Ict-component van Omgevingswet is klaar voor gebruik, maar wet wordt uitgesteld

De ict-component van de Omgevingswet is klaar voor gebruik. Desondanks wordt de invoering van de wet weer uitgesteld, tot 1 januari 2024. Overheden moeten tijd krijgen om te leren werken met de ict, dat jarenlang het grote struikelblok van de complexe wet was.

Dat schrijft minister Hugo de Jonge van Volkshuisvesting en Ruimtelijke ordening in een brief aan de Tweede Kamer. De Omgevingswet, die op 1 juli van dit jaar in werking had moeten treden, wordt nu uitgesteld tot 1 januari 2024. De wet is inmiddels al meerdere keren uitgesteld, maar dit keer lijkt het grootste obstakel, de complexe ict-structuur, nagenoeg opgelost.

De Omgevingswet is een grootschalige bureaucratische hervorming van honderden Nederlandse wetten en Algemene maatregelen van bestuur. Die worden voortaan samengevoegd, zodat burgers bij één loket terechtkunnen voor alle vergunningen en vragen rondom ruimtelijke ordening. Centraal in dat proces staat een digitale component, het Digitaal Stelsel Omgevingswet, afgekort DSO-LV. Dat ict-project bleek altijd veel complexer dan gedacht en zorgde ervoor dat de wet meerdere keren nog niet kon worden ingevoerd omdat de software nog niet naar behoren werkte. Tweakers schreef in 2020 een uitgebreid achtergrondartikel over de wet.

Minister De Jonge schrijft nu echter dat het DSO-LV nu wél bijna af is. "Uit het testen van het DSO in algemene zin volgt dat het DSO-LV in de performance en beschikbaarheid technisch voldoende gereed is voor inwerkingtreding", aldus de minister. De laatste minimale functionaliteiten die nodig waren voor oplevering zijn in het laatste kwartaal van vorig jaar opgeleverd, zegt De Jonge. Daarnaast is er gewerkt aan andere functies waar overheden wel om vroegen, maar die niet per se nodig zijn voor de werking van de wet. Een belangrijk onderdeel daarvan is de decentralisatie. Verschillende overheden zoals gemeenten willen een koppeling tussen het DSO-LV-loket en hun eigen netwerken zodat ze documentbeheer zelf kunnen doen. Dat is bij de invoering van de wet nog niet mogelijk; het DSO-LV werkt dan nog gecentraliseerd.

Tijdelijke Alternatieve Maatregelen

Voor de functionaliteiten die nog niet werken zijn er in de wet voorzieningen opgenomen waardoor overheden alsnog aan al hun eisen kunnen voldoen. Dat zijn zogenaamde Tijdelijke Alternatieve Maatregelen of TAM's. Die zijn sinds de zomer van vorig jaar halsoverkop opgesteld om te voorkomen dat de wet helemaal nooit bruikbaar zou worden.

Ondanks dat de basis voor de software inmiddels werkt, wordt de wet alsnog een half jaar uitgesteld. In die periode wordt met name nog verder gewerkt aan de decentralisatiemogelijkheden van het netwerk. Het is niet duidelijk of de wet opnieuw zal worden uitgesteld als die decentralisatie op 1 januari nog niet af is, omdat dat technisch niet nodig is voor de werking van de wet.

De Jonge zegt dat het bedrijfsleven inmiddels ook kan leven met de inwerkingtreding van de wet. Hij heeft daarvoor overleg gehad met brancheverenigingen in het mkb. "Zij zijn voorstander van inwerkingtreding per 1 januari 2024 en vragen om tijdige duidelijkheid", zegt hij.

