. In 2019 was de i9 9900KS daar het eerste voorbeeld van. Drie generaties later werd de draai weer opgepikt met de i9 12900KS en vorig jaar testten we de i9 13900KS.
Toen slaagde Intel er steeds in om, al dan niet met marginale verschillen, de prestatiekroon in games te kunnen claimen. Nu lijkt het lastig te worden om dat met overtuiging te kunnen doen. De claim van 'snelste gamingprocessor' is zodoende ingeruild voor die van 'beste processor voor gaming en het creëren van content'.
Verschillen met 'gewone' Core i9 14900K
In feite is de Core i9 14900KS op veel vlakken identiek aan de bestaande 14900K, met als enige verschil de kloksnelheden. In de turbomodus kunnen die nog iets verder oplopen dan bij het reguliere model: de P-cores tot 6,2GHz in plaats van 6,0GHz en de E-cores tot 4,5GHz in plaats van 4,4GHz. Worden alle P-cores tegelijk belast, dan geldt voor de P-cores een allcoreturbo van 5,9GHz. Dat is net als de singlecoreturbo 0,2GHz hoger dan bij de reguliere 14900K.
De 14900K stond echter al bekend als een chip met een zeer hoog stroomgebruik, en die hogere klokfrequenties maken dat natuurlijk niet beter. Officieel is de maximum turbo power van de 14900KS gelijk aan dat van de 14900K, namelijk 253W, maar als je koeling en moederbord dat aankunnen, kun je gebruikmaken van het 'Extreme Power Delivery Profile'. Hierbij wordt de vermogenslimiet verhoogd van 253W naar 320W, en de ICCMax (de maximale stroomsterkte) van 307A naar 400A.
De adviesprijs van de Intel Core i9 14900KS bedraagt 739 euro, maar in de Pricewatch is hij inmiddels al voor iets minder te vinden. In de praktijk is hij ongeveer 100 euro duurder dan de normale 14900K.
|
Intel Core i9 14900K |
Intel Core i9 14900KS |
Aantal cores |
8 P + 16 E |
8 P + 16 E |
Max. kloksnelheid |
P-cores: 6,0GHz E-cores: 4,4GHz |
P-cores: 6,2GHz E-cores: 4,5GHz |
L2/L3-cache |
32 / 36 MB |
32 / 36 MB |
Igpu |
UHD 770 @ 1,65GHz |
UHD 770 @ 1,65GHz |
Pbp |
125W |
150W |
Mtp |
253W |
253W / 320W 'Extreme' |
Prijs |
€ 451,99 |
€ 629,- |
Overklokken? Dat heeft Intel alvast voor je gedaan
Zelfs aan die 320W van het Extreme Power Delivery Profile heeft de i9 14900KS echter niet genoeg. Bij een zware allcoreworkload blijven de cores dan enigszins throttlen. Als je de stroomlimieten volledig verwijdert, zoals sommige high-end moederborden overigens uit zichzelf doen, gaat de processor met gemak over de 400W heen.
Een dergelijk hoog stroomgebruik is op de oppervlakte van een LGA1700-processor praktisch onkoelbaar, zelfs als we custom waterkoeling met een 360mm-radiator gebruiken. We kwamen in dat scenario pas volledig van throttling af door de temperatuurlimiet handmatig te verhogen tot 115°C. In de praktijk werd de processor dan ongeveer 107°C en ging er ruim 1,4V door de processor.
Het mag duidelijk zijn dat we inmiddels op het randje van het werkbare aan het manoeuvreren waren. Bovendien was de processor niet geheel stabiel: tijdens langdurige belasting van alle cores bleef de cpu zo nu en dan crashen, of daalden de prestaties tot een niveau dat duidelijk maakte dat er op de achtergrond het nodige fout liep. We hebben twee samples getest om te verifiëren dat dit geen ongelukkige eigenschap van specifiek ons exemplaar was, mede daardoor liet onze review wat langer op zich wachten.
Uiteindelijk hebben we de 14900KS getest op zijn Extreme-profiel, waarmee hij wel volledig stabiel was en de temperaturen nog enigszins acceptabel bleven.
