Hoe gaan we wifi van laptops reviewen?

Een nieuwe testmethode

Inleiding

Eerlijk zeggen: toen jij de laatste keer een laptop kocht, heb je toen gelet op de wifi die erin zat? Het is, zeker onder het tweakerspubliek, vanzelfsprekend om de keuze voor een computer af te laten hangen van dingen als de processor, het werkgeheugen en de grootte van de ssd. Maar 'wifi', dus in feite de draadloosnetwerkkaart, is een specificatie waar veel minder mensen kaas van gegeten hebben.

In dit artikel kijken we naar twee dingen. Het eerste: stel, je koopt een nieuwe laptop, kies je dan voor Wi-Fi 5, 6 of 6E? En het tweede en interessantste deel van het artikel onderzoekt in hoeverre de implementatie van de fabrikant invloed heeft op de snelheid. Oftewel: we gaan met behulp van onze wifikooi testen of er verschil tussen laptops zit en vooral of er verschil zit tussen laptops met dezelfde netwerkkaart. Uiteindelijk willen we de wifiprestaties van iedere laptop die ons testlab binnenkomt, testen, maar daar moeten we wel een degelijke methode voor hebben. In dit artikel bespreek ik de eerste stappen voor de ontwikkeling van die testmethode.

De basis: Wi-Fi 5/6(E)/7

Als je een laptop aanschaft, staat er vaak niet precies op wat voor draadloosnetwerkkaart erin zit. Dat is niet zo vreemd: hetzelfde gebeurt bijvoorbeeld ook met de opslag. Een fabrikant zal een laptop voorzien van een ssd van bijvoorbeeld 1TB, maar specificeert niet of dat een Samsung of SK hynix is en vaak ook niet welke PCIe-standaard hij ondersteunt.

Hetzelfde gebeurt bij draadloosnetwerkkaarten. Je ziet welke wifistandaard de netwerkkaart maximaal ondersteunt, maar niet het merk. Ik laat het merk nog even in het midden en kijk naar die verschillende wifistandaarden. Wat zijn de verschillen en wat heb je nodig?

In het verleden heb ik al eens een uitgebreid artikel gepubliceerd over de werking van wifi, dus als je de diepte in wil gaan, kun je dat nalezen, maar voor dit artikel houd ik het iets oppervlakkiger. Om te beginnen met wat de fabrikanten wel specificeren: de wifistandaard die een draadloosnetwerkkaart ondersteunt. Je kunt op dit moment laptops met Wi-Fi 5, 6, 6E en als je goed zoekt, zelfs met Wi-Fi 7 krijgen. Welke moet je kiezen?

Ondertussen alweer tien jaar geleden, in 2013, kwamen de eerste routers, laptops en smartphones met Wi-Fi 5-ondersteuning, toen nog 802.11ac genoemd, op de markt. Wi-Fi 5 definieerde net als zijn voorganger draadloze gegevensoverdrachten op de 2,4- en 5GHz-band, maar kon op de 5GHz-frequentie veel hogere snelheden halen. Bij gebruik van twee antennes kwam Wi-Fi 4, ofwel 802.11n, tot maximaal 300Mbit/s, terwijl Wi-Fi 5 wel 1733Mbit/s kon halen. Dat zijn ook de getallen waar fabrikanten toen groots mee adverteerden. Die hogere snelheid werd gehaald door complexere modulatie te gebruiken en de kanaalbreedte op te schroeven tot maximaal 160MHz. De focus bij Wi-Fi 5 lag dus op de snelheid, maar die snelheid werd alleen op het 5GHz-spectrum gehaald. Op de 2,4GHz-band was er geen vernieuwing en zat je op dezelfde snelheid als bij 802.11n.

Het Wi-Fi 6-protocol bracht wel verandering voor de 2,4GHz-band, waarbij je met twee antennes nu maximaal 587Mbit/s kunt halen en op de 5GHz-band zelfs 2400Mbit/s. De kanaalbreedtes bleven hetzelfde, maar onder andere door complexere modulatie ging de snelheid omhoog en daarnaast werd het protocol efficiënter. Wi-Fi 6E, tot slot, is geen nieuw protocol, maar een uitbreiding van de Wi-Fi 6-standaard naar het 6GHz-frequentiespectrum.

Bij Wi-Fi 7 gaan de snelheden weer flink omhoog en kun je met twee antennes maximaal 5,75Gbit/s halen. Er zijn al wel wat Wi-Fi 7-routers- en netwerkkaarten beschikbaar, maar dat is vooralsnog duur en exotisch spul. In dit artikel ligt de focus op Wi-Fi 6(E)-netwerkkaarten. Als je meer over Wi-Fi 7 wilt weten, kun je dat vinden in dit artikel; enkele benchmarks hebben we ook al gedraaid.

Snelheid?

Tot nu toe gaat het in dit artikel steeds over de snelheid van iedere wifigeneratie en je vraagt je misschien af waarom de 1733Mbit/s van Wi-Fi 5 niet goed genoeg was. De gemiddelde Nederlandse internetverbinding is een megabit of honderd, dus je hebt nogal wat speelruimte, zo lijkt het. Dus hoe zit dat?

Om te beginnen zijn de genoemde snelheden steeds het maximum dat je kunt halen bij het gebruik van twee antennes. Laptops maken tegenwoordig meestal gebruik van wifikaarten met twee antennes (2x2), maar in sommige goedkope laptops kom je ook wel 1x1-netwerkkaarten tegen, waarvan het theoretische maximum dus half zo hoog ligt, en als ze ook niet de maximale kanaalbreedte van 160MHz ondersteunen, heb je nog maar een kwart ervan over, oftewel 433Mbit/s.

