Doordat Meteor Lake niet als desktopchip beschikbaar komt en Intel genoodzaakt was om Raptor Lake een extra refresh te geven, zitten we in de voor Intel unieke situatie dat socket 1700 drie cpu-generaties meegaat. Er zijn zelfs geen nieuwe chipsets voor de veertiende generatie Core. Toch verversen alle moederbordfabrikanten een deel van hun aanbod, met een in het oog springende nieuwe feature: Wi-Fi 7.
Officieel geen nieuwe chipsets, wel nieuwe moederborden
Hoewel Intel je wellicht liever anders zou doen geloven, is het zo klaar als een klontje dat de processors die op de markt zijn gekomen als 14th Gen Core, niet zo gepland waren. De extra refresh van Raptor Lake werd in de roadmap gefietst omdat de productie van het technisch veel ambitieuzere Meteor Lake voor desktopprocessors te uitdagend bleek. Daarom is dit niet alleen een uitzonderlijke derde generatie voor dezelfde socket, maar ook voor het eerst in tijden een processorgeneratie die niet is gekoppeld aan een release van nieuwe moederbordchipsets.
Toch hebben ASRock, ASUS, Gigabyte en MSI de afgelopen maanden nieuwe Z790-moederborden op de markt gebracht. Vaak zijn dat iteraties van bestaande modellen, maar vrijwel allemaal delen ze Wi-Fi 7 als belangrijkste nieuwigheid. Sinds kort zijn namelijk de draadlozenetwerkkaartjes die daarvoor nodig zijn beschikbaar. Normaal gesproken kom je op Intel-moederborden ook vooral netwerkkaartjes van die fabrikant tegen, maar een leuke ontwikkeling is dat er nu kaartjes van allerlei fabrikanten worden gebruikt. Moederbordfabrikanten en consumenten hebben dus echt wat te kiezen.
Wi-Fi 7 in het kort
Eerder publiceerden we al een uitgebreid artikel over de theorie achter Wi-Fi 7. Wat daarvan het belangrijkst is om te onthouden, is dat Wi-Fi 7 (802.11be) vooral is ontwikkeld met als doel om de snelheid verder te verhogen. Daarvoor wordt de maximale bandbreedte van één wifinetwerk op de 6GHz-band verdubbeld van 160 naar 320MHz, wordt er geavanceerdere 4k-QAM-modulatie gebruikt en kunnen verschillende wifibanden gecombineerd worden door dezelfde client.
In de praktijk kun je nu al gebruikmaken van die eerste twee functies, als je een Wi-Fi 7-compatibel apparaat en een van de eerste Wi-Fi 7-routers aanschaft. Het combineren van verschillende wifibanden, bijvoorbeeld de 5GHz- en 6GHz-banden, zal pas in de volgende grote Windows 11-update worden ondersteund; die is gepland voor de tweede helft van 2024.
Omdat er op een lik verf, een wat andere poortconfiguratie of andere kleine zaken na amper iets is veranderd aan de 'Z790 Refresh'-moederborden, richten we ons voor de test op wat er wél nieuw is: de snellere wifistandaard. Daarvoor gingen we aan de slag met een selectie nieuwe moederborden en een TP-Link Deco BE85-router, een van de eerste in de Benelux verkrijgbare routers met Wi-Fi 7-ondersteuning. Dat is geenszins een volledig uitgedokterde standaardtestopstelling; we gingen vooral op onderzoek uit naar wat er in dit vroege stadium al mogelijk is en waar je tegenaan kunt lopen. Op de komende pagina's bekijken we de Wi-Fi 7-moederborden van ASRock, ASUS, Gigabyte en MSI van dichtbij, verderop in dit artikel vind je de resultaten van onze Wi-Fi-7-tests.
De Z790 Refresh-line-ups van ASRock en ASUS
In dit artikel bespreken we vrijwel de volledige Z790 Refresh-line-ups van alle fabrikanten. De enige eis die we aan de in te sturen moederborden hebben gesteld, is dat ze ondersteuning voor Wi-Fi 7 bieden.
ASRock Phantom Gaming Z790 Nova WiFi en Riptide WiFi
De Phantom Gaming Z790 Nova WiFi is een geheel nieuw model in ASRocks line-up; de fabrikant had niet eerder een model met die naam in zijn assortiment. De naam moet symbool staan voor de krachtige energieontlading die tijdens een nova plaatsvindt, waarvan akte. We hopen dat de prestaties van dit moederbord op iets minder explosieve wijze tot stand komen.
De 350 euro kostende PG Z790 Nova WiFi heeft een krachtige Vcore-vrm met een rating van 1800A, al is dat wel iets minder dan de vrijwel gelijk geprijsde Z790 Taichi Lite. Ook de Thunderbolt-poorten van de Taichi Lite ontbreken bij de Nova. Daar krijg je dan wel Wi-Fi 7 en een extra M.2-slot voor terug. In totaal heeft de Nova namelijk niet minder dan zes M.2-slots, waarvan eentje op PCIe 5.0 x4-snelheid en de andere vijf met PCIe 4.0 x4-bandbreedte.
Voor ongeveer 100 euro minder haal je de PG Z790 Riptide WiFi in huis. Ten opzichte van de bestaande Riptide zonder wifi is dat een veel luxer bord, met een dubbel zo krachtige Vcore-vrm (1440A), een luxere audiocodec (ALC1220), en veel meer heatsinks en ssd-koelers. In vergelijking met de duurdere Nova mis je het zesde M.2-slot, maar de PCIe 5.0-compatibiliteit voor zowel het PCIe x16-slot als het eerste M.2-slot blijft behouden.
ASRock Phantom Gaming Z790 Riptide WiFi en Z790 Nova WiFi
ASUS Maximus Z790 Dark Hero, Z790 Formula en Strix Z790-A Gaming WiFi II
De ASUS ROG Maximus Z790 Dark Hero is de opvolger van het bestaande Hero-moederbord. Naast de toevoeging van Wi-Fi 7 heeft ASUS vooral aandacht geschonken aan de indeling van de M.2-slots. Het installeren van een PCIe 5.0-ssd ging op de Hero nog via een insteekkaart, maar nu zitten alle M.2-slots gewoon onboard. Net als bij alle andere Z790-borden met een PCIe 5.0 M.2-slot snoept het gebruik daarvan wel lanes af van je videokaart, want de processor heeft er niet meer dan zestien beschikbaar. De Z790 Dark Hero heeft trouwens dezelfde releaseprijs van zo'n 730 euro als de originele Hero, maar die laatste is inmiddels 200 euro in prijs gezakt. In de praktijk betaal je dus flink meer.
Helemaal nieuw in de line-up is de ROG Maximus Z790 Formula; dat model ontbrak in het oorspronkelijke Z790-aanbod. Het idee is dat je de vrm-koeling aansluit op je eigen customwaterkoeling, waartoe twee G1/4”-fittingen aanwezig zijn. Voor een prijs die slechts iets hoger ligt dan die van de Dark Hero, krijg je verder een vrij vergelijkbare featureset. De enige toevoegingen die wij konden ontdekken, zijn een instelbaar oledschermpje en een 5Gbit/s-netwerkadapter van Realtek.
Tot slot ontvingen we de ROG Strix Z790-A Gaming WiFi II, het goedkoopste moederbord met Wi-Fi 7 in het aanbod van ASUS. In vergelijking met de eerste versie van dit model heeft ASUS een regulier PCIe-slot opgeofferd voor een extra, vijfde M.2-slot. Die werken wel allemaal op PCIe 4.0-snelheid; een PCIe 5.0 M.2-slot heeft dit 450 euro kostende bord niet. Ten opzichte van de 'echte' ROG-borden ontbreken ook onboard knoppen voor power/reset en de Thunderbolt 4-aansluitingen.
ASUS ROG Maximus Z790 Formula, ROG Maximus Z790 Dark Hero en ROG Strix Z790-A Gaming WiFi II
De Z790 Refresh-line-ups van Gigabyte en MSI
Op deze pagina bekijken we de ingestuurde nieuwe Z790-moederborden van Gigabyte en MSI van dichtbij.
Gigabyte Z790 Aorus Pro X en Z790 Aorus Master X
Voor ongeveer 435 euro mag je je eigenaar noemen van de Z790 Aorus Pro X. Er was overigens geen Pro zonder X, maar wellicht wilde Gigabyte met dit achtervoegsel duidelijk maken dat je met een bord uit de vernieuwde serie te maken hebt. Wat de features betreft valt vooral op dat dit zilvergrijze bord een PCIe 5.0 M.2-slot heeft, naast vier PCIe 4.0 M.2-slots die door één grote heatsink worden bedekt. Die haal je eenvoudig los zonder te schroeven, zoals bij de M.2-ssd's die eronder schuilgaan, al langer het geval was. Verder het noemen waard is dat Gigabyte zijn bios een redesign heeft gegeven, wat het geheel gebruiksvriendelijker en beter aan je voorkeuren aan te passen moet maken. Verder is achterop een zogenaamde VisionLink-poort aanwezig, een USB-C-poort die ook beeld en 60W-powerdelivery doet. Dat is vooral handig voor het aansluiten van een tekentablet, aldus de fabrikant.
