Twee schermen in een laptop
Samengevat
De ZenBook Duo is de beste laptop met twee schermen die je op dit moment kunt kopen. Dankzij de ingebouwde kickstand kun je hem makkelijk rechtop zetten, terwijl het toetsenbordje ervoor zorgt dat je makkelijk kunt wisselen tussen werken op een of twee schermen. De twee oledschermen zijn netjes gekalibreerd en bieden een mooi scherp beeld dankzij de resolutie van 2880x1800 pixels. De Ultra 9-processor is vlot, gezien de compacte behuizing met twee schermen. Een minpunt is dat het scharnier wat slap is, waardoor het scherm kan wiebelen. Het tweede scherm heeft ook tot gevolg dat het geheel wat zwaarder is dan de gemiddelde 14"-laptop.
Twee schermen in een laptop, is dat handig? Ik heb die vraag al eens beantwoord in een eerder artikel, over Lenovo's Yoga Book 9, en het antwoord luidde: ja, dat is verrassend praktisch, maar de Book 9 was niet perfect. Je moest het bijgeleverde toetsenbordje altijd los meenemen en een externe muis was eigenlijk een verplichte extra. Bovendien kostte de Book 9 2400 euro. ASUS is een halfjaartje later dan Lenovo, maar heeft die tijd gebruikt om de minpuntjes van de Book 9 bij zijn eigen product glad te strijken. Het resultaat is de ASUS ZenBook Duo, voorzien van twee 14"-oledschermen. Is deze laptop meer dan alleen een dubbele blikvanger?
:strip_exif()/i/2006593280.jpeg?f=imagearticlefull)
Als hij in dichtgeklapte toestand voor je neus staat, is de ZenBook Duo een beetje een dikkerdje. Er slingert hier op mijn bureau ook een 16"-HP Victus-gamelaptop rond en die is maar een fractie hoger. Dan ligt hier nog een Apple MacBook Air M1 en daarvan kun je er twee op elkaar leggen voordat hij even dik is als de ZenBook Duo. Het is, kortom, een uit de kluiten gewassen 14"-laptop en bovendien niet een van de lichtste: 1,7kg. Als je hem openklapt en niet al te goed zit op te letten, kun je de ZenBook Duo best verwarren met een gewone 14"-laptop.
Dat is hij niet. Het hele toetsenbord, inclusief touchpad, kun je loshalen. Daaronder verschijnt dan een tweede oledscherm. Wat ook bijdraagt aan de dikte en het gewicht, is de kickstand, die onderop is bevestigd. Die klap je uit, waardoor de laptop met zijn twee schermen rechtop komt te staan. Het losse toetsenbord werkt via bluetooth. Je kunt het neerleggen waar je wilt en de laptop die zo even nog een dikkerdje was, is nu getransformeerd tot een soort mobiel commandocentrum, met een primair scherm op ooghoogte, terwijl je je blik maar een klein beetje omlaag hoeft te richten om de gebeurtenissen op het secundaire scherm in de smiezen te houden.
Dat van het mobiele commandocentrum is een beetje overdreven, maar net als bij de Yoga Book 9, vond ik het opvallend makkelijk om te wennen aan het werken op twee schermen boven elkaar. Het is bijvoorbeeld prettig dat het bovenste scherm op ooghoogte zit. Wie zijn laptop in combinatie met een standaard gebruikt, zal herkennen hoe prettig het is als je laptopscherm zich een stukje hoger bevindt dan waar je het normaal verwacht. Daar houdt het niet op, want het tweede scherm zit eigenlijk op de hoogte waar je normaal gesproken naar kijkt als je achter je laptop zit. Het kost bovendien niet veel moeite om met je ogen tussen het ene en het andere scherm te wisselen. Dat was wel anders bij een van de eerste versies van de ZenBook Duo. Bij het model uit 2019 lag het tweede scherm plat en was het half zo groot als het primaire scherm, waardoor je enerzijds je best moest doen om toepassingen te vinden die zich leenden voor gebruik op het brede, maar lage, tweede scherm. Daarnaast liet het tweede scherm zich niet in een blik vangen. Dat klinkt als een kwestie van wennen en dat is het misschien ook, maar het mooie aan de nieuwe ZenBook Duo is dat hij nauwelijks gewenning vergt.
