Inleiding
Intel NUC 12 Pro
De Intel NUC 12 Pro komt met zijn moderne processor met P- en E-cores prima mee met de concurrentie van AMD en Apple in dit segment. Ook het betrouwbare en uitgebreide ecosysteem, de grote hoeveelheid snelle aansluitingen en de upgrademogelijkheden zijn voordelen van dit apparaatje. Wel is hij iets duurder en minder energiezuinig dan een mini-pc met een AMD-cpu.
Ik reviewde deze winter al meerdere mini-pc's op Tweakers, maar het nieuwste model van het 'origineel' ontbrak nog. Tot nu, want Intel voorzag ons onlangs van een NUC 12 Pro met i7-processor. Hoe verhoudt deze NUC zich tot de onlangs geteste mini-pc's met AMD- en Apple-cpu's? In deze review zoek ik het voor je uit.
Zoals de volledige naam al zegt, richt Intel zijn NUC-pc'tjes voornamelijk op zakelijk gebruik. Mede daardoor bestaat er voor elk wissewasje een speciaal modelnummer en kom je als nietsvermoedende consument in een waar doolhof terecht. De Pricewatch geeft maar liefst dertig hits als je op de NUC 12 zoekt. Voor we naar het geteste apparaatje gaan kijken, geven we eerst even een kleine wegwijzer.
Om te beginnen kun je kiezen tussen een Kit en een Mini PC. Het overgrote deel van het aanbod bestaat uit Kits en dat betekent dat het om een barebone gaat, zonder voorgeïnstalleerde ssd, geheugen en OS dus. Op 'NUC12' volgt 'WS' voor Wall Street Canyon, de codenaam van deze NUC-generatie, en de letter H (het hoge model met 2,5"-drivebay) of K (lager en zonder 2,5"-drivebay). Vervolgens vertelt i3, i5 of i7 je het type processor, waarbij v5 of v7 voor de zakelijke variant met vPro-ondersteuning staat. Tot slot is er van zo'n beetje iedere versie een variant zonder en met stroomkabel te koop. Voor alle duidelijkheid: de adapter krijg je altijd, alleen moet je dan zelf voor een C5-stroomkabel zorgen (de 'Mickey Mouse-kabel').
/i/2005637230.png?f=imagenormal)
Goed, nu weet je dus dat het bij onze NUC12WSKi7 om de nieuwste NUC zonder 2,5"-schijfpositie en met een Core i7-1260P-cpu gaat. Dat is een chip uit de Alder Lake-generatie met vier P-cores en acht E-cores. De E-cores klokken op maximaal 3,4GHz en de P-cores gaan tot 4,7GHz. Standaard heeft deze cpu een tdp van 28W, maar zoals we verderop zullen zien, is de i7 in deze NUC wat hoger afgesteld.
Om het systeem compleet te maken, installeer je twee SO-DIMM-modules van max. DDR4-3200 en een ssd. Die stop je bij voorkeur in het M.2-slot met PCIe 4.0 x4-slot, maar je kunt eventueel ook nog een tweede exemplaar kwijt in het kortere M.2 2242-slot. Wat bandbreedte betreft ben je dan wel beperkt tot PCIe 3.0 x1 of het gouwe ouwe SATA. In de praktijk betekent dat maximaal een 1TB-ssd.
Op het moment van schrijven betaal je 629 euro voor de door ons geteste barebone. Dat is 70 euro meer dan voor de bareboneversie van de eerder geteste Minisforum Venus UM690 met Ryzen 9 6900HX-cpu, en juist 60 euro euro minder dan een compleet instapmodel Mac mini.
Het kan echter stukken goedkoper. De i3-versie van de Intel NUC 12 Pro is er vanaf 360 euro en het i5-model kost op het moment van schrijven 487 euro.