De Z790 Aorus Master X had wel een voorganger in de vorm van de Z790 Aorus Master. Naast de toevoeging van Wi-Fi 7 hebben we geen grote functionele verschillen kunnen ontdekken. Wel zijn de heatsinks opnieuw ontworpen, wat goed is voor een frisse look en het toolless kunnen loshalen van de metalen plaat die de onderste M.2-slots bedekt. Een opvallende omissie is de Sensor Panel Link, een interne USB-C-poort die we op de Aorus Pro X wel tegenkwamen en die bedoeld is om een USB-C-schermpje in je behuizing neer te zetten dat live statistieken over je hardware toont. Dat schermpje krijg je er echter niet bij en op de Master X is de hele aansluiting dus foetsie.
Gigabyte Z790 Aorus Pro X en Z790 Aorus Master X
MSI Pro Z790-A Max WiFi, MAG Z790 Tomahawk Max WiFi en MEG Z790 Ace Max
De MSI Pro Z790-A Max WiFi is in tegenstelling tot de eerste versie van dit moederbord niet meer in een DDR4-versie te krijgen, wat overigens ook al gold voor de ASUS ROG Strix Z790-A. Blijkbaar zien de moederbordfabrikanten in dit segment geen toekomst meer voor de oude geheugenstandaard. In vergelijking met de oudere Z790-A WiFi lijkt MSI de heatsinks in Photoshop te hebben geopend en de kleuren te hebben omgekeerd; wat zwart was, is nu lichtgrijs en vice versa. Hardwarematig zijn de borden, op de toevoeging van Wi-Fi 7 na natuurlijk, volledig identiek. De meerprijs van de Max-versie bedraagt op het moment van schrijven ruim 50 euro.
Ook de MAG Z790 Tomahawk Max WiFi lijkt op wat nieuwe, gele accenten na als twee druppels water op zijn voorganger. Toch is er een belangrijke wijziging doorgevoerd; het eerste van de vier M.2-slots biedt nu ondersteuning voor PCIe 5.0, waar dat bij het originele model nog een PCIe 4.0-slot was, net als de andere drie. Verder hebben we naast de nieuwe wifichip geen wijzigingen kunnen ontdekken. Op het moment van schrijven betaal je 315 euro voor de Tomahawk Max, 50 euro meer dan voor de non-Max.
Met de MSI MEG Z790 Ace Max zijn we gauw klaar, want die is op de Wi-Fi 7-chip na identiek aan de originele Ace. Na lang speuren hebben we toch één nieuwigheid kunnen vinden; er zit een JAF1-header op, waarmee je zowel de addressable rgb als het pwm-signaal naar een ventilator kunt sturen via één kabel. MSI zou zelf met een daisychained ventilator komen die daar gebruik van maakt. Voor het gebruik met andere ventilators wordt een splitterkabeltje naar losse rgb- en pwm-connectors meegeleverd.
MSI Pro Z790-A Max WiFi, MAG Z790 Tomahawk Max WiFi en MEG Z790 Ace Max
Testresultaten Wi-Fi 7
Waar het echt om gaat bij deze 'refreshgeneratie', is de toevoeging van Wi-Fi 7. Deze draadloosnetwerkstandaard wordt vermoedelijk pas begin 2024 officieel vastgesteld, maar op basis van vrijwel definitieve conceptversies van de standaard zijn de meeste grote spelers al begonnen om producten op de markt te brengen. Normaliter zie je op Intel-moederborden ook veel Intel-wifichips, omdat chipsets van deze fabrikant hier deels op zijn voorbereid. Omdat Z790 deze ingebouwde ondersteuning nog niet heeft voor de nieuwste Wi-Fi 7-chips, zien we nu een veel grotere verscheidenheid aan gebruikte netwerkadapters.
In onderstaande tabel hebben we geïnventariseerd welke controllers op welke moederborden worden toegepast. ASRock en ASUS kiezen exclusief voor de Intel BE200-controller. MSI past juist op al zijn moederborden de QCNCM865-controller van Qualcomm toe. Die kwamen we ook tegen onder de i/o-cover van de Gigabyte Z790 Aorus Master X, maar op de Aorus Pro X gebruikt deze fabrikant juist een kaartje van MediaTek: de MT7927.
Gigabyte gebruikt overigens verschillende netwerkkaartjes voor zijn moederborden. Afhankelijk van de pcb-revisie kan er op de twee Aorus-moederborden een wifikaart van Intel, Qualcomm of MediaTek zitten. Die worden onder dezelfde productcode verkocht, dus je kunt pas na aankoop zien welk wifikaartje je hebt aan de hand van de informatie op de specificatiepagina's van de Pro X en Master X.
Wificontroller
ASRock Phantom Gaming Z790 Nova WiFi
Intel BE200
ASRock Phantom Gaming Z790 Riptide WiFI
Intel BE200
ASUS Maximus Z790 Dark Hero
Intel BE200
ASUS Maximus Z790 Formula
Intel BE200
ASUS ROG Strix Z790-A Gaming WiFi II
Intel BE200
Gigabyte Z790 Aorus Master X
Qualcomm QCNCM865
Gigabyte Z790 Aorus Pro X
MediaTek MT7927
MSI MAG Z790 Tomahawk Max WiFi
Qualcomm QCNCM865
MSI MEG Z790 Ace Max
Qualcomm QCNCM865
MSI Pro Z790-A Max WiFi
Qualcomm QCNCM865
Benchmarks
Voor Wi-Fi 7 hebben we nog geen standaardtestopstelling. Om te kijken waar de verschillende moederborden toe in staat zijn, hebben we een eenmalige testopstelling gebouwd met de enige Wi-Fi 7-router die we op dit moment tot onze beschikking hebben: de TP-Link Deco BE85. Officieel is dat een meshset, maar als we alleen de eerste node gebruiken, is het in feite gewoon een wifirouter. Op het moment van schrijven betaal je 550 euro voor dit product, wat oploopt tot 2500 euro voor een 5-pack.
We plaatsen de TP-Link-router voor onze test in onze kooi van Faraday, oftewel een stralingsdichte ruimte. Aangezien de router over verschillende 10Gbit/s-netwerkpoorten beschikt, verbinden we hem daarmee met een pc die als trafficgenerator dient. Zo weten we zeker dat deze connectie niet de bottleneck voor de verbindingssnelheid is.
Het testsysteem met het moederbord en de bijbehorende wifiantennes zetten we vervolgens in een Spirent Octobox-26, een stralingsdempende kooi die ook van anechoïsche demping is voorzien om reflecties tegen te gaan. In de eerste test, waarin we de maximale doorvoersnelheid meten, laten we de deur daarvan open, waardoor er op ongeveer één meter afstand een directe line-of-sight naar de router is.
Daarnaast voeren we twee tests uit met extra demping, die symbool staan voor een grotere afstand, bijvoorbeeld een betonnen muur tussen de router en het moederbord. Voor de eerste dempingstest sluiten we simpelweg de kleine kooi af. Dat levert extra demping op doordat het signaal nu buiten de box wordt opgevangen door antennes en in de box weer wordt uitgezonden, in plaats van dat het rechtstreeks naar de client gaat. Dit dempt het wifisignaal met minimaal 6dB. Doordat we geen controle hebben over de antenneopstelling in de TP-Link-router en ook doordat het signaal twee keer een 'sprong' maakt van antenne naar lucht en vice versa, is de demping in de praktijk hoogstwaarschijnlijk meer dan dat.
In een tweede test maken we het de verbinding extra lastig door nog eens kunstmatig 15dB demping toe te voegen met een signaalverzwakker, in jargon attenuator genoemd.
Maximale doorvoersnelheid
Omdat bovenstaande in de praktijk een nogal tijdrovend proces is, hebben we besloten om alleen de producten te testen waar we daadwerkelijk iets van kunnen leren. Dat betekent dat we van elke fabrikant minstens één bord testen om de implementatie te kunnen beoordelen, of meer als we van een fabrikant moederborden met verschillende wifichips ontvingen. Moederborden van dezelfde fabrikant met exact dezelfde wifiopstelling hebben we dus niet dubbel getest; die zullen identiek presteren.
Uit onderstaande grafieken blijken enorme verschillen tussen de moederborden, met een duidelijke trend. De borden met een Qualcomm-chip, de Gigabyte Z790 Aorus Master X en de MSI MEG Z790 Ace Max, zetten uitstekende scores neer. Downloaden gaat met bijna 2900Mbit/s, uploaden soms zelfs met bijna 3000Mbit/s.
