Behuizing, toetsenbord en touchpad
Samengevat
MSI heeft snelle hardware in een zeer lichte en dunne laptop gestopt en de componenten blijken prima te presteren door de goede koeling, die ook nog eens relatief stil is. De behuizing mist wat stevigheid en dat vinden we jammer voor zo'n dure laptop. Ook van de accuduur hadden we meer verwacht, en het is onhandig dat upgraden van ram en ssd vrijwel onmogelijk is. Toch doet de GS65 Stealth Thin veel goed. Zo overtuigt het 144Hz-scherm met goede kijkhoeken en een snelle reactietijd. Wil je een snelle en complete gamemachine die makkelijk te vervoeren is, dan is de GS65 een aanrader.
Eindoordeel
Het assortiment gamelaptops van MSI bestaat uit uitersten. Vorige maand reviewden we de GT75 Titan, een 17,3"-bakbeest met een gewicht van ruim 4,5kg. Nu hebben we de GS65 Stealth Thin voor ons staan. De naam verklapt het al; dit is een veel lichter en dunner model. Om precies te zijn is het gewicht 1860 gram en de 15,6"-laptop is 18mm dik. Toch lever je niet heel veel in wat specificaties betreft in vergelijking met de grote en zware GT75 Titan. Daarin zitten een Core i9-hexacore en een GTX 1080. In dit dunnere familielid tref je een Core i7 en een GTX 1070 Max-Q. Een ander speerpunt is het scherm, dat is opgebouwd rondom een 144Hz-paneel.
MSI is niet de enige fabrikant die snelle hardware in een dunne gamelaptop stopt. In veel opzichten is de GS65 vergelijkbaar met de Razer Blade 15, waarvan we onlangs een review publiceerden. In deze review kijken we hoe het zit met de verhoudingen tussen de dunne gamelaptops van MSI en Razer, en vergelijken we ook met dikkere modellen.
/i/2002165441.jpeg?f=imagearticlefull)
Behuizing
MSI maakt de behuizing van aluminium, wat een solide indruk geeft en kwaliteit uitstraalt. Het ontwerp is strak, maar het lijnenspel in de ventilatiegaten aan de zijkanten en achterkant stralen wel gaming uit. Toch is het ontwerp niet zo uitbundig als we bij veel gamelaptops zien. Aan ventilatiegaten is geen gebrek, want ook een gedeelte boven het toetsenbord is geperforeerd, zodat hete lucht kan ontsnappen.
Wat materiaalgebruik en uiterlijk betreft ziet de GS65 er hoogwaardig uit, maar als je hem vastpakt, voelt de behuizing niet zo degelijk aan als we zouden verwachten van een laptop die zo'n 2700 euro kost. Het scherm is vrij makkelijk te torderen en ook op andere punten geeft de behuizing wat mee. Dat is wellicht het gevolg van het lage gewicht en de open constructie met veel ventilatiegaten.
Met zijn gewicht van 1860 gram is de GS65 dus behoorlijk licht, zeker als je nagaat dat er krachtige hardware in zit. Overigens moet je bij dat gewicht nog wel 550 gram optellen voor de 180W-voeding en netsnoeren. Bij de Razer Blade 15, die zo'n 2kg weegt, is het gewicht van de voeding en kabels overigens 860 gram, dus het totaalpakket van MSI is een stuk lichter.
Aansluitingen
Alle aansluitingen voor randapparatuur zitten aan de zijkanten. Omdat MSI ook aan beide zijden ventilatieroosters heeft gemaakt, zitten de aansluitingen aan de voorkant. Dat is niet zo handig, want kabels zitten dan snel in de weg als je bijvoorbeeld een externe muis gebruikt.
Wat aansluitmogelijkheden betreft hebben we weinig te klagen. Links zitten twee usb 3.0-poorten met type-a-connector, een audio in- en uitgang, en een ethernetaansluiting. Aan de rechterkant zit nog een usb 3.0-poort met type-a-connector, samen met een usb 3.1-poort met een type-c-aansluiting en Thunderbolt 3-ondersteuning. Verder vinden we hier een minidisplayport en hdmi 2.0-aansluiting. Fijn is dat MSI plaats heeft gevonden voor de netwerkpoort op de dunne behuizing. Jammer is dan weer dat een kaartlezer in zijn geheel ontbreekt.
