Rgb-miniled: het is een techniek die sinds het begin van dit jaar, toen meerdere fabrikanten hem uit het niets aankondigden, opeens in de schijnwerpers staat. Samsung, Sony, TCL en Hisense lieten op de CES al weten bezig te zijn met een dergelijke televisie. Op de IFA gaven de vier merken een update, maar ook elders in de industrie wordt eraan gewerkt. In de hal tussen TCL en Hisense presenteerde het hier onbekende Changhong Electronics ook ineens een rgb-miniledtelevisie.
Genoeg reden dus om weer een blik te werpen op deze trend in televisieland. Wat op de IFA duidelijk werd, is dat rgb-miniledtelevisies van twee merken zeer binnenkort te koop zullen zijn in de Benelux, maar ook dat deze televisies vooralsnog erg groot en duur zullen zijn.
Recap: wat is rgb-miniled?
In feite zijn rgb-miniledtelevisies gewoon lcd-schermen, met een paneel dat licht doorlaat of kan tegenhouden, geplaatst voor een matrix van felle ledlampen. Bij goedkope edgelittelevisies zitten die leds alleen aan de zijkant; moderne miniledtelevisies hebben een raster van piepkleine lampjes achter het paneel, verdeeld in honderden tot duizenden zones die naar believen harder of zachter kunnen branden. Het probleem van lcd-panelen is dat ze van zichzelf niet al het licht tegenhouden, waardoor zwart nooit echt helemaal zwart is als de backlightlampjes aan blijven staan. Door gebruik te maken van een in zones opgedeeld miniledbacklight wordt dit probleem opgelost: in donkere delen van het beeld branden de lampjes minder fel of staan ze uit, terwijl ze in felle delen van het beeld maximaal worden aangestuurd.
Bij rgb-miniledtelevisies bestaat het raster van lampjes achter het paneel niet uit witte of blauwe leds, maar uit een reeks rode, groene en blauwe leds. Dat idee op zich is niet nieuw, zo vertellen medewerkers van Sony op de demo die het bedrijf op de IFA houdt, ergens in een pikdonker kamertje achter in het statige hoofdgebouw. De Sony Qualia 005 uit 2004 was ooit de eerste lcd-televisie met rgb-backlight. Minileds waren dat nog niet, in tegenstelling tot bij het huidige demomodel van Sony. Net als andere miniledtelevisies die op de beurs te zien zijn, zitten de piepkleine lampjes per tientallen geïntegreerd op ledchips, die samen het backlight van de televisie vormen.
Net als bij moderne miniledtelevisies kunnen de lampjes in zones oplichten en dimmen. Bij de rgb-miniledtelevisies volgen de backlightleds zo niet alleen de helderheid van het beeld, maar kunnen de afzonderlijke kleuren ook los van elkaar worden aangestuurd. Dus als er bijvoorbeeld een rode auto in beeld wordt gebracht door de televisie, branden op de plek van de auto alleen de rode leds.
Opkomst van miniled
Voor de Europese televisiekijker leek het er de afgelopen jaren op dat lcd-televisies in welke variant dan ook spoedig passé zouden zijn. LG en later ook Samsung kwamen met steeds goedkopere en betere oledtelevisies. Die bieden inherent een perfect contrast (zwarte pixels geven helemaal geen licht), ze zijn erg dun en hebben ook zeer brede kijkhoeken.
:strip_exif()/i/2007721334.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2007721336.jpeg?f=imagegallery)
Een van de backlight-ledchips in Sony's prototype-miniledtelevisie, bestaande uit een matrix van 34 x 26 x 3 ledlampjes. De televisie zelf mocht niet worden gefotografeerd.
Ondanks de in sommige opzichten technologische voorsprong van oled raken miniledtelevisies de laatste jaren steeds meer in zwang, hoewel die ontwikkeling zich misschien meer afspeelt buiten Europa, waar extra grote maten boven de 80" meer in de belangstelling staan. Oledschermen zijn nog niet kostenefficiënt te maken op deze enorme schermgroottes, wat je ook terugziet in de prijs en het aanbod van die televisies. Er staan precies vijf oledtelevisies van 97" in onze Pricewatch, alle van LG en met een woledpaneel van die fabrikant (QD-oledpanelen groter dan 77" zijn er überhaupt niet). De prijs ligt drie tot tien keer zo hoog als bij 77"-oledtelevisies.