Reacties (21)

Het verhaal klopt niet helemaal Dat je bij één loket je aanvraag doet dat is al veel eerder (2010) geregeld met de Wabo (wet algemene bepalingen omgevingsrecht). De Omgevingswet regelt de andere kant, dat de beoordeling van de aanvraag gebaseerd gaat worden op één wet. Het idee is dat dat afhandeling eenvoudiger en eenduidiger gaat maken. Dat is slechts ten dele waar, de tegenstrijdigheden en lacunes tussen de verschillende wetten kun je er nu eenvoudiger uit halen. Blijft staan dat je tegenstrijdige belangen blijft houden en de huidige trend om altijd de grens van het juridisch mogelijke op te zoeken. Dat gecombineerd met een zeer ambitieuze digitalisering, decentralisering en meer mogelijkheden voor maatwerk op gemeentelijk niveau leidt zeer waarschijnlijk juist tot complexere vergunningafhandeling.

Dat één loket is helaas ook al lang weer gepasseerd omdat daarna de regionale milieudiensten specifieke expertises en taken zijn gaan verdelen uit efficentie-oogpunt. Gevolg: ze verwijzen allemaal naar elkaar door voor een onderdeeltje van de procedure en als ondernemer mag je langs 3 milieudiensten om één reclamebord aan je pand te vergunnen.

Dat is dus juist wat de Omgevingswet verandert. Het is nu de verantwoordelijkheid van de vergunningverlenende instantie om bij externe partijen dergelijke adviezen in te winnen.

Ik doel erop dat je het stukje één loket niet te letterlijk moet nemen door alle (de)centraliseringen. In één procedure van een aanvraag van een reclamebord zitten meerdere disciplines. De vergunningverlening zit bij milieudienst A, de handhaving zit bij de milieudienst B 35 km verderop, de welstandscommissie zit weer in je eigen gemeentehuis en de belastingdienst die er ook iets mee wil zit een stad verderop. Als je nu verwacht dat die aardige medewerker van de allereerste balie voor jou langs alle andere balies gaat is je verwachtingspatroon misschien te hoog.

[Reactie gewijzigd door Dennisdn op 29 januari 2023 11:31]

Ik snap wat je bedoelt. Ik werk bij een gemeente en wij werken al vanuit de gedachte en ideeën van de Omgevingswet. Binnen die kaders is een dergelijke aanvraag en het inwinnen van adviezen van andere partijen onze verantwoordelijkheid. Wij bewaken dan ook de verschillende termijnen etc. Dat is hoe het straks overal hoort te gaan werken. En natuurlijk zullen er gemeentes en andere overheidsinstanties zijn die nog niet zover zijn maar dat doet niks af aan de werkwijze zoals die is vastgelegd.

Wat een verhaal, ik kende de hele omgevingswet niet dus het duurde even voordat ik uberhaupt begreep waar het allemaal om ging.

Klinkt vooral dat de ene complexiteit vervangen wordt met andere complexiteit, misschien dat een Tweaker met meer kennis van zaken dit artikel kan verduidelijken, ik snap er allemaal weinig van.

Wat gaat dit nieuwe systeem ons werkelijk brengen: 1 loket voor vergunningen van onze nieuwe schuurtje of muurtje? Is dat alles?

Ondanks dat de basis voor de software inmiddels werkt, wordt de wet alsnog een half jaar uitgesteld. In die periode wordt met name nog verder gewerkt aan de decentralisatiemogelijkheden van het netwerk. Het is niet duidelijk of de wet opnieuw zal worden uitgesteld als die decentralisatie op 1 januari nog niet af is, omdat dat technisch niet nodig is voor de werking van de wet.

Wat wordt hier bedoeld in deze context met decentralisatiemogelijkheden?

Wat gaat dit nieuwe systeem ons werkelijk brengen: 1 loket voor vergunningen van onze nieuwe schuurtje of muurtje? Is dat alles?