Toetsenbord en touchpad
Het toetsenbord van de GS65 is een SteelSeries-exemplaar, voorzien van rgb-leds onder alle toetsen die individueel aan te passen zijn. De lichteffecten zijn in te stellen met de SteelSeries-software, waar ook tal van presets in zitten. De lay-out van het toetsenbord is wat onconventioneel. Zo zit de fn-knop rechts in plaats van links. Dat is even wennen, maar vormt in gebruik weinig problemen. Het typecomfort is voor een dunne laptop heel behoorlijk, al is de hoeveelheid travel beperkt. Wel geven toetsen een duidelijke klik als je ze indrukt.
De touchpad is fors van formaat en werkt nauwkeurig. Er zijn geen fysieke muisknoppen, je moet de touchpad indrukken om te klikken. Dat gaat niet heel soepel; je moet flink hard drukken. Multitouchbewegingen van Windows 10 worden wel goed herkend, zoals we gewend zijn van precisietouchpads.
/i/2002165435.jpeg?f=imagearticlefull)
Uitvoeringen
MSI maakt verschillende configuraties van de GS65 Stealth Thin. In deze review bespreken we het topmodel, waar een 512GB-ssd en 32GB ram in zitten, maar op het moment van schrijven is er ook een goedkopere variant met een kleinere ssd en minder geheugen. Verder is er nog de 8RE-uitvoering, die een GTX 1060-gpu heeft. Alle uitvoeringen in onderstaande tabel hebben een 144Hz-ahva-paneel.
|
GS65 8RF-038NL |
GS65 8RF-040NL |
GS65 8RE-042NL |
Processor |
Core i7-8750H |
Core i7-8750H |
Core i7-8750H |
Gpu |
GTX 1070 Max-Q 8GB |
GTX 1070 Max-Q 8GB |
GTX 1060 6GB |
Ram |
32GB ddr4 |
16GB ddr4 |
16GB ddr4 |
Ssd |
512GB |
256GB |
512GB |
Prijs |
Onbekend |
Onbekend |
Onbekend |
Hardware en benchmarks
Als je de specsheets van MSI leest of afgaat op de website, zou je denken dat er een reguliere GTX 1070 in de GS65 Stealth Thin zit. Dat is niet het geval; het gaat om de Max-Q-variant en dat is ook niet zo gek, want die is geoptimaliseerd voor gebruik in dunne laptops.
In de laptop zit verder een Intel Core i7-8750H, een hexacore met hyperthreading en een tdp van 45 watt. De uitvoering die wij hebben getest, heeft 32GB ddr4 en een 512GB-ssd. Voor wifi en ethernet heeft MSI de nieuwste Killer-kaarten gekozen.
|
MSI GS65 8RF-38NL |
Processor |
Intel Core i7-8750H |
Cores/threads |
6/12 |
Klokfrequentie (turbo) |
2,2GHz (4,1GHz) |
Gpu |
GTX 1070 8GB Max-Q |
Werkgeheugen |
32GB ddr4-2400 |
Ssd |
512GB, Samsung PM981 |
Wifi |
Killer Wireless-AC 1550i |
Netwerkadapter |
Rivet Networks Killer E2500 gigabit |
Accu |
80Wh |
Gewicht |
1860 gram |
Afmetingen |
358x248x18mm |
Scherm |
15,6", 1920x1080 pixels, mat, 144Hz |
Schermpaneel |
AU Optronics B156HAN0.80 (AUO80ED), ahva |
Besturingssysteem |
Windows 10 Home |
Dunne laptops bieden over het algemeen weinig upgradeopties, maar vaak krijg je wel toegang tot de ssd of het geheugen door de onderkant te openen. De MSI GS65 is niet gemaakt met upgrades in het achterhoofd, want het moederbord is andersom gemonteerd, waardoor je geen toegang krijgt tot de componenten. MSI doet dat waarschijnlijk omwille van de koeling. De gpu en cpu zitten aan de bovenkant en kunnen hun warmte kwijt via het rooster boven het toetsenbord.
