Inleiding
Samengevat
De Bravia XR A90J is het nieuwe oledtopmodel van Sony. Hij is erg strak vormgegeven en wordt geleverd met een luxe afgewerkte afstandsbediening die is voorzien van toetsverlichting voor in het donker. Het oledpaneel is voorzien van een aluminiumfolie aan de achterkant om de warmte te verspreiden. Hierdoor kan het kortstondig een hoge piekhelderheid weergeven. Het geluid klinkt goed en doordat het oledpaneel in trilling wordt gebracht, komt het geluid daadwerkelijk uit het scherm.
Als je op zoek bent naar een oledtelevisie, kun je terecht bij alle grote televisiemerken behalve Samsung. Alle oledtelevisies maken gebruik van panelen met rgbw-pixels die worden ingekocht bij LG Display. Ook de tv uit deze review, de Sony A90J, heeft een LG-scherm aan boord. Toch onderscheidt dit model zich van andere oledtelevisies doordat Sony enkele modificaties aan de achterkant van het beeldpaneel heeft aangebracht. Zo heeft Sony een aluminiumfolie op het scherm geplakt, waardoor de warmte beter wordt verspreid en er een hogere maximale helderheid mogelijk is.
Sinds de introductie van de A1 vier jaar geleden maakt Sony oledmodellen waarbij het geluid uit het scherm komt. Ook dit nieuwe topmodel is weer voorzien van spreekspoelen die achter op het oledpaneel zijn gelijmd, waarmee het scherm in trilling wordt gebracht en waardoor het beeldpaneel zelf dus geluid opwekt. Dit keer is gebruikgemaakt van twee spreekpoelen met per kanaal een andere grootte. Ze zijn concentrisch gemonteerd en vormen zo midden- en hogetonendrivers die geluid vanuit hetzelfde punt uitstralen. De lage tonen worden weergegeven door twee woofers die achter op de tv zijn geplaatst.
:strip_exif()/i/2004271784.jpeg?f=imagearticlefull)
De grootste versie van de A90J, met een schermdiagonaal van maar liefst 83", heeft zelfs vier woofers achterop. Deze tv stond op het moment van schrijven voor zo'n 11.000 euro in de Pricewatch. Voor de minderbedeelden onder ons en voor mensen die simpelweg niet zo'n grote tv willen hebben, is er ook een 65"-versie te koop voor zo'n 3700 euro op het moment van schrijven. De kleinste maat, de versie die we in deze review bekijken, heeft een 55"-beelpaneel en moet een nog altijd stevig bedrag van zo'n 2800 euro opbrengen. Er is dus geen 77"-versie en dat is, gezien de grote stap in prijs van de 65"- naar de 83"-versie, wat ons betreft een groot gemis.
Het smart gedeelte draait op Android TV 10 van Google. Hierdoor is ook de Google Assistent beschikbaar. Daar kun je tegen praten via de microfoon in de afstandsbediening, die is voorzien van toetsverlichting in het donker, of via microfoons die in het toestel zelf zitten. Zo kun je de tv dus zonder remote toch op afstand gebruiken. Als je liever niet hebt dat de microfoons van Google je huis afluisteren, kun je ze met een fysieke schakelaar uitzetten. Als extraatje krijg je van Sony bij deze tv een tweejarig abonnement cadeau op streamingdienst Bravia Core.
Uiterlijk en aansluitingen
De vormgeving van de A90J is, zoals we van Sony gewend zijn, strak en minimalistisch. Aan de voorkant van de tv valt er, op het scherm, na niet veel te zien. De randen rond het scherm zijn erg smal en de donkere metalen rand rond de behuizing is minder dan een millimeter dik, waardoor hij vanaf een normale kijkafstand nauwelijks nog te zien is. Alleen de rand onder het scherm kon wat minder smal worden gemaakt, omdat daarin de aansluitingen van het oledpaneel zijn ondergebracht.
Onder het scherm zit een donkere strip waarop aan de linkerkant een klein Sony-logo is aangebracht. Het logo is grijs, waardoor het niet al te veel in het oog springt en zo geen afbreuk doet aan het strakke ontwerp. Ook zijn in deze strip twee kleine, onopvallende gaatjes gemaakt waarachter twee, uitschakelbare, microfoons voor spraakbediening zijn geplaatst.
