Inleiding en uiterlijk
Samengevat
De ZenBook 14 OLED is de eerste laptop met Intel Core Ultra-processor die we testen en wat cpu-prestaties betreft zijn we niet onder de indruk. De nieuwe Arc-gpu is wel lekker vlot. De ZenBook is verder voorzien van een mooi oledscherm dat zeker in sRGB-modus goed gekalibreerd is, en een refreshrate van 120Hz en een hoge resolutie heeft. Er zit een flinke accu in, met een nette accuduur van ruim dertien uur tijdens browsen. Tijdens belasting kan de ventilator wel flink wat herrie maken. De behuizing ziet er mooi uit, maar had wat ons betreft wel wat steviger gemogen.
De ZenBook 14 is de eerste laptop die we testen en die voorzien is van Intels nieuwe Meteor Lake-processor. Intel kondigde die chip in december 2023 met veel bombarie aan. De presentatie stond in het teken van AI. In 2023 zijn we doodgegooid met AI en dat zal in 2024 nog wel even doorgaan, maar wat heb je concreet aan zo'n processor met AI? Ik neem in deze review de ASUS ZenBook 14 OLED onder handen en ga na wat je merkt van die kunstmatige intelligentie.
:strip_exif()/i/2006394214.jpeg?f=imagearticlefull)
ASUS ZenBook 14
Het is alweer een tijdje geleden dat ik een hele review aan een ZenBook van ASUS besteed heb, maar het reviewen daarvan is zelden vervelend, want de ZenBooks zijn ASUS' meest high-end consumentenlaptops. Dat merk je meteen als je de ZenBook 14 uit de doos haalt. Het is een dunne laptop, strak vormgegeven en als je hem inschakelt, schitteren de (oververzadigde) kleuren van het oledscherm je tegemoet. Het is ook een bekend ontwerp. De laptop heeft een donkerblauwe, metalen behuizing. Hij is licht voor een 14"-model, 1215g en dat merk je ook enigszins aan die behuizing. Die kan een beetje meebewegen onder druk, bijvoorbeeld als je op het metaal onder de spatiebalk of op de bovenste hoeken van de touchpad drukt.
Ook de achterkant van het scherm, eveneens van donkerblauw metaal gemaakt, laat zich enigszins indrukken, maar dat zie je bij veel laptops. Leuk is dat ASUS daar een aantal subtiele lijnen heeft aangebracht die het ASUS-logo moeten voorstellen. Aan de andere kant zit een zwarte plastic lijst rondom het scherm. Bovenin zit de camera, die een resolutie van 1920x1080 pixels heeft en samenwerkt met Windows Hello voor gezichtsherkenning. De camera levert een mooi scherp beeld op, terwijl de luidsprekers blikkerig klinken, zoals je van een laptop kunt verwachten. Die luidsprekers zitten onderaan de laptop en het geluid weerkaatst daardoor via het oppervlak waarop je de ZenBook zet.
Toetsenbord en touchpad
ASUS heeft de ZenBook 14 uiteraard voorzien van een toetsenbord met achtergrondverlichting en die is bij deze laptop in drie standen in te stellen. De toetsen zijn volledig vlak en hebben een acceptabele hoeveelheid travel. Niet bijzonder veel, maar je kunt ook niet veel verwachten van een dunne laptop als deze. De aan-uitknop is rechtsboven in het toetsenbord geïntegreerd en het is grappig dat die toets meer kracht vereist om in te drukken dan de overige toetsen. Je zult daardoor niet snel per ongeluk je laptop uitschakelen.
De glazen touchpad is voorzien van twee symbooltjes in de bovenhoeken. Druk je lang op de rekenmachine rechtsboven, dan kun je de touchpad als numeriek toetsenblok gebruiken. Numberpad noemt ASUS dat en het werkt... niet echt lekker. Waarschijnlijk zul je deze functie een paar keer voor de lol gebruiken als je de ZenBook net hebt aangeschaft, maar doordat de touchpad geen feedback geeft, zul je de Numberpad nooit blind kunnen gebruiken, zoals een gewoon numeriek toetsenblok.