|
Intel NUC 12 Pro Kit NUC12WSKi7 |
Processor |
Intel Core i7-1260P (4P+8E, boost 4,7GHz) |
Gpu |
Intel Iris Xe 96EU (geïntegreerd) |
Geheugen aanwezig |
Geen |
Geheugenslots |
2x DDR4 SO-DIMM |
Opslag aanwezig |
Geen |
Opslagslots |
1x M.2 2280 (PCIe 4.0 x4) + 1x M.2 2242 (PCIe 3.0 x1 / SATA) |
OS |
Geen |
Afmetingen |
11,7 x 11,7 x 3,7cm |
Aansluitingen voorkant |
2x USB-A 10Gbit/s, 3,5mm-jack |
Aansluitingen achterkant |
2x Thunderbolt 4, 1x USB-A 10Gbit/s, 1x USB-A 2.0, 2x HDMI 2.1, 2,5Gb-ethernet (Intel I225-V), stroomaansluiting |
Wifi |
Wi-Fi 6E + Bluetooth 5.3 (Intel AX211) |
Prijs |
€ 736,37 (bij publicatie: € 629) |
Behuizing, aansluitingen en upgrades
Ten opzichte van de NUC 11 Pro is er weinig veranderd aan het uiterlijk van de Intel NUC. De behuizing meet nog altijd precies 11,7 x 11,7 x 3,7cm en bestaat grotendeels uit mat plastic, met hier en daar uitsparingen voor ventilatieroosters of aansluitingen. Het onderstel van het kastje is wel van metaal. Er wordt een VESA-montageplaat meegeleverd voor bevestiging aan een monitor.
Voorop vind je nog altijd twee USB-A-poorten met een snelheid van 10Gbit/s, maar nieuw is de analoge audioaansluiting naast de powerknop. De voorganger van deze NUC 12 Pro beschikte in zijn geheel niet over een audiojack, dus voor wie nog wel eens een bedrade koptelefoon wil aansluiten, is dat een vooruitgang. Wel vinden we het anno 2023 wat onhandig dat er geen USB-C-poort aan de voorkant zit.
:strip_exif()/i/2005627910.jpeg?f=imagearticlefull)
Onder het ventilatierooster op de achterkant zit de rest van de aansluitingen. Daar zitten aardig wat snelle poorten tussen: je krijgt twee keer Thunderbolt 4 en twee volwaardige HDMI 2.1-poorten, waarmee je simultaan vier monitoren kunt aansluiten. Daarnaast biedt de NUC 12 Pro een 2,5Gb-ethernetpoort en nog eens twee USB-A-poorten, waarvan er eentje slechts op USB 2.0-snelheid werkt. Uiterst links zit de aansluiting voor de meegeleverde 120W-voedingsadapter.
:strip_exif()/i/2005627914.jpeg?f=imagearticlefull)
Uiteraard kun je het systeem gemakkelijk openen, want als je de bareboneversie koopt, zul je sowieso zelf het geheugen en de ssd moeten plaatsen. Nadat je de bodemplaat hebt losgeschroefd, krijg je toegang tot de SO-DIMM- en M.2-slots, inclusief dat voor het wifikaartje (op de foto onder de NVMe-ssd).
Wil je bij de cpu-koeling komen, dan moet je het complete printplaatje uit de behuizing halen. Die bestaat uit een ventilator die door een blokje met koelvinnen blaast, rechtstreeks het kastje uit. Daar heeft Intel bij deze generatie flink aan gesleuteld, met een aanzienlijk groter koelblok voorzien van twee koperen heatpipes en naar verluidt ook betere koelpasta. Dat zou vooral de geluidsproductie ten goede moeten komen; iets wat we verderop in deze review zullen testen.
:strip_exif()/i/2005627920.jpeg?f=imagearticlefull)
Benchmarks: cpu, gpu en ssd
Omdat we een bareboneversie van de NUC 12 Pro ontvingen, hebben we die zelf voorzien van geheugen (Corsair Vengeance DDR4-4000 16GB) en een ssd (Samsung 970 Evo 1TB). De NUC biedt geen mogelijkheden om zelf de geheugensnelheid in te stellen en vond de XMP-instelling van ons kitje blijkbaar te gortig, waardoor hij op 2667MT/s ging draaien. Officieel kan de processor tot DDR4-3200 aan, dus wil je daar optimaal gebruik van maken, zorg dan voor modules die native op die snelheid werken.
In de grafieken vind je naast de Intel NUC 12 Pro ook de onlangs geteste mini-pc's van Apple en Minisforum. Ook de mini-pc's van de vorige generatie, inclusief de NUC 11 Pro, hebben we opgenomen in de grafieken. Waar mogelijk tonen we ter referentie ook de scores van enkele desktopprocessors.