Bij een laptop die je in allemaal verschillende standen kunt klappen, is het wel van belang dat de boel een beetje stevig aanvoelt en dat is grotendeels gelukt. De standaard aan de onderkant voelt lekker stevig aan en is traploos te verstellen. Het scharnier doet een beetje denken aan dat van de Microsoft Surface Pro en dat is geen slechte tablet om als voorbeeld te nemen.
Wat minder goed werkt, is het scharnier van het scherm. Dat is een beetje slap en dat merk je als je de ZenBook 'gewoon' als laptop gebruikt. In die stand leunt de hele laptop op de rubbertjes op de onderrand van het scherm, wat de basis van de laptop een beetje omhoog duwt. Als je vervolgens aan het typen slaat, wiebelt het scherm mee op het ritme van je aanslagen. Het touchscreen heeft een spiegelende afwerking, waardoor je het gewiebel extra duidelijk ziet.
Toetsenbord, aansluitingen en accessoires
Het toetsenbordje plakt magnetisch op het tweede scherm en werkt, als je het loskoppelt, via bluetooth. Als het vastgeklikt is, maakt het toetsenbord via pogopins via USB verbinding met de laptop. Dat is handig, want buiten Windows, bijvoorbeeld tijdens de installatie van een ander besturingssysteem, werkt bluetooth niet. De pogopins zorgen er ook meteen voor dat de accu van het toetsenbord wordt bijgeladen. Is de accu toch leeg en wil je het toetsenbord niet op de laptop klikken, dan zit er ook aan de linkerkant nog een USB-aansluiting, waarmee je de accu kunt bijladen.
De toetsentravel is niet gek en de toetsen zijn voorzien van een licht kuiltje, waardoor je er prima op kunt tikken. Er zitten ook wat bijzondere toetsen op, die speciaal zijn bedacht voor de ZenBook Duo. Met het knopje naast Print Screen kun je het tweede scherm in- en uitschakelen en met de F8-toets kun je de inhoud van de schermen omwisselen. In de praktijk heb ik nooit de neiging gehad om te wisselen, maar wellicht zien anderen daar het nut van in.
Hoewel ASUS twee oledschermen in de behuizing heeft weten te proppen, bleek er gelukkig nog ruimte over voor een fullsize-USB-A- en een fullsize-HDMI-aansluiting. Die zijn gek genoeg wel enigszins verouderd. De USB-aansluiting doet slechts 5Gbit/s en de HDMI-aansluiting ondersteunt op 60Hz maximaal een resolutie van 3840x2160 pixels. Gelukkig zijn er ook twee Thunderbolt 4-aansluitingen, die je kunt gebruiken om de laptop op te laden en om externe beeldschermen op aan te sluiten.
Als je de ZenBook Duo bestelt, ontvang je niet alleen de laptop, maar ook een hoes, de ASUS Pen 2.0 en een rugtas. De rugtas voelt wat goedkoop aan, maar de hoes, met magnetische sluiting kan de laptop goed beschermen.
Specificaties en benchmarks
Je kunt de ZenBook Duo kopen in een configuratie met onderstaande specificaties. In andere delen van de wereld zijn er ook opties voor schermen met een lagere resolutie van 1920x1200 pixels en langzamere Core Ultra-processors, maar voor Nederland en België is dit de enige hardwaresamenstelling.
| |
ASUS ZenBook Duo UX8406MA-PZ026W |
| Processor |
Intel Core Ultra 9 185H |
| Cores/threads |
16 (6P+8E+2LPE) / 22 |
| Max. klokfrequentie |
5,1GHz (P), 3,8GHz (E), 2,5GHz (LPE) |
| Gpu |
Intel Arc 8 Xe |
| Werkgeheugen |
32GB Lpddr5x-7467, quadchannel |
| Ssd |
WD SN560 1TB |
| Wifi |
Intel Wi-Fi 6E AX211 160MHz |
| Scherm |
2x 2880x1800 pixels, oled, touchscreen, glanzend |
| Schermpaneel |
2x Samsung SDC419D |
| Accu |
75Wh |
| Besturingssysteem |
Windows 11 |
Aan die hardware valt niet veel te upgraden en de constructie met de twee beeldschermen en de ingebouwde standaard heeft tot gevolg dat de hardware wat moeilijker te bereiken is dan bij andere laptops. Als je de bodemplaat hebt verwijderd, zie je de vier Lpddr5x-geheugenchips zitten, evenals twee ventilators, die links en rechts de opgewarmde lucht wegblazen.