Aansluitingen
Hoewel het een dunne laptop is, heeft ASUS genoeg ruimte gevonden om een USB-A- en een HDMI-aansluiting op de ZenBook te monteren. Het gaat helaas wel om de 'langzame' uitvoeringen van beide aansluitingen. De USB-aansluiting is een USB 3.2 Gen 1-geval, dus met een maximale snelheid van 5Gbit/s. Bij de specificaties vermeldt ASUS eerlijk dat het om een HDMI 2.1 tmds-aansluiting gaat. Net als bij USB is het bij de naamgeving van HDMI-standaarden toegestaan om verschillende snelheden onder dezelfde noemer te scharen. Tmds wil in dit geval aangeven dat de maximumsnelheid 18Gbit/s is, waardoor het effectief een HDMI 2.0-aansluiting is. Geschikt voor 4k60 dus, maar niet voor 4k120, zoals de snelste HDMI 2.1-verbindingen. Verder zijn er nog twee Thunderbolt 4-aansluitingen aanwezig. De bijgeleverde 65W-lader heeft, net als de Thunderbolt-poorten, ook een USB-C-aansluiting. Tot slot zit er nog een jackaansluiting op de laptop en dat is mooi, want er is een periode geweest dat ASUS die juist wegliet op zijn duurste laptops.
Intel AI, wat heb je eraan?
De ZenBook is voorzien van Intels nieuwe processor met codenaam Meteor Lake. Over die processor schreven we al eens een uitgebreid achtergrondartikel. De processor is om diverse redenen belangrijk voor Intel, bijvoorbeeld omdat het een modulair ontwerp is dat Intel deels zelf op het nieuwe Intel 4-proces maakt en deels bij TSMC laat maken. Waar Intel zelf veel belang aan hecht, is de aanwezigheid van een npu, een neural processing unit, die bedoeld is voor 'AI-berekeningen'. Dat laatste klinkt nogal vaag en om dat wat te verduidelijken, is het goed om eens te kijken hoe Apple dat gedaan heeft. Die fabrikant bouwde in de M1-processor, in 2020, al een npu in.
Apples neural engine wordt bijvoorbeeld gebruikt om tekst in afbeeldingen te herkennen en eventueel live te vertalen, en om objecten en mensen in afbeeldingen te herkennen. Ook de webcam kan een persoon herkennen en vervolgens de achtergrond vervagen dankzij de npu. De npu kan in videobewerkingssoftware Final Cut Pro ook personen herkennen en daarbij bijvoorbeeld de beweging van een persoon volgen en kopiëren. Het helpt Siri beter je stem te herkennen en zo zijn er nog veel meer voorbeelden van software waarin de npu een rol speelt. Als je, zoals ik aanvankelijk, dacht dat dit soort hardware alleen wordt gebruikt om plaatjes en tekstjes te genereren, zoals bij ChatGPT, dan heb je het mis.
Wat heb je op dit moment concreet aan de npu in Meteor Lake? Niet zo heel veel, want er is nog weinig software die de npu gebruikt. Gebruik je Adobe Firefly om afbeeldingen te genereren of ChatGPT voor teksten, dan maakt die software verbinding met de servers van Adobe of OpenAI om die berekeningen te doen. Het duidelijkste voorbeeld van wat de npu kan doen, is zorgen voor een mooie achtergrondvervaging doordat hij mensen goed kan herkennen. Dat is niet de spannendste feature, maar het is een begin en het zal ongetwijfeld niet lang duren voordat onderdelen van Windows, anders dan de camera, van de npu gebruik zullen maken en dat er ook software van derde partijen komt die het potentieel ervan kan benutten. De Meteor Lake-npu is dan ook geen reden om een nieuwe laptop aan te gaan schaffen, maar wel een soort voorproefje van hoe laptops er vanaf nu onder de motorkap uit zullen zien. Behalve de aanwezigheid van een cpu en een gpu zal die van een npu binnenkort ook normaal zijn.
Specificaties en benchmarks
De ZenBook 14 zoals wij hem hebben getest, is voorzien van een Core Ultra 7-processor, maar in de Pricewatch zijn ook andere uitvoeringen verschenen, die voorzien zijn van een Core Ultra 9-processor en meer werkgeheugen.
| |
ASUS ZenBook 14 UX3405MA-PP192W |
| Processor |
Intel Core Ultra 7 155H |
| Cores/threads |
16/22 (6P, 8E, 2LPE) |
| Gpu |
Intel Arc 8Xe |
| Werkgeheugen |
16GB Lpddr5-5600, quadchannel |
| Ssd |
WD SN560, 1TB |
| Wifi |
Intel Wi-Fi 6E AX211 160MHz |
| Scherm |
14", 2880x1800, oled |
| Schermpaneel |
Samsung ATNA40CU06-0 |
| Accu |
75Wh |
| Besturingssysteem |
Windows 11 |
De specificaties van de door ons geteste versie zijn zoals bovenstaand. De fabrikant kiest, zoals heel veel laptopmakers tegenwoordig, voor Lpddr5-geheugen, dat dus vastgesoldeerd is. Het enige dat je nog kunt vervangen, is de M.2-ssd. Mocht het uiteindelijk nodig zijn, dan is de accu ook eenvoudig te verwijderen.