Het zal in theorie wel mogelijk zijn om toegang te krijgen tot de ssd en het geheugen, maar dan moet je de laptop verder ontleden en ook weer alles netjes in elkaar zien te krijgen. Dat lijkt geen eenvoudige opgave en je kunt dan ook beter al bij de aanschaf goed nadenken over wat je nodig hebt aan opslagcapaciteit en werkgeheugen.
Aan de binnenkant van de behuizing is te zien dat MSI drie ventilators gebruikt. Meestal treffen we in vergelijkbare gamelaptops twee ventilators aan. Heatsinks en heatpipes zijn niet zichtbaar aan de onderkant, maar wel degelijk aanwezig. Op zijn website toont de fabrikant hoe de koeling eruitziet.
/i/2002147745.jpeg?f=imagearticlefull)
Benchmarks
Op papier heeft de GS65 snelle componenten, maar hoe ze in de praktijk presteren, zie je pas als je ze aan het werk zet. Dat doen we met onze benchmarks.
- Cinebench R15 - Multi
- Cinebench R15 - Single
Met Cinebench kijken we puur naar de prestaties van de processor. In de Multi-test, waarbij alle zes de cores aan het werk worden gezet en het meeste warmte wordt gegenereerd, scoort de GS65 vergelijkbaar met andere dunne laptops die met dezelfde cpu zijn uitgerust. De concurrentie scoort iets hoger, maar het verschil is klein. Bij de Single-test is juist de MSI iets sneller, maar ook dat verschil is niet groot.
- Photoshop CC
- Lightroom - Exporteren
In onze praktijkbenchmarks met Photoshop en Lightroom scoort de GS65 zeer goed. De dunne behuizing heeft geen negatieve invloed op de prestaties, want de laptop is in sommige gevallen sneller dan dikkere varianten, zoals de HP Omen 15. Het snelle dualchannelgeheugen in de MSI draagt waarschijnlijk bij aan de hoge score.
- PCMark Storage 2.0 - Bandbreedte
- PCMark Storage 2.0 - Score
MSI stopt een Samsung PM981-nvme-ssd in zijn dunne gamelaptop. Dat is de oem-tegenhanger van de Samsung 970 Evo-ssd. Zoals we eerder al zagen in de Razer Blade 15, is de PM981 een zeer snelle ssd, die uitstekend scoort in de trace based PCMark Storage-test.
Ons testmodel heeft 32GB ddr4-geheugen aan boord in een dualchannelopstelling. Dat leidt tot prima prestaties in de Geekbench-geheugentest.
Throttling
De Core i7-8750H is een krachtige processor, maar in een dunne behuizing zoals de MSI GS65 die heeft, is de kans aanwezig dat de prestaties door throttling afnemen bij langdurige belasting, wegens een te hoge warmteontwikkeling. Om te kijken of dat gebeurt, voeren we in renderprogramma Blender een duurtest van een half uur uit, waarin we een logo renderen en dat steeds herhalen. Vervolgens noteren we hoe lang het renderen duurt aan het begin en aan het einde van de test.
- Blendertest
- Verschil Blendertest
De prestaties aan het begin en aan het einde van de test verschillen wel iets, maar erg groot is het verschil niet en de hoeveelheid throttling valt dus erg mee. Wel is zichtbaar dat een wat dikkere laptop, zoals de HP Omen 15, in deze test beter scoort met dezelfde cpu, maar de verschillen zijn klein.
Gpu-benchmarks en geluidsdruk
De MSI GS65 Stealth Thin is een gamelaptop, dus kijken we uitgebreid naar de prestaties in 3d-benchmarks en games. Met zijn GTX 1070 Max-Q-gpu heeft de laptop goede papieren in huis. Het is nog altijd een van de snelste videokaarten van dit moment.
