Directeur KPN ziet voordeel in later beschikbaar komen 5g-frequenties

De nieuwe directeur van KPN, Joost Farwerck, ziet naast nadelen ook een voordeel in het laat beschikbaar komen van de belangrijke 3,5GHz- en 26GHz-frequenties voor 5g. Providers in Nederland kunnen die op zijn vroegst in 2022 gebruiken.

Omdat in andere landen providers al wel aan de slag kunnen met die frequenties, kan KPN kijken wat daar mis gaat, zo zei Farwerck op het Telecom Insights-congres van Telecompaper. "Het geeft ons de kans om bij eerdere uitrollen te kijken naar kinderziektes en dan kunnen we goede business cases vinden."

Daarbij is het uitstel tot 2022 volgens hem niet problematisch, maar daarna wel. "Dan gaan we als Nederland wel écht achterlopen." De eerste netwerken op basis van de 26GHz-band zijn al live en providers zijn in andere landen ook al bezig met het in gebruik nemen van de 3,5GHz-band.

De eerste veiling voor frequentiebanden begin volgend jaar is voor 700MHz, 1400MHz en 2100MHz. De 3,5GHz-band is nu nog in gebruik voor het satellietstation van de militaire inlichtingendienst MIVD in Burum, maar komt beschikbaar per 2022. Dan wordt het vermoedelijk ook mogelijk om de 26GHz-band te gaan gebruiken.

Farwerck wil niet zeggen wanneer KPN begint met het aanbieden van 5g. "Het komt zodra we het spectrum hebben. Dat geldt denk ik voor alle veilingdeelnemers. Maar eerst hebben we dus spectrum nodig." De eerste frequenties zijn er vermoedelijk komend voorjaar. "Intensiteit en snelheid komt vooral met 3,5GHz, dat pas in 2022 beschikbaar komt als het goed is." T-Mobile kondigde al eerder aan voor het einde van volgend jaar te beginnen met 5g op 700MHz.

Reacties (86)

[hotfrost]

Wat een onzin zeg. We zitten in de top van de wereld qua internetinfrastructuur in Nederland maar als je een houding zoals deze aanneemt gaan we die positie gauw kwijtraken ten nadele van de IT sector.
Daarnaast, de uitrol van 5g zal toch niet veel anders zijn dan 4g? Die voor- en nadelen van 5g zijn immers al lang duidelijk.

[Reactie gewijzigd door hotfrost op 3 augustus 2024 14:05]

[johnbetonschaar]

Daarnaast, de uitrol van 5g zal toch niet veel anders zijn dan 4g?

Dat is het dus wel, in ieder geval als je het over de milimeter golf frequenties hebt, en dat is eigenlijk waar naar verwachting het grootste verschil met 4g gemaakt moet worden. Om een beetje een fatsoenlijke stad van 5g dekking op die frequenties te voorzien heb je letterlijk 1000-en masten nodig. Check bijvoorbeeld de coverage maps van de grote steden in de VS waar Verizon al bezig is met de deployment: [1]. Een lappendeken van miniscule cellen, waarbij de dekking letterlijk op elke hoek van de straat anders kan zijn.

De vraag begint zich steeds meer op te dringen hoe nuttig dit nu eigenlijk allemaal is, en of het niet veel slimmer is om gewoon eerst eens overal fatsoenlijke 4G dekking te realiseren, want dat is zelf in Nederland nog lang niet overal het geval. Tegen de tijd dat je alle grote steden vol hebt staan met al die 5G masten voor mm frequenties is er misschien alweer iets beters gevonden wat veel makkelijker uit te rollen is. Komt nog bij dat de initiele ervaringen met 5G op mm frequenties behoorlijk lijken tegen te vallen en bijvoorbeeld in stadion situaties slechter presteren dan WiFi of 4G. Er zit een enorme push achter 5G, het wordt verkocht als een enorme revolutie op het gebied van mobiele communicatie, maar vooralsnog lijkt het vooral veel marketing. Voor de de bedrijven die deze netwerken aan gaan leggen staan er dan ook vele miljarden op het spel.

[1] https://arstechnica.com/i...ow-sparse-the-network-is/

[Reactie gewijzigd door johnbetonschaar op 3 augustus 2024 14:05]

[MSalters]

Het is onlogisch. Waarom zou je in een woonwijk een 5G 26Ghz deployment uitrollen die bedoeld is voor treinstations en voetbalstadions? 5G heeft meerdere frequentiebanden, juist zodat je de dekking kunt optimaliseren voor de lokale behoefte. Die "duizenden masten voor een stad" gaat uit van een behoefte aan duizenden masten, en dat is dus een cirkelredenering. Maar bij een voetbalstadion heb je lokaal tientallen masten nodig, en met 5G kan dat.

[johnbetonschaar]

Maar dat is nou juist heel het punt van de mm frequenties, dat je daarmee genoeg bandbreedte, lage latency en aantallen verbonden apparaten aankunt voor toepassingen als self-driving cars, live video feeds, low-latency streaming voor realtime toepassingen, IOT devices etc. Dus je wil wel degelijk dichtbevolkte stedelijke gebieden helemaal dichtplempen met 5G masten. Dat is ook precies wat Verizon aan het doen is in een aantal steden in de VS. 5G over de andere frequenties is een stuk minder interessant, dat is vooral een incrementele verbetering ten opzichte van 4G waar je voor de 'normale' toepassingen als browsen en video streamen eigenlijk weinig tot geen verschil gaat merken. Sterker nog, op de 6Ghz band gaat 5G weinig tot geen snelheids verschil opleveren ten opzichte van 4G. Dus als je de mm frequenties weghaalt blijft er van de hele '5G revolutie' bijzonder weinig over...

