Weinig onderwerpen in tech zijn al decennialang zo politiek beladen als mobiele netwerken. Sinds overheden doorkregen hoe belangrijk ze zijn, is er aandacht voor. Wat dacht je van de omstreden umts-veiling in 2000? De heibel rond de bouw van 3g-masten rond 2006? Nu voegen we een nieuw hoofdstuk toe aan dit boek: de ophef rond Huawei-apparatuur in 5g-netwerken. Dat hoofstuk moet nu een sluitstuk krijgen in Nederland, want de regering heeft eindelijk haar plan gepresenteerd hoe we in Nederland zullen omgaan met 5g-apparatuur uit diverse landen, Huaweis 5g-apparatuur dus.
Terug in de tijd
Laten we een stukje teruggaan in de tijd. Huawei bestaat sinds 1988, maar is pas sinds begin deze eeuw langzaam uitgegroeid tot een speler van wereldformaat. Rond de komst van 4g speelde het bedrijf zichzelf in de kijker met wat 'single-RAN'-apparatuur heet. Dat is antenneapparatuur waarmee providers verschillende frequenties kunnen dekken zonder fysiek verschillende antennes nodig te hebben. Hoe minder apparatuur nodig is, hoe aantrekkelijker dat is.
Huawei legde zich in de afgelopen zes jaar volop toe op de ontwikkeling van 5g-apparatuur door veel geld aan r&d te besteden. Met succes: het staat bekend als de beste 5g-apparatuur op de markt, naast dat het een goedkope optie is.
Wat er dan beter is? Door de combinatie van meer frequenties en functies, en door het gemakkelijker te maken om frequenties te stapelen, hebben providers met Huawei-antennes minder zendmasten nodig om een gebied te dekken met dezelfde kwaliteit. Dat is natuurlijk heel aantrekkelijk. Als een provider meer zendmasten moet neerzetten, stuit dat vaak op moeilijkheden met de vergunning, protesten van buurtbewoners en zo meer. Iedereen wil een goed mobiel netwerk, niemand wil overal zendmasten zien.
Het probleem zit hem niet in de apparatuur per se. Providers testen alle apparatuur die ze in gebruik nemen grondig en zijn ervan overtuigd dat niemand hun netwerk ongemerkt kan binnendringen, maar er zijn twijfels bij Huawei. Het is een Chinees bedrijf. De Chinese maatschappij zit anders in elkaar, en overheid en bedrijven zijn door het communistische systeem in het land veel meer vervlochten dan hier. Huawei geldt als 'national champion' op het gebied van telecom en krijgt daarom veel steun van de overheid met lucratieve contracten en hulp bij het vinden van personeel. Oprichter Ren Zhengfei maakte carrière in het Chinese leger.
Huawei ontkent dat het ooit voor de Chinese overheid heeft gespioneerd, maar kan uiteraard niet uitsluiten dat de overheid het daar in de toekomst toe zal dwingen. China zit al in een handelsoorlog met de VS, een toekomstig conflict met Europese landen als Nederland is niet uit te sluiten. Die zorgen zijn niet nieuw. Al sinds eind vorige eeuw zijn er vragen rond de relaties tussen Huawei en de Chinese staat, en Huawei ontkent al sinds die tijd dat het bedrijf in handen is van de staat of voor de Chinese overheid spioneert. De eigendomsstructuur is onbekend; Huawei is heel spaarzaam met het naar buiten brengen van informatie, een zwijgzaamheid die brandstof is voor sceptici.
Een plek in de digitale infrastructuur van andere landen is immers aantrekkelijk als er ooit een conflict komt. Als er in Beijing een killswitch voor het mobiele internet van Nederland staat, denk je dan dat de Chinese overheid die zou gebruiken? Het zou ontwrichting van de Nederlandse maatschappij betekenen. Als de mobiele netwerken niet meer werken, zou dat diep ingrijpen in het dagelijks leven. Behalve dat we zelf onderweg niet meer kunnen mailen, appen, instagrammen of tiktokken, zijn veel diensten afhankelijk van mobiel internet: openbaar vervoer, pinapparaten in winkels en supermarkten, en nog veel, veel meer.
:fill(white)/i/1380891214.jpeg?f=thumblarge)
Of de angst voor een Chinese killswitch terecht is of niet, niemand zal ontkennen dat als alle mobiele netwerken offline gaan, dat grote gevolgen heeft voor het dagelijks leven van elke Nederlander. Het is in een conflict of handelsoorlog een ongelooflijk effectief drukmiddel. De redenering is deze: als land wil je het beheer over belangrijke infrastructuur niet uit handen geven. En als je het toch uit handen wilt geven, doe je dat aan bondgenoten. Er zijn alternatieven voor Huawei: Nokia uit Finland en Ericsson uit Zweden.
Het beleid dat Nederland gaat voeren
Begin juli kwamen de verantwoordelijke ministers, Ferd Grapperhaus van Veiligheid en Mona Keijzer van Economische Zaken, met een brief waarin het beleid werd uitgestippeld. De belofte was dat er voor het einde van het jaar een Algemene Maatregel van Bestuur zou komen die precies omschrijft welke eisen de overheid stelt aan providers die Huawei-apparatuur willen gebruiken.
/i/2001425831.jpeg?f=thumblarge)
Die Algemene Maatregel van Bestuur is er nu. Het beleid is ongeveer dit: in de kern van de netwerken mag geen apparatuur staan uit een land dat 'de intentie heeft een in Nederland aangeboden elektronisch communicatienetwerk of -dienst te misbruiken of uit te laten vallen'. Dat klinkt een beetje vaag, maar in feite is de keuze heel simpel. Er zijn drie of vier grote leveranciers van dit soort apparatuur: Huawei en ZTE uit China, Ericsson uit Zweden en Nokia uit Finland. Zweden en Finland zijn niet omstreden, China is dat wel. De regering benadrukt dat het niet om een land hoeft te gaan; banden met een terroristische organisatie vormen ook genoeg reden voor uitsluiting.