- 3DMark Fire Strike
- 3DMark Time Spy
In 3DMark valt de score van de GS65 enigszins tegen. De vergelijkbare Razer Blade 15 is met name in Fire Strike duidelijk wat sneller. Het gaat echter om een synthetische benchmark en het verschil hoeft niet in dezelfde mate zichtbaar te zijn in games.
- GTA V - 1080p - Ultra
- GTA V - 1080p - Medium
In GTA V scoort de MSI GS65 zoals je mag verwachten. De GTX 1070-gpu is snel genoeg om de game in full hd met ultra-settings vloeiend te spelen.
- Far Cry 5 - 1920x1080 - Ultra
- Far Cry 5 - 1920x1080 - Normal
Ook Far Cry 5 is prima speelbaar op ultra-settings. De prestaties zijn vrijwel identiek aan die van de Razer Blade 15, met dezelfde cpu en gpu.
- Rise of the Tomb Raider - 1080p - Ultra
- Rise of the Tomb Raider - 1080p - Medium
We sluiten af met Rise of the Tomb Raider, waarin de GS65 opnieuw prima framerates haalt op de hoogste settings. Al met al doet de GS65 het prima in games. Het verschil dat we in 3DMark zien met andere laptops met de GTX 1070, komt in de praktijk niet naar voren.
Als je de GS65 gebruikt voor lichte werklasten, zoals browsen, hoor je hem vrijwel niet. Ga je gamen, dan beginnen de ventilators flink te blazen. We meten de geluidsdruk door de GTA: V-benchmark in een loop te draaien, en ondertussen te kijken naar de temperatuur en kloksnelheden van cpu en gpu.
Wat geluidsproductie betreft doet de GS65 het erg goed. Laptops met een GTX 1070 of 1080 zijn meestal luidruchtiger dan varianten met een minder snelle gpu, maar de MSI is zelfs stiller dan de Asus UX580 met de 1050 Ti. Het ontwerp met drie ventilators werpt duidelijk zijn vruchten af. De MSI-laptop is ook beduidend minder lawaaiig dan de Razer Blade 15, die wat ontwerp en hardware betreft vergelijkbaar is.
De test bestaat uit het draaien van de GTA V-benchmark gedurende een half uur. Daarbij zien we dat de temperatuur van de cpu oploopt tot maximaal 90 graden Celsius. MSI heeft de processor zo ingesteld dat boven die temperatuur thermal throttling optreedt. Dat is vrij conservatief, want de maximale temperatuur die de cores mogen bereiken, is 100 graden Celsius. Dit verklaart de relatief lage geluidsproductie, want als MSI de cpu harder zou laten lopen, zouden de ventilators ook harder moeten draaien. De kloksnelheid op alle cores ligt tijdens de test op ongeveer 3GHz.
Tijdens de test loopt de temperatuur van de gpu op tot maximaal 81 graden Celsius. De GTX 1070 kan langdurig een hoge turbosnelheid aanhouden, want we zien de gpu-snelheid tijdens de benchmark een groot gedeelte van de tijd op 1544MHz staan. Dat is een flinke overklok ten opzichte van de standaardsnelheid van 1100MHz.
De hitte hoopt zich bij langdurige belasting op aan de zijkanten, waar de heatsinks en luchtuitlaten zitten. Die delen van de laptop worden erg heet, maar tijdens het gamen kom je daar niet met je vingers. Het nadeel van ventilatieroosters aan de zijkant is dat je de warme lucht over je hand heen voelt blazen als je een externe muis naast de laptop gebruikt.
Scherm en accuduur
De GS65 8RF heeft een 15,6"-scherm en MSI gebruikt daarvoor een B156HAN08.0-paneel van fabrikant AUO, dat een matte afwerking heeft. Het gaat om een ahva-paneel en hoewel dat in naam lijkt op va, is het wat eigenschappen betreft gelijk aan ips. De verversingssnelheid is 144Hz en de resolutie bedraagt 1920x1080 pixels.