[Reactie gewijzigd door johnbetonschaar op 3 augustus 2024 14:05]

[Schrudde]

Vergeet niet dat er ook een 700 mhz band komt en dat wordt een van de beste banden qua bereik binnen en met afstand.
Er zullen wel wat betere modulaties bij komen en dam zul je wel een basisdekking krijgen op 700 van iets van 150 mb/s vrijwel overal en nabij de opstelpunten of bijkleine cellen kunenn ze met die hoge frequenties dan naar bijv 800 mb/s

[Jerie]

Het fijne aan 5G lijkt mij vooral dat je WLAN niet aan/uit hoeft te zetten. 4G zat trouwens ook veel marketing achter. 3G destijds ook. Ik denk dat je met gedegen bronnen zult moeten komen om te bewijzen dat het nu erger is dan voorheen qua marketinguitgaven. (Volwaardig) 4G heeft wel degelijk interessante voordelen. Zo gebruikt het minder elektriciteit op client en server, het is veiliger dan 2G/3G, en de overhead ligt ook lager.

We zullen ook op moeten letten waar men op doelt wanneer men het heeft over 5G. Zo ondersteunt MediaTek's eerste 5G modem niet eens alle frequencies van 5G. Kun je dan nog wel over 5G spreken?

nieuws: MediaTeks eerste 5g-soc ondersteunt alleen lage frequenties

[BeosBeing]

Dat is het dus wel, in ieder geval als je het over de milimeter golf frequenties hebt, en dat is eigenlijk waar naar verwachting het grootste verschil met 4g gemaakt moet worden. Om een beetje een fatsoenlijke stad van 5g dekking op die frequenties te voorzien heb je letterlijk 1000-en masten nodig.

Dat ben ik dus met je eens. Bedenk echter eens hoeveel masten je nodig hebt in buitengebied, bv alleen al als je drukke en snelwegen wilt voorzien. Iedere lantaarnpaal een antenne, maar waar België haar snelwegen nog verlicht, is dat in Nederland al een stuk minder, en beide landen zijn dit al aan het verminderen.

Check bijvoorbeeld de coverage maps van de grote steden in de VS waar Verizon al bezig is met de deployment: [1]. Een lappendeken van miniscule cellen, waarbij de dekking letterlijk op elke hoek van de straat anders kan zijn.

Dat is nu al met 4G en 3G. Bij ons in de stad is er niet overal dekking. Bij ons thuis is er op de eerste verdieping nauwelijks 4G-signaal maar beneden wel. Mijn ouders wonen op de hoek van de staat en de kruisende straat heeft aan beide zijden een parkeerstrook. Op de parkeerstrook aan de ene zijde van de straat is het signaal goed en op de parkeerstrook aan de overzijde is er geen enkel signaal. Dat betreft T-mobile op 1800MHz (2G, 3G en 4G). Bij mijn ouders in de voortuin is er geen T-mobile signaal maar in de achtertuin wel, en bij Hollandse Nieuwe (4G) is dat precies omgekeerd.KPN-signaal is bij hun ook niet geweldig.

En in heel de provincie klaagt men dat in de dorpen geen KPN 2G/3G/4G signaal is, maar als je 500 tot 1km buiten de bebouwde kom gaat is dat er wel. Topic komt al jarenlang in de lokale kranten voorbij, provider(s) doen er niets aan (behalve dan antennes weghalen als het contract afloopt).

De plaatjes van Arstechnica geven echter niet aan welke frequentie dit betreft. Die 26GHz zie ik dus als iets volkomen nutteloos, het bereik in meters is waarschijnlijk op één hand te tellen.

De vraag begint zich steeds meer op te dringen hoe nuttig dit nu eigenlijk allemaal is, en of het niet veel slimmer is om gewoon eerst eens overal fatsoenlijke 4G dekking te realiseren, want dat is zelf in Nederland nog lang niet overal het geval.

Daar kunnen providers nauwelijks mee adverteren. In feite werkt het averechts, het is een afgang als ze toegeven dat op lokatie x, y er voorheen eigenlijk geen signaal was.

Er zit een enorme push achter 5G, het wordt verkocht als een enorme revolutie op het gebied van mobiele communicatie, maar vooralsnog lijkt het vooral veel marketing. Voor de de bedrijven die deze netwerken aan gaan leggen staan er dan ook vele miljarden op het spel.

Klopt, puur marketing. Technici die masten plaatsen, apparatuur vervangen e.d. moeten ook gewoon aan het werk gehouden worden. Laat je die afvloeien dan zijn ze niet mee beschikbaar als er echt iets beters komt en je wel in hoog tempo je apparatuur moet upgraden.

[johnbetonschaar]

De plaatjes van Arstechnica geven echter niet aan welke frequentie dit betreft. Die 26GHz zie ik dus als iets volkomen nutteloos, het bereik in meters is waarschijnlijk op één hand te tellen.

Het zijn coverage maps van de 26 Ghz band. En zelfs die zijn te rooskleurig, ze hebben ook met een signaal tester door dezelfde straten gelopen en kwamen toen tot de conclusie dat de zone's waarin je daadwerkelijk een 5G verbinding op 26 Ghz kreeg letterlijk enkele vierkante meters besloegen en dan dropte het signaal alweer naar 4G. Het probleem met deze frequenties is volgens mij niet alleen het bereik (gaat letterlijk nergens doorheen, zelfs bomen en planten absorberen het signaal), maar ook reflectie (het signaal wordt al heel snel extreem diffuus). De veronderstelling is dat dit met betere antennes en software op te lossen is (zo werkt het ook voor andere radiosignalen als WiFi etc), maar eerst zien dan geloven... Ik ben extreem skeptisch.

[Melkunie]

"Wat een onzin zeg. We zitten in de top van de wereld qua internetinfrastructuur in Nederland maar als je een houding zoals deze aanneemt gaan we die positie gauw kwijtraken ten nadele van de IT sector."

KPN moet ook gewoon wachten op de veilingen, daar kunnen ze niets aan doen. Dan kun je er maar beter voordelen in gaan zoeken om de pijn te verzachten.
Het is niet zo dat hier staat dat KPN de 5G frequenties later gaat gebruiken omdat ze willen wachten tot andere de kinderziektes oplossen.

[dutchnltweaker]

2022? Leuk voor KPN maar dan loop je wel degelijk achter..
T-mobile legt in 2020 al de basis voor haar 5G netwerk, dan kan je als KPN niet achter lopen lijkt me?

