Inleiding
Samengevat
Wooting maakte furore met zijn eerste toetsenbord met optomechanische switches en een analoge respons. Na een lang ontwikkeltraject heeft het Nederlandse bedrijf nu een toetsenbord met Hall-effect-switches uitgebracht. Dankzij magneten is de analoge respons preciezer en het actuatiebereik beslaat het volledige travelbereik. Elke toets is individueel instelbaar, zowel wat actie en licht, als actuatiepunt betreft. Daarmee is de Wooting two HE uniek in zijn soort en kan het toetsenbord normaal worden gebruikt, of in analoge modus. Daarbij verandert elke willekeurige toets in die van gamecontrollers, met volledig analoge respons. De bouwkwaliteit, zowel van de toetsenbordbehuizing als van de individuele switches, is zeer goed, en de switches mogen met recht 'Lekker' worden genoemd. Dit is een aanrader voor fervente gamers en liefhebbers van fijn tikkende toetsenborden.
De Nederlande toetsenbordfabrikant Wooting levert binnenkort zijn nieuwste toetsenbord, de Wooting two HE, uit. Dat wordt de massaproductievariant van de Wooting two Lekker Edition waarvan er slechts duizend werden geproduceerd. We konden het nieuwe mechanische toetsenbord alvast testen om te zien wat deze 'ramplank' uniek maakt. Daarbij zullen we ons natuurlijk vooral richten op de analoge switches die Wooting gebruikt. Dat zijn geen optomechanische switches meer, maar switches die dankzij de magie van magneten werken.
In het verleden maakte Wooting gebruik van de Flaretech-switches. Dat waren optische switches die dankzij infrarode ledjes en een lichtsensor een analoge input mogelijk maakten. Met de nieuwe Lekker-switch, die jaren in ontwikkeling is geweest, wordt zowel het actuatiebereik als de nauwkeurigheid en snelheid verbeterd. De Lekker-switches werken met magneten in de switch en een Hall-effectsensor eronder. Dat geeft de switches niet alleen de mogelijkheid volledig analoog te werken, maar geeft je ook de mogelijkheid alles van de switch zelf in te stellen, van actuatiepunt tot lay-out.
We ontvingen van Wooting het Wooting two HE-toetsenbord, dat voor de gelegenheid werd geleverd met een set losse abs-switches. Je kunt ook een setje pbt-switches meebestellen. Aangezien dit soort toetsenborden vaak wordt gekocht door liefhebbers van custom keycap-setjes kun je het keyboard ook zonder keycaps bestellen. Die laatste variant kost 175 euro, terwijl het toetsenbord met een setje abs-keycaps samen 185 euro kost. Voor de pbt-keycaps betaal je nog een tientje extra. Tijd om het toetsenbord eens onder de loep te nemen.
Het keyboard: uiterlijk
Wie de Wooting One, of de Wooting two, heeft gezien, zal niet zo gek veel verschil opmerken tussen de oudere toetsenborden en de Wooting two HE. De topplate is gemaakt van aluminium en de onderste schaal van abs-plastic. De aluminium plate is dun maar stevig en zit met vijftien schroeven aan de onderkant van de behuizing vast. Zo kun je eenvoudig de switches, die aan de plate zijn vastgeklikt, van het pcb lichten. Dat geeft je toegang tot het interieur, waarover zo direct meer.
Behalve met het Wooting-logo is de plate niet met overbodige zaken versierd. De onderrand loopt onder een flauwe hoek weg om niet in de weg te zitten voor je polsen. Hoewel het keyboard, zeker voor mechanische toetsenbordbegrippen, vrij laag is, kun je optioneel een wristrest kopen, al dan niet bij je bestelling. Die hoogte van het keyboard kun je uiteraard aanpassen met behulp van uitklappootjes. Ze verhogen de bovenrand van de Wooting van 25mm naar 40mm.