Testmethode
Voor Intels Special Edition-processor hebben we ook een speciale testmethode bedacht, waarin we meer dan gebruikelijk focussen op de prestaties in games; dat is uiteindelijk toch de hevigste strijd die de Core i9 14900KS probeert te vechten. Op de volgende pagina meten we nog altijd de prestaties in diverse andere workloads, maar verderop in de review vind je de testresultaten in maar liefst tien games; dat is dubbel zoveel als in een reguliere processorreview.
Ter vergelijking hebben we naast de Core i9 14900KS ook de bestaande 14900K en twee processors van AMD getest: de Ryzen 7 7800X3D en Ryzen 9 7950X3D. Het eerstgenoemde model is AMD's primaire tegenkandidaat als het om pure gamingprestaties gaat, maar met de 7950X3D probeert AMD dat te combineren met goede multithreaded prestaties, een beetje wat de nieuwe gedachte achter de 14900KS ook is dus. Alle processors zijn volledig opnieuw getest met de nieuwste bios, drivers en software.
Platform |
Socket AM5 |
LGA1700 |
Moederbord |
ASUS ROG Crosshair X670E Hero |
ASUS ROG Maximus Z790 Apex |
Geheugen |
G.Skill Trident Z5 Neo 32GB |
G.Skill Trident Z5 32GB |
DDR5-6400 CL32-39-39-102 |
DDR5-7200 CL34-45-45-115 |
Videokaart |
Nvidia GeForce RTX 4090 Driver: Nvidia GeForce Game Ready Driver 551.86 |
Koeling |
Custom-360mm-waterkoeling Alphacool XPX Aurora CPU-blok Corsair Hydro XD5-pomp Corsair XR5 360mm-radiator 3x Noctua NF-A12x25 PWM-fans |
Ssd |
Transcend 250H 2TB |
Voeding |
Corsair RM850 |
Besturingssysteem |
Windows 11 Pro |
Geheugen, videokaart, opslag en koeling
We geven de mainstreamplatforms 16GB per geheugenkanaal, wat in totaal op 32GB uitkomt voor de geteste systemen. Omdat het om een aparte test van alleen high-end processors gaat, hebben we de maximale geheugensnelheden gebruikt die we eenvoudig stabiel konden krijgen: DDR5-6400 voor AMD en DDR5-7200 voor Intel. We nemen : immers aan dat je dergelijke processors niet met een goedkoop geheugenkitje zult combineren. We stellen de genoemde snelheden in op G.Skill Trident Z5- of Z5 Neo-geheugen.
Bij alle tests hebben we de snelste videokaart van dit moment gebruikteen Nvidia GeForce RTX 4090. We voorzien onze testsystemen van een Transcend 250H 2TB-ssd. Met 2TB aan snelle opslag kunnen we alle benchmarks en games, die steeds meer ruimte vergen, tegelijkertijd geïnstalleerd houden.
Gametests
We benchmarken games primair in full-hd-resolutie, 1920x1080 pixels, met medium- en ultra-settings. We kiezen juist voor de relatief lage full-hd-resolutie om de cpu waar mogelijk de bottleneck te laten zijn. Zo blijven de resultaten representatief als er in de toekomst snellere videokaarten verschijnen die het knelpunt naar de processor laten verschuiven. Bij hogere resoluties, zoals 4k, ligt de bottleneck doorgaans volledig bij de videokaart.
Stroomverbruik
Uiteraard meten we ook het stroomverbruik van de processors. Onze meetmethode is gebaseerd op de stroom die door de EPS- en ATX-kabels naar het moederbord loopt en die we onderscheppen met behulp van Tinkerforge-hardware. Door uitsluitend het vermogen van de processor te meten, geïsoleerd van de rest van het systeem, kunnen we een appels-met-appelsvergelijking maken. We noteren het stroomverbruik idle, gemiddeld over vijf minuten, en tijdens drie soorten belasting: tijdens een Cinebench R23-run, multithreaded uiteraard, en tijdens de game Metro Exodus op 1080p-resolutie met ultra-settings.