[krakendmodem]

KPN kan ook wel aan de slag met die frequenties. Ook T-Mobile zal tot 2022 moeten wachten voor de 3,5GHz en 26Hhz freqenties. Het is niet zo dat T-Mobile daar eerder gebruik van mag maken.

[dutchnltweaker]

Dat snap ik.. maar het ging erom dat KPN pas in 2022 aan de slag gaat met de 5G techniek.

[krakendmodem]

Zoals ik het artikel van Telecompaper lees, gaat/is KPN ook al bezig met de 5G techniek.

[borbit]

Alsof we in een of ander 3de wereld land wonen! Ik wou vandaag tijdens het fietsen een film downloaden en dat duurde letterlijk meerdere minuten! En deze situatie blijft dus kennelijk tot 2022 bestaan. Misschien toch maar tijd om al dan niet tijdelijk te emigreren.

[Redwood]

Volgens mij houden ‘wij’ het echt nog wel ‘even’ vol zonder 5g, of er nu wel of geen na- en/of voordelen aanzitten.
Het zou natuurlijk voor veel doeleinden praktisch zijn dat het morgen al komt, maar tegelijkertijd zou het ook heel praktisch zijn dat 6g overmorgen komt en 7g de dag erna.

Edit: typo’s

[Reactie gewijzigd door Redwood op 3 augustus 2024 14:05]

[tiefschwarz]

Volgens mij houden ‘wij’ het echt nog wel ‘even’ vol zonder 5g, of er nu wel of geen na- en/of voordelen aanzitten.
Het zou natuurlijk voor veel doeleinden praktisch zijn dat het morgen al komt, maar tegelijkertijd zou het ook heel praktisch zijn dat 6g overmorgen komt en 7g de dag erna.

Edit: typo’s

Dat is natuurlijk een beetje een drogreden. Zolang 5G niet commercieel beschikbaar is, is er ook beperkte prikkel om te investeren in technologie die gebruikt maakt van de specifieke kwaliteiten van dat netwerk. In eerste instantie zal 5G verbeteringen opleveren in snelheid en kwaliteit (latency, dekking, etc) van het netwerk. Het wordt echt interessant zodra technologieen als software defined networks, slicing, edge-computing, etc. beschikbaar worden.

Dan hebben we het echt over een nieuw netwerk tijdperk met toepassingen die de kwaliteit van leven verbeteren, zoals volledig autonoom transport, fabrieksprocessen die autonoom kunnen opereren, verbeteringen in de zorg, VR/AR toepassingen die werk efficienter en veiliger kunnen maken, rijker entertainment en noem maar op.

Deze zaken zijn niet heiligmakend, en hebben diepere impact dan alleen maar netwerken (denk aan privacy, veiligheid, etc.), maar ze hebben op z'n minst potentie om ons leven te verbeteren. Daarnaast kunnen netwerken grote bijdragen leveren om beter om te gaan met schaarse bronnen die we hebben en door efficientie vervuiling (zoals CO2-uitstoot) te verminderen. Bovendien zijn 5G netwerken energieefficienter dan huidige netwerken.

We kunnen het altijd wel uitzingen met de status quo, maar innovatie gaat juist om betere oplossingen en grenzen verleggen.

[MSalters]

Ik ben bang dat je in de fabeltjes van 5G verkopers trapt.

Autonoom rijden? Is een Life-Critical toepassing, en 5G is net zoals z'n voorgangers niet gecertificeerd voor Life-Critical toepassingen. Ondersteunende functionaliteit zoals over-the-air updates zijn niet life-critical, maar die werken ook al op 3G (zie Tesla).

Zorg? De Life-Critical zorg is weer hetzelde verhaal, en voor andere zorg heeft WiFi meer bandbreedte.

VR/AR? Latencies moeten daar onder de 10ms blijven om te zorgen dat je niet misselijk wordt. Tot voor kort betekende dat bekabelde headsets; de nieuwste modellen kunnen met dedicated radio-technologie toe. WiFi is niet goed genoeg; 5G is totaal ongeschikt.

Rijker entertainment? De pulp die RTL produceert wordt er echt niet beter van.

[Sissors]

En fabrieksprocessen? Gebruik gewoon die glasvezel verbinding en verbind zoveel mogelijk met ethernet kabels, en de rest gewoon met Wifi. Waarom zou je dat in hemelsnaam over een 5G netwerk willen doen? 5G blijft gewoon mobiel internet, dat is prima, als vast internet geen optie is. Maar een fabriekshal behoort daar niet toe.

En inderdaad, VR/AR streamen is lokaal al alleen goed mogelijk over iets als WiGig. Zelfs als je 5G verbinding geweldig is, dan moet het nog steeds naar een datacentrum ergens.

[Mushroomician]

Waarom zou je? Ik zou het in ieder geval niet. Maar fabrikanten zien vast een nieuw businessmodel aankomen: Ieder apparaat met een lease constructie uitgeven, vanwege de ingebouwde dataverbinding. Net zoals die oude TomToms's eigenlijk waar je een peperduur apparaat kocht, en dan nog (excl. aanbiedingen/actie's) moest betalen l voor de dataverbinding en updates.

smart TV met 5g? €3 p/mnd.
Waterkoker en koelkast met remote control? € 1,50 p/mnd.
Toiletrolhouder die je verbruik bijhoud? etc. etc.

Ook die grote machine in de fabriekshal kunnen die kant op gaan.

[Reactie gewijzigd door Mushroomician op 3 augustus 2024 14:05]

[Sissors]

Dat kan ja, maar dat kan ook gewoon met Wifi. Machine heeft internet nodig, anders doet hij het niet. En als het gewoon voor lease constructie achtige zaken zijn, dan voldoet 2G of zelfs LoraWan ook al wel. Enkel hele basis uitwisseling van data is nodig daarvoor, geen realtime controle ofzo.

[Jerie]

Misschien wordt het mogelijk met SDR een goedkope 5G op te zetten, met goede kwaliteit? Zou je dat dan eerst naar een datacentrum moeten sturen als je in je huis zit? Lijkt me toch niet?