De uitklapvoetjes zijn voorzien van rubber strips om glijden te voorkomen. Aan de onderkant zitten acht van dergelijke strips, vier boven en vier onder. Daar gebruik je uiteraard alleen de onderste helft van als je de pootjes uitklapt. De onderkant heeft verder een type-sticker met model en serienummer en de USB-aansluiting. Wooting maakt gebruik van een afneembare kabel met USB-C-connector. Bij de Wooting two was dat een wat dunne gevlochten kabel, maar bij de two HE is de kabel een stuk dikker en voelt hij robuuster. De kabel kun je met in de onderkant aangebrachte kabelgootjes naar links, rechts, of recht naar achter laten lopen.
In de doos krijg je altijd een kaal keyboard, dus zonder keycaps. Daar heeft Wooting voor gekozen omwille van compatibiliteit. Zo kun je alle setjes keycaps die Wooting verkoopt, in diverse talen en met ANSI- of ISO-lay-out, meebestellen en op de stems van de switches prikken. Wootings eigen setjes bestaan uit abs- of pbt-keycaps. Die bestel je er voor één dan wel twee tientjes extra bij. Natuurlijk zijn er ook legio consumenten die dit soort keyboards koopt om er eigen sets keycaps op te zetten. De genoemde stems zijn standaard Cherry-compatible kruisjes. Niet iedereen zit per definitie te wachten op een ongewenst setje dat al op het keyboard zit, dus zo bespaar je niet alleen geld, maar ook het milieu.
Naast het toetsenbord zit een keycap-puller in de doos. Daarmee kun je makkelijk keycaps van de switches trekken. De vorige Wootings hadden een plastic keycap-puller waarmee je ook switches kunt verwijderen, maar de two HE heeft alleen een wire-keycap-puller. Als je de switches wil wisselen, zul je dus een switch-puller uit je eigen voorraad moeten vissen. Die switches zijn immers niet gesoldeerd op het pcb, net als de Flaretech-switches dat niet waren. Wooting levert vier reserve-switches mee, mocht er één stuk gaan. Verder vind je de al genoemde dikke gevlochten USB-kabel in de doos, samen met een transparante stofkap en een bedankkaartje.
De Lekker-switch
De Lekker-switch is een Hall-effect-switch die met een sensor op het pcb en een magneet in de stem van de switch werkt. Hoe dichter de magneet bij de sensor komt, hoe hoger de spanning die in de Hall-effectsensor wordt gemeten. In de video spreken we overigens over lagere spanning, maar de spanning is hoger naarmate het magneetveld sterker wordt. Op die manier kan de spanning die een sensor als output geeft als maat voor de nabijheid van een magneet worden gebruikt. In de Lekker-switch zit de magneet zoals gezegd in de stem, en de sensor geeft een hogere spanning naarmate de schakelaar dieper wordt ingedrukt. Dat gebeurt in 255 stapjes, wat een analoge respons van de toets-actuatie mogelijk maakt.:strip_exif()/i/2004642272.png?f=imagemedium)
Daarmee werkt de Lekker-switch fundamenteel anders dan een gewone Cherry-, Gateron- of vergelijkbare switch. Die hebben koperen bladen die in contact staan met het pcb van het toetsenbord. Bij het indrukken van een toets maken de koperen bladen contact en aangezien koper geleidt, wordt zo het circuit gesloten en een 'key press' gedetecteerd. Omdat het dunne koperen structuren zijn, kunnen ze een beetje natrillen en ongewenst geleiden. Dat wordt jitter genoemd en levert ruis of ongewilde toetsaanslagen op. Daarom hanteren controllers een zogeheten debounce van een paar milliseconden om dergelijke ongewenste registraties te filteren. Bovendien kunnen de koperen bladen oxideren of door andere oorzaken minder goed geleiden.
Dat is een van de redenen om uit te wijken naar optische switches, zoals de Flaretech-switches in de eerdere Wootings. Debounce is dan niet of nauwelijks nodig. Deze switches hebben echter een wat beperkt actuatiebereik van 1,5 tot 3,6mm en de proliferatie van optische switches van andere fabrikanten zal ongetwijfeld een rol hebben gespeeld in de wens van Wooting om betere en uniekere switches te ontwikkelen. Daarbij verliep de exclusiviteitsdeal van SteelSeries met Gateron voor de productie van Hall-effect-switches. Dat maakte de weg vrij om samen met Gateron een aangepaste dan wel verbeterde versie van de OmniPoint-switch te ontwikkelen. Eerder zou een andere fabrikant, Huano, de Lekker-switch produceren.