:strip_exif()/i/2006394114.jpeg?f=imagearticlefull)
Benchmarks
ASUS voorziet de ZenBook van een Core Ultra 7 155H-processor en dat is een opvallende keuze, want voorheen duidde het H-achtervoegsel aan dat het om een processor met een tdp van 45W ging. Gezien de geringe dikte van de behuizing is zo'n processor niet echt een logische keuze, maar bij Meteor Lake werkt het allemaal net even anders. De processor base power van de 155H is 28W en dat past op zich goed bij de dunne ZenBook. Intel heeft de maximum turbo power van de 155H op 115W gezet, maar de chip is in de ZenBook zo geconfigureerd dat hij dat niet haalt. De koeling kan dat niet aan en de bijgeleverde adapter is bijvoorbeeld maar 65W sterk.
Bij het draaien van Cinebench zie je het verbruik van de processor dan ook heel kort, grofweg een seconde, pieken naar een watt of 60 en vervolgens blijft het gedurende de hele benchmark rond de 30W hangen. Dezelfde 155H-processor kun je als laptopfabrikant ook configureren op minimaal 20 of maximaal 65W, met daarbovenop dus nog een turbo, die tot maximaal 115W kan lopen. Hoe de 155H presteert, hangt er dus nog meer dan bij vorige Intel-processors vanaf hoe de fabrikant de laptop geconfigureerd heeft en daarbij hoeveel koelcapaciteit aanwezig is.
Je kunt je dan nog afvragen of ASUS niet beter voor de Core Ultra 7 155U had kunnen kiezen, een processor die een basepower van 15W heeft en maximaal op 57W turboot. Die processor heeft echter slechts twee P-cores, terwijl de 155H er zes heeft. We hebben het nog niet kunnen testen, maar vermoedelijk is een 155H dankzij zijn zes P-cores bij hetzelfde vermogen sneller dan een 155U. Geen gekke keuze dus van ASUS.
- Cinebench 23 - Multi
- Cinebench 23 - Single
De Core Ultra 7 in de ZenBook is dus op 28W geconfigureerd, net als de Core i7-1360P standaard is. Wanneer alle cores aan het werk worden gezet, zoals in Cinebench Multi het geval is, blijkt de Core Ultra 7 een stuk sneller. Dat is niet verwonderlijk, want de 1360P is voorzien van twaalf cores in totaal, terwijl de 155H er zestien heeft. Als je dan kijkt naar de prestaties in de singletest, zie je dat bijna alle laptops met een Intel-processor van de dertiende generatie in deze vergelijking sneller zijn. De Core Ultra 7 komt dus niet zo 'ultra' uit de verf in Cinebench. Intel had bij de aankondiging van de nieuwe chip ook wel laten weten dat de P-cores van Meteor Lake per kloktik langzamer zijn dan de P-cores van de dertiende generatie.
- 3DMark Night Raid
- 3DMark Night Raid - Graphics
- 3DMark Night Raid - CPU
Op grafisch vlak is Meteor Lake wel echt een vooruitgang. De nieuwe igp is gebaseerd op de architectuur van de externe Arc-videokaart en heeft nu acht Xe-cores, wat gelijkstaat aan 128 executionunits. De gpu werkt bovendien op een hogere klokfrequentie dan de Iris Xe-gpu. In 3DMark levert dat een ruim anderhalf keer zo hoge score op en, cruciaal voor Intel, een plaatsje boven de 780M-gpu van AMD.
- Total War: Pharaoh - 1920x1080 - Ultra
- Total War: Pharaoh - 1920x1080 - Medium
In Total War: Pharaoh blijkt de Intel-gpu ongeveer net zo snel te zijn als AMD's 780M, dezelfde gpu als ook in de Z1 Extreme-processor is geïntegeerd. In deze game is Intel niet sneller dan de RDNA3-igp's van AMD, maar ook niet langzamer.
- Geekbench 6.2 - Single
- Geekbench 6.2 - Single Integer
- Geekbench 6.2 - Single Floating Point
- Geekbench 6.2 - Multi
- Geekbench 6.2 - Multi Integer
- Geekbench 6.2 - Multi Floating Point
In Geekbench vervolgens zien we ongeveer hetzelfde als in Cinebench. Meteor Lake is sneller dan zijn voorganger op het moment dat hij al zijn cores kan inzetten, maar is er maar een core beschikbaar, dan valt de snelheid tegen.