De Omgevingswet vraagt van overheden bij vergunningverlening een heel andere mindset, die veel klantgerichter is. Bij dat schuurtje gaat het maar om één vergunning en zal er niet zoveel veranderen. Maar als je een initiatief hebt waarbij een hele reeks vergunningen nodig hebt, wordt het een ander verhaal. Stel bijvoorbeeld dat een jachthaven wil uitbreiden. Dan is er wellicht een bouwvergunning nodig (tegenwoordig opgenomen in de zogeheten omgevingsvergunning), maar ook een ontgravingsvergunning om een stukje haven uit te graven en een vergunning om iets aan de dijk naast de jachthaven aan te passen. En er moet ook naar de gevolgen voor de natuur worden gekeken.

Tot nu toe moet je dan naar allerlei loketten toe: bijvoorbeeld de gemeente, het waterschap en de provincie. Met de Omgevingswet kun je op één plek terecht waar je de vergunningen aanvraagt. Maar dat is niet het belangrijkste. Het belangrijkste is dat al die vergunningverlenende instanties met elkaar in overleg treden en gaan samenwerken. Dus niet meer: “je mag niet aan de dijk tornen, schuif die haven maar een eindje op”, waarna de ontgravingsvergunning die je net hebt aangevraagd niet keer klopt. In plaats daarvan moet het Waterschap als vergunningverlener voor de dijk in overleg met de provincie voor de ontgravingsvergunning, zodat ze de vergunningen en de daaraan verbonden voorwaarden op elkaar afstemmen.

Die nieuwe manier van samenwerken tussen de vergunningverleners vraagt wat van het Omgevingsloket, de systemen waar alle informatie in wordt samengebracht en de partijen samenwerken. Dat is al heel complex. Maar de echte opgave zal de cultuuromslag worden die hiervoor nodig is. Het is nu niet meer de jachthaveneigenaar die maar moet zien te regelen dat al die vergunningen en de daarbij behorende voorwaarden op elkaar worden afgestemd, maar er komt een veel prominentere rol voor de vergunningverleners.

Veel van het gedoe rondom alle ICT-systemen is dan ook het gevolg van weerstand van al die partijen, die er helemaal niet op zitten te wachten om zich opeens anders te gaan gedragen. Een manier om die weerstand te uiten is heel simpel: kom met een stortvloed aan bezwaren, nieuwe eisen en voorwaarden om het proces te vertragen. Het gevolg daarvan is precies wat er nu gebeurt: ondanks dat er professionele ICT dienstverleners aan het werk zijn gezet, loopt de ontwikkeling van het ICT landschap totaal uit de hand.

Ik ga nu iets gevaarlijks zeggen, waar veel betrokkenen het vast niet mee eens zijn. Mijns inziens zijn alle vertraging en kostenoverschrijdingen primair te wijten aan dit politieke mijnenveld, niet aan incompetentie bij de opdrachtnemers.

Bedankt voor deze zeer uitgebreide toelichting, zeker verhelderend!

Ik ga nu iets gevaarlijks zeggen, waar veel betrokkenen het vast niet mee eens zijn. Mijns inziens zijn alle vertraging en kostenoverschrijdingen primair te wijten aan dit politieke mijnenveld, niet aan incompetentie bij de opdrachtnemers

Klinkt wel alsof er misschien ergens een disclosure van jouw kant er bij moet omdat je er aan een kant bij betrokken bent (ik bedoel het niet kwaad)

Maar ik zie gerust hoe dit zich kan uitpakken. Iedereen heeft hun eigen koninkrijkje en nu wordt je opeens 'slechts' een schakel in de keten en moet je mogelijk nog meer doen ook. Dat kan niet

Een vriend van mij is software ontwikkelaar en die zegt altijd: het grootste probleem is de klant die niet echt weet dat die wil. De meeste effort zit niet eens in de code, maar in het uitzoeken met de klant wat er nu werkelijk gedaan zou moeten worden

Een manier om die weerstand te uiten is heel simpel: kom met een stortvloed aan bezwaren, nieuwe eisen en voorwaarden om het proces te vertragen.