[01--Rolf--01]

Waarom kan 5G geen Life-Critical toepassing supporten?

[MSalters]

Omdat het daarvoor niet gecertificeerd wordt. Ja, dat heeft een zeker kip-en-ei gehalte.

Voor Life Critical systemen moet je (onder andere) aantonen dat alle componenten betrouwbaar genoeg zijn, en de gebruikelijke methode daarvoor is dat de leverancier dat in een certificaat bevestigd. Een heleboel componenten komen daarom al niet in aanmerking. Voor simpele onderdelen als schroeven kun je het zelf testen en certificeren, maar een 5G modem is daarvoor te complex. En 5G leveranciers certificeren hun modems niet voor Life Critical systemen omdat ze weten dat een draad veel betrouwbaarder is.

[01--Rolf--01]

Als ik dit zo lees zou bv Airbus het nooit gehaald hebben omdat het te complex is..... toch is de praktijk anders. Denk dat 5g dit ook makkelijk kan evenaren

[MSalters]

Vliegtuigen zijn inderdaad een andere categorie van Life-Critial systemen. Dat heeft direct consequenties voor de complexiteit ervan. Je kunt de meeste componenten uit andere industrieën niet in vliegtuigen gebruiken. Windows in de cockpit? Mag niet, Microsoft zelf staat het niet eens toe. (zie EULA).

Dus KPN kan wel schermen met "5G voor life-critical toepassingen" maar niemand durft daar een modem voor te leveren. En als KPN bij het kruisje moet tekenen voor de aansprakelijkheid zullen die ook terugdeinzen. Het is zuiver marketing, en marketing heeft geen regels.

[01--Rolf--01]

Maar denk dat hier de fout gemaakt wordt van 1 modem net als in een vliegtuig 1 motor. Wat als je nu een systeem bouwt met 4 modems. 5G belooft always connected dat betekend minstens 3 connecties per modem. Wellicht bouw de air inteface over 3 providers betekend minimaal 12 connecties voor je datastream. Ik zeg reduncey genoeg voor een Life-Critical system....

[MSalters]

Help, 12 connecties. Vergeet niet, dit is Life Critical. "Het zal wel veilig zijn" is niet goed genoeg. Je moet het aantonen, vooraf. En hoe ga jij bewijzen dat zo'n complex systeem wel werkt? Wat zijn de precieze fail-over scenario's? Zitten daar common-mode problemen in? Hoe bewijs je dat er geen common-mode problemen zijn, als de modem leverancier niet meewerkt?

Redundancy is een optie voor vliegtuig motoren, omdat Rolls Royce en dergelijke daar expliciet meewerken aan de certificatie.

[01--Rolf--01]

Denk dat de MTBF voor deze ketens allang bekend zijn dus dat is niet zo moeilijk. De rest zal afhankelijk worden van vraag en wat men er voor over heeft zodat commerciële bedrijven dit gaan uitvoeren...

[MSalters]

Nope, dan is volstrekt onvoldoende. MTBF negeert correlaties tussen storingen.

Maar inderdaad, als er op één of andere manier een business case spontaan uit de lucht komt vallen, dan zou je binnen een paar jaar wel een 5G modem op de markt kunnen brengen voor gebruik in dit soort omgevingen. Alleen, niemand ziet dat nog. Bij zelfrijdende auto's wordt gekeken naar 802.11p, niet naar 5G. Maar daar verdient KPN geen geld mee.

[twizzle]

Voor vliegtuigen zijn er weinig alternatieven die een gelijk resultaat opleveren, de boot / auto doen er nou eenmaal te lang over.

Als bij een 5G verbinding een kabeltje al een betrouwbaarder alternatief is die ook nog eens in de meeste gevallen al aanwezig is heeft het weinig bestaansrecht.

Het is ook niet zo dat de meeste machines in fabriekshallen of ziekenhuizen regelmatig verplaatst worden.

[01--Rolf--01]

Bij mij thuis draait alles op wifi het draadje is al niet meer in gebruik. Je ziet dat steeds meer mensen naar unlimit mobiel data gaan die slaan wifi nu al over en jouw draadje al helemaal. Ik denk dat 5g ook jouw draadje gaat vervangen gewoon omdat het vele malen makkelijker is.

[dirk161]

Het kan ongetwijfeld prima, maar MSanters heeft het over certificering. Dat betekent dat de beperking zit aan de kant van de regelgeving zit.

[Odie]

Niet om lullig te doen maar bij Tesla komen alleen critical updates via cellular binnen, de normale (eigenlijk het gros) van de updates moet je gewoon via WiFi binnen halen :-)

Verder ben ik het met je eens dat de 5G propaganda machine al tijden lang op volle toeren pompt en het publiek klaar stoomt voor iets waar op dit moment nog geen behoefte is. Voor operators zijn er wat aantrekkelijke aspecten (oa slicing) maar dat hele geleuter dat 5G broodnodig is voor autonoom rijden, opereren op afstand etc... hoe dan? Want een academisch ziekenhuis heeft geen glasvezel ofzo?

[icecreamfarmer]

Hear, hear.

[sumac]

Wat ik begrijp is 5G zeer short range, dus om de paar honderd meter een zendmast, of heb ik dat verkeerd begrepen? Hoe wil je dat langs de snelweg realiseren? Komt dan bij iedere lichtmast een zender? En er zijn hele stukken zonder lichtmast. Hoe wil je dan autonoom rijden realiseren via 5G.

[Transferno]

5g is de techniek en werkt met verschillende frequenties. Het is de frequentie welke de afstand bepaald. Lage frequenties gaan vrij ver.

[Schrudde]

De 3.5 ghz is short range en die 26 ghz vrijwel alleen direct zicht nabij.

Maar de 700 Mhz is juist nog wat beter dan de 4G 800 band en de 900 oude GSMband.

De basisdekking zal dus beter zijn met de mogelijkheid op drukke plekken, of nabij de mast te ofloaden naar die korte afstandsbanden.