De borden met een Intel BE200-chip stranden bij het downloaden op 1540Mbit/s. Het uploaden ging bij het ASUS-moederbord een stukje sneller, met 1730Mbit/s, maar het ASRock-bord wilde niet sneller uploaden dan met 460Mbit/s. Vanzelfsprekend hebben we die tests meer dan eens herhaald. ASRock lijkt bij de implementatie van de BE200-controller dus iets fout te hebben gedaan wat de snelheden in deze richting negatief beïnvloedt.
De Gigabyte Z790 Aorus Pro X staat in de grafieken op 0Mbit/s. Dat komt doordat deze netwerkadapter het bestaan van ons 6GHz-wifinetwerk in zijn geheel ontkende; we konden hoog en laag springen, maar ook na diverse reboots en driverherinstallaties kwam ons testnetwerk niet in beeld. Het lukte wel om verbinding te maken met ons 5GHz-netwerk, maar dat kan maar de helft van de bandbreedte gebruiken en daardoor geen gebruik maken van een van de belangrijkste Wi-Fi 7-features. MediaTek lijkt dus nog werk aan de winkel te hebben met zijn drivers.
Na de tests waarin we vooral op zoek gingen naar de maximaal haalbare snelheden, hebben we ook gekeken naar hoe de verbinding zich gedraagt als we demping toevoegen. Demping niveau 1 betekent in dit geval alleen het sluiten van de testkooi waarin het moederbord zich bevindt.
Het toevoegen van demping heeft forse invloed op de gemeten snelheden. In dit scenario blijft de Gigabyte Z790 Aorus Master X het snelst bij het downloaden, maar met 561Mbit/s ligt de snelheid wel stukken lager dan de 2870Mbit/s die we maten zonder demping. Het MSI-bord met dezelfde wifichip lijkt daar nog meer last van te hebben en komt uit op 175Mbit/s. De twee borden met Intel-wifi zitten daartussenin.
Bij het uploaden blijft de ASRock Z790 Nova WiFi opmerkelijk genoeg als enige vrijwel overeind. Zonder demping was de uploadsnelheid van het Intel-kaartje in dit bord niet best, maar omdat het verlies met demping relatief beperkt blijft, eindigt het hier bovenaan.
Met nog eens 15dB extra demping zakken de wifisnelheden nog verder in en meten we zowel down als up nog slechts enkele tientallen Mbit/s bij alle wifikaartjes. Gemiddeld over download en upload haalt de Gigabyte Z790 Aorus Master X de hoogste, of minst lage, snelheden.
Hoewel Wi-Fi 7 officieel nog een standaard moet worden, is deze feature hét unique selling point van deze tussengeneratie Intel-moederborden. Buiten de toevoeging van deze nieuwe generatie draadloos netwerk zijn de wijzigingen aan de meeste modellen slechts marginaal ten opzichte van de originele Z790-line-up die ongeveer een jaar geleden op de markt kwam.
Indrukwekkende topsnelheden
Uit onze test kwamen grote verschillen naar voren tussen de maximale wifisnelheden van de verschillende borden. Vooral de moederborden met een Qualcomm-wifichip lieten uitstekende prestaties zien; bij de Gigabyte Z790 Aorus Master X en MSI MEG Z790 Ace Max met die wificontroller maten we up- en downloadsnelheden tussen de 2500 en 3000Mbit/s. Dergelijke snelheden zijn alleen haalbaar bij een zeer goede verbinding; na het toevoegen van demping zagen we geen hogere snelheden dan we van Wi-Fi 6 gewend zijn. De moederborden met Intels wificontroller bleven steken op zo'n 1500Mbit/s en specifiek bij ASRocks implementatie bleef de uploadsnelheid nog eens verder achter. Met het MediaTek-kaartje in de Gigabyte Z790 Aorus Pro X kregen we ons Wi-Fi 7-netwerk zelfs geheel niet in beeld.
Wi-Fi 7 is nu soms nog een onwillige puber
Het is geen toeval dat juist de moederborden met Qualcomm-wifi goed uit de test kwamen als je bedenkt dat er in de door ons gebruikte TP-Link-router ook een chipset van Qualcomm zit. Dat wifiapparatuur afkomstig van dezelfde maker het best samenwerkt, is typisch iets wat je ziet aan de vooravond van een nieuwe standaard. Hoewel de achterliggende theorie gelijk is, blijkt de praktische uitwerking van zo'n nieuw protocol toch altijd wat te verschillen tussen fabrikanten. Toekomstige revisies van firmware en hardware moeten de interoperabiliteit verder verbeteren, en ook het beschikbaar komen van mlo in een toekomstige Windows-versie zal de meerwaarde van Wi-Fi 7 vergroten.
Op dit moment zouden we je nog niet aanraden om te investeren in Wi-Fi 7. Je kunt beter even de kat uit de boom kijken totdat de standaard wat volwassener is. Aangezien er op de meeste Z790 Refresh-moederborden weinig is veranderd buiten de toevoeging van Wi-Fi 7, blijven onze aanraders uit de enkele maanden geleden gepubliceerde Moederbord Best Buy Guide voor socket 1700 in dat geval de beste aanschafkeuzes voor deze socket. Als je toch al wilt instappen als early adopter, kun je het best uitzoeken wat voor chip er in je Wi-Fi 7-router zit en daar de aankoop van je moederbord (en andere clients) op afstemmen.
Wat ik nog wat mis in het artikel is wat meer uitleg rond de CNVi interface die Intel gebruikt. Hierbij zit een deel van de wifi/bluetooth logica in de CPU of chipset waardoor het minder kost om deze connectiviteit toe te voegen aan een moederbord met Intel CPU of chipset.
Meer specifiek zitten modules zoals de MAC componenten, geheugen, processor in de CPU en chipset en zijn enkel de signal processor, analoge en RF onderdelen nog extern. De Z790 chipset bood al ondersteuning voor wifi 6E en 7 maar ik neem aan dat er bij de introductie nog niet voldoende wifi 7 componenten op de markt waren.
Overigens moet je hierbij ook opletten als je een Intel wifi kaartje koopt voor bijvoorbeeld je laptop. De modellen die eindigen op een 1 zijn CNVi modellen en werken niet zonder de nodige support van het platform (bijvoorbeeld op een AMD laptop). Dus kijk goed na wat je koopt en koop bijvoorbeeld geen AX211 als je geen CNVi support hebt.
Deze voortgang is prima maar ik mis na al die jaren van ontwikkeling toch wel de richtantenne op de clients iedereen heeft het over de snelheden die zijn naar mijn mening al behoorlijk verzadigd.
Gewoon richtantennes aan beide kanten en niet het onderste uit de kan kwa snelheid maar stabiliteit en schone uitzending, we worden van de straling ieder geval niet knapper en gezonder
Zelf ben ik meer van een lan/glasvezel netwerk zeker op borden zoals deze.
[Reactie gewijzigd door Vage_Karel op 22 juli 2024 23:29]
Helemaal mee eens. Een focus op low-latency en stabiliteit voor meerdere devices zou een betere ontwikkeling zijn dan alsmaar hogere doorvoersnelheden. Zeker voor dit soort moederborden die vaak voor game-pc’s gebruikt worden. Dan telt elke ms.
De marketingmolen van TP-link is het niet met je eens. De ondertoon van Wifi-6 lijkt toch wel ‘die was slechts beperkt in het stabieler te maken, maar Wifi-7 gaat over snelheid!!’ (Ik chargeer het bewust een beetje, maar zo voelt onderstaande alinea wel een beetje voor mij😂)
Wat is het verschil met vorige generaties?
Ook al bood wifi 6 tot 37% hogere snelheden, het had niet zo'n grote impact als wifi 5, waarbij de snelheid werd vertienvoudigd. Het verschil is te verklaren door de originele intentie van het wifi 6-project, dat gericht was op het verbeteren van de efficiëntie in plaats van gegevenssnelheden. Wifi 7 daarentegen is ontwikkeld voor een generatie die een hogere doorvoercapaciteit verlangt.
Wifi 7 maakt een enorme sprong voorwaarts op dit gebied – 480% hogere doorvoer dan bij eerdere generaties. Dankzij de achterwaartse compatibiliteit van een wifi 7-router wordt de weg vrijgemaakt om in heel de woning te profiteren van de nieuwste online ervaringen.
Het verschil in snelheid met wifi 6 is dan ook enorm, echter komt dit in deze tests nog niet naar voren omdat windows geen mlo ondersteund. Mlo gaat een enorm verschil maken omdat je dan meerdere banden tegelijk kan gebruiken en feitelijk de snelheden van de 2.4, 5 en 6Ghz banden bij elkaar op kan tellen. In praktijk is het uiteraard niet zo simpel, maar het zal voor een enorme snelheidswinst zorgen, ook omdat de client per band op hetzelfde moment met een ander access point verbonden kan zijn. Ik kijk enorm uit naar de windows update die dit mogelijk gaat maken, want het zal er ook voor zorgen zat fast roaming nog beter werkt aangezien je altijd wel ergens verbonden bent.