3D-rendering, encoding en compressie
Zoals gezegd focussen we ons in deze review vooral op de gamingprestaties van de Core i9 14900KS en de ter vergelijking geteste processors, maar we werpen eerst een blik op de prestaties in enkele andere gebruiksscenario's. Voor het meten van de renderprestaties hebben we Cinebench en Blender gedraaid, encoding van video doen we met de x264- en x265-codecs via StaxRip, en voor het inpakken van een grote hoeveelheid data haalden we 7-Zip van stal.
Cinebench 2024
In Cinebench 2024 is de Core i9 14900KS dankzij de hogere singlecoreturbo ongeveer vijf procent sneller in de singlethreaded test. Multithreaded blijft daar alleen weinig van over. Vooral de Ryzen 7 7800X3D raakt in die test achterop, doordat hij maar acht cores heeft. De zestienkoppige 7950X3D weet de aansluiting met de Intel Core i9's beter te vinden; die zijn nog maar zeven procent sneller.
- Cinebench 24 Multi
- Cinebench 24 Single
Blender
In Blender blijft de 7950X3D de i9's juist net voor. De 14900KS is in deze test vier procent sneller dan de 14900K, maar dat is niet voldoende om AMD's topmodel te verschalken.
x264 en x265
Tijdens het encoderen van video's met de x264-codec blijft Intel duidelijk voor op AMD. De i9 14900KS laat in deze test met tien procent zijn grootste voorsprong op de bestaande 14900K zien. Met de x265-codec blijft het verschil tussen de i9's uiterst beperkt, maar ook hier komt AMD's Ryzen 9 niet aan de scores van de Intel-processors.
- Staxrip - x264
- Staxrip - x265
7-Zip
In 7-Zip is de winst van de 14900KS bescheiden, maar voldoende om de 7950X3D voor te blijven. Intels Special Edition is acht tellen eerder klaar dan de processor van AMD.
Games: Assetto Corsa Competizione
In Assetto Corsa Competizione is de Core i9 14900KS vijf procent sneller dan het reguliere model, zowel op medium- als op ultra-settings. De twee AMD-processors met 3D V-Cache blijven echter duidelijk hogere framerates afleveren.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium - 99p
- 1920x1080 - Epic
- 1920x1080 - Epic - 99p
Games: Baldur's Gate 3
In Baldur's Gate 3 blijft de Core i9 14900KS juist wat achter op de reguliere uitvoering. Op medium-settings is de AMD Ryzen 7 7800X3D de snelste processor in deze game, terwijl op ultra-settings die eer juist naar Intel gaat.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
Games: Cyberpunk 2077
In Cyberpunk 2077 noteren we bescheiden plusjes voor de Core i9 14900KS ten opzichte van de 14900K. AMD blijft met een klein verschil de snelste in deze game.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
Games: F1 23
In F1 23 behaalt Intel met de 14900KS een kleine winst, maar die is niet groot genoeg om de processors van AMD bij te benen.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Ultra - DXR
- 1920x1080 - Ultra - DXR (99p)
Games: Far Cry 6
Intel was al sneller in Far Cry 6 en bouwt die voorsprong nu mooi uit.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
Games: Forza Motorsport
Op medium-settings is de 14900KS duidelijk sneller dan de 14900K in Forza Motorsport. Op ultra-settings verdwijnt dat verschil echter als sneeuw voor de zon.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
Games: Metro Exodus
In Metro Exodus blijft de Ryzen 9 7950X3D met zijn ingewikkelde interne architectuur een beetje achter en blijkt de Ryzen 7 7800X3D duidelijk de snelste AMD-cpu te zijn. De Core i9 14900KS scoort marginaal beter dan de 14900K. Op medium-settings is dat niet genoeg om de 7800X3D bij te benen, maar op ultra-settings is de 14900KS wel de snelste.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
Games: Red Dead Redemption 2
In Red Dead Redemption 2 scoort de 14900KS beter dan de 14900K, maar blijven de twee AMD-processors met 3D V-Cache sneller.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
Games: Starfield
In Starfield gaat de 14900KS er met een verschil van 2fps met de winst vandoor op medium-settings. Op ultra-settings zitten de 14900K, 14900KS en 7800X3D binnen één procent van elkaar. De 7950X3D volgt op beide settings op enige afstand.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
Games: Total War: Warhammer III
Op medium-settings scoort de 14900KS in Total War: Warhammer III net wat hoger dan de 14900K. Op ultra-settings is de impact van de processor, zelfs met onze snelle RTX 4090-videokaart, minimaal.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
Games: Prestatiescore
Voor deze review hebben we een speciale high-end versie van onze CPU Gaming Prestatiescore gemaakt, waarin dubbel zoveel games zitten als in de reguliere variant. Het recept zal verder bekend zijn; elke setting en resolutie van alle tien de geteste games telt even zwaar mee.