Daarnaast zijn alle hierboven genoemde snelheden, maximale snelheden. Je besturingssysteem zal een dergelijke verbindingssnelheid aangeven als je vlak bij de wifirouter staat en je geen last hebt van stoorzenders, zoals de wifiapparatuur van buren. In de praktijk bivakkeer je niet naast de wifirouter, maar een stukje verderop, waardoor de snelheid afneemt en storen je magnetron en de wifiapparatuur van de buren ook je verbinding, waardoor de snelheid nog verder afneemt. En ook al heb je geen buren en sta je vlak naast de wifirouter, dan nog zul je door overhead in het wifiprotocol niet meer dan een procent of zeventig van de geadverteerde snelheid halen.

Tot slot is de kans groot dat je niet in je eentje op je draadloze netwerk zit. Je zult de airtime van je laptop moeten delen met je smartphone, smarthome en de apparatuur van je huisgenoten. Buiten trucjes als mu-mimo gerekend, zal je wifirouter naar al die apparaten om beurten data versturen of data ontvangen. Wifi is half duplex, dus ontvangen en zenden kan niet tegelijk. Werken alle apparaten in het netwerk op Wi-Fi 6? Dat is mooi, want dat is het efficiëntste protocol op dit moment. Maar stel dat er een apparaat tussen zit dat nog op een oudere, minder efficiënte wifistandaard werkt, dan zal dat apparaat relatief veel airtime innemen en dat gaat ten koste van de snelheid van de andere draadloos verbonden apparaten in het netwerk.

Koop je een nieuwe laptop, dan is een Wi-Fi 6-netwerkkaart dus wel een aanrader. Het protocol is efficiënter, waardoor je meer bruikbare snelheid overhoudt als je verder bij de wifirouter vandaan staat. Zeker op 2,4GHz is er een groot verschil, want Wi-Fi 5 is op die frequentie eigenlijk hetzelfde als Wi-Fi 4. Daarnaast neemt Wi-Fi 5-apparatuur meer airtime in beslag dan apparaten met Wi-Fi 6. Zelfs als je nog een Wi-Fi 5-router hebt staan, is het een goed idee om een laptop met Wi-Fi 6 aan te schaffen, want Wi-Fi 5-routers hebben niet het eeuwige leven.

Een Wi-Fi 6E-netwerkkaart is wat mij betreft dan weer niet noodzakelijk. Die standaard is niets meer dan een uitbreiding naar de 6GHz-frequentie. Storen je buren veel op je wifiverbinding, dan is 6GHz aantrekkelijk, want die frequentieruimte is nog niet populair. Het signaal reikt wel wat minder ver dan 5GHz.

AX211: Range versus rate

Terug naar de vraag waar dit artikel mee begon: welke draadloosnetwerkkaart heb je nodig en in hoeverre verschilt de integratie per laptop? Om met dat laatste te beginnen, hebben we drie laptops erbij gepakt met dezelfde draadloosnetwerkkaart, de AX211 van Intel. Dat is op het moment een van de populairste chipsets die je in laptops van pakweg 800 euro en hoger tegenkomt. De netwerkkaart ondersteunt Wi-Fi 6E, dus op 2,4GHz, 5GHz en 6GHz.

Acer Aspire Vero AV15-52-71A3	Dell XPS 13 9315 (7RTWTQ3)	Samsung Galaxy Book3 Pro
Core i7-1255U, 16GB, 512GB	Core i5-1230U, 16GB, 512GB	Core i7-1360P, 16GB, 1TB
Intel AX211 160MHz	Intel AX211 160MHz	Intel AX211 160MHz

De aanname is dat er een verschil is tussen de prestaties van verschillende laptops. De plaatsing van de antennes en het materiaal waar de behuizing van gemaakt is, hebben waarschijnlijk invloed, maar dat weet je pas als je het getest hebt en daarom draaien we twee verschillende tests.

De eerste is de range-versus-ratetest en die simuleert wat er gebeurt op het moment dat je steeds verder bij je wifirouter of accesspoint vandaan gaat staan. De manier waarop we dat doen, lijkt op de manier waarop we wifirouters testen, zoals we eerder in dit artikel beschreven, maar met een aantal aanpassingen.

De laptop die we willen testen, zetten we in onze elektromagnetisch gesloten ruimte. Daarin kan geen straling van bijvoorbeeld mobiele telefoons of andere wifinetwerken doordringen en daardoor weten we dat wat we meten enkel het signaal van de laptop en de wifirouter is.

Voor de wifirouter maken we gebruik van een ASUS RT-AXE7800 (BBG), die uiteraard ondersteuning heeft voor de 2,4GHz-, 5GHz- en 6GHz-band. Die wifirouter zetten we in een Octobox van Spirent, wat weer een eigen elektromagnetisch gesloten kast is. In die kast hangen antennes, die het signaal van de wifirouter oppikken en vervolgens met behulp van weer andere antennes die in de ruimte hangen, naar de laptop kunnen sturen.

In dat antennepad zit een attenuator, oftewel een demper. Daarmee kunnen we het signaal dat de box in en uit gaat dempen. Een zwakker, gedempt, signaal simuleert een grotere afstand van de wifirouter. Door in stapjes te dempen en te meten welke snelheid er overblijft, ontstaat er een beeld van de kwaliteit van de wifiverbinding, wanneer de afstand groter wordt. Op ieder dempingsniveau testen we de overdrachtssnelheid gedurende dertig seconden en we noteren het gemiddelde resultaat.