Dat zal deels waar kunnen zijn. Aan de andere kant kunnen die bezwaren ook terecht zijn. Nieuwe bezwaren kunnen komen omdat voordat de eerste (beta-)versie van het DSO uitkwam mensen geen goed beeld konden vormen van hoe de software er in de praktijk uit zou komen te zien en zou functioneren. Ook kunnen nieuwe eisen komen van andere partijen dan degenen die direct bij de de formulering van de opdracht waren betrokken.

Een voorbeeld: de bestaande software voor bestemmingsplannen onder de oude Wet ruimtelijke ordening (Ruimtelijkeplannen.nl) biedt nu heldere kaarten. Geel betekent wonen. Groen betekent een stedelijke groenvoorziening of natuur. En paars betekent een bedrijf. In het DSO, althans in een eerdere versie, bleek de kaart die het bestemmingsplan zou moeten vervangen eruit te zien als een enorme QR-code die geen inzicht en overzicht bood. Ik snap het als er dan nieuwe bezwaren en eisen komen. Niet om het proces te vertragen. Wel om de nieuwe situatie werkbaar te krijgen.

Ik heb dat van die QR-code destijds van een specialist gehoord en ben eigenlijk wel nieuwsgierig naar hoe dit probleem uiteindelijk is opgelost. Hoe ziet een kaart van een Omgevingsplan (de opvolger van het bestaande bestemmingsplan) in het DSO voor bijvoorbeeld de binnenstad van Amsterdam er nu uit? Hier een link voor het bestemmingsplan voor de binnenstad van Amsterdam zoals die eruit ziet onder de bestaande Wet ruimtelijke ordening die dus gaat verdwijnen. Ik ben erg benieuwd.

Op de site pre.omgevingswet.overheid.nl zie ik de topografische ondergrond, maar als ik op het Omgevingsplan Amsterdam klik, zie ik geen kaart met kleurtjes en geen legenda om overzicht te krijgen over je omgeving.

Je kan op een specifieke plek klikken en dan krijg je de regels die daar gelden. Hoe kun je dan bijvoorbeeld uitzoeken of en zo ja hoeveel horeca is toegestaan in de nabije omgeving van waar je wilt gaan wonen? Zeg maar een straal van 400 meter. Moet je dan op elk adres van de topografische kaart (dan zijn heel veel klikken) van dat hele gebied afzonderlijk klikken en telkens voor elk adres de regels lezen? Dat is wel heel veel werk ten opzichte van de kleurtjes op de huidige bestemmingsplankaart bekijken. Hoe werkt dit? Misschien kunnen naast @Tomatoman ook @oltk en @Scoutertje hier iets over zeggen.

[Reactie gewijzigd door pmeter op 28 januari 2023 21:29]

Je kan op een specifieke plek klikken en dan krijg je de regels die daar gelden. Hoe kun je dan bijvoorbeeld uitzoeken of en zo ja hoeveel horeca is toegestaan in de nabije omgeving van waar je wilt gaan wonen? Zeg maar een straal van 400 meter. Moet je dan op elk adres van de topografische kaart (dan zijn heel veel klikken) van dat hele gebied afzonderlijk klikken en telkens voor elk adres de regels lezen? Dat is wel heel veel werk ten opzichte van de kleurtjes op de huidige bestemmingsplankaart bekijken. Hoe werkt dit?

Dat is inderdaad een groot gebrek in de nieuwe aanpak. Daarom wordt er op de achtergrond gewerkt aan een tweede viewer (...) die plangericht is in plaats van locatiegericht. (Kies een adres in Tilburg, kies plan "omgevingsplan geïntergreerde staalkaarten", dan rechts in je scherm "plekinfo" en "uitgebreide weergave". Nog steeds niet briljant maar er wordt tenminste aan gewerkt...