Het verbod geldt ook voor landen waar providers kunnen worden gedwongen om data met overheden te delen. "Het bestaan van nauwe banden of invloed kan zich bijvoorbeeld uiten in de aanwezigheid van wetgeving die bedrijven verplicht medewerking te verlenen aan buitenlandse inlichtingendiensten. Bij deze beoordeling zal afstemming plaatsvinden met de NCTV en kan de minister uiteraard gebruikmaken van informatie van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten." Dat lijkt erop te wijzen dat Amerikaanse leveranciers misschien ook afvallen. Onder de Patriot Act kunnen die immers worden gedwongen tot medewerking met inlichtingendiensten. Maar dat is te kort door de bocht, want de minister schrijft ook. "Is de partij die de dienst of product levert afkomstig uit een land met een actief offensief inlichtingenprogramma gericht op Nederland en Nederlandse belangen of een land waarmee de Nederlandse relatie dusdanig gespannen is dat acties die Nederlandse belangen aantasten, voorstelbaar zijn?" Alleen als die vraag ook met 'ja' te beantwoorden is, is volgens de nieuwe regels het verbod van toepassing.
De regels gelden alleen voor de kern van het netwerk. "Eerst worden de kritieke onderdelen in kaart gebracht. Dit zijn de onderdelen waarvoor geldt dat de leverancier uitgebreide toegang tot gevoelige locaties, gevoelige ict-systemen, vitale infrastructurele installaties of werken krijgt, waarbij misbruik een nationaal veiligheidsrisico kan vormen. […] De kritieke onderdelen waar dit voor geldt, worden vervolgens aangewezen […] waarmee de reikwijdte van de verplichting om uitsluitend gebruik te maken van vertrouwde leveranciers tot die aangewezen onderdelen is beperkt."
Vermoedelijk hebben providers daarop aangedrongen. Immers, KPN is al zijn masten aan het overzetten op Huawei-apparatuur en T-Mobile heeft die apparatuur al langer. Natuurlijk is het mogelijk om alle zendmasten weer te voorzien van Scandinavische apparatuur, maar dat is een kostbare operatie en zou een paar jaar duren. Bovendien hebben zendmasten geen 'uitgebreide toegang' tot gevoelige gegevens en locaties, maar wel tot het netwerkverkeer van individuele klanten. Met toegang tot zendmasten is het bovendien mogelijk een deel van het netwerk te laten uitvallen.
Nederland staat niet alleen in deze kwestie. De Europese Telecomraad deelt de conclusies en raadt lidstaten aan om aanvullende maatregelen te nemen. "De Raad erkent de noodzaak om gezamenlijke beveilingsmaatregelen te nemen […] zodat belangrijke componenten, zoals componenten die kritiek zijn voor nationale veiligheid, alleen afkomstig zijn van betrouwbare bedrijven." Andere landen zijn ook bezig met maatregelen om Huawei uit de kern van mobiele netwerken te weren.
Maar wat vindt Huawei hiervan? De fabrikant laat aan Tweakers weten dat het geen problemen heeft met de AMvB. Woordvoerder Janet Doorduin: "Huawei is voorstander van nauwe samenwerking tussen alle betrokken partijen binnen de sector en overheid om de veiligheid en de beschikbaarheid van netwerken te vergroten. Huawei hecht grote waarde aan een gelijk speelveld in Europa voor alle leveranciers. Dit is waar het kabinet zich eerder ook voor heeft uitgesproken. Huawei wil door middel van hoogwaardige technologie een bijdrage leveren aan de digitalisering van Nederland en de aanleg van het 5G netwerk in Nederland. Deze Algemene Maatregel van Bestuur geeft de ruimte om dit mogelijk te maken. Huawei benadrukt dat veiligheid van onze producten en diensten onze voortdurende, hoogste aandacht heeft."
Tot slot
Deze zaak is een wirwar van belangen. Huawei wil zoveel mogelijk apparatuur verkopen, de regering wil het land veilig houden en Nederlandse bedrijven niet te veel in de weg zitten. Nederlandse providers willen een goed netwerk bouwen en tegen een goede prijs apparatuur daarvoor kunnen inkopen, om uiteindelijk aandeelhouders tevreden te stellen.
Dit beleid lijkt een compromis tussen al deze belangen. De deur gaat niet helemaal dicht voor Huawei en het bedrijf doet prima zaken in Nederland. KPN had al eerder aangekondigd alle zendmasten om te bouwen van Ericsson naar Huawei en is daar inmiddels mee bezig. Dat duurt tot 2021. VodafoneZiggo houdt het voorlopig vooral bij Scandinavische apparatuur. T-Mobile heeft zijn netwerk al jaren geleden in beheer gegeven aan Huawei en gebruikt vooral apparatuur van die leverancier.
Deze maatregel is een compromis tussen angst en vertrouwen. Het wachten is nu op de reacties elders in de wereld. De VS had het liefst gezien dat Nederland helemaal geen apparatuur van Huawei en ZTE zou toestaan; het is waar de regering-Trump naartoe wil. Europa is dat duidelijk niet van plan en Nederland volgt de Europese lijn. Providers willen op hun beurt vooral beginnen met het aanbieden van 5g. De eerste 5g-telefoons zijn er al en volgend jaar komen er nog veel meer. Dat is waarom deze regels juist nu naar buiten komen. In Nederland kunnen providers zich, nu dit achter de rug is, eindelijk klaarmaken voor het 5g-tijdperk.