:strip_exif()/i/2007721346.jpeg?f=imagegallery)
het 'beeld' van het backlight
Lcd-panelen zijn op hele grote maten goedkoper te maken, en in China is er een grote productie van dit soort panelen. De Chinese televisiefabrikanten TCL en Hisense zien daarmee hun kans schoon om Samsung en LG uit te dagen, de bekende spelers op oledgebied: ze brengen extra grote, maar tegelijk relatief betaalbare lcd-televisies uit. Volgens analistenbureau Counterpoint is die strategie succesvol. Wereldwijd nemen de verkopen van miniledtelevisies in het ultradure segment toe, terwijl oled stagneert. De traditionele marktleider Samsung zal dat net als Sony ook hebben gezien, waarmee deze bedrijven binnenkort ook instappen.
Helderder, feller en kleurrijker ...
Door geen normale witte leds, maar rgb-leds achter het paneel te zetten, kan de beeldkwaliteit van de stokoude lcd-panelen weer wat verder worden opgekalefaterd, en die van oledschermen op sommige gebieden zelfs overstijgen. Net als normale miniledschermen kunnen rgb-miniledschermen bijvoorbeeld een veel hogere helderheid bereiken dan oledschermen, zeker als een groot deel van het beeld wit moet zijn. Hisense is de enige van de vier fabrikanten op IFA die daar echt harde cijfers aan wil verbinden. Het bedrijf is aanwezig met zijn 116"-116UXQ-televisie, die volgens medewerkers op de stand een piekhelderheid van 8000cd/m² kan bieden op een kleiner wit vlakje.
Door puur rood, blauw of groen licht te gebruiken, kan het kleurbereik van het paneel omhoog. Over het algemeen claimen de vier fabrikanten dat hun prototypetelevisie de complete DCI-P3-kleurruimte kan weergeven. Dat halen (QD-)oledschermen op zich ook wel, maar de getoonde rgb-miniledtelevisies zouden ook nog de grotere BT.2020-kleurruimte kunnen weergeven voor een heel groot gedeelte. De 116UXQ toont bijvoorbeeld 95 procent van deze zeer brede kleurruimte, de Samsung MR95-115"-televisie, prominent aanwezig in de enorme hal die de Koreaanse fabrikant op IFA vult, zelfs 100 procent.
Rgb-minileds maken ook de kijkhoeken van het paneel beter ten opzichte van een normale miniledtelevisie. Dat was het beste zichtbaar in de demo die Sony gaf van zijn prototypetelevisie. Staande onder een scherpe hoek schakelde de medewerker die het paneel vanaf zijn laptop aanstuurde, de aansturing van de ledjes tussen de modus waarbij de kleur van de backlightverlichting die van het beeld volgt, zoals de rgb-miniledtelevisie normaal gesproken werkt, en een modus waarin de rode, groene en blauwe lampjes in dezelfde verhouding aanstaan, om een normale witte backlight te simuleren. In die laatste stand was goed zichtbaar dat Sony een VA-type paneel gebruikt voor zijn televisie, net zoals Hisense en Samsung dat waarschijnlijk ook doen. Met het backlight in de tweede modus krijgen huidtinten onder een hoek de typische 'vale' uitstraling die ik vaker zie op VA-televisies en monitors, terwijl het beeld met het backlight in rgb-modus de oorspronkelijke kleur veel beter behoudt.
:strip_exif()/i/2007721352.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2007721348.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2007721350.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2007721354.jpeg?f=imagegallery)
Rgb-miniled op de stand van Hisense: de 116UXQ-televisie met een demonstratie van de werking van het backlight, de Hi-View AI Engine X-beeldprocessor en een van de ledchips die achter het scherm zitten.
Ook blooming, het probleem waardoor miniledtelevisies vanouds worden geplaagd, is op de rgb-miniledtelevisies die ik heb gezien op de IFA minder goed zichtbaar. Blooming is het effect dat ontstaat wanneer een helder object in beeld, dat niet perfect past op het 'raster' van backlightzones, wordt afgebeeld op een donkere achtergrond. Er kan dan wat strooilicht zichtbaar worden, een vage witte gloed rondom het verlichte object.
Op een rgb-miniledtelevisie krijgt een rode highlight op een zwarte achtergrond bijvoorbeeld een rode gloed mee. Dat is iets dat niet zo duidelijk zichtbaar is als een afwijking in de televisie, zoals reguliere blooming. Het zou bijvoorbeeld prima kunnen dat zo'n effect aanwezig is in de originele videoclip, en bovendien reflecteert er tijdens het kijken ook wat licht in je eigen oogbol, waarmee een fel object op een donkere achtergrond zelfs op een oledtelevisie op het oog een zekere 'gloed' kan hebben in diezelfde kleur van het object.