De Lekker-switch is misschien nog eenvoudiger qua bouw dan de Flaretech. De werking is in ieder geval makkelijker en robuuster. Waar optomechanische switches een zorgvuldig samenspel van ir-led, lichtreceptor, lenzen en een prisma moeten realiseren, is een Hall-effect-switch inherent veel eenvoudiger, robuuster en 'analoger' dan de optische switches.
:strip_exif()/i/2004642296.jpeg?f=imagenormal)
De switch-kant van de Lekker-switch bestaat uit een tweedelige behuizing die enkel de stem en een veer bevat. De stem, of plunger, zo je wil, is het groene onderdeel van de switch. Aan de bovenkant bestaat hij uit een kruis waarop je de keycaps drukt, en onderop zit het magneetje. Omdat er geen geleidende onderdelen in de switch zitten die onderdeel van het circuit moeten uitmaken, kun je de Lekker-switch zonder solderen vervangen. Wooting levert vier reserve-switches mee, mocht er een kapot gaan. Dat zou wel een tijdje moeten duren, omdat Hall-effect-switches juist dankzij het eenvoudige ontwerp extreem lang moeten meegaan. Wooting spreekt van honderd miljoen actuaties, al is er geen reden om aan te nemen dat dat een daadwerkelijke grens is.
Voor mensen die graag met veren - en daarmee met de actuatiekracht - spelen, hebben we een kleine waarschuwing. De veren in de Lekker-switch zijn afwijkend en kun je niet met aftermarket-veren uitwisselen. Dat betekent dat je de actuatiekracht niet kunt aanpassen, maar dat is natuurlijk grotendeels op te vangen door toetsen een dieper actuatiepunt te geven. Zo kun je bijvoorbeeld de spatiebalk lekker diep laten actueren en de alfanumerieke switches juist minder diep, voor een lekker (daar is 'ie weer) lichte aanslag. De switches zijn overigens wel te luben voor een soepeler beweging, mocht je dat willen. Zowel de switches als de stabilizers van het toetsenbord zijn fabriekshalve al ingevet.
Onder de motorkap
De Wooting two HE maakt gebruik van de Lekker-switch. Zoals we al aanhaalden, is de Lekker-switch ook gebruikt in de Wooting two Lekker Edition, die een beperkte oplage van duizend stuks had. Het keyboard telt, net als de andere fullsize-Wootings, 108 switches. Daarvan zijn 104 switches bestemd voor de standaard ANSI-lay-out, en vier om te switchen tussen de drie analoge en de reguliere digitale presets. Als je een ISO-lay-out koopt, heb je in totaal 109 switches.
De bovenste aluminium plate schroef je los met vijftien (Phillips-)schroefjes. De plate zit niet vast met tabjes of andere clips die stuk kunnen gaan, zodat je eenvoudig je keyboard kunt openen. Alle switches verwijder je met de plate, waardoor alleen het pcb overblijft in de bodem van de behuizing. Op het pcb tref je alle elektrische componenten op de onderzijde aan, waaronder de Hall-effect-sensors, de rgb-verlichting en de controllers. Het pcb zit weer met vijftien schroefjes vast in de behuizing, en aan de onderkant vind je een ontkoppelbare USB-C-connector.
Het pcb bevat niet alleen de Hall-effect-sensors, die door het Taiwanese mPower worden gemaakt, maar ook de smd-leds voor rgb-verlichting, de aanstuurlogica voor die leds en natuurlijk de keyboard-controller. Die is, net als bij de eerdere analoge toetsenborden van Wooting, opgedeeld in de microcontroller die de signalen verwerkt en doorstuurt aan de USB-poort, en multiplexers. De Wootin two HE heeft namelijk zeven multiplexers aan boord, die voor het daadwerkelijk uitlezen van de Lekker-switches verantwoordelijk zijn.