[supertheiz]

5g gaat ons 2 belangrijke dingen geven: snellere data (net als 3G en 4g) en vrijwel geen latency (nieuw). Vooral dat laatste geeft een deel van de nieuwe opties die je schetst.
Probleem is de hardware. Telefoons met 5g hebben de latency niet nodig. Natuurlijk is het leuk, maar het is geen key requirement. Voor de toepassingen waar dit wel speelt, is momenteel nog vrijwel geen hardware beschikbaar. Wellicht dat dit 1 of 2 jaar na vandaag wel beschikbaar is/komt, maar tegen die tijd hebben we waarschijnlijk wel een 5g netwerk beschikbaar. Dit is echter ook essentieel voor de business case: ik denk dat veel mensen geen extra geld willen betalen voor 5g vs 4g. De snelheid is momenteel genoeg voor YouTube, Facebook, werk, etc. Het verdienmodel voor de investering moet dus gezocht worden in die nieuwe toepassingen.

[01--Rolf--01]

Heb jij extra geïnvesteerd toen je van 3G naar 4G ging? Denk dat je vanzelf op 5G uit gaat komen...

[glennoo]

Ik kan me dan ook iets herinneren dat 4g eigenlijk alleen een klein stukje nieuwe hardware was op oude 3g masten, waarbij 5g gewoon compleet nieuwe masten vereist. Oftewel de kosten van 4g -> 5g liggen gewoon veel hoger.

Misschien dat iemand anders hier wat meer licht op kan schijnen.

[01--Rolf--01]

Misschien is door de tech evolutie 5g wel 1/2 x zo goedkoop als 4g. Hierdoor kan het zelfs zijn dat juist 5g veel interessanter is om nu uit te rollen dan 3 of 4g..... bv je kunt per mast 10000 devices afhandelen ipv nu 1000. Verder moet het netwerk toch geupgrade worden. Dus door 5g te plaatsen maak je juist stappen voorruit. Waarbij je als je bv 3g had willen houden je 10x zo veel apparatuur moest plaatsen. Bij the way denk dat alle operators nu al dik apparatuur uitrollen die 5g kunnen draaien. Dus iedereen gaat gewoon mee omdraaien kan niet meer

[sygys]

4g zou ook snelheid verbetering opleveren. Volgens mij ligt de snelheid die haalbaar is met 4g vele maar dan ook echt vele malem hoger dan wat wij krijgen op ons mobieltje. We worden nu gewoon onwijs hard afgeknepen in snelheid. 4g kan nog prima 10 jaar mee in mijn ogen. In veel gevallen kan 4g sneller zijn dan menig vaste thuis internet verbinding. Je krijgt het alleen niet va je provider

[Schrudde]

Kweenie, ik heb meer dan eens boven de 100 Mb/s gehaald bij speedtesten. Zo geknepen is het dys niet. Hoogste is T-Mobile meestal.

[Coolstart]

Je moet innovatie ondersteunen maar niet altijd voor de voeten lopen. De geschiedenis leert ons dat al wie te snel op een technologie springt er op langere termijn niet altijd beter uitkomt. Dat noemt men ook wel een de wet van de remmende voorsprong en dat is ook geldig voor 5G omdat 5G super divers is en de technologie nog vol in de ontwikkeling is. Alles is nog gen1 apparatuur. De kunst is natuurlijk juist op die sweet spot op de trein te springen. Niet te vroeg (want kinderziekten en duur) en niet te laat (want uw industrie loopt hopeloos achter).

5G zenders (op alle frequenties) plaats je niet zomaar en ze hangen er wel 10 jaar. Voor high speed 5G moet je zelfs in line of sight staan en moet je dus elke lantaarnpaal van een zender voorzien. En net daar zijn er nog veel technologieën in ontwikkeling omdat om een ordelijke en onzichtbare manier in de steden te integreren.

Je kan uw geld meestal maar 1x spenderen. Door 2 jaar wachten op betere zenders en op studies op de dekking te verbeteren kan een land 10 jaar lang voorzien van een beter netwerk met betere dekking, lagere latency etc.

Hetzelfde gaat waarschijnlijk met de 802.11ax (WiFi 6) standaard. Momenteel nog super duur en niet altijd sneller. Je wacht ook hier best nog even tot je diep in uw buidel tast want dan heb je er op termijn meer geniet van.

[Reactie gewijzigd door Coolstart op 3 augustus 2024 14:05]

[Keypunchie]

Bovendien zijn 5G netwerken energieefficienter dan huidige netwerken.

Zou het. Voor mmWave heb je heel veel kleine antennes + router nodig, in plaats van een aantal grote. Kan me niet voorstellen dat al die kastjes samen energiezuiniger zijn.

We kunnen het altijd wel uitzingen met de status quo, maar innovatie gaat juist om betere oplossingen en grenzen verleggen.

De vraag is of 5G echt zo veel beter is. De definitie van beter is niet altijd 'sneller'. Soms zijn dingen die 'nieuw' zijn helemaal niet van toegevoegde waarde.

[Erwin1967]

Gravend in mijn geheugen meen ik dat dergelijke voordelen ook gezegd werd van 3G en 4G. Het zou destijds alle problemen oplossen en zorgen voor onbeperkt en vooral supersnel internet. Wat is 5G hier anders in? Over een aantal jaren horen we dat we eigenlijk 6G moeten hebben als de ultieme oplossing voor alles.

[darknessblade]

ik denk dat dit vooral komt omdat ze vooral spul van Huawei/ZTE gebruiken.

en ze willen wachten todat het hele handels embargo is afgelopen, en Huawei weer mag handelen/5G overal aan mag bieden.

[Woodsnaps]

T-Mobile kondigde al eerder aan voor het einde van volgend jaar te beginnen met 5g op 700MHz.

T-mobile’s 700MHz is de reden waardoor ik mijn draadloze apparatuur voor mijn gitaars heb kunnen weggooien.

-edit: Waar komen die -1’tjes vandaan?

[Reactie gewijzigd door Woodsnaps op 3 augustus 2024 14:05]

[ep667]

Edit: ik dacht dat de licentievrije zone alleen rond 600 MHz zat.