• 2,4GHz - Router → laptop
• 2,4GHz - Laptop → router

Op de x-as staat het dempingsniveau in dB

Wat zien we vervolgens gebeuren op de 2,4GHz-frequentie? We meten de snelheid twee kanten op, dus bij het zenden van de wifirouter naar de laptop en andersom. Daarbij lijkt het erop dat de Acer-laptop bij lagere dempingsniveaus het snelste is, terwijl de Samsung dan wat minder presteert en de Dell-laptop ertussenin zit. Echte grote verschillen blijken echter nog niet uit deze test.

• 5GHz - Router → laptop
• 5GHz - Laptop → router

Op de 5GHz-band worden de verschillen wel duidelijker. De Samsung-laptop houdt het duidelijk eerder voor gezien dan de Acer- en Dell-laptop.

• 6GHz - Router → laptop
• 6GHz - Laptop → router

Op de 6GHz-frequentie houdt de Samsung-laptop het opnieuw als eerste voor gezien, terwijl de Dell en Acer langer op een hogere snelheid bijven werken.

Op basis van de bovenstaande resultaten kunnen we alvast wat voorzichtige conclusies trekken. Ook al zijn het maar drie laptops die we getest hebben, er is duidelijk te zien dat er verschillen zijn tussen de laptops, zelfs al hebben ze dezelfde netwerkkaart. De Samsung-laptop presteert op de hoge frequentiebanden minder goed dan de Dell en Acer. Die laatste laptop lijkt het over de hele linie goed te doen en dat komt misschien doordat de behuizing van de Acer van plastic gemaakt is, terwijl die bij Samsung en Dell van metaal gemaakt is.

AX211: Ruis

In de elektromagnetisch gesloten ruimte hebben we ook een ruisgenerator hangen. Dit apparaat kan ruis van een naburig wifinetwerk simuleren. We kijken gedurende 120 seconden hoe die ruis de overdrachtssnelheid van de laptops beïnvloedt. De wifirouter is ingesteld op kanaal 6 en in de eerste test zenden we ruis uit op datzelfde kanaal. In de tweede test zenden we de ruis juist uit op kanaal 7, dat overlapt met kanaal zes.

• 2,4GHz - Zelfde kanaal
• 2,4GHz - Overlappend kanaal

Op de x-as staat de tijd in seconden

Of de ruis nu op kanaal zes of zeven zit: in deze test wordt duidelijk dat er verschillen en overeenkomsten zitten tussen de laptops. Om met de overeenkomsten te beginnen: ze weten allemaal een stabiele verbinding te behouden wanneer de storing op hetzelfde kanaal zit; de lijntjes lopen redelijk vlak. Zit de storing op het overlappende kanaal, dan verlopen de lijnen wat grilliger.

De verschillen zijn echter ook duidelijk: de Acer is bijna twee keer zo snel als de Dell, terwijl de Samsung-laptop ertussenin zit.

• 5GHz - Zelfde kanaal
• 5GHz - Overlappend kanaal

Op de 5GHz-band voeren we een vergelijkbare test uit. We stemmen de wifirouter af op kanaal 36 en zenden met 80MHz kanaalbreedte. De storing die we genereren bij de test met hetzelfde kanaal, is ook 80MHz breed. In de test met het overlappende kanaal kiezen we ook voor kanaal 36, maar daarbij is de ruis 40MHz breed.

Met dat laatste scenario heeft de Samsung meer moeite dan de Dell, terwijl in het eerste geval de Samsung sneller is. De laptop met de stabielste verbinding blijft de Acer, naar alle waarschijnlijkheid geholpen door zijn kunststof behuizing.

Intel, Apple, Mediatek, Realtek en AMD

We hebben voor dit artikel meer hardware getest dan alleen de drie laptops met een Intel AX211-netwerkkaart. Aanvankelijk was het de bedoeling om te kijken naar de onderlinge verschillen tussen de verschillende netwerkkaarten. Maar zoals uit de vorige pagina blijkt, is het van de laptop afhankelijk hoe een netwerkkaart presteert. In een van de ruistests is de Intel AX211 dubbel zo snel in de ene laptop, als in de andere.

Interpreteer de onderstaande resultaten dus als de prestaties van de laptops zelf en niet als de snelheid van een bepaalde netwerkkaart. Om daar een goed onderbouwde conclusie over te kunnen trekken, zullen we nog veel meer laptops moeten testen en dan kunnen we op basis van de vergaarde data wellicht conclusies trekken over welke chipset het beste presteert.

Acer Aspire Vero AV15-52-71A3	Intel AX211 160MHz
Dell XPS 13 9315	Intel AX211 160MHz
Samsung Galaxy Book3 Pro	Intel AX211 160MHz
Apple MacBook Pro M2 2023	Apple Wi-Fi 6E
ASUS Vivobook OLED 15	Mediatek MT7921 (geen 6E)
HP 15-fc0055nd	Realtek RTL8852BE-VS (geen 6E)
Lenovo Yoga Pro 7	AMD RZ616

De zeven laptops zijn voorzien van bovenstaande netwerkkaarten. Twee daarvan hebben geen ondersteuning voor de 6GHz-band en ontbreken daarom in die grafieken. De grafieken zijn een beetje rommelig met zoveel lijnen, maar je kunt in de legenda op de laptops klikken om een paar lijnen weg te halen om de boel overzichtelijker te maken.