Wat betreft de richtantennes van @Vage_Karel dat zit voor zover mij bekend standaard ingebakken in de wifi 6 en 7 standaarden, de antennes kunnen hun fasen aanpassen en zo het signaal in de richting van de client sturen. Twee antennes rechtop werkt dus minstens zo goed al dan niet beter dan de antennes handmatig van de client naar de router richten tenzij je met specifiek ontworpen richtantennes gaat werken.
6 antennes van dure home routers is niet te vergelijken met ap's van bv Ruckus die hebben er 15+.
Je kan een dure Asus router kopen van 600 euro prima spul voor teveel geld of je koopt een Mikrotik router van 100 euro en zet daar een pro ap achter van 500 euro het verschil is ongekend.
Op de antenne techniek van Ruckus zit uiteraard een dik patent.
[Reactie gewijzigd door Vage_Karel op 22 juli 2024 23:29]
Ja en nee, ten tijde van wifi 4 en 5 ontwierp ruckus zijn eigen chipsets en hebben ze de techniek ontwikkeld en gepattenteerd om het signaal op de cliënt te richten. Niemand kon dit kopiëren omdat ze het patent aardig hadden dichtgetimmerd. Echter zit er sinds wifi 6 een vergelijkbare techniek in de standaard verwerkt. Het is wel zo dat de variant van ruckus niet afhankelijk is van het type cliënt, de variant in de wifi 6 en 7 standaarden vereist dat de cliënt het ook ondersteund en er vindt als het ware een handshake plaats voordat het werkt. Ruckus ontwerpt tegenwoordig geen eigen chipsets meer en gebruikt sinds wifi 6 gewoon dezelfde chipsets als alle andere wifiboeren. Ze doen er natuurlijk nog wel een eigen sausje overheen en er is een reden waarom hun ap's zo duur zijn. Maar het verschil tov. de rest van de markt is lang niet zo groot meer als dat het vroeger was. Vergelijk het binnenwerk maar eens van een ruckus wifi 5 ap met dat van een ruckus wifi 6 ap en leg dat dan naast een ubiquiti of tplink. Met de nieuwe access points is er niet veel verschil meer en ook tov. high end consumentenspul zijn de verschillen niet enorm, het zit hem vooral in de software. Echter zijn routers met handmatig richtbare antennes zoals de meeste van die asus dingen minder goed, juist omdat de antennes handmatig te richten zijn, de antennes staan nooit optimaal, te dicht bij elkaar en ze cancelen elkaar uit, te ver van elkaar en je hebt ergens anders een gat. Vaste antennes hebben de voorkeur, daarom hebben pro ap's vaste antennes. Dus ja, een pro AP en een zakelijke gateway is in veel gevallen beter dan een consumentenoplossing, maar vereist ook kennis van IT en netwerken, dat heb je met die deco set uit dit artikel niet nodig, dat is vrijwel plug en play. En ik heb nog geen betaalbare zakelijke wifi 7 ap's gezien, dus om in de buurt van de snelheden van die deco te komen zoals in deze test heb je minimaal een tweetal unify u6 enterprise ap's, een 10g switch en een 10g capable gateway nodig, en zodra windows mlo ondersteund is de deco weer bergen sneller.
Het is in ieder geval nog niet zo erg als de wasmiddel reclame die elk half jaar roept dat ie schoner wast dan daarvoor. Als je dat moet geloven, hoef ik ondertussen alleen mijn kleren voor de verpakking te houden om ze schoon te maken...
Om eerlijk te zijn komt het wat mij betreft op hetzelfde neer. Met als verschil dat wasmiddelen daadwerkelijk termen verzinnen (Robijn met Care serum!! Hoe hebben we ooit zonder gekund!!) en dat wifi-boeren bestaande technische termen in oppervlakkige mumbojumbo veranderen. (4096-QAM OFDMA, 16×16 UL/DL MU-MIMO, we zeggen niet wat je er in de praktijk aan hebt, maar hey!! Hogere getallen en nog meer letters dan de vorige!! 😎)
Edit: autocorrupt
[Reactie gewijzigd door lenwar op 22 juli 2024 23:29]
Prima, maar laten we nu eens eerlijk zijn, ik denk dat wifi 6 nog niet in 50% van de huizen aanwezig is.
Ik heb hier gewoon de oude wifi en 5g en dat is echt prima.
Dat gezegd hebbende, mijn werk latop en PC hangen aan de kabel :-).
beter bereik een stabiele verbinding en goede chips voor de router die stabielere goedkopere routers opleverd is denk ik waar de meeste op zitten te wachten.
Want ik vraag me af (iig prive) wat het percentage is met eigen routers vs de router van de isp.
Ik werk freelance voor isp zowel particulier als zakelijk bij particulieren heeft misschien 5% een eigen router en zakelijk altijd eigen router daar plaats ik Ruckus ap's.
Gebruik zelf Mikrotik router zonder wifi met een Ruckus R550 erachter is wifi 6 daarvoor Ruckus R500 wifi 5 beiden met echte richt antennes verschil is eigenlijk niet merkbaar voor thuis de prestaties zijn uiterst stabiel. Deze hardware gaat max 600 mbit voor 1 client of 2x 500 mbit op 2 clients, zet je er nog 60 clients tegelijk achter met allen een 1080p stream van youtube die gaan alle 60 foutloos spelen en heb je meer ap's en je gaat lopen met je laptop door je pand gaan ze naadloos over op de ander ap.
Ruckus was van Qualcomm overgenomen door Arrris en die is weer onderdeel van Commscope.
[Reactie gewijzigd door Vage_Karel op 22 juli 2024 23:29]
Ik gebruik een goedkope (<80€) Xiaomi router en die zit altijd > 900Mbps voor één cliënt uiteraard, mn telefoon.
Totaal misschien een 25 clients op mn netwerk maar de kans dat er meer dan twee clients tegelijk volle bak willen is nihil.
Voor de meeste thuisgebruikers is zulke dure apparatuur echt weggegooid geld imho
Ik ben recent verhuis van een appartement naar een rijtjeswoning (waar kabel leggen zonder dure investeringen niet mogelijk is). De zolder is mijn werkkamer/gamekamer geworden, dus dan hebben we het vooral over range, bruikbare snelheden en vooral stabiele ping.
Dat ga je niet redden met je ISP router of goedkopere routers.
Met een goede aanbieding was ik iets over de 200 kwijt voor high end wifi 6 mesh met 2 nodes. Beide op de eerste verdieping en 500+ mbit met een stabiele ping van ruim onder 20 in games op de zolderkamer.
Idealiter wil ik overal in huis 1gbit over de wifi halen, maar die investering zal momenteel hoger zijn dan overal kabel trekken. Bang voor buck ligt momenteel bij wifi 6.
[Reactie gewijzigd door m0nkz op 22 juli 2024 23:29]
Idealiter natuurlijk, maar het kan niet altijd. Soms is het een behoorlijke klus om ergens een kabel te krijgen. Vergeet vooral niet dat ook veel jongeren gamen en dat hun ouders geen kabels willen trekken (dat hoor ik in ieder geval vrij vaak als reden). Dan rest de vraag nog 'wat is serieus gamen?'. We kunnen het er allemaal over eens zijn dat kabel altijd beter is dan Wi-Fi, maar dat laatste wordt ook steeds beter voor mensen die niet in de top van de competitieve wereld gamen.
Ik zou persoonlijk niet anders willen en heb onboard Wi-Fi op moederborden daarom altijd nutteloos gevonden, maar het is populairder dan je zou denken, ook onder de gamers.
De meeste gamers zijn echter geen tweakers en weten dus ook niet ineens/zomaar dat bekabeld altijd de voorkeur heeft boven wifi (waar mogelijk, uiteraard).
Marketing is (te) goed in 'mensen verkeerde beslissingen laten nemen' juist omdat de benodigde kennis om de marketing te ontkrachten (te) vaak ontbreekt.
Mijn pc hangt aan een vaste kabel naar ik heb bewust en wifi mobo gekocht. Handig om te verbinden met esp bordjes. Wifi wordt bovendien meestal geleverd in combinatie met Bluetooth wat weer gebruikt kan worden bij 2FA.
Ik heb één simpele vuistregel: statisch apparatuur bekabeld, mobiel apparatuur via wifi. Maar ik krijg vaak van mensen die er totaal geen verstand van hebben, het argument; "bekabeld is ouderwets" dan lach ik ze faliekant uit. Maar ja dat is wel een beetje het gemiddelde tech IQ van de gewone Nederlander.