[Reactie gewijzigd door ep667 op 3 augustus 2024 14:05]

[Woodsnaps]

Deze waren gewoon licentievrij te gebruiken voor alle apparatuur die van de 6xx-7xx MHz range gebruik maakte zoals draadloze microfoons en draadloze zenders voor instrumenten, voor zover ik weet. Of kocht ik de licentie er zonder te weten bij met de aanschaf van de apparatuur? Dat lijkt me niet toch?

[MSalters]

Die waren inderdaad licentie-vrij. Licentie-vrije apparatuur mocht gebruik maken van bepaalde frequenties onder één voorwarde; de licentie-vrije apparatuur mocht de gelicenseerde gebruikers van die band niet storen. Andersom mocht wel.

WiFi is een iets ander verhaal. Ook dat is licentie-vrij, maar op die banden zijn geen gelicenseerde gebruikers die voorrang hebben.

[rootpowered]

Dit is toch geen probleem als het alleen binnenshuis is? Net als die FM zendertjes voor in de auto. Gewoon een serieuze vraag.

[kodak]

700mhz is toegestaan voor draadloze microfoons. Maar per 1 januari 2020 wijzigen de regels. Er is meer harmonisatie nodig in de EU voor gebruik van frequenties en het belang voor mobiel gebruik is toegenomen. Spijtig als je dus apparatuur hebt die net in de frequenties valt die een andere bestemming krijgen. Er waren meer banden beschikbaar waarvan het grootste deel bruikbaar blijft voor dit gebruik.

[Reactie gewijzigd door kodak op 3 augustus 2024 14:05]

[Woodsnaps]

Zou fijn zijn als je je originele reactie ook had laten staan in plaats van deze volledig weg te editen.

[ep667]

Leek mij niet echt handig om verkeerde informatie te laten staan, maar fair enough. Volgens mij duidelijk genoeg dat ik het bij het verkeerde eind had.

Het spijt me oprecht.

[Yariva]

Tweaken die handel! Zet er een andere zender / ontvanger op met een andere frequentie

[Woodsnaps]

Was ik maar zo handig! Dan had ik dat zeker gedaan! Heb nu al nieuwe apparatuur gekocht.

[SebasFM]

Ten eerste staat het nog niet live en de 700MHz band werd voorheen gebruikt voor Digitenne van KPN. Daar hoor je sowieso niet tussen te zitten, zeker niet als je ermee Digitenne lokaal zou kunnen storen.

[MSalters]

Digitenne ging volgens mij maar tot 782 Mhz, dus er was nog wel een redelijk gat over. Audio heeft echt geen megahertz nodig. Single-Sideband heb je maar 20kHz nodig, voor goede kwaliteit wil je 40Khz, maar er is dus nog 8000 kHz beschikbaar tussen de 782 Mhz en de 790 Mhz. (begin LTE spectrum)

[Brahiewahiewa]

Dat is niet de schuld van t-mobile; die heeft gewoon legaal een licentie gekregen en gebruikt 'm.
De schuld ligt gedeeltelijk bij de fabrikant van je draadloze apparatuur en voor het andere gedeelte bij jou; je had je voor de aanschaf ook in kunnen lezen over de status van de gebruikte technieken

[Woodsnaps]

Dat is wel heel zwart wit van je. Dus als ik apparatuur voor ca. 2500 euro in 2009/2010 ergens heb gekocht, is het MIJN fout dat ik geen toekomst kan voorspellen dat deze frequenties verkocht gaan worden voor gesloten gebruik?

-edit: spelfout

[Reactie gewijzigd door Woodsnaps op 3 augustus 2024 14:05]

[Roberto1962]

Waarom hebben we nu eigenlijk 5G nodig?

Er is een 5G proeftuin in Groningen met subsidie uit de EU / NL door lobby groepen bedacht.
https://www.5groningen.nl...-en-pilots/smart-industry
Alsof deze projecten zonder 5G niet gerealiseerd kunnen worden, ze kunnen allemaal gerealiseerd worden met 4G en de huidige GPS systemen welke minder dan 1 meter nauwkeurigheid kunnen geven.
En dan is er ook nog Wifi (6) wat gebruikt kan worden in drukke omgevingen (fabrieken / stadions / stations) Telefoons gebruiken nu ook al Wifi als er slecht 4G ontvangst is binnenshuis voor gesprekken.

Voorbeelden:

IoT
- Toepassingen om zoveel mogelijk apparaatjes rechtstreeks aan mobiel internet te koppelen?
- En afhankelijk te worden van cloud toepassing abonnementen zonder een eigen internet abonnement
- Om vervolgens te concluderen dat het allemaal we heel erg duur wordt
- Elektriciteit meter, slimme thermostaat, slimme koelkast, slimme wasmachine, etc big deal...

Surveillance camera's
- Makkelijk voor de overheid om duizenden camera's draadloos te koppelen?
- En waarvoor dan, om iedereen te controlleren omdat het niet veilig is, symptoon bestrijding i.p.v. aanpakken bij de bron (open grenzen, immigratie, te groot verschil tussen arm en rijk, etc)

Autonoom rijden
- Verzekering technisch zal er altijd een auto bestuurder zijn die een rijbewijs dient te hebben.
- Bij schade is er geen 1 auto fabrikant die de schade betaald omdat de software niet goed functioneerde
- Het 5G netwerk heeft geen Mission Critical kwaliteit garanties, en die heb je wel nodig.
Dus hoe autonoom wordt het autorijden eigenlijk? Een systeem dat een beetje helpt maar je blijft eind verantwoordelijk als het faalt? (dat heb je met het openbaar vervoer toch ook niet)

Op afstand opereren (zieken huizen)
- Dat is een complete joke, wie wil dat nu.
- Het 5G netwerk heeft geen Mission Critical kwaliteit garanties, en die heb je wel nodig bij operaties.
- Mee kijken kan nu ook met bedraad / Wifi of 4G netwerken net zoals youtube en Video Calls.