• 2,4GHz - Router → Laptop
• 2,4GHz - Laptop → Router

In de range-versus-ratetest op 2,4GHz, waarbij de wifirouter naar de laptop zendt, valt op dat de Apple-laptop een stuk slechter presteert dan andere laptops. We hebben de test twee keer gedraaid, met vergelijkbaar resultaat. Dat is opvallend, want in alle andere tests presteert de MacBook juist erg goed. Wat ook opvalt, is dat wanneer de data van de laptop naar de wifirouter gestuurd wordt, de HP-laptop met Realtek-netwerkkaart matig presteert. Nu waarschuwde ik een paar regels terug om deze resultaten niet te lezen als 'de' prestaties van een netwerkkaart van een bepaald merk, maar het resultaat verrast toch niet. De Realtek-chips kom je bijna altijd in goedkopere laptops tegen, omdat het een goedkope chipset is om in te kopen. Duurdere laptops hebben bijna altijd een Intel-wifikaart en tegenwoordig ook steeds vaker een AMD-kaart.

• 5GHz - Router → laptop
• 5GHz - Laptop → router

Verrassend genoeg doet de Realtek-kaart in de HP-laptop het op de 5GHz-band wel weer een stuk beter dan de rest.

• 6GHz - Router → laptop
• 6GHz - Laptop → router

Op 6GHz zijn de snelste laptop, de Acer, en de langzaamste, de Samsung, beide voorzien van dezelfde AX211-netwerkkaart; de andere laptops zitten ertussenin.

• 2,4GHz - Zelfde kanaal
• 2,4GHz - Overlappend kanaal

Als we ruis gaan genereren, komt de meer dan 3500 euro kostende MacBook Pro ook niet bijzonder goed uit de verf. Bij het overlappende kanaal doet de Yoga Pro 7 het goed, want die verbinding varieert weinig in snelheid.

• 5GHz - Zelfde kanaal
• 5GHz - Overlappend kanaal

Op 5GHz lijkt de MacBook dan weer nauwelijks last van ruis te hebben, terwijl andere laptops daar flink meer moeite mee hebben.

Conclusie

In dit artikel hebben we met behulp van twee tests naar de wifiprestaties van verschillende laptops gekeken. In de eerste plaats wilden we weten of dezelfde netwerkkaart anders presteert in een andere laptop. De netwerkkaart in kwestie, de AX211 van Intel, bleek inderdaad significant beter te presteren in de Acer-laptop die we testten, dan in de Dell en Samsung. Dat heeft vermoedelijk te maken met de plaatsing van de antennes en het materiaal van de behuizing. De Acer heeft een kunststof behuizing, terwijl de Dell en Samsung van een metalen behuizing zijn voorzien.

Ik wil hierbij nog niet te hard van stapel lopen en de Acer uitroepen tot beste wifilaptop van dit moment; we hebben immers slechts drie laptops getest, dus dergelijke conclusies zullen moeten wachten tot we veel meer laptops getest hebben. De conclusie die ik wel kan trekken, is dat het zinnig is om dit soort tests op laptops te doen, ook al zijn ze van dezelfde netwerkkaart voorzien. Net als dat een videokaart in een laptop door gebrekkige koeling slechter kan presteren dan je zou verwachten, hangen de prestaties van een draadloosnetwerkkaart af van de manier waarop de fabrikant hem in het systeem geïntegreerd heeft.

De vraag welke wifikaart je dan precies nodig hebt, kan ik op basis van deze data nog niet beantwoorden. Wi-Fi 6 zou het uitgangspunt moeten zijn, maar of je nu een Realtek-, AMD-, Mediatek-, Apple- of Intel-netwerkkaart moet hebben, weet ik pas als we meer getest hebben.

In de komende tijd zullen we deze test nog wat verbeteren en het testproces optimaliseren en als het goed is, zul je later dit jaar de wifiprestaties van laptops in reviews en Best Buy Guides terugvinden.

Reacties (53)

[Chakotay]

Waarom pakken jullie eigenlijk niet de laptop (met een vervangbare wifi-kaart) die de beste prestaties heeft, om daar vervolgens alle verschillende kaartjes te proberen? Dan heb je een mooi overzicht over welk kaartje de beste prestaties geeft, onafhankelijk van verschillen in behuizing e.d.

[Aapenootjes]

Ik weet niet of dat zo eenvoudig gaat helaas. Zo werken bijvoorbeeld de Intel AX101, AX201, AX203, AX211 & AX411 wifi kaarten enkel in een M2 slot met CNVio2 interface. Die interface zit enkel in sommige laptops met Intel CPU's (vanaf comet/ice lake). Als ik zo even rond kijk op het internet is er tevens onduidelijkheid over de backwards compatibility van deze interface. Wikipedia zegt dat de CNVio2 interface niet compatible is met CNVio(1) kaarten en andersom. Bij bijvoorbeeld Asrock moederborden verschilt het weer per Wifi kaart en chipset generatie (zie deze .pdf). Oh, en die M2 CNVia(2) interface kun je natuurlijk niet gebruiken voor reguliere M2 PCIe kaarten, lang leve proprietäre meuk van Intel...

Nu zijn er van de meeste van deze Intel wifi kaarten wel varianten die in een normaal M2 PCIe slot functioneren. Enkel van een paar kaarten waarbij intel met snelheden tot 3Gb/s adverteert zijn geen reguliere varianten.

Misschien is voor het testen een desktop of SFF systeem met een adapter voor dergelijke kaarten een beter alternatief? Meteen ook bruikbaar om verschillende antenne's en de opstelling daarvan te testen.

[Marokkoseletan]

Dat is een heel goed idee inderdaad.

[fireblack]

@jelle stuip.
Kun je de legenda uitbreiden van de WiFi test resultaten?

Wat is r->c?
De linker kant geeft mbps aan maar wat is de onderkant?
Demping of stimuleerde afstand?

[Coolstart]

Ik vermoed dat de onderkant van de grafiek idd de demping in dB is.