De voeten kunnen op twee manieren worden bevestigd aan de televisie. Normaal worden ze aan weerskanten naast het toestel geplaatst, waardoor de onderkant van het beeldscherm op het tv-meubel rust. Als je gebruik wil maken van een soundbar, kun je de poten ook onder de tv plaatsen, waardoor onder het scherm ruimte daarvoor ontstaat. Bij de 83"-versie zijn de poten nog op een derde manier aan de behuizing te bevestigen. Als je de A90J op een meubel wil plaatsten dat minder breed is dan de tv, kun je de voeten ook dichter naar het midden bevestigen.
Aansluitingen
Alle aansluitingen zijn netjes weggewerkt achter afneembare klepjes aan de achterkant. Ze zijn allemaal onder een hoek van negentig graden geplaatst, zodat de tv strak tegen een muur opgehangen kan worden. Ook handig bij muurmontage is het afneembare netsnoer, dat je eenvoudig kunt vervangen als het meegeleverde, twee meter lange exemplaar niet lang genoeg is.
Aan de zijkant zit bovenaan een aansluiting voor de centerluidsprekeruitgang van een AV-receiver. Hiermee kun je de schermluidsprekers van de A90J inzetten als centerspeaker in een surroundset-up. Daaronder treffen we een CI+-slot en twee 3,5mm-aansluitingen. De bovenste is bedoeld om, door middel van een break-outkabeltje, composietvideo en analoge audio de tv in te krijgen. Ook kun je deze aansluiting gebruiken om het signaal van de centerspeaker van je AV-receiver, maar dan op lijnniveau, naar de schermluidsprekers te sturen. Daaronder zitten twee USB-aansluitingen en een HDMI-ingang. Ook zit hier de schakelaar waarmee de ingebouwde microfoons kunnen worden uitgeschakeld.
Aan de onderkant zitten van links naar rechts een antenneaansluiting voor Digitenne of kabel en twee aansluitingen voor een satellietschotel. Daarnaast zitten een netwerkaansluiting en een optische, digitale Toslink-audio-ingang. Daar weer naast vinden we drie HDMI-ingangen, waarvan er twee 2.1-aansluitingen zijn, waarover 4k-beelden met 120fps kunnen worden aangevoerd. Een van de 2.1-aansluitingen is voorzien van een (enhanced) audio return channel, waarmee geluid naar een audiosysteem kan worden uitgestuurd. Uiterst rechts zit een USB-aansluiting voor een harde schijf of ssd, waarmee kan worden opgenomen.
Android TV en afstandsbediening
De high-end modellen van Sony draaien sinds jaar en dag op Android TV van Google, waardoor er zeer veel apps beschikbaar zijn. Dit jaar zijn we bij versie 10 aangeland en dat betekent dat er een nieuwe interface is. Het homescreen ziet er hetzelfde uit als dat van de Chromecast met Google TV en biedt ook dezelfde functionaliteit. Hiermee is Android TV dus stilletjes hernoemd naar Google TV.
:strip_exif()/i/2004297250.jpeg?f=imagenormal)
Hoewel de interface dus is vernieuwd, is de hardware waarop het smart gedeelte draait, niet vernieuwd. De A90J heeft namelijk de mt5895-soc van MediaTek, die we vorig jaar ook al zagen. Deze is voorzien van vier Arm Cortex-A73 cpu-cores die op maximaal 1,8GHz draaien. Er zijn 3GB ram en 16GB flashopslag, waarvan slechts 2,5GB beschikbaar is om je eigen apps te installeren.
:strip_exif()/i/2004297252.jpeg?f=imagenormal)
De Mali-G52-gpu is prima in staat om 4k-beelden te renderen, maar helaas draait de interface nog altijd op een resolutie van 1920x1080 pixels. Het blijft ons verbazen dat, hoewel we al vele jaren 4k-televisies hebben, de interface nog altijd niet in 4k wordt gerenderd. Dat heeft ongetwijfeld te maken met de relatief goedkope soc die wordt gebruikt. Hoewel de interface er prima op draait, vinden we dat er best een high-end soc in zo'n dure tv had mogen zitten.
:strip_exif()/i/2004297254.jpeg?f=imagenormal)
Voor de door ons geteste softwareversie (QTG3.200305.006.S33) hebben we een verbeterpuntje. Elke keer als we iets aan de beeldinstellingen veranderden, kregen we een melding in beeld die ons vertelde dat dit gevolgen kon hebben voor het energiegebruik. We vinden het een goede zaak dat de gebruiker wordt geïnformeerd over het verbruik, maar na een paar keer begint de melding toch echt te irriteren. Desalniettemin vinden we het een prettig besturingssysteem, dat vlot werkt en bovendien mooi is vormgegeven.