We kijken uiteraard ook nog of er throttling optreedt en dat blijkt enigszins het geval te zijn. Als we Blender herhaaldelijk dezelfde afbeelding laten renderen, blijkt dat de processor aanvankelijk sneller is dan de 7840U in de Framework Laptop en de M3 in de MacBook Pro. Die prestaties kan de Core Ultra echter niet continu volhouden en na verloop van tijd stagneert de rendertijd van een afbeelding op een seconde of 25, wat in ieder geval sneller is dan de ZenBook UX3402, die van een Core i7-1360P is voorzien.
Scherm en accuduur
De ZenBook 14 is voorzien van een oledscherm dat ASUS bij Samsung inkoopt. ASUS doet dat al geruime tijd en zoals te zien is in onderstaande tabel, hebben we in de loop der jaren al menige 14"-oled getest. Het scherm levert dankzij de hoge resolutie een mooi scherp beeld en dankzij de refreshrate van 120Hz is dat ook het geval bij bewegend beeld, bijvoorbeeld tijdens scrollen. Met behulp van de ASUS-software of gewoon in de instellingen in Windows kun je ervoor kiezen om het scherm op sRGB- of P3-modus te zetten. Standaard is het scherm op P3-modus ingesteld, wat oververzadigde kleuren laat zien bij de meeste toepassingen, maar de felle kleuren wekken indruk. Het is ook een glanzend scherm, dat wel veel last heeft van reflecties. Ergens is die keuze logisch, want een matte coating neemt wat van het contrast dat je ervaart weg. Aan de andere kant werkt dit niet prettig bij veel omgevingslicht.
- Helderheid wit
- Gemiddelde gedetailleerde-kleurafwijking
We kijken met behulp van een colorimeter en Portrait Displays Calman Color Calibration-software naar de kwaliteit van het scherm en komen daarbij op dezelfde meetresultaten uit als eerder bij 14"-ZenBooks met oledscherm. Het scherm heeft een helderheid van ongeveer 400cd/m² en is prima gekalibreerd. Vooral in de sRGB-modus worden de kleuren accuraat weergegeven. Bij de P3-instelling worden de kleuren over het algemeen te fel weergegeven. De gemiddelde afwijking valt desondanks niet tegen.
Geluidsproductie
De ZenBook is voorzien van een enkele ventilator om de nieuwe Meteor Lake-processor koel te houden. We meten de geluidsproductie van die ventilator met behulp van een Larson Davis 831C-geluidsmeter met een 378A04-microfoon die is voorzien van een voorversterker. De microfoon heeft een noisefloor van 5,5dB(A). Door onvermijdelijk omgevingsgeluid is de noisefloor van onze geluidarme ruimte ongeveer 12dB(A). Als we een veilige marge nemen, kunnen we vanaf 14dB(A) consistente metingen uitvoeren. We meten de geluidsdruk op 50cm afstand, onder een hoek van 45 graden. We hebben twee tests gedaan en bij de test met de waterkoeler is de opstelling zoals op de foto hierboven. Het testen doen we in vier scenario's: WebXPRT simuleert webbrowsen, PCMark 10 is representatief voor wat zwaarder desktopgebruik en Blender is een zware multithreaded workload voor de cpu. We meten de geluidsdruk over de periode die iedere test duurt en drukken het resultaat uit in een gemiddelde, LAeq, in dB.
- WebXPRT 3 - LAeq
- PCMark 10 Express - LAeq
- Blender - LAeq
Uit de resultaten van de metingen spreekt hetzelfde beeld als wat je krijgt als je de ZenBook een tijdje gebruikt. In de meeste situaties zul je de koeling niet horen, als je bijvoorbeeld zit te browsen of naar video's zit te kijken, maar als je de laptop aan het werk zet, kan de herrie ineens flink toenemen. Bijvoorbeeld als je zwaardere software draait of als Windows updates aan het installeren is.
Accuduur
ASUS is zijn ZenBooks in de loop der jaren van steeds grotere accu's gaan voorzien. De 14"-modellen krijgen al een tijdje 75Wh-accu's mee en dat betaalt zich uit in een relatief lange accuduur. Toch zie je dat de accuduur nog wat langer kan, bijvoorbeeld bij de UM3402YA. Die haalt een bijna vijf uur langere accuduur tijdens browsen, met dezelfde 75Wh-accu. Die laptop heeft een AMD-processor en een lcd met iets een lagere resolutie van 2560x1600 pixels. Welke van deze factoren de meeste invloed op de accuduur heeft, is moeilijk te zeggen.