Bijvoorbeeld de demping van een bakstenen muur is 6 tot 10 dB. Het is wel zo dat een obstakel de 5Ghz-band harder dempt dan op de 2.4Ghz-band. Daarvoor gaan ze mogelijk moeten voor compenseren.

In een open ruimte volgt de demping van een draadloos signaal over het algemeen de inverse kwadratenwet. Als je de afstand tussen de zender en ontvanger verdubbelt zakt de signaalsterkte met een factor van vier (ofwel een demping van 6 dB).

Per 100meter open ruimte verliest 2,4 GHz ongeveer 40-45 dB en 5GHz ongeveer 60-65 dB per 100 meter. In de grafiek dempt men tot 50dB, dus ongeveer 100meter of 10 meter + wat obstakels zoals muren.

Als het signaal te veel wordt gedempt, kan het zo zwak worden dat het niet meer te onderscheiden is van de achtergrondruis. In dat geval wordt de signaal-ruisverhouding (SNR) te laag en valt het signaal weg. Dat kan je door ofwel ruis toe te voegen ofwel het signaal te dempen.

Demping simuleert dus afstand of obstakels.

Het valt wel op dat de 2.4Ghz-band in deze test een lineair verloop heeft en na 20dB demping nog vlotjes 200-270Mbits/s haalt terwijl de 6Ghz-band en zeker de 5Ghz-band tussen 10dB en 20dB demping bijna 90% van hun snelheid verliezen en onder die 100Mbits/s duiken. Sommige laptops lijken zelfs met de 0 te flirten op 5Ghz. 6Ghz lijkt ook in alle opzichten een veel beter signaal-type dan 5Ghz. @PiweD Waarom kan 6Ghz beter om met demping dan 5Ghz? En waarom 2.4Ghz nog beter dan 6Ghz? Ik zou verwachten dat 20dB demping op 2.4, 5Ghz en 6Ghz hetzelfde effect zou hebben. Bijvoorbeeld allemaal 50% verlies in snelheid.

[Reactie gewijzigd door Coolstart op 22 juli 2024 14:53]

[Speeder]

Volgens mij wordt er ook geen rekening gehouden met het zendvermogen. dB is leuk maar ten opzichte van wat? Hoe krachtig een signaal is hangt van meer van factoren af dan wat ze hier vermelden. Bv de gebruikte antennes kunnen ook een bepaalde invloed hebben op de hoeveelheid versterking van het signaal.

Misschien dat het een goed idee is om ook de vermogens van de gebruikte zendapparatuur te vermelden of mee te nemen in de grafieken. Dat zegt meer over de signaalsterkte dan de hoeveelheid data er over heen gaat. Om het echt goed te doen moet je dat dan wel aan beide kanten meten.

[Coolstart]

Volgens mij hoeven ze daar helemaal geen rekening met te houden wat ze leggen ook geen verband tussen demping en afstand. Dus dB een relatieve maat. Het zendvermogen is leuk weetje maar eens je het weet kan je er verder niets met doen want je weet ook niet welke antenne ze gebruiken etc. En zelfs als je dat weet zegt dat nog niets over de resultaten. Tussen draadloze routers zit ook nog veel verschil tussen dus dat kan je niet meenemen in de test. De test is een referentietest om het mogelijk te maken producten te testen.

Ik vermoed dat ze gewoon starten met 100mW / 20 dBm zendvermogen. Dat is zowat de maximum een router mag uitzenden in onze streken en een standaard 2 dBi omnidirectionele wifi antenne gebruiken die ze dan dempen.

Ik vraag me wel af hoeveel de variabiliteit tussen wifi routers en laptops echt is. Want als een laptop X op testopstelling A 2x beter scoort dan testopstelling B omdat het chipset gebonden is dan kan je nog altijd geen conclusies trekken. Om dat te weten zou je de resultaten moeten reproduceren met een signaal meter (gelijke demping en ruis als in de lab-test) in een echte ruimte met echte draadloze routers.

[Speeder]

Op 2,4 Ghz mag je 100 mW maar op 5 GHz varierend van 200 mw tot 4000 mW afhankelijk welke kanalen gebruikt worden. https://wlan1nde.wordpres...-transmission-power-etsi/
Dat maakt denk ik wel een redelijk verschil. Wat ik in het algemeen lees is dat de meeste routers zelfs maar op half vermogen zenden.

Maar wat verduidelijking met de gebruikte antennes en de gain die ze hebben zou wel fijn zijn.

[Coolstart]

Dat maakt denk ik wel een redelijk verschil.Wat ik in het algemeen lees is dat de meeste routers zelfs maar op half vermogen zenden.

Wat is het verschil juist? Je weet daar echt niets meer mee. Het zou idd fijn zijn als tweaker om dat te weten maar de grafieken gaan er niet duidelijker op worden. Je gaat uw Laptop niet beter kunnen selecteren.

Wat maakt het uit of ze op 10 mW, 100mW zenden of op 200mW ? Of 100mW dempen met 20dB of 200mW en dempen met 23dB op gain 2.8? Om een laptop te kiezen hoef je in principe enkel maar de verschillen tussen de laptops te kennen.

Als routers op eco-modus maar half het vermogen zenden dat zal de snelheid na een obstakel sneller afnemen. Maar dat ligt aan uw router + obstakel en niet aan uw de laptop. Elke laptop zou dan snelheid verliezen relatief tegenover zijn gevoeligheid voor obstakels en ruis en die resultaten staan hier in de grafiek.

[Speeder]

Je moet niet vergeten dat dB een logaritmische schaal is. Ik denk dat soort factoren wel degelijk uit maken. Alleen maar dB neer zetten zegt niks over het gebruikte vermogen en dergelijke. Terwijl dat in de basis juist het verschil maakt. Daar naast het model antenne maakt wel flink verschil in het afstralingsmodel. Een draadje rond je scherm in je laptop straalt anders af dan een rechte antenne.