Afstandsbediening
De meegeleverde afstandsbediening heeft een prettig knopgevoel en ligt fijn in de hand dankzij afgeronde hoeken aan de achterkant. Het plastic aan de achterkant is voorzien van een structuur voor extra grip. De bovenkant is afgewerkt met geborsteld metaal, waardoor het geheel er net wat luxer uitziet en wat luxer aanvoelt. Ook de ingebouwde toetsverlichting, die in het donker vanzelf aangaat als je de remote oppakt, draagt bij aan het gevoel van luxe.
Hij is voorzien van vier gesponsorde toetsen voor YouTube, Netflix, Disney+ en Prime Video. We hebben geen idee hoeveel Sony ontvangt voor het plaatsen van deze knoppen, maar het komt toch een beetje raar op ons over dat er geld bijverdiend moet worden aan een duur topmodel. Een paar zelf te programmeren toetsen zouden een stuk klantvriendelijker zijn.
De afstandsbediening heeft, net als de tv zelf, een microfoon voor spraakopdrachten, maar deze werkt alleen als je de daarvoor bestemde knop indrukt. Dat werkt prettig omdat de microfoon dus alleen aangaat als jij dat wilt. De microfoons in de tv zelf activeren de spraakassistent van Google af en toe onbedoeld als je iets zegt dat te veel op 'Hey Google' lijkt. Hoewel het best handig kan zijn om de tv zonder afstandsbediening uit te kunnen zetten, hadden de microfoons in de tv wat ons betreft achterwege kunnen blijven.
Energiegebruik en geluid
Per 1 maart van dit jaar zijn er nieuwe energielabels voor televisies en andere huishoudelijke apparaten, zoals koelkasten en stofzuigers. Om de fabrikanten aan te moedigen om almaar zuiniger apparaten te ontwerpen, zijn de regels flink aangescherpt. /i/2004301380.png?f=imagenormal)
Dit heeft tot gevolg dat zo goed als alle televisies dit jaar energielabel G dragen. Daarmee is het energielabel op dit moment een minder handig hulpmiddel om een energiezuinige televisie uit te kiezen. Als het goed is, komt daar in de toekomst verandering in, als het verbruik van televisies verder is teruggedrongen. Meer over dit onderwerp lees je in dit artikel.
Ook Sony's A90J draagt dus energielabel G, maar ondanks de rode kleur op het label verbruikt dit model niet significant meer dan andere televisies met dezelfde beeldmaat. Ons 55"-testmodel verbruikt in de standaardmodus zo'n 134W gemiddeld, waarbij het scherm ongeveer 269cd/m² aan helderheid produceert. Als we het scherm afstellen op 250cd/m², zakt het verbruik naar 129W. Bij 120cd/m², een helderheid die 's avonds bij weinig omgevingslicht nog een goed beeld oplevert, daalt het gemiddelde opgenomen vermogen naar 90W. Als je de A90J in de bioscoopmodus zet, de stand waarbij je de beste beeldkwaliteit krijgt te zien, loopt het verbruik op naar gemiddeld 145W, waarbij het scherm een helderheid van 253cd/m² heeft. De A90J is voorzien van een omgevingslichtsensor waarmee je de helderheid van het scherm automatisch aan het omgevingslicht kunt laten aanpassen. Zo krijg je altijd een prima beeld en gebruikt de tv niet onnodig veel energie.
Geluid
De A90J is voorzien van een uniek audiosysteem waarbij het geluid daadwerkelijk uit het scherm komt. Achter het scherm zitten twee actuators, met twee spreekspoelen elk, die het oledpaneel in trilling brengen. Ten opzichte van de vorige uitvoering van Sony's Acoustic Surface-audiosysteem is de vorm veranderd. De spoelen zijn nu rond in plaats van elliptisch en er zijn aparte spoelen voor de hoge- en middentonen gekomen. De twee schermkanalen hebben een maximaal vermogen van 20W per stuk, en de lage tonen komen uit twee woofers van 10W per stuk, aan de achterkant. Het totale vermogen komt dus uit op 60W.
Als je de grootste schermmaat van 83" koopt, zijn er zelfs vier woofers aan de achterkant aanwezig, voor een totaalvermogen van 80W. Het geluid van de A90J klinkt erg goed en het feit dat stemmen bij films en series daadwerkelijk uit de mond van de acteurs lijken te komen, biedt echt meerwaarde. Ook de mogelijkheid om de schermluidsprekers in te zetten als centerspeaker bij een een AV-receiver met losse luidsprekers, vinden we een waardevolle toevoeging.