Cpu-tests: Cinebench en Geekbench
De multithreaded test van Cinebench 23 levert een score van ongeveer 11.500 punten op. Daarmee is de NUC 12 Pro ruim dubbel zo snel als de door ons geteste NUC 11 Pro. Zelfs als je in aanmerking neemt dat we daarvan het Core i5-model hebben getest, is dat een indrukwekkende sprong in prestaties. Die was echter ook wel nodig, want de Minisforum Venus UM690 met AMD-processor is nog eens 17 procent sneller. De nieuwe Mac mini komt juist precies een kwart lager uit.
Kijken we naar de snelheid per core in de singlethreaded test, dan worden de kaarten opnieuw geschud. De i7-1260P is in dat scenario sneller dan alle andere mini-pc's; het verschil met de UM690 en Mac mini is ongeveer 10 procent. Alleen de nieuwste generaties desktopprocessors doen het op dit punt nog beter.
- Cinebench 23 - Multi
- Cinebench 23 - Single
In de multithreaded test van Geekbench 5 zitten alle nieuwe mini-pc's dicht bij elkaar in de buurt. De UM690 met AMD-cpu trekt aan het langste eind, maar de Intel NUC 12 Pro is sneller dan de Mac mini. Alleen in de singlethreaded test gaat de M2-soc in de nieuwe Mac mini er met de winst vandoor.
- Geekbench 5 - Multi
- Geekbench 5 - Single
Gpu-tests: 3DMark
De igpu in de i7-1260P-processor beschikt over meer rekeneenheden en een hogere kloksnelheid dan die in de i5-1135G7. Dat levert een mooie prestatiewinst op, maar is niet voldoende om de flinke stap bij te benen die AMD met de Ryzen 6000-processors heeft gezet. Die blijven afhankelijk van de test tot wel 57 procent sneller. De Neptune HX90G is als enige mini-pc voorzien van een losse videokaart en scoort dus vanzelfsprekend veruit het beste.
- 3DMark Night Raid - Graphics
- 3DMark Fire Strike - Graphics
- 3DMark Time Spy - Graphics
Systeemtest: PCMark 10
In de Essentials-test van PCMark 10 komt de NUC 12 Pro goed mee met de mini-pc's op basis van AMD-hardware. Hij scoort een kwart beter dan zijn voorganger. In de zwaardere tests lopen die echter veel verder uit. In de Gaming-test doet de HX90G met zijn losse RX 6600M-kaart het natuurlijk het beste.
- PCMark 10 Essentials
- Extended
- Productivity
- Digital Content Creation
- Gaming
Ssd-tests: PCMark Storage
De door ons gemonteerde Samsung 970 Evo 1TB-ssd scoort 224MB/s in PCMark 10 Storage, maar de snelheid van de opslag varieert uiteraard afhankelijk van welke ssd je kiest.
Benchmarks: duurtest
Mini-pc's hebben net als veel laptops een variabel prestatieniveau. De hoogste boostsnelheid die ze kunnen bereiken, kunnen ze niet eeuwig volhouden doordat de aanwezige koeling dat niet toelaat. In onze bijna tien minuten durende duurtest kijken we hoe de prestaties zich bij langdurige belasting ontwikkelen.
De NUC 12 Pro vormt op die regel geen uitzondering. In het begin van de test klokken de P-cores in de i7-1260P-processor naar 3,6GHz, maar dat stabiliseert al gauw op een lager niveau van 2,8GHz. Dat is ook niet zo gek, want na ongeveer een halve minuut zien we het stroomverbruik van de processor zakken van 65W naar 40W. Deze beperking zorgt vanzelfsprekend voor een prestatieafname, maar houdt ook de temperaturen binnen de perken. Tijdens de initiële boostfase lopen die op tot boven de 90 graden, om na de beperking van het stroomverbruik te stabiliseren rond de 80 graden.
- Kloksnelheid
- Temperatuur
- Packagepower (verbruik)
Duurtest versus andere mini-pc's
Om de mini-pc's op dit punt te vergelijken, is onze Blender-duurtest ideaal, want die maakt de werkelijke impact op de prestaties duidelijk én werkt op Windows en macOS. De eerste render gaat op de Intel NUC 12 Pro praktisch even snel als op de Minisforum-pc's met AMD-cpu's, maar waar die hun prestatieniveau vrijwel stabiel weten te houden, wordt de NUC na enkele runs ongeveer 23 procent trager. Toch blijft hij een stuk rapper dan de Mac mini.