Bedankt! Om bij het voorbeeld horeca in een woonwijk te blijven heb ik dit geprobeerd. Ik krijg dan deze rode lijnen in een woonwijk in Tilburg: screenshot.jpg. Zeggen die lijnen nu dat in vrijwel de hele woonwijk horeca is toegestaan zodat je als woningzoeker eigenlijk niet van tevoren kan weten wat er kan gaan komen?

testdata... 't zegt niks... :-)

Iets meer. De ruimtelijke ordening is in de voorgaande- en afgelopen eeuw hopeloos ingewikkeld geworden omdat je voor een project wel kan voldoen aan de ene wet, maar dan weer naar een andere wet moet kijken voordat je mag beginnen. En dat project kan de aanleg zijn van een weg, electriciteitstrace, buslijn etc etc.
Zie onderstaande lijst uit https://stadszaken.nl/omg...mgevingswet,-welke-wetten?

Wetten die geheel of grotendeels opgaan in de Omgevingswet
Belemmeringenwet landsverdediging
Belemmeringenwet privaatrecht
Crisis- en herstelwet
Interimwet stad-en-milieubenadering
Ontgrondingenwet
Planwet verkeer en vervoer
Spoedwet wegverbreding
Tracéwet
Waterwet
Wet algemene bepalingen omgevingsrecht
Wet ammoniak en veehouderij
Wet geurhinder en veehouderij
Wet hygiëne veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden
Wet inzake de luchtverontreiniging
Wet ruimtelijke ordening


Wetten waarvan onderdelen in de Omgevingswet opgaan
Elektriciteitswet
Gaswet
Mijnbouwwet
Monumentenwet 1988
Spoorwegwet (inclusief Spoorwegwet 1875)
Waterstaatwet 1900
Wet lokaal spoor
Wet bereikbaarheid en mobiliteit
Wet luchtvaart
Wet milieubeheer
Woningwet


Wetten die via aanvullingswet in de Omgevingswet opgaan
Wet bodembescherming gaat naar Aanvullingswet bodem
Wet geluidhinder gaat naar Aanvullingswet geluid
Wet natuurbescherming gaat naar Aanvullingswet natuur
Onteigeningswet gaat naar Aanvullingswet grondeigendom
Wet voorkeursrecht gemeenten gaat naar Aanvullingswet grondeigendom
Wet inrichting landelijk gebied gaat naar Aanvullingswet grondeigendom
Wet agrarisch grondverkeer gaat naar Aanvullingswet grondeigendom

[Reactie gewijzigd door oltk op 27 januari 2023 20:16]

Bedankt dat geeft iets meer context!

Wat wordt hier bedoeld in deze context met decentralisatiemogelijkheden?

Op dit moment is het zo dat wanneer er een samenwerking tussen organisaties nodig is binnen de DSO, documenten die hiervoor nodig zijn naar het DSO geupload moeten worden. De "ketenpartners" (organisaties in de samenwerking) kunnen die documenten vervolgens downloaden en (bijvoorbeeld na aanvulling of ondertekenen) nieuwe versies uploaden. Alle andere ketenpartners kunnen deze versies weer downloaden.
Echt samenwerken met documenten, zoals via SharePoint/Onedrive, is er niet bij en alles staat bij DSO... en de ketenpartners die iets gedownload hebben.

Ik ga er vanuit dat bovenstaande een voorbeeld is van de centralisatie die "later" nog aangepast gaat worden.

Ok, helder jammer dat het nog zo omslachtig gaat maar ik begrijp het wel.

Medewerker ruimtelijke ordening hier, werkzaam bij een middelgrote gemeente. Ik volg de invoering van de wet nu sinds 2015. Eerst zijdelings maar nu direct betrokken. In 2015 was er nog sprake van invoering in 2017...

De rijksoverheid heeft gekozen voor een krankzinnig moeilijk traject. Zeg maar het omgekeerde van een kort, iteratieve aanpak. Vernieuw ál het recht in het fysieke domein (zie reactie van @oltk hieronder), verander al de betrokken ict-systemen, verander de procedures en daarmee dus ook ongeveer álle interne werkprocessen. En laat dat dan op datum x allemaal in werking treden... Da's vrij lastig...