Snel downloaded:
- Wat moeten we dan snel down-loaden binnen enkele seconden??
- De hele wereld in aan het migreren naar cloud oplossingen:
1. Video streaming (netflix, Videoland, ziggoGO, KPN-iTV, youtube, appleTV+ etc) maar ook social media sites (facebook, instagram etc etc)
2. Audio streaming (Spotify, Deezer, Google play music, etc)
3. Cloud storage voor inteligente backups / data-sync, etc
Dus wat moet er dan zo snel gedownload worden in enkele seconden
Snel downloaded is een compleet nutteloos en achterhaald argument voor 5G, pure marketing.

Dus we zijn nog steeds use-cases aan het bedenken welke niet zonder een complete landelijke 5G uitrol kunnen om de business case voor een landelijke 5G uitrol rond te maken met de nodige marketing om iedereen te overtuigen.

Hoe veilig is 5G eigenlijk voor mens en natuur, De staat heeft nog geen 1 onafhankelijk onderzoek laten doen maar neemt gewoon de lobby onderzoeken als waarheid aan.
En dan is er ook nog privacy, daar hoor je niemand over, ook niet met 4G.
https://www.bondoverheidszaken.nl/5G_Aansprakelijkheid.html

Uiteindelijk is het de bedoeling om de Telecom sector nieuwe winsten te bezorgen (niet meer en niet minder) . Want als we dat niet doen lopen we achter en dat kan niet, En dat is ook weer een marketing argument. Er wordt namelijk niet concreet verteld wat er gebeurt als we geen 5G uitrollen, minder winst voor de telecom sector, goedkopere telefoon abonnementen, andere innovatie, misschien is het zelfs wel beter en eens de kat uit de boom kijken.

Dus kom maar op met die use-cases en concrete business-cases die alleen met een landelijk 5G netwerk uitrol kunnen. En dan ook business cases zonder subsidie, Lobby projecten hebben we al genoeg inclusief de nodige technische gesubsidieerde pilot projecten.

Dus kom maar op met de eerste echte business use-case, wie durft?

[Sannr2]

Remote werken via rdp onderweg met een high res desktop?

High res surveillance camera’s op een bedrijventerrein die bijvoorbeeld scherpe 4k beelden op high framerate direct doorsturen naar een centrale server?

4k streaming video kijken onderweg in je tentje?

Eigenlijk alles wat je nu doet wat je scherper en soepeler wil doen is al een use case. Natuurlijk kan je zeggen dat je op vakantie maar van de natuur moet genieten en dat je je aantekeningen op kantoor maar moet overschrijven van een blocnote, evenals dat vroeger alles veilig was zonder camera’s, maar dat maakt de behoefte van veel mensen voor een snellere verbinding niet kleiner. Als echte techneut zou je overigens al een snellere verbinding willen “omdat het kan”. Wat je er exact mee gaat doen ontdek je daarna. Het zal use cases brengen die je eerder niet bedacht.

[Roberto1962]

- RDP heeft geen 5G nodig, werkt perfect me 4G
- High res surveillance camera’s werkt al met 16 bit, gaat prima over 4G
- 4k streaming video kijken onderweg in je tentje hoe groot is dat scherm dan dat je 4K nodig hebt,

- Als echte techneut zou je overigens al een snellere verbinding willen “omdat het kan”. jij rijd zeker ook een Ferrari omdat het kan, en het 1G internet verbinding omdat het kan.

- Wat je er exact mee gaat doen ontdek je daarna. Het zal use cases brengen die je eerder niet bedacht. ja laten we vooral investeren in dingen waarvan we nog niet weten wat we er later mee gaan doen of kunnen doen.

dus een echte business case heb je nog niet aangedragen

[Sannr2]

Ik heb het niet over normale 1080p rdp, maar hoge resolutie rdp, denk bijvoorbeeld ook aan multiscreen. Een Macbook Pro 16 inch heeft nu al 3072 x 1920 beeldpunten, als je die full color wilt gebruiken ga je dat op 4g zeker niet redden. Laat staan als je ook nog de iPad als portable tweede monitor erbij gebruikt wat nu standaard in Catalina kan. Resoluties worden hoger, dus ook de snelheidsbehoefte. Idem voor high res surveillance camera’s, de door jou genoemde 16 bit kleurdiepte is al een inperking, uiteindelijk wil je truecolor uiteraard. Voor 4k hoeft het scherm niet groot te zijn, in je tentje zit je er dicht op. De genoemde MacBook heeft al vrijwel die resolutie op 16 inch, dus zou al baat hebben bij 4k boven 1080p.

Als het kon zou ik wel een Ferrari willen rijden, jij niet? Maar ik heb al drie valide use cases genoemd die blijven staan. Voor jou zijn ze misschien niet nodig, maar voor genoeg mensen wel. 4g voldoet niet voor die use cases, hoe graag je dat ook wilt.

[Sannr2]

Hoe veilig is 5g voor mens en natuur?

Bij het woord straling wordt men vaak angstig en denkt aan gammastralen en röntgenstralen, de stralingsvormen die zoveel energie bevatten dat ze schade aan het DNA kunnen aanbrengen en daarmee ziektes als kanker veroorzaken. Maar elektromagnetische velden waar het hier over gaat hebben niet genoeg energie daarvoor. De radiofrequenties voor 5G zijn vrijwel gelijk aan de frequenties die al bij de huidige mobiele netten in gebruik zijn. 5G komt in Nederland op de banden van 700, 1.800 en 2.100 MHz, in 2022 komt daar 3,5 GHz bij. Ter vergelijking: wifi werkt nu al op 5 GHz. Binnen de standaard zit dan ook nog 26 GHz. Die frequentie is zo hoog dat elektromagnetische straling door de huid geheel wordt tegengehouden en het lichaam helemaal niet binnenkomt of opwarmt. Deze frequentieband wordt nu ook al gebruikt voor datatransmissie tussen zendmasten. 5g brengt dus eigenlijk niet echt iets nieuws qua straling. Voor die 26 Ghz band, juist omdat die zo snel geblokkeerd wordt moeten er wel veel meer masten komen. Maar die zijn dus wel veel veiliger nog dan we nu al gebruiken door de hoge frequentie. Hoog klinkt misschien als meer en dus krachtiger en gevaarlijker, maar een hoge frequentie is dus juist nog veiliger.