Laten we wel wezen, buiten de ping time, is er ook niet heel veel beter aan de kabel en dat is, tenzij je een hardcore gamer bent, totaal irrelevant.
Het gemak van draadloos is voor 99+% veel relevanter dan 10ms van je ping af schaven. Met je laptop op de bank en dan een kabel moeten inpluggen is voor hen ouderwets en terecht.
Een laptop valt bij mij onder de categorie mobiel dus ja dan gebruik ik ook wifi. Ik heb et echt over een (gaming) PC, PS5, tv etc. Met PS5 merk ik echt een beduidend verschil tussen wifi en UTP. Maar voor ieder wat wils, maakt mij vrij weinig uit wat iemand anders met z'n internet thuis doet. Ik adviseer alleen, wat je ermee doet is aan jezelf.
Aangezien de meesten een huurhuis hebben en niet als een specht in beton willen hakken of even een gat in de vloer maken is niet ouderwets.
Dat er veel zijn die het netjes willen houden ook omdat het moet is gewoon gezond verstand gebruiken.
Ik zelf heb een appartement gekocht, maar nee ik ga niet even lekker in het beton lopen hakken om kabels van en naar de router te laten lopen. Dus wifi.
Cat5e doet ook 10gbe op lengtes tot 55m. Als je dan toch wilt upgraden/kabels trekken: glasfiber leggen ipv. koper: 10gbe koper is al snel 3-5w PER poort. Dus pc aan switch: hop 10w idle erbij. Meer apparaten? Nog een hoger idle verbruik. Glas is iets van 0,5 tot 1w per poort. Met 1 pc niet zo interessant, maar als je nu al cat5e/6a/7 hebt is dat niet het geval blijkbaar.
Nee, als je zelf cat5 hebt gelegd kun je ook zelf glasvezel leggen. Ik dacht ook dat dat niet kon, maar je kunt glasvezel voorgeknepen op lengte kopen en dan hoef je het alleen maar aan te sluiten op de PCs/servers in kwestie. Ik kan je via PM wel verder op weg helpen als je meer info zoekt....
Het gaat ook om de MHZ-en. Hoe hoger het getal hoe hoger de doorvoer. Dus een cat 6 van 100mhz kheeft een lagere doorvoer dan een cat 6 van 275MHZ bijvoorbeeld.
Die getallen hangen een beetje samen met het gebruik en moet je (deels) met een korrel zout nemen. Het is iig. niet zo dat een 1Gbit netwerk sneller wordt als je kabels upgrade van 100Mhz naar 250Mhz (cat6 gaat tot 250 meen ik).
Ja en nee. Cat6 doet het gegarandeerd tot 55m. Cat5e doet het meestal, maar wellicht niet tot 55m. 10Gbe over 5e werkt voor de korte afstanden in huis meestal wel (tenzij je huis dus heel groot is).
Gewoon eerst testen… fatsoenlijke cat5e kabel voldoet gewoon prima in een normaal huis met beperkte afstanden.
Hier ging over Belden cat5 (dus nog voor cat5e) alles gewoon prima op 10gbps. Kwaliteitskabel is vaak veel beter dan de specs vereisen, zeker op normale afstanden.
Ik heb ook bijna overal in huis bekabeling (cat 5) aangelegd, ik denk zeker 15 jaar geleden. En waar nodig met switches uitgebreid naar nieuwe andere apparaten in de kamers. Ik heb overal snel en stabiele internet en koop dus een moederbord niet op de wifi feature!
Idem, nu als oud-telecom monteur heb ik gewoon een hekel aan Wifi, al was het wel altijd makkelijk aanleggen ;-) maar hoe vaak ik voorheen wel niet klachten kreeg over slecht bereik in huis etc.
Ik heb zelfs meegemaakt dat een buurmans bromfiets invloed had op Wifi signalen, de electronische ontsteking ervan was niet goed afgeschermt, en telkens als hij zijn bromfiets starte resette de Wifi bij de klant... Voor ik daar achter was was ik tich klachten en bezoekjes verder bij deze klant.
Ik heb in verleden gewoon TE veel klachten gehad met Wifi, om zelf het thuis te willen hebben, op mijn huidige werk ook is het altijd maar een drama met Laptops en bereik, hetgeen ook gedeeltelijk aan het pand ligt (veel metaal die signalen blokkeren) en een goede oplossing is "te duur".
Maar goed, aan de andere kant, als het goed werkt, is het voor menig een een prima oplossing, alleen in mijn ervaring word er vaak te gemakkelijk gedacht met plaatsen van Wifi in een gebouw, en weinig rekening gehouden met verstorende invloeden.
Ik haal 10G door het stukje cat5e kabel wat er al ruim 20 jaar in de muur zit in zit (2-3 meter cat5e en dan 8 meter cat 6a naar de andere router), ik zie nog niet echt veel reden om te vervangen, ik was het wel van plan maar wilde eerst even testen hoe het zou werken (ik had 1 of misschien 2.5G verwacht). Zit tussen twee Asus GT-BE98 routers, helaas nog niet de clients om te testen wat er gebeurd als ik er een zware load op zet.
Als ik jou was zou ik het eerst maar eens testen, goede cat5e kabels kunnen over korte afstanden tot een meter of 30 prima 10Gb aan. Zonde van het geld en de moeite.
Natuurlijk is glasvezel beter, maar dat kan ik niet zelf en aangezien ik een stuk of 7 hoofdkabels heb lopen naar mijn switches en routers, zullen de kosten niet meevallen denk ik zo
Ik heb een trunk naar zolder liggen (een bundel van 8x glas, lengte 20m). Kosten: 400 euro aan kant-en-klare kabels. Wat oude 10Gbe datacenter NICs (20 euro per stuk) en wat transceivers (~50 euro per paar). Zelf gecombineerd met een Mikrotik CRS354 switch (4*10, 2*40Gbe. Die 40Gbe zijn te splitsen in 4*10). En voor minder dan 1000 euro is alles op turbo snelheid aangesloten. Als de boel dichter bij elkaar staat zijn DAC kabels een stuk goedkoper, maar dat werkt maar tot een meter of 10.
Waarom glas kan ik wel invullen, alleen je bundel naar 8x glas klinkt interessant. Kan zijn dat je een MTP kabel bedoelde maar mssn wel iets heel anders.
Dus welke type is eigenlijk de vraag ja. Jouw opmerking triggerde mij en ben nieuwsgierig van aard
Het is natuurlijk veel makkelijker om met die koeienletters hoge getallen en techno-kreten te roepen, dan dingen zeggen als ‘stabielere verbinding’, ‘je buren hebben minder last van je’.
Mensen redeneren al snel ‘hij doet het al stabiel en de buren zoeken het maar uit’. Dan is het natuurlijk veel leuker om alle bandbreedte bij elkaar op te tellen die een apparaat in theorie kan, zonder dat het ook maar enigszins technisch haalbaar is in de praktijk. (Want hoog getal!!)
(Zie tp-link met z’n 46Gbps 😁) https://www.tp-link.com/nl/wifi7/
Goede kans dat Wifi-7 best wel optimalisaties heeft om de boel ook (nog) stabieler voor wat daar nodig is, maar daar zullen ze niet mee adverteren.
Ja dat is dus juist het mooie aan wifi 7, afhankelijk van de chipset kom je ook daadwerkelijk bij die snelheden in de buurt. 46Gbps is de max voor de wifi 7 standaard, het stuk waar je naar linkt is uitleg over wifi 7 algemeen, echter zijn er momenteel nog geen apparaten die claimen die snelheden te halen, de be85 claimt in europa 19Gbps, in andere landen is dit 22Gbps omdat in europa de 6Ghz band slechts beperkt benut mag worden dankzij wetgeving. Je mag de snelheden van de verschillende banden daadwerkelijk bij elkaar optellen omdat wifi 7 MLO ondersteund, wanneer je dus een client hebt die het ondersteund, haal je aanzienlijk hogere snelheden. Zoals in het artikel vermeld staat heeft windows nog geen ondersteuning voor MLO, en niet iedere chipset kan ermee overweg. Qualcom doet dat wel, nieuwe aankomende versies van broadcom en mediatek chipsets ook, maar omdat windows het niet doet heeft het op dit moment nog geen effect.
Ik ben blij dat er nog ware gelovigen zijn... Die snelheden zijn geweldig, mits je een grote hal woont met alleen papieren tussenwanden. Zodra domme mensen muren in hun huis hebben worden de resultaten al heel wat slechter: bij zelfs maar wat demping blijft er van de 2870 Mbit/s download die hier gemeten worden nog 561 Mbit/s over... Oh... U heeft meerdere muren in uw huis en zit wat verder van de router? Dan gaan we vrolijk naar een indrukwekkende 37 Mbit/s. Behalve de hardware verkopers wordt vrijwel niemand hier gelukkig van....