Besef je goed dat het huidige recht, pak 'm beet (scheelt per deelgebied) 50 jaar oud is en dat hele generaties medewerkers gewend zijn om daarmee te werken). Dat gooi je in ene overboord.

Pas sinds midden vorig jaar beginnen de digitale standaarden waarop de software moet worden gebouwd enigszins stabiel te raken en komen de softwareleveranciers een beetje op stoom. Afgelopen jaren hebben die leveranciers regelmatig grote delen moeten herschrijven, omdat er fundamentele aanpassingen werden gedaan in standaarden en/of de landelijke voorziening.

Als je daarbij bedenkt dat we in de afgelopen jaren door natuurlijk verloop ook alweer 'tig collega's zijn kwijtgeraakt en nieuw personeel hebben gekregen, dan wordt het extra moeilijk om zo'n groot project in de benen te houden. Zowel qua kennis als motivatie. Steeds weer dat uitstellen...

Voor wat het landelijk loket betreft (pre.omgevingswet.overheid.nl), dit wordt een samenvoeging van de huidige drie loketten (OLO, AIM en ruimtelijkeplannen.nl) De minister zei tien jaar geleden dat het ideaalplaatje was dat de burger straks alle regelgeving op één plek zou kunnen terugvinden. Dat lijkt nu juist het probleem te worden; je krijgt zoveel informatie op je scherm dat je daar geen soep meer van kunt brouwen). Probeer voor je eigen woonhuis maar eens op te zoeken wat daar geldt... Sterkte... ;-) Als jouw gemeente nog geen testplan heeft staan, ga dan eens kijken in Tilburg. Daar ligt een landelijk voorbeeldplan.

Voor onze organisatie geldt: pas de laatste enkele weken (!) beginnen we grip te krijgen op werkprocessen, software en de beleidsuitdagingen. Redelijkerwijs lijkt mij invoering per 1 januari 2024 haalbaar maar ik zou niet op 2 januari een vergunningaanvraag doen... Kon wel eens spannend worden...

Klinkt vooral dat de ene complexiteit vervangen wordt met andere complexiteit, misschien dat een Tweaker met meer kennis van zaken dit artikel kan verduidelijken, ik snap er allemaal weinig van.

Het probleem is dat men in Nederland de ruimtelijke ordening tot aan het zandkorreltje wil vastleggen, en dat men de Omgevingswet niet als kans aangegrepen heeft om ook nog enige versimpeling toe te passen omdat de wetgever al die dingen nu eenmaal wil. Dan wordt zo'n wetgevingsoperatie een fiasco zoals een IT-project.

[Reactie gewijzigd door field33P op 28 januari 2023 12:45]

Minister De Jonge schrijft nu echter dat het DSO-LV nu wél bijna af is.

Dat is wel wat simplistisch samengevat. Het absolute minimum van de ICT-infrastructuur dat nodig is om de wet te kunnen uitvoeren, is bijna af. Maar dat is slechts een subset van de complete functionaliteit.

Dat is altijd het mooie, zulke complexe dingen zelf maar half begrepen door de mensen die er verantwoordelijk voor zijn en dan verbaasd zijn dat het keer op keer opnieuw wordt uitgesteld. Het scheelt misschien dat die bestuurders vrij vaak wisselen met hun takenpakket.
Ik ga er van uit dat het misschien nog wel een paar jaar duurt. Op zich verwacht ik er wel veel winst van als het eenmaal operationeel is. Scheelt waarschijnlijk veel dubbele bureaucratie en ook archivering, daarmee tijdswinst en kosten.

En hoe lang ben ik in het nieuwe systeem onderweg bv om een garage te bouwen in m'n tuin?