Wooting maakt geen gebruik van een traditionele matrix-structuur voor zijn switches. Bij de meeste (digitale) keyboards zijn alle switches aangesloten op een matrix van rijen en kolommen, waarbij de complete matrix gescand wordt op keypresses. Elke kolom wordt achter elkaar uitgelezen en als een rij en kolom contact maken, kan gedecodeerd worden welke toets werd ingedrukt. Wooting probeert elke toets afzonderlijk uit te lezen door elke schakelaar aan de microcontroller te verbinden. De gebruikte microcontroller, de Atmel XMega 128A4U-H, heeft natuurlijk geen 108 of 109 ingangen, dus worden multiplexers gebruikt, net als bij de voorganger.
De zeven multiplexers staan ieder met maximaal zestien switches in contact. Net als bij de Wooting two gebruikt Wooting voor de HE de HP4067-multiplexers. De controller heeft vier adc-ingangen, dus niet alle multiplexers kunnen gelijktijdig worden uitgelezen. Zo is er toch nog sprake van een vorm van scanning, hoewel het toetsenbord standaard een responstijd van 3,4ms heeft. Overigens is dat in 'Tachyon'-modus te verlagen naar 1,4ms. In dat geval worden extra's als rgb-verlichting uitgeschakeld om cpu-cycles te conserveren. Die leds worden aangestuurd door drie led-drivers van het type T4537; ook dit zijn dezelfde als bij de Wooting two.
Onder het pcb zit, anders dan bij de Wooting two, een foam-matje om het geluid van het toetsenbord wat te dempen. Dat matje is vier millimeter dik.
Testmethode en testveld
We leggen het toetsenbord uiteraard onder onze texture analyzer, die met grote precisie de kracht kan vastleggen die nodig is om een toets in te drukken. Daarbij hebben we de actuatiepunten op de standaard 1,2mm laten staan. De resultaten geven we weer in plattegronden van het toetsenbord met de krachten en actuatiepunten per toets. Wil je in een oogopslag kunnen zien hoe het toetsenbord zich tot concurrenten verhoudt, dan is dat lastig. We kunnen immers niet elke toets van alle afzonderlijke toetsenborden met elkaar vergelijken. We hebben daarom de standaarddeviatie en gemiddelde travel en kracht voor actuatie berekend. Die kunnen we wel eenvoudig in grafieken weergeven.
We hebben als vergelijkingsmateriaal enkele toetsenborden gekozen die in een vergelijkbare premium-prijsklasse van rond de tweehonderd euro zitten. Daarbij hebben we bovendien gekeken of ze te koop zijn. Veel alternatieven van Ducky, Leopold of Varmilo zijn niet makkelijk of snel verkrijgbaar. Daarnaast hebben we natuurlijk de Wooting One en Two, de met Flaretech-switches uitgeruste voorlopers van de HE, in de vergelijking opgenomen.