Als we alle gamebenchmarks middelen, komt de Core i9 14900KS goed uit de verf. Waar de Core i9 14900K nog bijna twee procent achterbleef op de 7800X3D van AMD, gaat de 14900KS deze nipt voorbij. Met gemiddeld 241,1fps is hij 0,7 procent sneller. Dat is vanzelfsprekend onmerkbaar en misschien zelfs niet significant genoeg om een duidelijke winnaar uit te roepen, maar toch: het paarse balkje staat onmiskenbaar bovenaan in deze grafiek.
Stroomverbruik, efficiëntie en temperatuur
De stroommetingen van de processors hebben we, net als de rest van de tests in deze review, uitgevoerd met de losse videokaart geïnstalleerd. Daardoor zijn de metingen niet direct vergelijkbaar met die in andere artikelen.
Stroomverbruik idle
Het moederbord dat wij gebruikten, voedt de processor voor een deel ook via de 24-pins ATX-stekker. Daarom kijken we naar de metingen van zowel de EPS- als de ATX-kabels om een compleet beeld van het stroomgebruik te krijgen.
Het idleverbruik ligt bij Intel lager dan bij AMD. De 14900KS is op dat punt marginaal minder zuinig.
Stroomverbruik allcoreload (Cinebench 2024 MT)
De Core i9 14900KS verbruikt tijdens een allcoreload bijna 400W, en dat is met de powerlimit van de processor ingesteld op het door Intel geadviseerde Extreme-profile, met PL1- en PL2-limieten van 320W. Daarmee is de 14900KS een nog veel grotere stroomslurper dan de standaard i9 14900K. De AMD-processors verbruiken aanzienlijk minder.
Stroomverbruik gaming (Metro Exodus)
Ook in-game verbruiken de Intel-processors extreem veel meer stroom dan de AMD-chips. Het verschil is nog groter als je bedenkt dat de AMD Ryzen 7 7800X3D, de zuinigste processor in de grafiek, vrijwel even goed presteert in deze game.
Efficiëntie
Om te bepalen hoe efficiënt een processor werkt, bekijken we de totale hoeveelheid stroom die een processor nodig heeft om een multithreaded run in Cinebench 2024 te voltooien.
De Ryzen 9 7950X3D is de efficiëntste processor van de vier geteste cpu's. Aan 8Wh heeft hij genoeg om deze rendertest tot een goed einde te brengen. De Core i9 14900KS verbruikt ruim dubbel zoveel stroom om dat voor elkaar te krijgen.
De efficiëntie in games geeft vaak een ander beeld, omdat dergelijke software doorgaans niet alle cores zo zwaar belast als bijvoorbeeld Cinebench. Om hier wat over te zeggen, delen we het vermogen dat de processor in de game Metro Exodus met de losse videokaart vraagt, door de behaalde framerate, steeds op 1080p met Ultra-settings.
De Ryzen 7 7800X3D heeft slechts 0,37W per gegenereerde fps nodig. De Core i9 14900K verbruikte met bijna 1W al veel meer, maar de 14900KS maakt het met 1,19W/fps nog veel bonter; dat is ruim drie keer zoveel.