Test met maximale powerlimit
In tegenstelling tot veel andere mini-pc's heeft de Intel NUC een vrij uitgebreid bios, waarin je onder meer de powerlimits kunt instellen. Ik kon het niet laten om even te testen wat er gebeurt als je die maximaal instelt. De cpu blijft dan continu tegen de 60W verbruiken, waarbij vooral de koeling de beperkende factor lijkt te zijn; de temperatuur loopt op tot boven de 90 graden. Wel klokken zowel de P- als de E-cores significant hoger en krijg je daarvoor ook een 14 procent hogere Cinebench-score terug.
|
Standaard |
Ongelimiteerd |
PL1 |
40W |
255W |
PL2 |
64W |
255W |
Cinebench R23 MT |
10752cb |
12248cb |
Packagepower |
40W |
57W |
Kloksnelheid P-cores |
2,8GHz |
3,3GHz |
Kloksnelheid E-cores |
2,4GHz |
2,7GHz |
Temperatuur |
80°C |
91°C |
Energiegebruik, temperaturen en geluidsproductie
Naast de prestaties is het natuurlijk ook van belang hoeveel stroom de Intel NUC 12 Pro verbruikt, hoe warm de onderdelen worden en hoeveel geluid de ventilators produceren.
- Opgenomen vermogen - uit
- Opgenomen vermogen - idle
- Opgenomen vermogen - load
Uitgeschakeld meten we een keurig laag verbruik van 0,1W. In idle trekt het pc'tje ongeveer 16W uit het stopcontact en dat is veel in vergelijking met de Mac mini en de oudere NUC 11 Pro, maar minder dan de HX90G met dedicated videokaart. Onder volle belasting loopt het stroomgebruik op naar 101W, wat 18 procent meer is dan de UM690 met AMD-cpu en zelfs ruim dubbel zoveel als de Mac mini.
Temperaturen
De maximumtemperatuur loopt bij de NUC 12 Pro verder op dan bij de andere mini-pc's. Daar moet bij gezegd worden dat deze 93 graden maar even wordt aangetikt tijdens de boost aan het begin van de test en de temperatuur later stabiliseert rond de 80 graden.
Geluidsproductie
Tijdens lichte belasting is de NUC 12 Pro niet storend hoorbaar. De browsetest WebXPRT 3 laat het ventilatorgeluid niet verder aanzwellen dan 21,6dB. Bij het iets zwaardere PCMark 10 Express komen we uit op 25,9dB, redelijk vergelijkbaar met de Minisforum Venus UM690. In het zwaarste testscenario blijft hij met 28,4dB wel wat stiller dan dat apparaatje. Het gat is vooral enorm met de Mac mini, die niet eens boven de noisefloor van onze testruimte uitkomt.
Hoewel we de NUC 11 Pro destijds niet onder exact dezelfde omstandigheden hebben getest, wil ik toch meegeven dat dat apparaat nog de 42dB aantikte tijdens onze metingen. De NUC 12 Pro is dus flink stiller dan zijn voorganger. Terwijl de NUC 11 Pro bij het minst of geringste nog op standje straalmotor ging, is de NUC 12 Pro in mijn ervaring zowel stiller als minder 'peaky'. De aansturing van de fan verloopt gestroomlijnder; hij blijft bijvoorbeeld ook langer draaien na afloop van een belasting. Wel is het fangeluid iets hoger van toon dan dat van de Minisforum UM690, waardoor ik hem wat minder prettig vind klinken.
Conclusie
Vanbuiten lijkt de Intel NUC 12 Pro als twee druppels water op zijn voorganger, maar schijn bedriegt. De processor met naast vier P-cores ook acht E-cores is in multithreaded tests met gemak dubbel zo snel en weet zich daarmee volop te mengen in de strijd met Apples M2-soc en de Ryzen 9 6900HX van AMD. Om dat mogelijk te maken, heeft Intel het koelsysteem en de aansturing daarvan gereviseerd, met een veel minder hinderlijke geluidsproductie als bijkomend voordeel.