Het geluid klinkt mooi ruimtelijk, maar de plaatsing van het geluid wordt duidelijk minder goed als je niet recht voor de tv zit. Dit geldt natuurlijk voor alle televisies, maar bij Sony's Acoustic Surface Audio speelt dit probleem wat meer dan bij normale luidsprekers. Verder blijft het audiosysteem zelfs op het maximale volume goed klinken en zijn bovendien de lage tonen goed vertegenwoordigd. Er is ondersteuning voor Dolby Atmos en DTS-audio. Vooral die laatste codec wil nog weleens ontbreken op concurrerende, recente modellen van onder andere Samsung, LG en Panasonic.
Er valt veel te tweaken aan het geluid. Zo is er een 7-bandequalizer en kun je het geluid laten klinken alsof je een 5.1-surroundopstelling hebt. Daarbij kun je kiezen of je dit alleen wilt bij bronnen met surroundgeluid of dat je ook stereogeluid wilt laten opschalen. Over het algemeen zijn we niet erg te spreken over nepsurroundgeluid en de implementatie van Sony maakt evenmin veel indruk.
Ook de mogelijkheid om het geluid aan de akoestiek van je kamer te laten aanpassen, door middel van metingen via de microfoon in de afstandsbediening, vinden we een nutteloze gimmick. Deze feature zit al een aantal jaren op LG-televisies en net als op die televisies klink het geluid na de 'kalibratie' anders, maar zeker niet beter. De mogelijkheid om dialoog duidelijker verstaanbaar te maken, door de middentonen te versterken, werkt wel prima en maakt stemmen beter verstaanbaar zonder dat daarvoor het volume omhoog hoeft.
Gaming en chroma subsampling
De A90J heeft twee HDMI 2.1-poorten, waardoor het mogelijk is om 4k-beelden met een maximale framerate van 120fps weer te geven. Ideaal dus als je over een PS5, Xbox Series X/S of game-pc met een recente videokaart beschikt. Ook schakelt de tv automatisch over naar de gamemodus dankzij de HDMI 2.1-feature Auto Low Latency Mode. Toch blijft er voor gamers nog wat te wensen over, want Variable Refresh Rate wordt nog niet ondersteund. Sony belooft dat deze feature bij een toekomstige firmware-update wordt toegevoegd, maar wanneer dit zal zijn, weten we nog niet.
:strip_exif()/i/2004308046.jpeg?f=imagenormal)
We hebben de tijd die de tv erover doet om gamebeelden daadwerkelijk weer te geven, oftewel de inputlag, gemeten met een Leo Bodnar-lagtester met zowel 1080p60- als 2160p60-beelden. In beide gevallen is de inputlag 16ms. Ook bij het weergeven van hdr blijft die gelijk. Bij 60fps duurt elk beeldje 16,7ms en dus loopt het beeld bijna een frame achter. Dat is een prima inputlag, waarmee het plezierig gamen is. De wat inputlag betreft beste televisie's van dit moment zitten rond 10ms vertraging.
Chroma subsampling
Het verwerken van uhd-beelden kost veel bandbreedte en rekenkracht. Een enkel beeldje heeft meer dan acht miljoen pixels en als je er ook nog eens 60 of zelfs 120 per seconde moet afhandelen, loopt de benodigde bandbreedte hard op. De meeste televisies proberen de beeldverwerkingschips wat te ontlasten door bij het weergeven van 2160p-beelden chroma subsampling toe te passen op het binnenkomende signaal. Hierbij wordt kleurresolutie opgeofferd, maar doordat de resolutie van het helderheidssignaal behouden blijft, valt het bij de meeste natuurlijke beelden niet op.
Omdat alle codecs die voor de distributie van video worden gebruikt, ook gebruikmaken van chroma subsampling, heb je er geen last van bij het kijken naar video. Als je echter naar computerbeelden van een pc of gameconsole kijkt, levert het een duidelijke vermindering van de beeldkwaliteit op. Hier kun je wat aan doen door in het instellingenmenu te navigeren naar Zenders & Ingangen > Externe ingangen > Indeling HDMI-signaal. Daar kun kiezen je voor 4:4:4, waarna de A90J de beelden zonder verlies van kleurinformatie zal weergeven.