Wat bij het bekijken van de rgb-miniledtelevisies van verschillende fabrikanten ook opviel, is dat blooming onder een hoek ook minder zichtbaar was dan bij een normale miniledtelevisie, waarbij het effect veel duidelijker kan opvallen dan recht van voren. Je ziet dan een blauwig grijze waas, doordat de backlightleds in een televisie voornamelijk blauw licht geven – het paneel doet een deel van het werk om de kleurtemperatuur van wit bij te regelen naar de gewenste 6500K. Bij een rgb-miniledtelevisie heeft het licht van het backlight al voor het grootste deel de juiste kleur, en zie je onder een hoek niet een nog groter kleurverschil tussen backlight en paneel.
Miniled of microled?
Samsung noemt zijn MR95-televisie 'Micro RGB', omdat de gebruikte backlightleds volgens Samsung kleiner zijn dan 100 micron, de grens waarbij je kunt spreken van microleds. Deze term is onduidelijk, want uitgerekend Samsung verkoopt ook échte microledtelevisies, waarbij er geen lcd-paneel wordt gebruikt en het hele beeldpaneel is opgebouwd uit microleds. Zulke televisies zijn nog veel duurder dan de MR95-tv en moeten een nog veel betere beeldkwaliteit kunnen bieden, zonder blooming of andere nadelen van de lcd-techniek. Het is jammer dat Samsung op deze manier verwarring zaait onder zijn klanten, maar het merk heeft daar helaas nogal een handje van. Toen Samsung nog geen oledtelevisies kon leveren, verzon het de sterk op oled gelijkende term 'QLED' voor zijn lcd-televisies, terwijl het werkingsprincipe sterk verschillend is.
... maar zijn gewone miniledtelevisies niet beter?
TCL toonde op CES al zijn rgb-miniledprototype, een 98"-scherm waarover ik de fabrikant op IFA uitgebreid sprak. Er ontbrak daar ook iets: de televisie zelf. TCL zegt zich voorlopig liever te richten op huidige miniledmodellen, zoals de (ook door Tweakers) goed gereviewde C8K. Dit jaar komt TCL in ieder geval niet meer met een rgb-miniledtelevisie; de fabrikant toonde eerder dus wel een 98"-scherm en zegt ook de capaciteit te hebben om 85"- en 115"-maten te fabriceren.
Volgens TCL zou het gebruik van rgb-leds te weinig voordelen hebben boven normale minileds om het prijsverschil te rechtvaardigen. Sterker nog: het rgb-miniledprototype van de CES zou juist minder goed zijn ten opzichte van de geavanceerdste normale miniledtelevisies die TCL nu kan maken. Zo stelt TCL dat de piekhelderheid voor het rgb-prototype op 6000cd/m² ligt, tegenover 10.000cd/m² wanneer dezelfde televisie was uitgerust met reguliere minileds.
Belangrijk is volgens de fabrikant ook, dat het aantal dimmingzones bij het gebruik van rgb-leds effectief met een factor drie afneemt, omdat iedere zone uit drie losse gekleurde lampjes bestaat. Dat is een goed punt om rekening mee te houden als je de specificaties van deze televisies op waarde wilt schatten; het aantal zones van een rgb-miniledtelevisie laat zich niet direct vergelijken met dat van een normale miniledtelevisie. Sony wil niet zeggen hoeveel zones zijn prototype bevat; de Samsung MR95-115"-televisie heeft volgens een medewerker in de demoruimte 15.000 zones, en bij de Hisense 116UXQ zijn het er zo'n 10.000. De fabrikanten rekenen daarbij dus wel de drie losse lampjes als aparte 'zone' mee. Ga je uit van een monochroom beeld, dan heeft de Samsung MR95-televisie eerder 5000 zones, en de Hisense 116UXQ zo'n 3300, hoewel de televisie eventueel naastgelegen leds kan gebruiken om delen van het beeld wit te verlichten, zodat de 'resolutie' van het backlight geen factor 3 lager hoeft te zijn.