Dat is ook niet meer dan logisch, waarom denk je dat er in zakelijke omgevingen in bijna iedere ruimte een access point hangt? Verwachten dat je met 1 wifipunt een heel huis kan dekken en de volle snelheid kan halen is niets minder dan naief. 5 en 6ghz gaat niet door muren heen, als je overal de volle snelheid wilt halen dan moet je meer access points of mesh nodes plaatsen en bekabeld aansluiten, er is geen magisch sausje, maximaal zendvermogen is wettelijk vastgelegd. Het verschil tussen wifi 7 en zijn voorgangers is dat wifi 7 in goede omstandigheden daadwerkelijk bij de snelheden op de doos in de buurt komt, waar dat met wifi 6 en lager niet mogelijk was omdat je maar 1 band tegelijk kon gebruiken met 1 client.
Je moet voor de grap eens kijken naar willekeurige APs en routers in de pricewatch.
Vooral de APs zijn lachwekkend.
Superhoge wifi snelheden, tot wel 5gbit/s etc etc... en vervolgens hebben ze enkel 1gbit RJ45 poorten voor verbinding met WAN/modem.
Soms hebben ze wel link aggregation waardoor ze 2 poorten kunnen gebruiken. Maar 2Gb is nog steeds geen 5Gb. Volgens mij rekenen ze in die 5Gb wifi verbinding ook het protocol mee, wat vroeger in ieder geval een groot percetage was (~50%?) in verhouding met een kabel kabel (1%?). Mocht dat het geval zijn is die 5Gb meer 2,5Gb en is die 2Gb van de kabel nog redelijk.
Een vergelijkbare situatie zie je bij powerline-adapters.
In het hele artikel komt niet één keer het woord " straling " in voor als in " vermogen dat dwars door ons heen gaat ", behalve in deze eerste comment van ene @Vage_Karel
Komt dat omdat de hoeveelheden straling bij Wifi 7 (en 5 en 6) dusdanig verwaarloosbaar zijn, dat je van het meeroken van één pakje cigaretten per maand veel verder van huis bent kwa gezondheid?
OF komt het doordat de verkoop (het nieuws over) nieuwe technologie belangrijker is volgens Tweakers en de moederbordfabrikanten, dat ze bij dit aspect, noodgedwongen door de concurrentie, liever niets over kwijt zijn?
Alhoewel ik ook zelf houd van CAT6/CAT7 lan kabel verbindingen, vraag ik mij af in hoeverre het niet hebben van een Wifi modem bijdraagt aan het stralingvrijhouden van je huishouden, aangezien er tegenwoordig 20 (uitstekende ontvangst) burensignalen te ontvangen zijn op je wifi.
Zou leuk zijn als in de toekomst een "onpartijdige" test van Tweakers de kracht van straling van verschillende wifi zenders/ontvangers van mobiel tot Wifi 6 / 7 in proporties naast elkaar zou zetten in grafieken zodat we een idee krijgen van wat de hogere snelheden al dan niet voor impact hebben op (hetgeen @Vage_Karel al zo treffend zei) onze knapheid en gezondheid. >>straling>>
Komt dat omdat de hoeveelheden straling bij Wifi 7 (en 5 en 6) dusdanig verwaarloosbaar zijn, dat je van het meeroken van één pakje cigaretten per maand veel verder van huis bent kwa gezondheid?
Sigaretten veroorzaken kanker.
Niet-ioniserende straling (zoals wifi, maar niet zoals gammastraling) ioniseert niet en veroorzaakt geen kanker.
De vergelijking is een beetje vreemd, maarja, een pakje sigaretten schaadt wel en deze straling schaadt niet.
Wel: een weliswaar anekdotisch verhaal: n=1. Mijn broer had een studentenplantje (spaans gras) op hydrocultuur naast de repeater. Plantje (normaal gesproken niet stuk te krijgen) ging vrij wel bergafwaarts totdat de repeater verplaatst werd.
Ik vind die pci-e 5.0 M.2 slots eigenlijk wel jammer. Voor zover ik kan zien zorgen ze er bij alle borden die het als optie hebben voor dat het GPU slot minder bandbreedte krijgt.
Als ik bijvoorbeeld mijn MSI Z790 Tomahawk wifi vergelijk met de Tomahawk Max Wifi, dan zie ik dat het eerste M.2 slot de helft van de bandbreedte van het GPU slot afsnoept als je er een ssd in stopt. Dit kan best wel wat performance kosten.
Lijkt mij het persoonlijk niet waard, gezien de real world performance verschillen tussen een goede pci-e 4.0 en (de huidige) pci-e 5.0 ssd's bijna onmeetbaar klein zijn.
Ja, helaas wel, aan de andere kant denk ik wel dat tegen de tijd dat PCI-E 5.0 8x bandbreedte opgebruikt wordt je wellicht al een ander systeem wilt. Dan is misschien enkel de koeling nog een hoofdbreken gezien dat bij PCI-E 5.0 M.2 nog was lastiger blijkt, en dan zit het nog onder een hete GPU.
Zo heeft m'n ROG Z790 Extreme 3 M.2 sloten daarvan een PCI-E 5.0, maar ga je de 3e gebruiken wordt het 2e PCI-E 5.0 16x slot gewoon gedeactiveerd.
Heb daar wel omheen kunnen werken, PCI-E 4.0 x4 SSDs zijn prima vlot, en het ROG DIMM.2 slot die sommige borden hebben bieden PCI-E 4.0 4x voor twee SSDs, en omdat het lanes zijn die via de Z790 chipset worden gevoed heeft het geen gevolgen voor de PCI-E 5.0 x16 sloten.
En dan nog het voordeel dat het op de positie zit van de RAM sloten, dus fans vooraan in de kast kunnen het enigszins actief koelen, zit echter helaas wel een prijskaartje aan.
Zou graag zien dat Intel stopt met het onnodig beknibbelen van de PCI-E lanes waardoor dit gedoe niet meer nodig is, de LGA1366 X58 chipset gaf 36 PCI-E lanes en bij X79 was dit voor de i7 3930K bijvoorbeeld 40 PCI-E lanes en dan gaf de X79 chipset nog eens 8 PCI-E lanes voor de overige onboard zaken.
Bij X58 was dit uiteraard PCI-E 2.0, X79 ondersteunde 3.0 wel maar tijdens de release was de specificatie nog niet gefinaliseerd waardoor Nvidia standaard op 2.0 liep en AMD wel 3.0 verkoos, maar Nvidia koos 2.0 wegens stabiliteitsreden maar kon wel prima op 3.0 geforceerd worden.
Nu zitten we al jarenlang te klooien met echt minimale specificaties die constant elkaar in het vaarwater zitten qua connectiviteit, m'n i9 13900K heeft dus maar 20 PCI-E lanes vanuit de CPU, maar wel 28 vanuit de Z790 chipset voor connectiviteit.
Mijn inziens dient, wat er op het moederbord kan worden aangesloten, ook daadwerkelijk op volledige snelheid ondersteund te worden al stop je alle sloten vol.
Weet niet waar je dit hebt gelezen maar buiten de kwaliteit van de DIMMS en de PCB traces om de ruis op het signaal te verminderen is de IMC van de CPU nog altijd de de belemmerende factor, ook dat is bij 14th gen niet anders.
Wellicht dat single-rank met 8GB modules op die snelheid het enig sinds kan bereiken maar ik zou er niet teveel in geloven, bij dual-rank met 32GB en grotere capaciteiten kan je het denk ik wel op je buik schrijven, ook met twee sticks.
Mensen die 128GB met 13th gen hebben geprobeerd te gebruiken komen vrijwel nooit hoger dan 6000Mhz, alles boven 5600Mhz wordt als OC gezien en veelal moet je niet verwachten hoger dan 4800-5200Mhz te draaien met niet al te strakke timings met die capaciteiten en 4 DIMMS, laat staan XMP.
Hier draai ik 128GB met de 13900K, maar 5600Mhz CL40 en XMP kwam niet zonder fouten door de geheugen tests, en dat is een ROG Z790 Extreme bord, enkel met 5400Mhz XMP werkt het wel stabiel zonder fouten. Corsair Dominator Platinum kits trouwens met twee verschillende type chips.
Met AM5 is het overigens niet beter, eerder slechter zelfs, waardoor mensen gaandeweg steeds meer de snelheid moeten verlagen omdat het zelfs lijkt te degraderen, sommigen krijgen het op DDR5-3600 niet eens stabiel. En dan heeft zelfs het threadripper platform nog het probleem dat het aanpassen van welke instelling dan ook direct er voor zorgt dat je 15minuten moet wachten op memory training.
Dat was op m'n Z790 bord wel anders, 64GB erbij geprikt, 5600Mhz XMP aangelaten, gewoon geboot na 6 minuten training, geheugen getest, aangepast, en direct een POST zonder wachttijd na aanpassen snelheid en nu draait het al stabiel sinds Juli dit jaar.