Dankzij de ips-eigenschappen en de matte afwerking zijn de kijkhoeken prima. De hoge verversingssnelheid leidt tot een zeer soepele weergave van bewegende beelden, wat vooral in games van pas komt. Met onze colorimeter en CalMAN-software hebben we gemeten hoe het scherm daadwerkelijk presteert.
/i/2002165467.jpeg?f=imagearticlefull)
- Helderheid
- Contrast
- Gem. grijswaardenfout
- Gem. kleurfout
Met een maximale helderheid van zo'n 300cd/m² is de GS65 een middenmoter. Het scherm is niet fel genoeg om er buiten in direct zonlicht mee te gamen, maar voor situaties binnenshuis is het ruim voldoende. Het contrast van het paneel is met een verhouding van 1363:1 behoorlijk hoog.
Op het oog is het scherm wat te blauw afgesteld en als we een grijswaardenmeting uitvoeren, zien we dat terug. Er zit een behoorlijke afwijking in de grijstinten, en er is te veel blauw aanwezig en te weinig rood. Daardoor wijkt de witbalans behoorlijk af van de ideale waarde van 6504 kelvin. Fabrikanten stellen schermen vaak te blauw in, omdat die dan helderder lijken. De weergave van de primaire kleuren is beter, maar de gemiddelde kleurfout valt nog vrij hoog uit door de grote afwijkingen in de grijstinten.
Tijdens het gamen zullen de afwijkingen in de kleurweergave niet snel opvallen; onze ogen wennen snel aan een witbalans die afwijkt. Voor serieus grafisch werk heeft het scherm echter een betere afstelling nodig. MSI zet zogenaamde True Color-software op de laptop, waarmee je het scherm kunt kalibreren, mits je over een colorimeter beschikt. Dat werkt met de X-Rite i1Display en de SpectraCal C3 en C6. De meeste gebruikers zullen zo'n apparaat niet thuis hebben liggen, maar toch hebben we even gekeken wat kalibratie oplevert.
Na het uitvoeren van de kalibratie met onze colorimeter van X-Rite, ziet het scherm er een stuk minder blauw uit en komt de witbalans dicht in de buurt van de ideale waarde van 6504 kelvin. Zowel de gemiddelde grijswaardenfout als de gemiddelde kleurfout is flink afgenomen. Dat het scherm na kalibratie zeer goed presteert, is mooi meegenomen voor wie een colorimeter heeft, maar MSI had het paneel beter al in de fabriek kunnen afstellen.
Reactietijd
Perfecte kleurweergave is voor een gamelaptop echter niet zo belangrijk. De reactietijd van het scherm is een interessanter gegeven voor serieuze gamers. Zeker omdat MSI een 144Hz-paneel gebruikt, is de reactietijd belangrijk. Om 144 beeldjes in een seconde weer te geven, is een reactietijd van iets minder dan 7ms nodig om dat zonder ghosting te kunnen doen.
- Reactietijd 20-80%
- Reactietijd 80-20%
Volgens de specificaties zit er in de GS65 een 7ms-paneel en die opgegeven waarde geldt voor de grijs-naar-grijsresponstijd. We hebben die gemeten en komen daarbij op een waarde van maximaal 7,7ms bij de overgang van donkergrijs naar lichtgrijs. Dat is iets hoger dan 7ms, maar nog altijd een zeer goede waarde. Bij de overgang van lichtgrijs naar donkergrijs ligt de reactietijd ruim onder de 7ms. Het paneel is dus prima in staat om 144Hz weer te geven.
Accuduur
Gamelaptops zijn over het algemeen geen uitblinkers als het gaat om accuduur, maar MSI heeft een accu met een forse capaciteit van 80Wh in de GS65 gestopt en dat stemt hoopvol. Ook heeft het scherm geen G-Sync, wat als voordeel heeft dat Nvidia Optimus gebruikt wordt om de GeForce-gpu helemaal uit te schakelen op momenten waarop deze niet nodig is. Bij laptops met G-Sync kan dat niet en staat de Nvidia-videokaart altijd aan.