Beeldeigenschappen
Ten opzichte van televisies met een lcd-paneel hebben oledtelevisies een aantal belangrijke voordelen. Zo zijn de kijkhoeken veel beter en dat is goed terug te zien op de foto's op deze pagina. Hiervan is de linkerfoto steeds recht van voren genomen, en de rechter is, met dezelfde belichting, onder een hoek van 45 graden genomen.
Bij een lcd krijg je, als je niet recht voor de tv zit, een duidelijk minder mooi beeld te zien, maar bij de A90J is het beeld onder een hoek nagenoeg net zo goed als recht van voren. De kleuren zijn, als je onder een hoek kijkt, nog net zo verzadigd en het contrast is nog net zo hoog als recht van voren.
Ook is het bij tv's met een lcd een flinke uitdaging om het licht van de backlight mooi uniform over het scherm te verdelen, waardoor er vaak duidelijk lichtere en donkere plekken in beeld te zien zijn.
Oledschermen hebben geen backlight, maar zelf oplichtende pixels, waardoor het scherm veel uniformer is wat helderheid betreft. De foto's die van een volledig wit scherm zijn gemaakt, zijn belicht voor middengrijs om zo verschillen in helderheid beter zichtbaar te maken. De verschillen die je op de foto's ziet, vallen met je eigen ogen dus minder op. Ook loopt de helderheid van het beeld onder een hoek duidelijk minder terug dan bij een lcd.
Doordat de individuele pixels bij oledschermen volledig uitgeschakeld kunnen worden, is de zwartweergave simpelweg perfect. Hierdoor is het locale contrast veel groter dan bij alle lcd-tv's en dat levert, bij dezelfde resolutie, simpelweg scherpere beelden op. Dat is goed te zien aan de witte letters op een zwarte achtergrond; geen enkele lcd kan zulke grote overgangen tussen wit en zwart weergeven.
Beeldverwerking
Volgens de marketing van Sony is de A90J voorzien van de Cognitive Processor XR™, die 'meerdere beeldelementen samen met focuspunten vanuit verschillende invalshoeken analyseert, waarmee een menselijk perspectief wordt gecreëerd'. Ook kan de beeldverwerking 'de honderdduizenden verschillende elementen van één beeld in een fractie van een seconde analyseren, net als onze hersenen'. We hebben geen flauw idee wat hiermee wordt bedoeld, maar dat was wellicht ook de opzet van de marketeers.
Het komt er in ieder geval op neer dat de beelden die de tv weergeeft, door middel van kunstmatige intelligentie worden verbeterd. Een verhaal dat we tegenwoordig bij bijna elke televisiefabrikant te horen krijgen en waarmee we het op voorhand oneens zijn. Als je namelijk naar beeldmateriaal van goede kwaliteit kijkt, hoeft er helemaal niets te worden verbeterd. Sterker nog, als je dingen aan het beeld gaat veranderen, doe je afbreuk aan de intentie van de makers ervan. Als de beelden immers kleurrijker, contrastrijker, scherper enzovoort hadden moeten zijn, dan hadden de makers ze wel zo afgeleverd.
:strip_exif()/i/2004308054.jpeg?f=imagenormal)
Liever schakel je dus alle beeldverbeteraars uit en gebruik je ze alleen als je naar beeldmateriaal van slechte kwaliteit kijkt, zodat er daadwerkelijk iets te verbeteren valt. Als je bijvoorbeeld naar digitale video van lage kwaliteit kijkt waarbij er colour banding te zien is, kan de A90J deze doeltreffend verwijderen met de functie 'Vloeiende gradatie'. Beelden met een te hoog zwartniveau, van bijvoorbeeld oude videobanden, kun je er een stuk mooier uit laten zien met 'Zwart aanpassen'.
Met 'Realiteits Creation' moet je het detail in beeld kunnen verbeteren. Ondanks de marketingverhalen over artificiële intelligentie is deze functie niet in staat om details in beeld te toveren die niet al in het signaal aanwezig waren. Naar ons idee behelst deze feature niet veel meer dan het toepassen van sharpening. De twee ruisfilters kunnen slecht beeldmateriaal er een stuk beter uit laten zien. De ene is bedoeld voor willekeurige ruis, zoals filmkorrel, en de andere is bedoeld om compressieartefacten tegen te gaan. Pas ze vooral niet toe op goed beeldmateriaal, want dan gaat er scherpte in beeld verloren.