Het enige wat je kunt vervangen, is de ssd, die aan de andere kant van het moederbord zit. Het is een gewoon 80mm lang M.2-exemplaar. We hebben hem niet op de foto gezet, want om erbij te komen, moet je het hele moederbord verwijderen. Mocht je de ssd van je ZenBook Duo willen upgraden, houd er dan rekening mee dat het een iets complexer klusje is dan bij de meeste laptops.
Benchmarks
De ZenBook Duo is voorzien van Intels snelste Meteor Lake-processor. Intel kondigde die processor eind 2023 aan en we hebben de cpu al eens aan de tand gevoeld in een eerdere review, toevallig ook van een ASUS-laptop. Toen ging het om een Core Ultra 7 155H, nu gaat het om de Ultra 9 185H. Die processors verschillen niet zoveel van elkaar als je op grond van de naamgeving misschien zou verwachten. Ze hebben evenveel cores, maar de Ultra 9 heeft op de P-cores een 300MHz hogere maximale klokfrequentie. Daarnaast liggen de base frequencies hoger, omdat de processor base power op 45 in plaats van 28W ligt. Dat vermogen zegt niet alles, want laptopfabrikanten hebben enige vrijheid om de vermogens zelf te configureren. Bovendien moet de koeling toereikend zijn om de warmte die de processor genereert, weer af te voeren.
- Cinebench 23 - Multi
- Cinebench 23 - Single
In Cinebench blijkt de Core Ultra 9 sneller te zijn dan de Ultra 7, die we eerder in de ZenBook 14 tegenkwamen, maar het testresultaat dat je hier ziet, representeert niet het maximale dat uit de processor te halen valt. Als je het opgenomen vermogen van de cpu package tijdens het draaien van Cinebench in de gaten houdt, piekt het verbruik naar 65W, maar dat duurt slechts een paar seconden. Daarna blijft het verbruik een tijdlang op 30W hangen en na verloop van tijd zakt het naar 25W. Een lager opgenomen vermogen betekent dat de processorcores ook op een lagere klokfrequentie werken en de laptop dus langzamer wordt. Deze stapjes zie je hieronder terug in de throttlingtest.
De ZenBook haalt dus niet het maximale uit de Ultra 9-processor en dat is niet meer dan logisch, gezien de beperkte afmetingen van de laptop. Meer vermogen betekent nu eenmaal dat je meer ruimte aan koeling moet besteden en die ruimte is beperkt in een 14"-chassis. Aan de andere kant presteert de ZenBook 14X met de vorige generatie i9-processor beter dan deze met de Ultra 9. Het is geen geheim dat de kloksnelheden en de ipc van Intels nieuwste processor iets lager liggen dan die van zijn voorganger.
- 3DMark Night Raid
- 3DMark Night Raid - Graphics
- 3DMark Night Raid - Cpu
Grafisch gezien doet de nieuwe Intel-gpu het weer erg goed. In 3DMark zit de Arc-gpu net boven AMD's 780M-gpu en dat is een flinke verbetering ten opzichte van de Iris Xe-chips van weleer.
Aan het begin van de Cinebench-test verbruikt de processor 65W. Daarna zakt dat in stapjes naar 30 en daarna 25W. In de throttlingtest, die we met behulp van Blender draaien, zie je die stapjes duidelijk verschijnen. De rendertijd van een simpele afbeelding is de eerste keer een seconde of 17, vervolgens duurt het 20 seconden en daarna stabiliseert het op een seconde of 21. De koeling heeft genoeg capaciteit om de warmte weg te voeren, maar dat komt ook doordat de cpu zo is afgesteld dat hij maar kort op zijn maximumvermogen kan draaien.
- Geekbench 6.2 - Single
- Geekbench 6.2 - Single Integer
- Geekbench 6.2 - Single Floating Point
- Geekbench 6.2 - Multi
- Geekbench 6.2 - Multi Integer
- Geekbench 6.2 - Multi Floating Point
In Geekbench is de Ultra 9-processor, zodra alle cores ingezet worden, wel sneller dan zijn voorganger van de dertiende generatie.