- Browsen
- Video
- Laadtijd
- PCMark 8 (tijd)
- PCMark 8 (score)
De benchmarkresultaten vallen tegen. Na zo'n vijf en een half uur houdt de GS65 het voor gezien in onze browsetest en bij de videotest is dat al na vijf uur. De Razer Blade 15, die ongeveer dezelfde hardware heeft, houdt het veel langer vol. Misschien is het 144Hz-paneel de boosdoener. Ook de Razer-laptop heeft een dergelijk scherm, maar dat is een variant met panel self refresh, waardoor het bij weergave van statische beelden niet continu 144 beeldjes per seconde hoeft te sturen. Het paneel in de MSI-laptop ondersteunt die techniek niet.
In de PCMark-accutest, die zwaardere werklasten zoals foto- en videobewerking simuleert, scoort de MSI wel erg goed. Hij houdt het relatief lang vol en presteert daarbij goed, wat een hoge score oplevert. Dergelijke werklasten doe je waarschijnlijk meestal met een stopcontact in de buurt. Dat de GS65 het al zo snel voor gezien houdt met het kijken van films of browsen, is iets wat de meeste mensen in de praktijk sneller zullen ervaren.
Conclusie
MSI's GS65 Stealth Thin is voor een gamelaptop erg dun en licht, maar je levert weinig in wat prestaties betreft. De Core i7-processor en GTX 1070-videokaart worden nauwelijks gehinderd door de dunne behuizing; ze presteren net zo goed als in grotere laptops. MSI heeft de koeling van de dunne laptop dus goed voor elkaar. De drie ventilators zijn bovendien relatief stil in vergelijking met andere gamelaptops.
Het 144Hz-scherm heeft niet alleen een hoge verversingssnelheid, maar ook een goede responstijd, waardoor er geen ghosting zichtbaar is. Het betreft bovendien een mat paneel met ips-achtige eigenschappen, wat resulteert in prima kijkhoeken. MSI heeft het scherm niet zo nauwkeurig gekalibreerd, het beeld is wat te blauw, maar in games zal dat niet opvallen.
De behuizing is gemaakt van metaal en ziet er hoogwaardig uit, maar de laptop geeft wel wat mee als je er druk op uitoefent. We hadden graag wat meer stevigheid gezien, al zou je dat wel hebben gemerkt aan het gewicht, omdat MSI dan dikker aluminium had moeten gebruiken. Het toetsenbord stelt niet teleur. De hoeveelheid travel houdt niet over, maar de toetsen hebben een duidelijke klik. Liefhebbers van lichteffecten komen aan hun trekken met de rgb-verlichting die per toets volledig instelbaar is.
Bij browsen of films kijken is de accu na vijf tot vijf en een half uur leeg. Hoewel dat voor een gamelaptop niet heel slecht is, vinden we het een matige score, omdat er een accu met een grote capaciteit in de GS65 zit en omdat hij geen G-Sync heeft. Door de afwezigheid van G-Sync kan de GTX 1070-gpu uitgeschakeld worden als er weinig grafische rekenkracht nodig is. Waarschijnlijk is het 144Hz-scherm een grote energieslurper.
Je betaalt 2600 euro voor het topmodel met 32GB ram en een 512GB-ssd. Dat is een hoop geld, maar met de huidige hoge prijs van werkgeheugen is die prijs wel in lijn met de geboden hardware. Het is echter de vraag of je 32GB ram nodig hebt, om te gamen in ieder geval niet. Je kunt wat dat betreft dus kiezen voor de goedkopere variant met 16GB ram en een 256GB-ssd. Dat scheelt driehonderd euro. Daarbij moet je wel in het achterhoofd houden dat het geheugen of de opslag upgraden zo goed als onmogelijk is.
Eindoordeel
- GTX 1070, 32GB ddr4, 512GB-ssd
- GTX 1070, 16GB ddr4, 256GB-ssd