:strip_exif()/i/2004308056.jpeg?f=imagenormal)
Sony's 'Motionflow' is een beeldinterpolatiealgoritme dat beweging in beeld er soepeler uit kan laten zien door tussenliggende beelden te berekenen en dus effectief de framerate te verhogen. Dit soort algoritmen veroorzaken altijd artefacten in beeld bij wat complexere beelden, waardoor we er liever geen gebruik van maken. Toch bewijst deze functie haar nut bij het bekijken van (sport)beelden met veel beweging. Je kunt namelijk, door de stand 'Gebruiker' te kiezen, black frame insertion aanzetten, waardoor beweging scherper wordt weergegeven. Normaal gesproken levert dit een donkerder beeld op en zie je het beeld duidelijk knipperen. Door niet het hele beeld zwart te maken, maar zwarte balken van boven naar beneden te laten scannen, zie je het beeld echter niet knipperen en neemt alleen de helderheid een beetje af. In de hoogste stand worden volledige, zwarte beelden toegevoegd, waardoor wel duidelijk een knippering is waar te nemen. Beweging wordt in deze stand het scherpst weergegeven.
Metingen en hdr
Als het gaat om de impact die een scherm maakt, is de grootte misschien wel de belangrijkste eigenschap. De afmetingen worden over het algemeen echter niet gezien als graadmeter voor de beeldkwaliteit. Het contrast wordt dat wel en daarmee is dat de belangrijkste indicator voor de beeldkwaliteit. Het globale contrast is verantwoordelijk voor de punch van het beeld en het lokale contrast is, veel meer nog dan de resolutie, bepalend voor de ervaren scherpte. Dit is ook de reden waarom verscherpingsalgoritmen meestal het lokale contrast verhogen en niet het aantal pixels vergroten.
Van alle beschikbare schermtechnieken die bij hedendaagse televisies worden gebruikt, levert oled veruit het beste contrast op. Doordat de individuele (sub)pixels volledig kunnen worden uitgeschakeld, is de zwartweergave perfect en dat levert een oneindig hoge contrastverhouding op. Daardoor is de ervaren beeldkwaliteit de best mogelijke van dit moment. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat dit alleen geldt als je in een verduisterde kamer kijkt, want reflecties in beeld verstoren het zwartniveau en daarmee het contrast. In een kamer met veel omgevingslicht is een felle lcd dus een betere keuze, omdat je vooral een hoge maximale helderheid nodig hebt om het contrast niet te veel te laten afnemen. Ook zijn sommige lcd's beter ontspiegeld dan oleds, waardoor eventuele reflecties minder scherp worden en daardoor minder storen in beeld.
Een correcte kleurweergave is iets minder van belang dan het contrast, maar daarmee zeker niet onbelangrijk voor een mooi beeld. We hebben de kleurweergave gemeten met onze SpectraCal C6-colorimeter, die we in Calman hebben voorzien van een meterprofiel door middel van een X-Rite i1Pro 2-spectrometer.
Een meting van de grijstinten levert een goed beeld op van de kleurweergave, want als alle tinten zonder kleurzweem worden getoond, wordt het grootste deel van de kleuren ook correct weergegeven. Bovendien zien we aan deze meting of de helderheid met de juiste stappen oploopt, zodat er geen details in het beeld verloren gaan.
/i/2004305990.png?f=imagenormal)
Van alle presets levert de Bioscoopmodus het beste resultaat op. Deze stand doet waarvoor hij gemaakt is en geeft het beeld weer zoals het bedoeld is. We zien dat de kleuren een tikje aan de koele kant zijn, maar met een gemiddelde ΔΕ2000 van 3 zijn ze met het blote oog nauwelijks zichtbaar. Ook het gammaverloop is vrij netjes, maar is met een gemiddelde van 2,4 wat aan de hoge kant, waardoor het beeld een tikje donkerder is dan het hoort te zijn. In een relatief donkere kamer ziet dit er overigens prima uit, maar bij wat meer omgevingslicht kun je de gamma beter wat lager instellen, zodat hij op de voorgeschreven 2,2 uitkomt. Met een kalibratie valt dus wat winst te behalen, maar veel is dat niet.
De wat verzadigdere kleuren meten we aan de hand van de kleuren van de ColorChecker-kaart, die sinds jaar en dag in de fotografie wordt gebruikt om de kleurweergave te controleren.