| Keyboard |
Wooting two HE |
Wooting two |
Wooting one |
SteelSeries Apex Pro |
Corsair K100 |
Corsair K95 |
| Formaat |
Fullsize
108/109 keys |
Fullsize
108/109 keys |
TLK
87/88 keys |
Fullsize
104 keys |
Fullsize
110 keys |
Fullsize
110 keys |
| Switch |
Lekker |
Flaretech |
Flaretech |
OmniPoint (61x)
Cherry Red (43x) |
OPX |
Cherry Speed Silver |
| Instelbare actuatie |
ja |
ja |
ja |
ja |
nee |
nee |
| Actuatiebereik |
0,1mm - 4mm |
1,5mm - 3,6mm |
1,5mm - 3,6mm |
0,4mm - 3,6mm |
1,0mm |
1,2mm |
| Analoog |
ja |
ja |
ja |
nee |
nee |
nee |
| Afmetingen |
460x150x39mm |
460x150x39mm |
369x161x41mm |
437x139x40mm |
470x166x38mm |
502x163x40mm |
| Gewicht |
950 gram |
950 gram |
800 gram |
970 gram |
1310 gram |
1400 gram |
| Aansluiting |
USB A-C |
USB A-C |
USB A-micro |
USB A (vast) |
USB A (vast) |
USB A (vast) |
| Prijs |
Vanaf 175 euro |
160 euro
(eol) |
155 euro
(eol)
|
€ 207,- |
€ 219,- |
Onbekend |
Verder kozen we de SteelSeries Apex Pro, het enige andere toetsenbord met Hall-effect-switches. Let wel, de Apex Pro gebruikt slechts voor 61 toetsen de OmniPoint-switch. De rest van de switches zijn Cherry Reds. Bovendien ondersteunt SteelSeries geen analoge input, maar de OmniPoint-switches zijn hebben wel individueel instelbare actuatiepunten. Het actuatiebereik van de switches is wat beperkter dan dat van de Lekker-switch. De Apex Pro heeft als extra's wel USB-passthrough en een oled-schermpje om instellingen on-the-fly aan te passen.
Van Corsair kozen we twee high-end toetsenborden. De K100 is uitgerust met optomechanische OPX-switches die volgens opgaaf een actuatiepunt van 1,0mm hebben. De door ons geteste K95 heeft MX Speed-switches en dus mechanische Cherry-switches aan boord. Uiteraard ontbreekt rgb op beide keyboards niet. De mogelijkheid om actuatiepunten in te stellen, is echter wel afwezig.
Testresultaten (vergelijking)
Zoals we aangaven, hebben we diverse key metrics in grafieken geprobeerd te vangen om vergelijking mogelijk te maken. We beginnen met de actuatiepunten.
Het standaardactuatiepunt van de Lekker-switch is geconfigureerd op 1,2mm en daar komen we ook keurig op uit. Kijkend naar de extreem kleine standaardeviatie heeft Wooting, of Gateron, een switch gemaakt die voorspelbaar werkt. Om de fabriekshalve ingestelde gemiddelde actuatieafstand in de grafieken weer te geven, hebben we de minimumactuatieafstand in de grafieken misbruikt. De eerste waarde in de grafiek is dus de opgegeven actuatieafstand, de tweede de daadwerkelijk gemeten gemiddelde actuatieafstand.
- Gemiddelde actuatie afstand
- Hoogste actuatie afstand
- Laagste actuatie afstand
- Stdev actuatie afstand
Alle geteste switches hebben een opgegeven actuatiekracht van 45cN, bijna equivalent aan 45 gram. In de praktijk is vrijwel elke toets wat lichter in te drukken, omdat ook de keycap een gewicht heeft en een beetje 'helpt' om de toets in te drukken. De Lekker-switch van Wooting en de OmniPoint-switch van de Apex Pro komen het dichtst in de buurt van de opgegeven waarde. Wel kan voor de Lekker-switch de standaardeviatie nog iets beter.
- Gemiddelde kracht vereist tijdens actuatie
- Stdev kracht vereist tijdens actuatie
- Laagste kracht vereist tijdens actuatie
Testresultaten: alle toetsen
Met de texture analyzer meten we elke toets afzonderlijk. Daarbij kunnen we de kracht loggen die nodig is om de toets in te drukken en hem afzetten tegen de travel. Dat doen we met een resolutie van micrometers voor de travel en millinewtons voor de gemeten kracht.
We kijken eerst naar de actuatiekracht per toets en de benodigde travel. Vervolgens vergelijken we die met de opgegeven specificaties. De Lekker-switch in de Wooting two HE zou een kracht van 45cN vergen en bij 1,2mm travel actueren. De gemiddelde travel komt inderdaad keurig op 1,2mm, al zit menig toets eerder op 1,3mm. Dat is voor dit toetsenbord natuurlijk vrij arbitrair en eenvoudig naar wens aan te passen. De modifiers als Ctrl en Alt lijken wat zwaarder dan de rest, terwijl je dankzij het extra gewicht van de grotere keycaps juist het tegenovergestelde verwacht. In de 'bottom out'-krachtmeting zit vrij weinig variatie en alle toetsen komen gemiddeld netjes op 4mm aan het eind van hun travel.