Schermen, geluid en accuduur
ASUS heeft al een tijdje geleden groots ingezet op oledschermen en voorziet laptops vanaf 600 euro tot aan topmodellen zoals de ZenBook Duo van oledpanelen, die het voor het grootste deel inkoopt bij Samsung. Dat geldt ook voor de twee 14"-schermen met resoluties van 2880x1800 pixels die je in de ZenBook Duo aantreft. Ze hebben uiteraard een spiegelende laag, want het zijn touchscreens, waar je gemakkelijk met je vinger overheen moet kunnen vegen. Met behulp van een colorimeter en Portrait Displays Calman Color Calibration-software checken we in het testlab hoe goed beide schermen gekalibreerd zijn. We zien toch al graag schermen die goed afgesteld zijn, maar bij een laptop met twee schermen is het belangrijkste dat ze gelijk gekalibreerd zijn. Een afwijking die je normaal gesproken niet snel ziet, valt wel snel op als je er een tweede scherm pal naast hebt zitten. De ZenBook Duo heeft een sRGB- en een P3-profiel voorgeïnstalleerd en we checken beide.
- Helderheid wit
- Gemiddelde gedetailleerde-kleurafwijking
- DCI-P3-dekking
Het hoofdscherm blijkt een iets hogere helderheid te hebben dan het secundaire scherm, maar het verschil tussen 367 en 399cd/m² zie je niet, dus dat is niet storend.
ASUS ZenBook Duo P3 (hoofdscherm links)
ASUS ZenBook Duo sRGB (hoofdscherm links)
Er zitten ook kleine verschillen in de kalibratie, maar ook die zijn niet storend. Bovendien is een gemiddelde kleurafwijking van, in het slechtste geval, 1,66ΔE bijzonder goed. ASUS heeft, kortom, twee uitstekende schermen in de ZenBook gezet en gekalibreerd, zowel op de brede P3-weergave als op de sRGB-stand.
Geluidsdruk
De ZenBook Duo is voorzien van twee ventilators en dat is een logisch gevolg van de keuze voor een Core Ultra 9-processor aan de ene en een behuizing met twee schermen aan de andere kant. Het scherm kan, in tegenstelling tot een toetsenbord, geen frisse koellucht doorlaten en met een verbruik dat tot 65W kan pieken, moet er aardig wat warmte afgevoerd worden voor een 14"-laptop.
We testen de geluidsproductie met behulp van een Larson Davis 831C-geluidsmeter met een 378A04-microfoon die is voorzien van een voorversterker. De microfoon heeft een noisefloor van 5,5dB(A). Door onvermijdelijk omgevingsgeluid is de noisefloor van onze geluidarme ruimte ongeveer 12dB(A). Als we een veilige marge nemen, kunnen we vanaf 14dB(A) consistente metingen uitvoeren. We meten de geluidsdruk op 50cm afstand, onder een hoek van 45 graden.
- WebXPRT 3 - LAeq
- PCMark 10 Express - LAeq
- Blender - LAeq
Uit onze tests blijkt dat de koeling, zeker bij lage belasting, prima is uitgevoerd. De ventilators hoeven tijdens webbrowsen niet aan te slaan of draaien zo zacht dat het geluid niet boven onze noisefloor uitkomt. Over het algemeen produceert de koeling meer herrie tijdens PCMark, maar ook daar blijft de ZenBook Duo muisstil. Als we Blender aanzetten en renders gaan draaien, hoor je de koeling wel duidelijk, maar we hebben weleens luidruchtigere ZenBooks gehoord.
Accutest
Tot slot draaien we onze accutests en die zijn interessant, want hoeveel extra energie verbruikt dat extra scherm? En is de 75Wh-accu groot genoeg?
- Accutest browsen
- PCMark 10 - Accu - Tijd
- PCMark 10 - Accu - Digital
- PCMark 10 Accu Essentials
- PCMark 10 Accu Productivity
Tijdens webbrowsen komt de laptop uit op een accuduur van net geen twaalf uur, mits je één scherm gebruikt. Het tweede scherm kost je vierenhalf uur aan accuduur. Browsen levert echter een lage belasting op en als je zwaardere software draait, geeft PCMark een betere indruk van de accuduur. Daarin komt de laptop op vijfenhalf uur uit als je één scherm gebruikt, en gaat er ruim een uur vanaf als je twee schermen aanzet.
Wat opvalt, is dat de laptop ook langzamer gaat werken als je beide schermen activeert. De scores in de drie onderdelen van de accutest liggen allemaal lager. De laptop vertoont dat gedrag niet als de adapter is aangesloten, dus het lijkt erop dat ASUS deze maatregel specifiek heeft genomen om de accuduur wat te rekken.
Conclusie
Dat twee schermen boven elkaar lekker werken, wist ik eigenlijk al. Die conclusie trok ik in september 2023 over de Yoga Book 9, een laptop van Lenovo die voorzien is van twee 13,3"-oledschermen. ASUS heeft goed naar die Book 9 gekeken en vooral naar de tekortkomingen, en ik moet zeggen dat de ZenBook Duo praktisch gezien een beter product is dan de Book 9.