/i/2004305992.png?f=imagenormal)
Ook hier zijn er wat kleine afwijkingen, maar met een gemiddelde ΔΕ2000 van 3,1 beginnen ze nog maar net zichtbaar te worden. Voor veruit de meesten is een kalibratie niet nodig, maar als je beeld van referentiekwaliteit wil, loont het om de A90J te (laten) kalibreren.
Hdr
De beste beeldkwaliteit krijg je te zien als je naar hdr-beelden kijkt. Dat kan in de formaten HDR10, HLG en Dolby Vision. Dit zijn de meestgebruikte hdr-formaten van dit moment, maar HDR10+ ontbreekt. Dat is geen ramp, want de beelden kunnen alsnog in hdr bekeken worden, maar dan zonder dynamische metadata. Van de grote vod-diensten is Prime Video de enige die HDR10+ aanbiedt. Verreweg de meeste content met dynamische metadata wordt aangeboden in Dolby Vision.
Oled mag dan zwart perfect kunnen weergeven, de maximale helderheid van deze techniek loopt achter bij die van de duurste lcd-modellen. Bovendien loopt de maximale helderheid terug naarmate een groter deel van het scherm fel moet worden verlicht. De A90J heeft, zoals gezegd, een aluminiumfolie achter het beeldpaneel voor een betere verspreiding van de warmte, waardoor een hogere piekhelderheid mogelijk is.
/i/2004305996.png?f=imagenormal)
Helaas levert dit in de Bioscoopmodus, de stand waarin de kleurweergave het nauwkeurigst is, niet veel extra helderheid op. Pas als we de tv in de Vivid-mode zetten, wordt het oledpaneel echt aan het werk gezet. Bij een een wit vlak dat twee procent van het scherm beslaat, krijgen we pieken van maar liefst 1439cd/m² te zien: een absoluut record voor een oled-tv.
Omdat het beeld in de Vivid-stand veel te blauw is, hebben we de kleurtemperatuur ingesteld op Expert 1 om zo de piekhelderheid met correcte kleuren te kunnen meten. Dit leverde, bij twee procent oppervlakte, een piek op van 1110cd/m². Nog altijd een duidelijke verbetering ten opzichte van alle eerdere oledtelevisies. Hierbij moet worden opgemerkt dat de helderheid na een seconde of vijf al terugzakt tot onder de 800cd/m². Dit levert een prachtig effect op bij donkere scènes met opeens een fel licht, maar bij de meeste hdr-beelden is het verschil met andere oledtelevisies niet of nauwelijks zichtbaar. Ook vinden we het jammer dat de Bioscoop-modus, die verder in de fabriek erg nauwkeurig is afgesteld, niet het maximale uit het scherm weet te halen en dat je dus zelf aan de slag moet om goede kleuren én een hoge piekhelderheid te halen.
/i/2004305998.png?f=imagenormal)
Bij het weergeven van hdr-beelden moeten beeldschermen helderheidspieken die boven het maximale liggen, afkappen en weergeven met de piekhelderheid van het scherm zelf. Daarbij gaan dus details in de hooglichten verloren. Om wat meer detail in de helderste delen van het scherm te behouden, passen televisiefabrikanten een bepaalde mate van roll-off toe bij het knikpunt in de electro-optical transfer function. Dat is de functie die, vergelijkbaar met gamma bij sdr-beelden, bepaalt hoe fel een bepaalde signaalwaarde daadwerkelijk moet worden weergegeven.
Door deze roll-off van de helderheid ontstaan er wat grotere afwijkingen rond het kantelpunt. Dit zie je terug in de middelste grafiek. In de bovenste grafiek zie je de afwijkingen waarbij de helderheidsfout buiten beschouwing is gelaten. De gemeten kleurafwijkingen liggen gemiddeld onder een ΔΕITP van 1,4, waardoor ze met het blote oog niet waarneembaar zijn. Er lijkt door de schaal van de grafiek veel te veel blauw in het beeld te zitten, maar de afwijking is zo klein dat ze met het blote oog niet opvalt. In de middelste grafiek zijn helderheidsfouten wel meegenomen. Het kantelpunt is hier goed zichtbaar, maar de gemiddelde afwijking is met een ΔΕITP van 1,7 nog steeds onzichtbaar met het blote oog. Al met al is de hdr-weergave dus erg goed, maar valt er met een kalibratie waarschijnlijk nog wat meer helderheid uit het scherm te krijgen.