[Reactie gewijzigd door Speeder op 22 juli 2024 14:53]

[Coolstart]

Ik begrijp gewoon dit statement niet:

"Dat maakt denk ik wel een redelijk verschil.Wat ik in het algemeen lees is dat de meeste routers zelfs maar op half vermogen zenden."

Ik denk dat iedereen begrijpt dat antennes en zendvermogen impact hebben op het signaal. Maar wat zegt dat over deze laptops? Toch niets? Wat maakt het uit of de meeste routers maar op 50mW of 100mW zenden? En wat maakt het uit welk zendvermogen ze in het labo gebruiken? Het gaat toch gewoon over het signaal/ruis verhouding die ze van 100% perfecte verbinding naar een zeer slechte verbinding laten evolueren door demping en ruis toe te voegen. En dan kijken hoe laptops daar op reageren.

Ik zal het anders verwoorden: Zal jij een andere keuze van laptop maken als je weet op welk vermogen of type antenne de test gedaan is? Misschien stel je de test in vraag? Ik begrijp het gewoon niet.

Je moet niet vergeten dat dB een logaritmische schaal is. Ik denk dat soort factoren wel degelijk uit maken. Alleen maar dB neer zetten zegt niks over het gebruikte vermogen en dergelijke.

Daarom zei ik ook: Wat maakt het uit in deze wifi-interpretatie van deze laptops? Wta weet je meer? Die factoren maken veel uit voor het signaal maar niets voor de wifi-kwaliteit-test van deze laptops.

[Reactie gewijzigd door Coolstart op 22 juli 2024 14:53]

[Speeder]

Het gaat om hoe efficiënt het is. Het kan behoorlijk invloed hebben in je accu gebruik.

Zat er net ook even over te denken. Aangezien je niet weet hoe efficiënt de antenne van de laptop is om een referentie antenne op een of andere manier aan de interne wifi-kaart te hangen zodat je er achter kan komen hoeveel verschil het maakt.

Ja, het zou voor mij wel degelijk uit maken welke laptop ik zo kopen als ik weet hoe hij zich in dat opzicht zich gedraagt omdat je in je huis ook niet altijd je wifi op een optimale plek kan ophangen of neerzetten. Een lab is ideale omgeving om te zien wat voor effect het heeft omdat als je met je laptop een kwart gedraaid zit ten opzichte van je antenne van de wifi de zichthoek veel kleiner wordt en er dus ook minder data verstuurd kan worden.

[Coolstart]

De hoek van uw scherm en positie laptop, stoorzenders in de buurt en gesloten/open deuren zullen idd een effect hebben op de ontvangst.

Waar jij naartoe wil is het verbruik van een wifi-chip bij een zwak signaal.

Op zich kunnen ze dat wel meten maar deze labo-test gaat vooral over de wifi-kwaliteit van een laptop en niet zozeer de efficiëntie van het verwerken van dat signaal.

Het kan best zijn dat laptops die goed scoren meer verbruiken dan laptops die een simpele antenne setup hebben.

De labo-test is in iedergeval geen ideaal scenario want ze voegen ook ruis/stoorzenders toe en limiteren het uitgangsvermogen van de zenders door het signaal te dempen.

Op zich een goede vraag of ze de laptops roteren tijdens de test. Geen idee of dat invloed heeft op het signaal. Mss dat ze dat eens kunnen meenemen in een test ter verificatie.

Hoe dan ook, het zendvermogen van de bron maakt weinig uit. Het is de demping en ruis die ze toepassen op laptop en wifi-router wat er toe doet.

Je kan een perfect signaal hebben met 50mW als de zender vlakbij staat. Zolang het geen limiterende factor is in de maximale snelheid maakt het voor deze test weinig uit want bij een sterke demping zal de wifi-chip in de laptop reageren hoe de firmware het voorschrijft. Labo of niet.

Aangezien de max op 0,2watt staat denk ik niet dat uw batterij zwaar op de proef zal gesteld worden.

[Speeder]

Die demping is juist het reduceren van het zendvermogen wat ze hier in het lab/test doen. Hoe wil je dat anders voor elkaar krijgen?

[Reactie gewijzigd door Speeder op 22 juli 2024 14:53]

[Coolstart]

Ze limiteren het vermogen van de router of laptop niet. Vermogen en doorvoersnelheid worden geregeld door de firmware/wifi-chip en die wil je natuurlijk testen.

Het signaal wordt gedempt met een atennuator op de antenne te plaatsen die het signaal van laptop naar router overbrugd.

Het dempen is idd het reduceren van het vermogen zonder aan de router of laptop iets te veranderen maar het in transitie te dempen zonder de signaalkwaliteit te verminderen.

Het totale zendvermogen kennen (zendvermogen is iets anders dan het totale verbruik) van de zenders (laptop en router) is in dit geval niet relevant want het enige doel van deze test is de kwaliteit van de laptop-wifi te kunnen vergelijken.

Als je efficiëntie (verbruik vs data transfer) wil meten zoals jij dat wil zou je eigenlijk de wifi printplaat in de laptop moeten isoleren en een vermogensmeting op doen.

De vraag is of dat enige relevantie heeft op het totaalverbruik in een laptop want uw wifi-chip is mss maar 1% verantwoordelijk voor het totaalverbruik. Het zegt dus niets hoelang uw laptop op een batterij doet.

Wat jij echt wil weten is hoe efficient een laptop omspringt met energie in het algemeen in idle, licht gebruik, gaming, surfen met wifi etc. En dat is een andere test. Notebookcheck doet dat trouwens.