Je begrijpt me verkeerd, ik bedoel dat de overklok capability beter is met de nieuw uitgebrachte 4 DIMM Z790 mobos, niet het overklokken met 4 sticks uiteraard, gewoon met 2x16GB A-die of 2x24GB M-die.
Kijk eens naar de recent uitgebrachte Z790 mobo's van Asrock, Gigabyte en Asus. Die doen (met correcte tuning) allemaal 8000+ stabiel, waar eerder uitgebrachte 4 DIMM Z790 borden dat nooit halen. Hooguit een 2 DIMM bord van voorgaande 'generatie' Z790 en Z690 halen deze snelheden.
Als het om gaming gaat, dan heb je meer aan bekabelen dan aan snellere Wifi.
Dat is wat mij betreft de olifant in de kamer. Als je zo veel geld uitgeeft aan een moederbord ben je doorgaans een liefhebber en sluit je de desktop gewoon bekabeld aan. Wat mij betreft is een dikke desktop op wifi dan ook heiligschennis.
Op het moment dat je wilt profiteren van de snelheden van WiFi 7 ben je sowieso genoodzaakt om een accesspoint in line of sight te plaatsen en dus LAN te organiseren. Trek dan de kabel gewoon door en/of zet een kleine switch neer.
Bewaar WiFi lekker voor telefoons, tablets, VR Brillen en smarthome-apparatuur. Pro tip is om voor die laatste een apart netwerk geforceerd op 2,4Ghz te zetten en je normale WiFi netwerk te optimaliseren voor snelheid.
Pro tip is om al die IoT op zigbee te zetten en een gateway aan te schaffen .
Meer adressen, minder verbruik en stabieler. Veel wifi routers struikelen over de tientallen wifi IoT spullen .
Zeker! Maar Zigbee zie je doorgaans alleen bij slimme lampen, schakelaars en sensoren. De meeste smart-devices die met een (eigen) app babbelen gaan gewoon over WiFi. Omdat bereik bij dit spul belangrijker is dan snelheid kan je hiervoor het beste een apart netwerk op 2.4Ghz neerzetten.
Als je zo veel geld uitgeeft aan een moederbord ben je doorgaans een liefhebber en sluit je de desktop gewoon bekabeld aan
Het niveau van je hardware en van je netwerkverbinding zijn toch twee heel verschillende dingen... als je de zwaarste single-player games op 4K speelt is deftige hardware een heel goed idee, maar de netwerkverbinding is dan totaal niet relevant.
Nog los van dat niet iedereen de luxe van een eigen woning heeft. Op een studentenkamer moetje het vaak gewoon met wifi doen.
Dat doet niets af dat je juist in die gevallen meer hebt aan een stabiele verbinding dan aan een snelle verbinding.
[Reactie gewijzigd door bwerg op 22 juli 2024 23:29]
dit natuurlijk niet helemaal waar als je 4K singeplayer speelt wil je ook graag een dikke pijp voor de download en voor de minste variatie en dus snelste download kun je nog altijd beter bekabeld zitten
Vind ik eigenlijk ook, alles mobiel is wifi alles niet wifi bedraad.
Wifi kan grillige invloed hebben op game latency. Wifi drukte. wat meer obstakels. Met bedraad haal die dynamiek weg.
Naast dat lokale wifi ook niet onnodig belast met vaste apparaten die ook bedraad hadden kunnen zijn.
Dus hier is alles mobiel voor wifi alles niet mobiel vast.
en die student zit mogelijk in Local Lan van gebouw beheerder dat mogelijk cat5 1gb lijntje en om daar wifi7 router aan te hangen of AP aan switch. voor student is altijd behelpen.
Als je dan toch wifi voor vaste PC moet hebben dan is dat compromis als tegen argument.
Ik werk op Wi-Fi maar heb gewoon 1ms naar de router toe, hetzelfde als bij de kabel.
Sinds Wi-Fi 5 zijn de verschillen niet meer zo groot mits de AP juist geconfigureerd staat en je minstens 2x2 MiMo kan gebruiken aan beide kanten.
Wifi dezelfde exact latency als bekabeld is technisch onmogelijk.
Dan is je meting niet precies genoeg.
Of je het verschil in de praktijk merkt is natuurlijk een ander verhaal.
Als je het het verschil ‘echt’ wil meten, dan moet je praktijk-tests doen. Als jij naar een websites gaat, doe je tientallen/honderden verzoeken in een korte tijd, die veelal na elkaar en of juist synchroon lopen.
Dan ga je wel makkelijk verschillen meten. (Wat dus nog steeds niet wil zeggen dat je het in het in de praktijk merkt natuurlijk😊)
N.b. statische tests heb je in de praktijk vrij weinig aan. Dat is alleen leuk voor marketeers en reviewers.😊
Ik ken de techniek wel hoor, vroeger bij Wi-Fi A/N had je zo 20-50ms delay, bij AC is dat behoorlijk verbeterd, gewoon je zaken op orde hebben, hier staat de AP en client juist op laag zendvermogen dat geeft beter resultaat dan hoog vermogen met de juiste antenne,s eraan, het is ook sterk afhankelijk als je geen buren hebt die de band verzieken met 80 & 160mhz op verkeerde channels.
Latency test,s laten 1ms delay zien over Wi-Fi en LAN, ook bij game,s zijn de pingtijden vrijwel altijd hetzelfde, het kan wel hoor.
Edit: Ja kabel wint het altijd echter de verschillen zijn nu zo klein dat het niet meer uitmaakt.
Dit is net zoiets als mensen puur naar fps kijken en frame-time,s vergeten in game,s die veel belangrijker zijn.
[Reactie gewijzigd door mr_evil08 op 22 juli 2024 23:29]
Latency test,s laten 1ms delay zien over Wi-Fi en LAN, ook bij game,s zijn de pingtijden vrijwel altijd hetzelfde, het kan wel hoor.
Maar dit bedoel ik juist. Dit betekend dat je meeting niet precies genoeg is. Exact 1ms is vrijwel onmogelijk. Het is een beetje als met de hand een stopwatch gebruiken om de tijdverschillen te meten met professionele atleten. Dat is ook niet precies genoeg.
Ik durf er om te wedden dat de metingen in de praktijk ruim onder de 1ms liggen, alleen dat je meet-software dat niet kan weergeven.
Ook pingtijden in games zijn juist weinigzeggend over het verschil omdat het slechts een pakketje is. (Of ze echt wat anders doen misbruiken ze de term ‘ping’)
Je gaat de verschillen pas meten als je juist veel verschillende zaken aan het doen bent. Dus dat je bijvoorbeeld de hele laadtijd van een grote website meet, met veel kleine plaatjes/objecten. Dus echte praktijktests. Niet statische pings enzo.
Of je het dus in de praktijk zal meten, zal in de praktijk heel erg meevallen. Dat verschilt heel erg per situatie.
In elk geval interessant, ik merk dat ik zulke latency (1ms) op mijn WiFi niet voor elkaar heb. Mijn WiFi 6 oplossing heeft een latency tussen de 9 en 20 ms (de gateway pingen) terwijl bekabeld inderdaad onder de 1 ms zit. Waarachijnlijk ligt hiet wat van bij mijn AP, maar vroeg me af of anderen dit ook zo meemaken. Ik gebruik WiFi zo min mogelijk maar het is fijn om opties te hebben.
Dan heb je zeer waarschijnlijk te maken met ruis of bereik niet optimaal, dat probleem speelt hier gelukkig niet.
Ik heb ook wel genoeg creaties gezien bij mensen, slecht bereik, overlappende kanalen, prut hardware etc, de AP hangt hier op dezelfde verdieping centraal in het huis, boven is hier ook een ramp maar daar hoeft het niet te functioneren(bereik probleem een eigenschap van 5ghz).
elk verdieping één AP is het meest optimaal.
[Reactie gewijzigd door mr_evil08 op 22 juli 2024 23:29]
Inderdaad, ik zit op 160mhz breedte met bijna geen kanalen op mijn directe frequentie, alleen een beetje overlap. Bedoel je met ruis de signalen van andere WiFi punten (en andere 5ghz apparatuur)? De hardware leek mij allerzins redelijk ten tijde van aanschaf, misschien had ik mij hier wel wat beter moeten laten informeren. Dat gezegd hebbende was mijn budget ook een zeer grote factor aangezien ik WiFi echt alleen gebruik voor mijn telefoon, laptop en IoT dingen.
Ik heb maar 1 AP en die is beneden, en dat is prima op 5ghz. Ik merk wel wat ik boven (appartementje, dus ook weer niet zo groot, of nieuwerwets qua bouwmaterialen etc) soms overspring op 2.4.