Conclusie
De Sony A90J is het topmodel-oledtelevisie en daar hoort helaas, zeker direct na introductie, een stevige prijs bij. Daar staat wel wat tegenover. Zo ziet het toestel er zeer strak uit dankzij de less is more-vormgeving. Ook de achterkant is mooi afgewerkt, waarbij alle aansluitingen netjes achter klepjes zijn verstopt. De meegeleverde afstandsbediening is eveneens mooi afgewerkt en voorzien van verlichte toetsen voor in het donker.
De beeldkwaliteit behoort tot de beste van het moment dankzij een oledpaneel met de hoogste piekhelderheid die we ooit hebben gemeten. De hoge pieken maken, bij de juiste beelden, veel indruk. Omdat de gemiddelde helderheid echter zo'n beetje op hetzelfde niveau ligt als bij andere oledtelevisies, zien de meeste beelden er net zo uit. Ook voor deze oled-tv geldt dat het beeld helder genoeg is om overdag naar te kijken, maar dat je bij wat minder omgevingslicht het mooiste beeld krijgt als je naar hdr-beelden kijkt.
Het audiosysteem van de A90J klinkt goed en het feit dat stemmen daadwerkelijk uit het scherm komen, is echt een mooie toevoeging bij het kijken naar films en series. Alle belangrijke audioformaten worden ondersteund en de mogelijkheid om het beeldscherm als centerspeaker in te zetten bij een AV-receiver met losse luidsprekers, kunnen we zeer waarderen.
De nieuwe interface met Google TV werkt vlot, ziet er mooi uit en biedt veruit de meeste apps van alle smart-tv-platforms. We vinden het jammer dat er in dit topmodel geen high-end soc is gebruikt en dat de interface nog altijd niet in 4k wordt gerenderd, maar dit is helaas bij alle televisies het geval. Je krijgt van Sony een tweejarig abonnement op de Bravia Core-streamingdienst cadeau, waarmee je gelijk wat beeld betreft het beste uit deze mooie tv kunt halen. De hoge prijs maakt dat dit toestel niet voor iedereen is weggelegd. De ervaring leert dat de prijzen van televisies na verloop van tijd flink zakken, dus zal het zeker lonen om de Pricewatch in de gaten te houden.
:fill(white):strip_exif()/i/2004188152.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2004288542.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288544.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288546.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288550.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288548.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288552.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288554.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288556.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288558.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288570.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288572.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288574.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288628.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288630.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288632.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288576.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288578.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288584.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288586.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288588.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004288590.jpeg?f=imagegallery)
/i/2004305990.png?f=imagegallery)
/i/2004305992.png?f=imagegallery)
/i/2004305996.png?f=imagegallery)
/i/2004305998.png?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2004188152.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005355620.jpeg?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/475978/crop56c19bd768fd0_cropped.jpeg?f=community)
:strip_exif()/u/618819/crop5d28c7ce75645_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/422157/crop5e31b76d02d1e_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
)
:strip_icc():strip_exif()/u/79614/Family-Guy-Victory-is-Ours.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/644864/IMG_20150630_221348.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/141198/crop6164051fbcf31.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/319032/crop5e7b8131d172c_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
Toen ik erachter kwam dat de losse bass-module van Bose zo'n 500+ euro kostte toch maar de soundbar teruggebracht./u/2110/Batman-The-Dark-Knight-Theme.png?f=community){kind=small}
/u/381607/have%2520a%2520nice%2520day%2520-%2520small.png?f=community){kind=small}
/u/67873/crop652ef71d3fd61_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/33909/crop5f4d2e6650311_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/117729/crop604a279adccd5_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/1830/acm.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/75578/crop5935346597d2a_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/247454/crop67054448c4665.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/797597/crop5d62c8df1cd63_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/270805/crop65324d247d6be_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/314383/crop5dc6a4144d574_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/15144/delta2_60x60.jpg?f=community){kind=small}
/u/286848/crop5893df624a917.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/35680/crop59a884759c1cb_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/664291/crop55c885bd3122a_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/560517/avatar60x60.jpg?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/498207/crop5e4e4bab034ce_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/781801/crop60ae6b20819af_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/616838/crop562e0bf7a2ab8_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/331670/crop66f14b088401a_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/42838/falloutavi.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/753803/crop62a36e2076b68_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/118551/crop5db303d99d132_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/173749/crop5ebe5637e861a_cropped.gif?f=community){kind=small}
/u/94596/crop643fb12fd4e6d.png?f=community){kind=small}
/u/744001/crop5ec909184f5aa_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/323295/75082db.jpg?f=community){kind=small}
/u/131439/417785s.png?f=community){kind=small}