Intel NUC 12 Pro vs. Minisforum Venus UM690
Maar hoe verhoudt de NUC 12 Pro zich tot de concurrerende mini-pc's? Op het moment van schrijven is hij 70 euro duurder dan de Minisforum Venus UM690 met Ryzen 9 6900HX-cpu. Wat processorkracht betreft verliest hij het nipt en ook de geïntegreerde gpu in de AMD-chip is sneller. Het Minisforum-systeem is in de meeste scenario's zuiniger en doet het wat geluidsproductie betreft redelijk vergelijkbaar.
De belangrijkste voordelen van het Intel-systeem zijn wat ons betreft het uitgebreide bios, het formaat (de Minisforum is iets groter) en de aanwezigheid van een tweede Thunderbolt 4-poort. Daarnaast betaal je natuurlijk linksom of rechtsom extra voor Intels uitgebreide distributiekanaal en de ondersteuning.
Wegen Mac-gigabytes zwaarder?
Diverse tweakers reageerden onder onze Mac mini-review dat macOS en Apples socs veel efficiënter omgaan met geheugen dan Windows-pc's. Sannr2 schreef zelfs dat '8GB qua prestaties vergelijkbaar is met 16GB op een Intel-systeem'.
Wij namen de proef op de som en openden dezelfde set software op zowel de Mac mini als de Intel NUC met maar één 8GB-module geïnstalleerd. En wat blijkt, de Mac gebruikt daarvoor juist 1300MB méér geheugen.
Testdetails
Gebruikte software:
- Zeven raw foto's in Adobe Lightroom Classic
- Vier browsertabs (Tweakers, AD.nl, Weerplaza, The Verge)
- Spotify aan het afspelen
Geheugengebruik Windows: 5,2 / 8GB
Geheugengebruik macOS: 6,5 / 8GB
Intel NUC 12 Pro vs. Apple Mac mini
De vergelijking met die andere nieuwe mini-pc, Apples Mac mini, loopt sowieso al een beetje mank, doordat die niet als barebone te krijgen is. Voor de NUC betaal je 60 euro minder, maar met geheugen en ssd erbij wordt dat eerder een kleine meerprijs. De veelal geroemde M2-soc zorgt niet eens voor betere prestaties, in de meeste crossplatformtests is de Mac mini wat langzamer, maar vooral voor een veel lager stroomgebruik en een vrijwel afwezige geluidsproductie.
Daar staan de bekende nadelen van de nieuwe Mac mini tegenover: standaard krijg je slechts 8GB ram en 256GB opslag, de configuratiemogelijkheden bij aankoop zijn peperduur en het is onmogelijk om de Mac op een later moment nog van meer geheugen of opslag te voorzien.
:strip_exif()/i/2005637226.jpeg?f=imagearticlefull)
Dus, welke moet je kopen?
Eigenlijk is er niet echt één winnaar. De Intel NUC 12 Pro moet het vooral hebben van zijn concept; voor wie al oudere NUC's heeft, is het een voor de hand liggende upgrade, met behoud van dezelfde formfactor en compatibiliteit met accessoires. Denk daarbij vooral aan bijvoorbeeld scholen en bedrijven, die liever een apparaat kopen waarvan ze weten dat het langer ondersteund en verkrijgbaar blijft. Ik zou dan trouwens wel overwegen om het i5-model te nemen, dat precies evenveel cpu-cores heeft, maar wel ruim 100 euro goedkoper is.
Voor de tweaker is de Minisforum Venus UM690 eigenlijk het leukere apparaat. Hij is dan wel iets groter, maar de hardware is sneller en het geheel is goedkoper. In de praktijk zullen de beperkte verkrijgbaarheid en lange levertijd misschien wel de belangrijkste dealbreakers zijn.
De Apple Mac mini is vooral de elegantste en efficiëntste optie, met een bouwkwaliteit van een hoger niveau en een zeer laag stroomverbruik. Opvallend genoeg is het basismodel zonder meer competitief geprijsd, maar het feit dat de standaardhoeveelheden ram en opslag beperkt zijn, upgrades duur zijn en achteraf upgraden er niet bij is, zullen voor veel tweakers zwaarwegende nadelen zijn.
Er valt in elk geval veel te kiezen als je op zoek bent naar een lekker compact pc'tje. De Intel NUC is daardoor niet meer automatisch voor iedereen de beste keuze, maar in zijn nieuwste iteratie nog altijd een solide optie.