[Speeder]

sorry hoor, maar het zendvermogen weten is wel degelijk belangrijk bij de doorberekening van de demping en dergelijke. Daar naast de hoeveelheid data transfer is daar ook van afhankelijk door de gebruikte modulatie.

Met efficiëntie bedoel ik het omzetten van het zendvermogen naar radio-signaal op de antenne. Het maakt een heel verschil of je een stukje ijzerdraad gebruikt of een goed ontworpen antenne.

[Coolstart]

sorry hoor, maar het zendvermogen weten is wel degelijk belangrijk bij de doorberekening van de demping en dergelijke.

Ja, hoe meer zendvermogen hoe sterke je attenuator (demper) moet zijn om het effect afstand of obstakel te simuleren om een zwak wifi-signaal te simuleren. Again...what is the deal? Hoe gaat die wetenschap uw aankoopsbeslissing veranderen?

Stel laptop X heeft 100mW zender en kan maar met 50mW zenden door zeer slechte antennes van ijzerdraad en en interne interferentie van de bluetooth chip. Jij moet toch enkel weten wat het resultaat is en niet de efficiëntie, de interferentie van die BT chip of wat dan ook?

Je kan maar niet uitleggen hoe het zendvermogen van de router of laptop uw aankoopbeslissing zou beïnvloeden en waarom Tweaker dat moet toevoegen.

Ze zouden dat zeker kunnen toevoegen om de test-setup toe te lichten maar gaat dat uw aankoopbeslissing zou beïnvloeden?

[Speeder]

Het gaat mij niet om een aankoopbeslissing, het gaat mij om de technische achtergrond. Juist die technische achtergrond maakt het interessanter om te lezen dan alleen maar wat getalletjes met de hoeveelheid data transfer.

[PiweD]

Daar moeten we nog even naar kijken, want ik kan de legenda niet uitbreiden, dit is een bugje dat gefixt moet worden.

Bij de Range versus rate-grafieken is de x-as in ieder geval het dempingsniveau in dB en bij de ruistest is het de tijd. Ik zal het zo ook even aan het artikel toevoegen.

R->C is Router -> Client, oftewel de datastroom van de wifirouter naar de laptop.

[Bruin Poeper]

Zet bij die dB schaal dan ook iets van relatieve afstand.
Of gewoon meters. Al vraagt dat een beetje moed omdat je een referentieafstand aan de dB moet koppelen. Afstand is vééél informatiever dan dB...
(Is 6dB een verdubbeling in afstand?)

[Reactie gewijzigd door Bruin Poeper op 22 juli 2024 14:53]

[Speeder]

3 dB is een verdubbeling. Het is een logaritmische schaal.

[Paul6262]

3 dB is een verdubbeling van het vermogen; -6 dB (een kwart van het vermogen) is hetzelfde als een verdubbeling van de afstand. Om het in meters uit te drukken moet je dus eerst weten wat de afstand bij de nulmeting was.

[PiweD]

Vind ik een beetje tricky en bovendien is het de vraag wat je ermee opschiet. De setup zoals we hem gebouwd hebben is perfect om wifi-apparatuur onderling te vergelijken, maar is niet te vergelijken met een situatie in de werkelijkheid. Als het resultaat van onze meting iets als ' 200Mbit/s op 10 meter afstand' zou zijn, dan zal niemand dezelfde snelheid halen, tenzij je een kooi van faraday tot je beschikking hebt.

[Nox]

Kunnen jullie ook rssi en snr meenemen? Dit zijn veel interessantere waardes, ook waardes waarmee je zelf thuis kan vergelijken.

[jankennis]

Inderdaad goed dat hier meer aandacht aan wordt besteed, gezien het belang van WiFi. Internet verbindingen zijn ondertussen toch sneller en de problemen bevinden zich vaak in huis.

Twee tips:
Kunnen we ook data krijgen over compatibiliteit met een aantal grote router merken?
En voor de grafieken: probeer indien mogelijk dezelfde kleur aan te houden voor dezelfde laptop in de verschillende grafieken, dat maakt het veel overzichtelijker.

[PiweD]

Kleurtjes werden automatisch gekozen op basis van testresultaat, heb ze nu vastgezet. Wat compatibiliteit met grote routermerken betreft...dat is een onderzoekje op zich. De ene wifirouter van een groot merk is de andere niet. Ik denk dat een asus-routertje van zestig euro andere chipsets en andere firmware heeft dan zo'n bakbeest met acht antennes van vijfhonderd euro, dus ik vermoed dat er alleen al binnen het merk best wat variatie is.

[Commendatore]

Misschien is het ook wel interessant om het (semi-)professionele spul er dan bij te betrekken (Unify, Aruba Instant On, Meraki Go, etc.) om eens te kijken hoe die zich verhouden tot bijvoorbeeld de ‘enthousiast-modellen’ van Asus of zelfs provider-apparatuur.

[the_stickie]

...dus ik vermoed dat er alleen al binnen het merk best wat variatie is.

Dat, maar ook de configuratie van het AP levert wss genoeg variatie voor een apart artikel. Channel hopping, zendsterkte (verstopt achter te configureren land), client isolation, welke antennes.... . Voor een groot eigen netwerk betekent een hoop AP's betekent ook een hoop gedoe, thuis kan het de moeite zijn eens te kijken wat de buren allemaal doen om je eigen netwerk te optimaliseren.