Digitale functionaliteit
De Lekker-switch maakt analoge registratie van de toetsen mogelijk en Wooting maakt daar gretig gebruik van. Om te beginnen is er, los van alle analoge opties, de default-modus om het toetsenbord in 'digitale' stand te gebruiken. Daarmee reageren de switches zoals je gewend bent van lineaire switches, en dit is ook de stand waarin we het toetsenbord hebben getest met de texture analyzer. Dat de Lekker-switches als reguliere lineaire switches fungeren, is overigens maar ten dele waar. Dankzij het inherent analoge karakter van de key press-detectie kun je namelijk configureren waar het actuatiepunt van de Lekker-switches zit.
Standaard zit dat actuatiepunt op 1,2mm, maar je kunt dat naar eigen wens aanpassen over vrijwel het volledig bereik van de switch. Alleen de eerste 0 tot 0,1mm kun je niet als actuatiepunt aangeven. Logisch, want zelfs als je 0,1mm kiest, is wat rammelen met je keyboard voldoende om toetsen willekeurig te actueren. Het gewicht van de keycaps is voldoende om de toetsen te actueren. Pas vanaf enkele tienden van een millimeter wordt het realistisch om het actuatiepunt in te stellen, voor een supersnelle respons. Het maximale actuatiepunt ligt op 4mm. Verder kun je niet, want meer travel is er natuurlijk niet.
:strip_exif()/i/2004642302.jpeg?f=imagenormal)
In de digitale stand zijn nog twee opties beschikbaar: Rapid Trigger en Tachyon-modus. Die eerste is een optie om zeer snel een toets steeds opnieuw in te drukken. Normaal moet je een switch indrukken tot het actuatiepunt en omhoog laten komen tot het reset-punt. Bij de Lekker-switch zijn beide dynamisch. Als je Rapid Trigger activeert, kun je een toets activeren, hem een klein beetje omhoog laten komen voor een reset, verder indrukken voor een nieuwe actuatie, weer een beetje omhoog laten komen voor een reset, etc. Daarbij kun je het volledige travel-bereik benutten en zit je niet vast aan vaste actuatie- of reset-punten. De gevoeligheid van Rapid Trigger, dus hoe ver je de toets omhoog moet laten komen voor een reset en weer moet indrukken voor een nieuwe actuatie, is instelbaar, maar staat standaard op 1mm. Snel schieten of spammen is daarmee makkelijker.
De Tachyon-modus laat de inputlag verkorten. De standaardlatency voor de Wooting two HE bedraagt ongeveer 3,4ms, wat al behoorlijk rap is voor een toetsenbord. Denk bijvoorbeeld maar aan de debounce van van enkele milliseconden voor gewone mechanische switches. Met Tachyon-modus worden onnodige features als rgb-verlichting uitgeschakeld en kan de microcontroller sneller inputs verwerken. De latency daalt dan naar 1,4ms. Bij een 60%-keyboard, waar Wooting aan werkt, zou dit minder dan 1ms worden, omdat dan niet tussen de zeven multiplexers hoeft te worden geschakeld. Dan zijn alle switches direct via vier multiplexers op de controller aangesloten.
In de Wootility heb je nog twee andere tabbladen, die overigens niet aan de digitale modus zijn voorbehouden. Dat zijn Colour en Remap. Met die eerste optie kun je logischerwijs de kleuren van de rgb-verlichting naar wens aanpassen en met de tweede optie de mapping of keybindings aanpassen. De verlichting kun je per toets aanpassen, zowel qua intensiteit als qua kleur. Je kunt uit diverse presets kiezen, maar ook elke toets handmatig een hex-waarde geven. Zowel de actieve als idle-helderheid zijn aan te passen. Met Remap kun je via drag-and-drop keybindings aanpassen, of uit presets als Dvorak- of Colemak-indeling kiezen. Naast de gebruikelijke alfanumerieke keys en modifiers kun je ook allerlei extra's, zoals slaapstand, media-bediening en shortcuts instellen. Uiteraard kun je ook meerdere functie-layers instellen.