Hoewel blooming op bepaalde manieren minder zichtbaar was op de rgb-miniledtelevisies dan op reguliere exemplaren, zoals opgemerkt, is het effect ook op de MR95 en 116UXQ dus niet compleet weg, ondanks het hoge theoretische aantal zones. Het demofilmpje dat Samsung op zijn televisie liet zien, bevatte bijvoorbeeld een video met zwarte balken boven en onder. Een felle lamp die net boven de letterbox bar werd afgebeeld, liet de helderheid van de zwarte balk op die plek duidelijk toenemen. Ook bij lichte ondertitels op een donkere achtergrond – of het Hisense-logo, waarmee het demofilmpje op de 116UXQ-televisies telkens afsloot – kon ik nog wel enige blooming herkennen. In de demo van de Sony-televisie viel me vooral op, dat de typische lichte gloed van blooming bij weergave van doffere mengkleuren wel enigszins zichtbaar leek, waar hij bij puur blauwe of rode kleuren afwezig was.
:strip_exif()/i/2007721338.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2007721340.jpeg?f=imagegallery)
Onder een microscoop bekeken zie je dat de 'Micro RGB'-backlightleds in de Samsungtelevisie veel kleiner zijn dan normale minileds. Ieder rgb-ledje bestaat uit drie apart aanstuurbare zones om meer stapjes in helderheid te kunnen bieden, wat een vloeiendere kleurgradatie moet opleveren.
Kleuren boosten
Het voordeel dat rgb-miniledtelevisies dan nog wel hebben boven reguliere miniledschermen, zo erkent ook TCL, is het extreem brede kleurbereik. Je kunt je natuurlijk wel afvragen wat je daar in de praktijk aan hebt. Er zijn films die specifiek gemastered zijn voor een BT.2020-kleurruimte, maar de meeste content (zeker op streamingplatformen) is nog steeds gemaakt op DCI-P3. Niet alleen ondersteunen de meeste televisies, monitors en smartphones geen bredere kleurruimte; zelfs de masteringmonitors waarop coloristen hun werk doen, kunnen BT.2020 niet volledig weergeven.
Samsung, Hisense en Sony hebben dus functies in hun televisies gestopt om de kleuren van standaardbeeldmateriaal op te schroeven tot het volledige bereik van het paneel. Hoe goed de Hisense 'Hi-View AI Engine X' of Sony's Color Booster hun werk doen, was op grond van de demo's moeilijk te zeggen. Samsung gaf een wat uitgebreidere indruk van zijn 'Micro RGB color booster', die aan en uit werd geschakeld en gedemonstreerd naast een normale miniledtelevisie om het verschil duidelijk te maken. Het idee achter deze functie is dat hij door middel van AI-scèneherkenning kleuren selectief oppept. Tropische bloemen en vogels krijgen bijvoorbeeld een maximale boost, huidtinten worden met rust gelaten. Dat leek aardig te werken zolang er een of twee mensen in beeld waren, maar in een scène waar een hele groep mensen in beeld werd gebracht, leek het in vergelijking met het beeld op de normale miniledtelevisie alsof ze te lang in de zon hadden gezeten.
:strip_exif()/i/2007721356.jpeg?f=imagegallery)
Ook al doen dit soort functies wel goed hun werk, uiteindelijk wijkt de televisie af van wat de maker voor ogen had, erkent ook Sony, dat de Color Booster alleen inschakelt in de Vivid-beeldmodus. In dat verband is het nieuwe Dolby Vision 2 Max-formaat interessant. Dolby kondigde dat vlak voor de IFA aan in samenwerking met Hisense, en hoewel de televisiemaker het niet officieel wil bevestigen, lijkt het erop dat de 116UXQ een update krijgt om dit hdr-formaat te ondersteunen, als allereerste tv. Met de nieuwe functie 'bidirectionele tonemapping' kunnen coloristen tijdens de productie van een film of serie metadata toevoegen, die een tv met extra breed kleurbereik of extra hoge piekhelderheid laat weten hoe hij die eigenschappen optimaal kan gebruiken. De gebruiker krijgt daarbij de keuze in hoeverre de tv er een schepje bovenop mag doen.