Temperatuur
Voor deze high-end processors hebben we de temperatuurtest uitgevoerd met een custom-360mm-waterkoeling (zie pagina 'Testmethode'), waarbij de fans en pomp continu op maximale snelheid draaien. De titel van de grafieken is dus incorrect.
De gebruikte belasting is Cinebench 2024 multithreaded. We loggen elke seconde de temperatuur van de cpu-package, de kloksnelheid (effectief de allcoreturbo) en het stroomverbruik, allemaal gebaseerd op de sensors die in de processor zijn verwerkt.
Het hoge stroomverbruik van de Intel Core i9 14900KS leidt ook tot de hoogste temperatuur van allemaal. Zelfs met onze customwaterkoeling op maximale snelheid wordt de processor ruim 100 graden. We kunnen rustig stellen dat deze processor praktisch onkoelbaar is, zeker als je de voor onze test gehanteerde powerlimiet zou uitschakelen en het verbruik nog verder oploopt.
- Max. temperatuur
- Gem. kloksnelheid
- Max. package power (HWinfo)
Conclusie
De Core i9 14900KS is in ieder aspect het toppunt van Intels veertiende generatie Core-processors. Het is lastig om zwaktes in het prestatiebeeld aan te wijzen. Hier en daar wordt de 14900KS wel eens overtroffen door een van de AMD-chips, maar dat blijft beperkt tot individuele gevallen. Over het algemeen zijn de prestaties in elk type workload van topniveau.
Een ander kenmerk waarom Intels veertiende generatie bekendstaat, is het relatief hoge stroomverbruik. Ook daarvoor geldt helaas dat de 14900KS een nieuw toppunt is. De processor verbruikt veel stroom, is weinig efficiënt en valt lastig te koelen, zelfs als je in serieuze waterkoeling investeert.
Wie dacht dat Intel de verwarring rond zijn tdp's had opgelost met de simpele regel dat alle powerlimieten gelijk waren aan de 'maximum turbo power' van 253W, komt bedrogen uit. De 14900KS heeft daar lang niet genoeg aan om zijn maximale kloksnelheden te behalen tijdens een allcorebelasting. Een 'Extreme'-stroomprofiel met een limiet van 320W is voor deze processor officieel beschikbaar, en als je alle limieten verwijderd gaat de 14900KS zelfs met gemak over de 400W heen. Zelfs met onze customwaterkoeling oversteeg de temperatuur in dat scenario de 100°C en staken enige stabiliteitsproblemen de kop op. Als je deze processor koopt, moet je dus sowieso zelf nadenken over de vermogenslimiet die je wilt instellen; als je die gedachteloos op 'unlimited' zet, laat Intels veertiende generatie Core zich van zijn slechtste kant zien.
Het is niet de eerste keer dat het stroomgebruik en de hitteproductie bij Intel steeds verder uit de hand lopen. Dat verhaal kennen we van toen Intel, vanwege aanhoudende productieproblemen, van de zesde tot de elfde generatie Core zes jaar lang vast kwam te zitten op zijn 14nm-procedé. Eigenlijk gebeurt nu hetzelfde: voor de twaalfde, dertiende en veertiende generaties Core-cpu's gebruikt Intel hetzelfde Intel 7-productieproces en een praktisch vrijwel identiek intern ontwerp. Die techniek is nu duidelijk tot zijn maximum gepusht.
Intel snakt dus naar het beschikbaar komen van nieuwe technologie, zodat het zijn processors weer op andere manieren sneller kan maken dan alleen het verhogen van de kloksnelheden. Als het goed is, gaat dat later dit jaar gebeuren met Arrow Lake, die naar verluidt op de markt gaat komen als Core Ultra 200-serie. Voor het eerst sinds Alder Lake (2021) bevatten die desktop-cpu's weer grote technische wijzigingen, zoals de ingebruikname van het tileontwerp, de Intel 3- en 20A-nodes en een nieuwe P-core.
De Core i9 14900KS mag dan wel het summum van de veertiende generatie Intel Core zijn, maar wie slim is, wacht toch nog even tot de eerste Core Ultra's later dit jaar de desktop bereiken.