Analoge functionaliteit
Op het keyboard, boven de numpad, vind je vier extra knoppen. Daarmee selecteer je de profielen A1, A2 A3 en Mode. Die laatste is de hiervoor besproken 'digitale' modus en met A1 tot A3 selecteer je drie analoge settings. Behalve de drie tabbladen die je bij de digitale modus had - Colour, Performance en Remap - kun je bij de analoge opties ook Gamepad-mappings aanmaken in een apart tabblad en de Gamepad Response finetunen.
Je kunt dankzij de analoge respons van het toetsenbord een gamepad emuleren met de indeling die je prettig vindt. Daarbij heb je de keus uit een Xbox Controller-compatible modus of een Legacy-modus. Bovendien kun je instellen of je nog steeds keyboard-code wil meesturen met je gamepad-mappings, of enkel de gamepad-inputs naar je pc stuurt. Zo zou je maximale compatibiliteit met games moeten hebben, al werkt niet alles altijd vlekkeloos.
De Wooting-community heeft in de Wootabase een database met profielen aangelegd met keyboard-instellingen voor specifieke games. Het aantal profielen specifiek voor de Lekker-toetsenborden is vanzelfsprekend nog klein, maar het zal ongetwijfeld groeien. Wooting heeft zelf ook uitgebreide documentatie online staan voor hulp met gameprofielen, en anders is er nog een Discord.
Een van de extra's die je kunt instellen op de gamepad-keys is de Gamepad Response. Daarmee kun je de responscurve van je switches aanpassen om hun gedrag aan het spel of aan je speelstijl aan te passen. Standaard hebben de Lekker-switches een lineaire responscurve, dus de analoge respons wordt sterker naarmate je de toets verder indrukt. Je kunt ook voor andere curves kiezen, bijvoorbeeld eerst langzaam oplopend en daarna snel oplopend. Met een ingebouwde Gamepad Tester kun je controleren of de toetsen het gewenste gedrag vertonen.
Ten slotte is er de DKS-modus. Dat staat voor Dynamic KeyStroke en daarmee kun je meerdere keybindings aan een enkele toetsaanslag koppelen. Uiteraard is dat primair voor gaming belangrijk. Zo kun je eenvoudig macro's op een enkele toets programmeren, maar nog wel controle hebben over welke subonderdelen van een macro worden uitgevoerd. Je kunt bijvoorbeeld actie A op het actuatiepunt, actie B op bottom-out, actie C tussen bottom-out en het actuatiepunt, en actie D weer op het actuatiepunt programmeren. Daarbij ben je niet afhankelijk van extra software of clouds, maar worden alle instellingen op je toetsenbord opgeslagen.
Het testen van dit soort features laten we graag over aan echte gamers. Persoonlijke noot: ik ben niet genoeg die-hard gamer om dit soort functies op waarde te schatten en kan ze daarom ook niet beoordelen. Het enige dat ik hierover kan zeggen, is dat de analoge respons zichtbaar is met de in Wootility ingebouwde visualisaties. Het instellen is even wennen en op dit punt mag Wootility nog wel wat meer duidelijkheid verschaffen. De uitleg op Wootings website is geen overbodige luxe. Daar lees je ook dat je DKS kunt gebruiken om bijvoorbeeld capslock te herprogrammeren naar shift, al kun je dat ook via de Remap-optie doen.
Conclusie
Het heeft even mogen duren, en er is het nodige water door de Rijn gestroomd, maar eindelijk heeft Wooting toetsenborden met Lekker-switch beschikbaar gemaakt. Sinds de aankondiging, en blogposts op de Wooting-site, is onder meer de fabrikant van de switches gewijzigd. Voorheen zou Huano de switches maken, maar voor de massaproductie is dat Gateron geworden. Ook is Steelseries in de tussentijd met een switch en toetsenbord op basis van het Hall-effect gekomen. Dat Apex Pro-keyboard met OmniPoint-switches heeft op diverse vlakken, zoals het aantal Hall-effect-switches, analoge ondersteuning en travel, het nakijken.