- Accutest browsen
- PCMark 10 - Accu - Tijd
- PCMark 10 - Accu - Digital Content Creation
- PCMark 10 Accu Essentials
- PCMark 10 Accu Productivity
Bij belasting van PCMark 10 is de accuduur echt goed te noemen. De UM3402YA doet het opnieuw een stuk beter, maar verder verslaat de Meteor Lake-ZenBook alle concurrenten in dit lijstje. De prestaties in de digital content creation-subtest zijn ook behoorlijk hoog, wat wil zeggen dat de laptop efficiënt is in taken als video- en fotobewerking.
Conclusie
De nieuwste generatie ZenBook van ASUS blijkt een mooie evolutie van de vorige generatie te zijn. Voor een prijs die eigenlijk best meevalt, nog geen 1300 euro, krijg je een complete laptop, met 16GB werkgeheugen en 1TB opslag. Het geheel weegt geen 1300g en heeft een mooi afgewerkte behuizing, die wel iets steviger had gemogen. In principe zitten alle aansluitingen die je nodig hebt erop en ook zit er een numpad in de touchpad, die je dan weer nergens voor nodig hebt.
De felle kleurtjes van het oledscherm schitteren je tegemoet. Dankzij de refreshrate van 120Hz voelt scrollen soepel aan en met een resolutie van 2880x1800 pixels ziet het beeld er scherp uit. Als je genoeg hebt van de felle P3-kleurtjes, kun je terugschakelen naar de sRGB-modus, waarop de ZenBook erg goed gekalibreerd blijkt te zijn. Een prima laptop tot zover dus, maar dan hebben we het nog niet over de nieuwe Core Ultra 7-processor gehad.
Die chip is Intels eerste processor met een npu aan boord en daar heb je op dit moment nog niet zo veel aan. Dat gaat in de (nabije) toekomst veranderen, maar is niet echt een reden om een nieuwe laptop te kopen. Het cpu-gedeelte van de Meteor Lake-processor is dat evenmin. Als je alle zestien cores aan de gang kunt zetten, is de Ultra 7-processor sneller dan een i7-1360P van de vorige generatie, maar als je slechts één core belast, is dat niet het geval. De P-cores van de Ultra 7 zijn langzamer dan die van de i7. Zet je alle zestien cores overigens aan de slag, dan kan de koeling van de ZenBook aardig wat geluid produceren.
De processor bestaat niet alleen uit cpu- en npu-cores, maar bevat ook een gpu. Daarmee heeft Intel wel weer een aardige stap gezet. De Arc-gpu zit in onze benchmarks nu rond het niveau van AMD's 780M-gpu en dat is AMD's snelste geïntegreerde gpu.
Dat we niet zo onder de indruk zijn van met name de cpu-prestaties van de Core Ultra 7, betekent niet dat de ZenBook een slechte laptop is. Wat de laptop immers uniek maakt, is enerzijds het 120Hz-oledscherm en anderzijds toch de snelheid van de Core Ultra-processor, zeker in vergelijking met de nog wat zwakkere Intel U-processors die je in lichte laptops tot 1300g veel tegenkomt. Ten opzichte van die U-processors is de Core Ultra 7 wel weer flink sneller. En die npu? Die heb je dan maar vast; ben je in ieder geval op de toekomst voorbereid.
:fill(white):strip_exif()/i/2006363120.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2006394214.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006394216.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006394222.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006394218.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006394220.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006394114.jpeg?f=imagegallery)
/i/2006394112.png?f=imagegallery)
/i/2006394110.png?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2006363120.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006311458.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/2006301718.png?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2005317430.jpeg?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/76425/34125.jpg?f=community)
:strip_exif()/i/2006355622.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006365904.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006361672.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006361664.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006361648.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006361582.jpeg?f=fpa)
/u/244207/crop5c38ae2351fe1.png?f=community){kind=small}
/u/357567/crop5dfcfaa04d0e8_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/314709/crop64ca7636c15ff_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/376402/crop6053bacb2712b_cropped.gif?f=community){kind=small}
/u/357965/avatar2.png?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/164703/images2.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/288493/dce%2520strontkop%2520avatar-60x60.jpg?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/868355/crop602e22713116a_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/120036/piw-ed.gif?f=community){kind=small}