Je AP op USA zetten levert bijvoorbeeld bijna zeker sterker signaal, maar is in veel gevallen illegaal. Bij een eerdere klant hadden we plots bezoek van het BIPT, omdat de buren onze richtantenne op maximaal vermogen niet zo leuk vonden (was gelukkig niet mijn dingetje daar)

[pietje63]

Eens! Ik ben ook wel benieuwd of de resultaten (relatief) constant zijn met een andere router. Zou me niets verbazen als hier verschillen tussen zitten door gebruik van dialecten / minimale verschillen. Dat maakt het natuurlijk niet makkelijker (tenzij je helemaal in één ecosysteem zit), maar dan weet je wel beter waar je aan toe bent.

Waar de kwaliteit van Wifi chips (of locatie?) in mijn ervaring ook erg belangrijk is, is bij wifi beveiligingscamera's. Tot voor kort had ik Foscam. Vond de lokale opslag en openheid van het systeem erg fijn. Bij één buiten camera kreeg ik echter 1/3e van de keren geen goed bereik. Recent overgestapt op Ring en geen enkel probleem meer gehad (zie dit niet als reclame, n=1, en het verplichte abonnement staat me persoonlijk tegen). Omdat deze camera's (vaak) buiten hangen is de maximale afstand veel belangrijker dan de maximale snelheid.

[sympa]

Klopt helemaal. Want Wifi heeft een hoop mogelijkheden in het protocol, maar het is aan de fabrikant om te kiezen of ze iets überhaupt implementeren, en hoe de algoritmes werken.
En daar maakt de gebruikte driver of firmware ook weer bij uit.

[LEX63]

Het eerste wat ik had vervangen aan mijn nieuwe notebook 2018 was de harddisk van 1 TB > 5 TB

Daarna heb ik de standaard wifi kaart 2019 vervangen voor een Intel Wi-Fi 6 AX200 160MHz. Wifi & Bluetooth combo kaart.

Deze ondersteund wifi 2.5G en wifi 5G en is heel snel. Deze zal inmiddels wel verouderd zijn maar werkt perfect.

De standaard gemonteerde wifi kaart heeft niet altijd de laatste standaarden aan boord. De vraag is
heb je deze wel nodig?

Tip. wil je een nieuwe WIFI kaart kopen en je hebt geen haast neus dan even bij Aliexpress dat kan euro's schelen.

Let wel op of een nieuwe kaart comparable is met de bios van de notebook. Even Googelen kan het antwoord geven, Merk als lenovo en Dell kunnen problemen geven.

The Zep Man en knokki bedankt voor de melding ik was dit even vergeten.

Lex

[Reactie gewijzigd door LEX63 op 22 juli 2024 14:53]

[The Zep Man]

Tip. wil je een nieuwe WIFI kaart kopen en je hebt geen haast neus dan even bij Aliexpress dat kan euro's schelen.

Tip: Onderzoek eerst of je notebook geen whitelist voor Wi-Fi kaarten heeft. Komt bijvoorbeeld wel eens voor bij bepaalde Lenovo notebooks.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 22 juli 2024 14:53]

[knokki]

Goeie en belangrijk. Heb flink zitten prutsen met laptops en Lenovo laat vaak een WiFi-upgrade niet toe en dat is niet zomaar in de bios te wijzigen oid. HP geeft ook vaak problemen. Dell juist weer niet.

[LEX63]

Dat wifi kaarten niet ondersteund worden dat komt ook voor, soms is er een alternative bios update mogelijk.

Ik had vroeger hetzelfde probleem met een accu. Mijn oude Dell computer van vroeger een Dell inspiron 6400 daarvoor had ik in Nederland een imitatie accu gekocht, deze koste bijna de helft vergeleken met de originele Dell accu.

Deze accu werd dus niet door de bios herkend en kon dus niet gebruikt worden.

Gelukkig in Nederland gekocht en dus ik hem terug sturen toen nog €3,- met DHL en ik kreeg mijn geld terug.

[Reactie gewijzigd door LEX63 op 22 juli 2024 14:53]

[Antenne Bayern]

Ik neem zelf altijd de laatste technieken in huis. Ik wil niet betalen voor dingen uit 2013 ofzo.
Dus is nu WiFi 6E of straks 7 dan neem ik ze gewoon..wel met een AMD processor //

[FrankHe]

Op dit moment standaardiseer ik op WiFi 6 (AX). Ik verwacht 6E over te gaan slaan en in de toekomst direct door te gaan naar WiFi 7, maar zover is het nog niet.

[FrankHe]

Hartelijk dank voor dit artikel met duidelijke uitleg over de testprocedure, voortbordurend op de eerdere artikelen over de test setup. Ik ben heel erg benieuwd welke inzichten de toekomstige test gaan brengen.

[Renegade666]

Misschien even handig bij de grafieken (laatste pagina) de zelfde kleur te gebeuren per apparaat ipv elke keer weer ander kleurtje.

[Gwaihir]

De grafieken hebben geen van allen een eenheid op de horizontale schaal .

[_Pussycat_]

Viel me ook al op. Misschien dat het meters zijn? Maar signaaldemping in dB zou net zo goed kunnen.

[Falco]

Wordt er bij de nieuwe wifi testen ook nog gekeken naar OS ondersteuning/implementatie?

Ik draai zelf Linux thuis, maar je ziet nog wel eens dat bepaalde wifi kaarten beter ondersteund worden dan andere. Wat best een ding is, want je kan ze meestal niet (makkelijk) vervangen....

[Merik]

Ben aankoop van een laptop zou ik kijken naar fabrikant van de Wifi chip i.v.m. of er Linux support voor is, wat bij sommige fabrikanten nog een punt is, en Wifi standaard. Maar moet eerlijk zeggen, kijk verder ook niet echt naar precies hoe goed of slecht connectiviteit is.