De bouwkwaliteit van de Wooting two HE is dik in orde. Ja, de onderkant is van kunststof en niet een cnc'ed aluminium body, maar daarmee zou de prijs nog veel hoger dan de huidige 175 euro uitkomen. De plate bovenop is van aluminium om het keyboard vrij licht te houden, maar die combinatie geeft wel ietwat flex als je het toetsenbord tordeert. Bij normaal gebruik moet je echter wel bizar hard op je toetsen leunen om ook dan flex te zien. Het aluminium is voor bijna iedereen stijf genoeg.
De levensduur van de Lekker-switch is uiteraard niet te testen, maar gezien het een contactloze techniek is, zal de opgegeven honderd miljoen actuaties eerder onderschat dan overschat zijn. Als we naar de testresultaten kijken, is de Lekker-switch zeer consistent wat actuatie en kracht betreft. Een periodieke zelfkalibratie moet dat ook over lange tijd garanderen. De switches voelen bijzonder soepel, zonder 'scratchy' actuatie en doen hun naam eer aan. De Wootility-software is uitgebreid en goed doordacht, en details als reserve-switches, een mooie, dikke USB C-kabel en een stofdeksel maken de Wooting two HE tot een mooi, compleet pakket.
De analoge functionaliteit zal niet voor alle games werken of even handig zijn, maar de optie om van elke toets het actuatiepunt in te stellen en de kwaliteit van de switches maken van dit toetsenbord een aanrader. Die-hard gamers zullen bovendien wellicht van unieke features als DKS, Rapid Fire en de Tachyon-modus profiteren, maar iedereen kan van een soepele, instelbare actuatie profiteren. We zouden wel serieus overwegen een knapper setje keycaps dan de goedkoopste abs-optie te kopen. De pbt-set van slechts 20 euro bovenop het kale toetsenbord is dan een interessante optie. Al met al is de Wooting two HE een aanrader, en een verdiende winnaar van de Exellent-award.
:fill(white):strip_exif()/i/2003971252.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2004642264.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004642266.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004642268.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004642296.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004642284.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004642286.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004642288.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004642290.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004642292.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004642294.jpeg?f=imagegallery)
/i/2004642250.png?f=imagegallery)
/i/2004642246.png?f=imagegallery)
/i/2004642254.png?f=imagegallery)
/i/2004642248.png?f=imagegallery)
/i/2004642244.png?f=imagegallery)
/i/2004642252.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004646442.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004646440.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004646438.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004646428.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004646430.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004646432.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2003971252.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2003417882.jpeg?f=thumbmedium)
/i/2007082382.png?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006011212.jpeg?f=fpa_thumb)
/u/708158/crop610d71905e1d5_cropped.png?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005713232.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2000971527.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/1335857426.jpeg?f=fpa)
/u/28892/flo.png?f=community){kind=small}
/u/628872/crop59d35f22e005c_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/247151/moppersmurf-60px.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/475399/crop5e11cf2874827_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/342375/crop5e13205150e40_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/525304/crop6179b11a85a58_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/155080/ViceCityFan.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/68059/Spa%25202008%2520avatar.jpg?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/569349/crop5e0e16c298f4c_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/675518/crop5fb158034f4a8_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/923431/crop5f2bbdc696400_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/501261/crop5fbd95facbc24_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/107495/godzilla%252060x60.png?f=community){kind=small}
/u/800921/crop609448af007dc_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/187763/crop60f56b0420357.jpg?f=community){kind=small}
/u/270805/crop65324d247d6be_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/120134/Cucco.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1295238/crop5f0b45d954bb4_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/781801/crop60ae6b20819af_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/5677/crop60a67856c31dd_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/274331/fireball_icon.jpg?f=community){kind=icon}
/u/322053/wit.png?f=community){kind=small}