Dat begint als je de laptop openklapt en je een normaal toetsenbord en touchpad aantreft. Die hoef je niet los mee te nemen, zoals bij de Yoga Book 9, maar ze zitten magnetisch boven op het tweede scherm geplakt. En als je de laptop rechtop wil zetten, hoef je de toetsenbordcover niet in de vorm van een steuntje te vouwen, maar klap je gewoon de ingebouwde kickstand uit. Die is traploos verstelbaar en houdt de laptop stevig op zijn plek. Het geheel is dus in een pakketje gevat en dat maakt de ZenBook Duo wel wat dik en zwaar voor een 14"-laptop, hoewel je hier niet echt van een doorsnee 14"-er kunt spreken. Die paar honderd gram extra is de laptop prima te vergeven.
Wel jammer is het wat slappe scharnier, waar de laptop op leunt in de 'gewone' laptopmodus. Dat heeft tot gevolg dat het scherm heen en weer wiebelt tijdens het typen. Over de schermen gesproken, die geven een erg mooi beeld. Het zijn oledschermen met een hoge resolutie en ze blijken goed gekalibreerd te zijn, zowel in sRGB- als in P3-modus. Een extra scherm vreet wel energie en dat is iets om rekening mee te houden; je levert 20 tot 35 procent in op de accuduur. Ook gaat de laptop wat langzamer lopen om het verbruik te beperken.
Wat prestaties betreft is de laptop niet de snelste, maar ook weer niet langzaam. Dat klinkt tegenstrijdig, maar het heeft met de twee schermen te maken. De Ultra 9-processor is op zich vlot, maar om hoge kloksnelheden te halen, gaat het verbruik omhoog en dat is simpelweg niet te koelen in een 14"-behuizing waarin een tweede scherm is verwerkt dat zelf ook warmte genereert. In een groter chassis vallen er dus hogere prestaties uit de processor te halen. Dat lukt de ZenBook Duo niet, maar als je de vrij compacte behuizing en de twee schermen in de overweging meeneemt, zijn de prestaties prima.
Van het twee-schermen-in-een-laptopconcept ben ik dus wel overtuigd, maar Is de ZenBook Duo ook een aanrader? Daarbij speelt natuurlijk de prijs van 2100 euro mee. ASUS heeft grappig genoeg ook een gewone ZenBook (Solo?), met exact dezelfde specificaties als de Duo. Die kost 1500 euro. Plat gezegd betaal je dus voor een tweede scherm en een afneembaar toetsenbord 600 euro. En dat is helemaal geen gekke prijs. ASUS verkoopt zelf externe beeldschermen en als je voor een oledversie met full-hd-resolutie kiest, ben je al 400 euro kwijt. De ZenBook Duo heeft een hogere resolutie en het geheel is praktischer mee te nemen. Je moet natuurlijk wel overtuigd zijn van het nut of de noodzaak van altijd twee schermen onder je arm meenemen, maar als dat het geval is, is de ZenBook Duo op dit moment de beste keuze.
- ZenBook Duo
- ZenBook Duo (azerty)
:strip_exif()/i/2006363100.webp?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2006593280.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006593288.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006593286.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006593284.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006593282.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006593294.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006593292.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006593290.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006590378.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006590380.jpeg?f=imagegallery)
/i/2006590790.png?f=imagegallery)
/i/2006590792.png?f=imagegallery)
/i/2006592526.png?f=imagegallery)
/i/2006592524.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006363100.webp?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2004972018.jpeg?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/2793/crop5bc9e3a38b9f1_cropped.jpeg?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/868355/crop602e22713116a_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/56898/crop5ef3050d326b8_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/467778/crop5d7a5dd1f296a.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/41622/crop5600fdc04ceef_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/1200184/crop61e02897c741e_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/219059/crop5efafd1bd64af_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/217510/crop660db19c1cf7b_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/94596/crop643fb12fd4e6d.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/228863/crop58627e6377734_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/542245/crop5ad4c191a640a_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/147791/crop56e423ed8d794_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
Deze laptop is uniek qua mogelijkheden. Binnen 10sec opgestart (windows hello), toetsenbord verlicht automatisch in donkere ruimtes en het automatisch rangeren van vensters maakt deze laptop de aankoop zeker waar.