Als eerste te koop: Samsung en Hisense
TCL komt nu dus niet met een rgb-miniledtelevisie, en Sony kondigde eerder ook al aan dat zijn rgb-miniledtelevisie pas in 2026 in de winkels zou liggen. Daarmee blijven Samsung en Hisense over, en deze twee fabrikanten hebben plannen om hun televisies in oktober in de Nederlandse winkels te zetten. Voor Samsung gaat het dus om de 115" MR95-televisie; Hisense brengt naast de genoemde 116" 116UXQ ook een kleiner 100"-model uit, logischerwijs de 100UXQ geheten. In de onderstaande tabel staan de belangrijkste eigenschappen van de drie televisies.
| Hisense 100UXQ | Hisense 116UXQ | Samsung MR95 | |
| Diagonaal | 100" | 116" | 115" |
| Resolutie | 3840x2160 | 3840x2160 | 3840x2160 |
| Aantal dimmingzones | N.b. | Ca. 3300 * 3 | Ca. 5000 * 3 |
| Piekhelderheid | 8000cd/m² | 8000cd/m² | N.b. |
| Kleurbereik | 95% BT.2020 | 95% BT.2020 | 100% BT.2020 |
| Coating | Glanzend | Glanzend | Mat |
| Prijs | € 13.999 | € 24.999 | € 29.999 |
Hoewel je voor een rgb-miniledtelevisie lang niet zoveel neertelt als voor een echte microledtelevisie, zijn de eerste drie schermen zowel door hun prijs als door hun formaat alleen voor de happy few weggelegd. In hoeverre het de fabrikanten zal lukken om spoedig kleinere en goedkopere rgb-miniledtelevisies uit te brengen, is de vraag. Samsung heeft het daarnaar gevraagd over de 'nabije toekomst', zonder specifieke mededelingen te doen. TCL heeft zoals gezegd plannen voor een 85"-model, maar die zijn nog niet concreet.
:strip_exif()/i/2007673954.jpeg?f=imagegallery)
De duidelijkste aanwijzing voor de komst van een kleinere rgb-miniledtelevisie vonden we bij Sony, dat zijn prototype demonstreerde naast een miniled-, oled- en QD-oledtelevisie. Het scherm was ongeveer even groot als die andere schermen, en van QD-oled weten we dat er geen panelen groter dan 77" zijn. Het is daarmee natuurlijk niet gezegd dat het uiteindelijke model ook die specificaties zou hebben, en over de eigenschappen van het winkelmodel houdt Sony de lippen nog altijd stijf op elkaar.
Ook Hisense wilde niets delen over de plannen voor volgend jaar, maar tegenover de Franse publicaties Les Númeriques en AVCesar was het toeschietelijker. De 2026-opvolger voor het bestaande U9-topmodel van de fabrikant zou rgb-minileds moeten gaan bevatten, beschikbaar komen in maten vanaf 55" en geprijsd zijn vanaf 1500 euro. Het is natuurlijk de vraag in hoeverre dat gaat lukken, en of de fabrikant niet te veel concessies doet om deze goedkopere rgb-miniledtelevisies betaalbaar te houden, zoals een laag aantal dimmingzones. Op de CES van 2026 zullen we daar hopelijk meer over te weten komen.
Zelfs het nog wat sceptische TCL ziet voor rgb-miniled de komende jaren wel een rol weggelegd in zijn aanbod, als de technologie verder is doorontwikkeld. Samsung denkt zelfs dat rgb-miniledtelevisies binnen enkele jaren een redelijk groot deel van het portfolio kunnen gaan worden. Waar Koreaanse oledtelevisies een jaar of vijf geleden dominant leken te worden, geeft rgb-miniled de strijd tussen verschillende technologieën en fabrikanten op de televisiemarkt een interessante wending.
Update, 10-9 – Paragraaf over aantallen dimmingzones genuanceerd naar aanleiding van feedback in de comments.
Redactie: Friso Weijers • Eindredactie: Monique van den Boomen
:strip_icc():strip_exif()/i/2007337472.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2007181728.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2007673958.jpeg?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/351419/Jay-jamiroquai-33380386-1024-1429.jpg?f=community){kind=small}
/u/657708/crop5808fb779c7a3_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/932885/crop593fa3c0a2262.jpeg?f=community){kind=small}
/u/2008130/crop6536ebba0daf2_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/581763/crop671d464e1d270_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/1035435/crop5a705e775134d.png?f=community){kind=small}
/u/45865/crop62338715be02f.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/377268/moo%2520resized%25202.jpg?f=community){kind=small}
/u/96903/cdwaveicon.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/33909/crop5f4d2e6650311_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/37195/crop601a6852d3566_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1454528/crop5f6239efda858_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/243583/crop5f528d5b6e0ff_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/285020/crop6085b8acc4f0d_cropped.gif?f=community){kind=small}
/u/367878/crop68203cf741501_cropped.png?f=community){kind=small}