Niets om je zorgen om te maken dus!

[Roberto1962]

- Het lijkt me beter dat je eerst eens wetenschappelijk onderzoek doet voordat je van allerlei aannames maakt die niet relevant zijn met 5G Nederland dekkende implementatie.

verdiep je ook eens om te beginnen in de 5G uitrol van verizon in the USA, en hoe ze een beetje dekking krijgen in een paar straten. er is veel meer zendvermogen en dus straling om een beetje dekking te krijgen en dan hebben we het nog niet eens over 26Ghz

dus wel iets om je zorgen over te maken!

[Sannr2]

Volgens mij weet je niet goed wat “wetenschappelijk onderzoek doen” betekent. Ik ga het in elk geval niet doen op dit gebied, daar heb je onderzoekers voor die papers schrijven die gepubliceerd worden, die lees ik dan weer wel. Als je een fout in mijn aannames ziet kan je die uiteraard gewoon benoemen zonder er omheen te draaien. Ik beschrijf juist specifiek de frequenties in Nederland en zie geen aanname die ik doe die fout is? Die frequenties en de uitrol ervan in Nederland kan je gewoon opzoeken. De rest van mijn verhaal gaat over algemene kennis van straling. Straling is niet per definitie iets engs en gevaarlijk, waardoor meer straling enger en gevaarlijker wordt. Elektromagnetische straling is niet radioactieve straling. We weten uit onderzoek heel goed bij welke hoeveelheid op welke afstand het welke invloed kan hebben en dezelfde strenge normen die we nu al kennen voor 4g gelden straks ook voor 5g.

Juist de uitrol van Verizon laat zien dat er helemaal geen problemen zijn. Natuurlijk zijn er meer zenders nodig op 5ghz dan op lagere frequenties, juist omdat die straling minder goed door objecten zoals gebouwen maar ook mensen heen gaat. Er is in totaal dus meer vermogen beschikbaar, maar dus zeker niet meer straling die jou bereikt. De zenders moeten per zender ook aan dezelfde strenge eisen voldoen qua vermogen als de huidige zenders. Omdat het bereik per zender minder ver is zijn er dus meer zenders nodig, maar daarmee neemt het vermogen bij de communicatie met jouw telefoon dus niet toe, die blijft onder het wettelijk maximum. Alleen gaan er vaker zenders aan en uit als jij je door de stad verplaatst. En de straling komt dus minder ver, dus het is hooguit veiliger te noemen.

Lees dit verhaal eens van de New York Times over de misvattingen over elektromagnetische straling:

https://www.nytimes.com/2...ones-wireless-cancer.html

Dat artikel grijpt direct de kern van de fouten aan die alle sites over de gevaren van 5g maken en die jij hier nu ook maakt, namelijk het feit dat hogere frequente straling minder ver doordringt.

[Reactie gewijzigd door Sannr2 op 3 augustus 2024 14:05]

[SMSfreakie]

K vind een stabiele verbinding eigenlijk belangrijker dan een razend snelle ik hoop dat mijn data er nog even door komt verbinding

[telskamp]

Kpn ziet voordeel in alles dat ontwikkelingen vertraagd want zolang er niet geinnoveerd hoeft te worden, hoeft er niet geinvesteerd te worden.
Hoe langer het huidige netwerk kunnen blijven verkopen voor de hoofdprijs hoe meer winst er gemaakt word. Glasvezel anyone?

[langestefan]

En ondertussen gaan we op de high tech campus Eindhoven lekker door met 5G usecases testen

[donar]

Ik vraag me af hoe over 10 jaar systemen als SpaceX Starlink en Amazon kuiper met 5G gaan concurreren... https://www.youtube.com/watch?v=giQ8xEWjnBs in het begin zullen er wel grotere antenne's nodig zijn... maarja dat was met gewone sat phones ook zo.

[derkas]

Nederland loopt wel achter als je het vergelijkt met andere landen. In de VS is op sommige steden 5G al beschikbaar en in Zwitserland ook. Hopelijk bieden ze dan standaard onbeperkt data aan anders heeft de snelheid niet veel nut.

[dutchnltweaker]

Tja maar weet wel dat dit niet echt 5G is, hun 5G wat ze daar aanbieden is onze 4G+.

Dus niet echt 5G.

[Reactie gewijzigd door dutchnltweaker op 3 augustus 2024 14:05]

[johnbetonschaar]

Dit is onjuist, Verizon rolt al geruime tijd 'echte 5G' op mm frequenties uit in de VS.

https://arstechnica.com/i...ow-sparse-the-network-is/

[hegenious]

Als je doelt op 5Ge in de VS, dat is gewoon 4g hoor, oftewel verlakkerij. Juist de VS lopen jaren achter met de ontwikkeling en uitrol van 5G. In de notificaties balk van je telefoon zie je dan 5Ge staan. Leuke gimmick van de providers, staat leuk in je balkje, maar het blijft gewoon 4G.
Bron: https://www.google.com/ur...UTua-gPYPwRsCZNw4&ampcf=1

[Keypunchie]

n de VS is op sommige steden 5G al beschikbaar

De uitrol gaat vrij moeizaam. https://www.pcmag.com/new...ities-dc-shows-the-most-p

Het grootste probleem met mmWave lijkt schalen te zijn. Zelfs in een afgebakende omgeving zoals een stadion lukt het slecht:
https://arstechnica.com/i...er-an-entire-nfl-stadium/

Op zich heeft Farwerck dan gelijk dat je misschien beter kunt wachten en van de lessen van anderen leren. In Nederland ga je denk ik zien dat mmWave een (rand)stedelijk dingetje wordt.

[CuBras]

Dat was ook al een argument toen 4G uitgerold werd. Iedereen riep dat de databundel groter moest worden omdat je meer verstookt.

Er zijn weinig grotere bundels bijgekomen dan wat er al bestond ten tijde van 3G.