Als iemand iets van advies heeft zou ik zeker interesse hebben in tips, handigheidjes, etc om hier wat verbeteringen door te kunnen voeren. Ik heb een Belkin RT3200(OpenWRT) als dat uitmaakt.
VR streaming heeft wel echt voordeel van WiFi 6E, vooral als het 5 GHz spectrum al vrij vol zit. Het voordeel zit dan ook vooral in de frequentie waar je niet zo hard hoeft te concurreren met je buren. Woon je toch al ver genoeg van andere mensen dan zal het minder uitmaken maar in een appartement kan 6E een uitkomst zijn.
Maar voor de meeste toepassingen heb je wel gelijk. Thuiswerken doe ik gewoon nog over de 5 GHz mesh en ook mijn telefoon die nog geen 6E ondersteunt heeft eigenlijk nooit problemen met de verbinding.
Kun je de wifi op een moederbord gebruiken om rechtstreeks naar een VR headset te streamen? Ik dacht al ergens gelezen te hebben dat dit eigenlijk nooit goed werkt en dat het aanbevolen is een AP te gebruiken..?
Nee werkt inderdaad niet echt lekker, komt volgens mij meer door hoe Windows omgaat met hotspots dan om de hardware. Maar ging mij meer om het algemene statement hierboven, niet zo zeer in combinatie met de besproken moederborden.
AP aan het dak hoeft helemaal niet als je vrij zicht ook kan realiseren aan een muur.
Gros van de tijd zijn het je buren die zitten te storen/overlappen op de kanalen, 5ghz kent het probleem ook al bij 80/160mhz.
[Reactie gewijzigd door mr_evil08 op 22 juli 2024 23:29]
Tja. Dan staat je wat te doen als het cijfertje je doel is😊(grapje!)
Merk je in dagelijks gebruik iets van je upgrade? Het ligt natuurlijk vooral aan wat je dagelijks gebruik inhoudt. Dus even los van wat mogelijke snelheidstests die je hebt gedaan.
Ik heb hier drie Wifi-5 access points (unify), maar ik heb niet het idee dat ik iets mis voor m’n dagelijkse gebruik.
Nou moet ik ook zeggen dat ik best een boel bekabeld heb, en dat ik m’n wifi primair gebruik voor telefoons en tablets hoor.
Edit: typo
[Reactie gewijzigd door lenwar op 22 juli 2024 23:29]
Met WiFi 6 kan je router voor het eerst meerdere pakketjes tegelijk naar verschillende clients sturen. Daarvoor ging alles 1 voor 1. Dat is een enorm groot verschil (MU-MIMO). WiFi6 zorgt voor een stabielere en efficiëntere verbinding.
Verder kwam er hetzelfde bij als met elke wifi iteratie bredere banden (dit keer tot 160MHz) en betere modulatie.
Je mist dus niks. De meeste devices gaan toch geen 160MHz of meer ondersteunen en in de meeste gevallen zijn er teveel concurrerende signalen om hiervan te profiteren.
Nog sterkere modulatie vereist alleen maar nog meer rekenkracht en energie. Zoals je in de test leest, levert dat in de praktijk nog maar weinig op.
Dan zit je nog met de hogere frequentie van 6GHz, die volgens mij al met 6E werd geïntroduceerd. Echter, hoe hoger de frequentie des te makkelijker deze wordt geabsorbeerd. Dus de eerste gipswand muur zal het voordeel van 6GHz boven 5GHz al teniet doen.
Conclusie: WiFi6 is hartstikke goed en toekomstbestendig. Er is nog geen echt nieuwe technologie aan de horizon te bespeuren die echt een groot verschil gaat maken in realistische situaties.
En als het je toch lukt om de hogere snelheden van WiFi7 te halen, is dat in een situatie waarin je dus ook al de maximale WiFi6 snelheid kan halen. En die is al hoog zat voor 99% van de consumenten use cases..
[Reactie gewijzigd door Jazco2nd op 22 juli 2024 23:29]
Haha inderdaad. Buiten dat om, ik denk dat hier thuis 80% van de apparaten nog wifi 5 is. 10% is wifi 6, maar bekabeld aangesloten. En de overige 10% maakt daadwerkelijk gebruik van wifi 6.
Stabiliteit van een verbinding is vaak van groter belang dan snelheid. Veel clients kunnen ook die hoge snelheden niet aan. Ik had liever een nieuwe chipset gezien dan wifi 7
Dus ze brengen een volledig nieuw moederbord uit omdat er dan een andere m.2 wifi module in zit? Das marketing. Een wifi 6e m.2 module kost nu 25 euro, ik verwacht dat de wifi 7 modules niet veel meer zullen kosten zodra ze uit zijn.
Standard m.2 Wifi slot (key A+E) is met 1 PCIe lane verbonden. 1 PCIe - max 2,5 gbit. Meer dan genoeg voor Wifi 5, en praktisch genoeg voor Wifi 6. Dus Wifi 7 vereist iets andere type kaart, denk ik.
(Van de tests in deze article, 1 lane lijkt mij ook prima genoeg ook voor Wifi 7 )
I know, maar Ik geloof echt niet dat ze daarvoor de hele mobo architectuur om hebben gegooid (voor early adopter copy-paste moederborden dan)
Het zal mij benieuwen waar ze op overstappen, het zal vast iets van pcie4.0 M.2 zijn daar het bijna een directe slot-in replacement is, en ze dan weer even vooruit kunnen.
Overigens schijnen er al Intel BE200 m.2 wifi kaartjes verkrijgbaar te zijn dus in theorie kun je die gewoon met een passende adapter in een vrij PCI-e slot duwen.
Echter lijkt het er ook op dat Intel een, waarschijnlijk artificiële, blokkade voor AMD platforms heeft ingebouwd. Deze kaarten functioneren domweg niet in een AMD systeem.
Er bestaan wel Intel netwerk kaarten (met CnVIO oid) die echt hardwarematig afhankelijk is van nieuwere Intel CPU's. Maar dat zijn deze niet volgens de datasheets.
Ik weet nog goed dat in begin 2000 wifi voor de consument beschikbaar werd.
Het werkte prima maar was absoluut verschrikkelijk voor online games zoals Quake3, CS, MoH:AA etc... packet loss, hoge latency, onstabiele latency.. we zijn dagen bezig geweest om t beter te krijgen, nooit voor elkaar gekregen.
Nu 20 jaar later...
Ik heb een snelle wifi verbinding thuis, maar online fps games zijn nog steeds niet te harden qua stabiliteit in latency. Diep droevig.
Een utp kabeltje pluggen en voila. Gaan met die hap. Alles werkt zoals t moet.
Geef mij maar stabiliteit op mn wifi. Het had al lang zo betrouwbaar moeten zijn als een bekabeld netwerk, maar helaas.
Alleen maar hogere snelheden.
[Reactie gewijzigd door Noppo op 22 juli 2024 23:29]
Zijn er al providers die netwerk apparatuur met de nieuwe standaard leveren? Zonder is voor 99.99% van de mensen deze upgrade namelijk waardeloos als die er niet zijn want vrijwel niemand gebruikt een eigen router.
[Reactie gewijzigd door Darksequence op 22 juli 2024 23:29]
Tja, misschien leuke optie als je nog geen Z790 systeem bezit, maar mijn inziens geen dealbreaker als het er niet op zit, de meesten zullen die-hard willen gamen en dan is bedraad toch wel de beste optie maar ik snap dat dit niet voor iedereen kan. En tevens voor spel downloads wil je ook niet eeuwen wachten.
Anderzijds blijft WiFi hoe dan ook minder geschikt als game-materiaal.
Ik heb hier zowel Ziggo (Compal modem) en Delta (Genexis modem) als internet provider en de modems staan naast elkaar zowel 2.4Ghz als 5Ghz netwerken uit te zenden.
Als m'n telefoon op 5Ghz op het andere modem is ingeschakeld en ik draai een speedtest op de telefoon, dan is er wel zo'n enorme ruis op de 5Ghz WiFi op welk kanaal dan ook dat de pings alle kanten op stuiteren als de PC op het andere modem op 5Ghz WiFi zit.
M.a.w. je buren hoeven op 5Ghz maar even een speedtest of download te draaien en je stabiliteit is al naar de knoppen, dus als het kan geen WiFi dus.
:strip_exif()/i/2005191748.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006261548.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006261550.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006261568.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006261566.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2006140602.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2006227248.png?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006806566.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006176650.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2006227222.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2006177924.png?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2006197856.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2006181150.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2006149470.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2006204422.png?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2006217332.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2006198522.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004636560.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005749912.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/2005716590.png?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005193992.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/1288014847.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006355596.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/u/106005/animated%2520garfield.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/96401/konijntjebovennognogkleiner.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/466863/crop560dc5c3e12e8_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/384807/crop64230383615bf_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/176086/crop5f0823fa5e8d6_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/78279/crop5a9fe3f83191c.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/149215/maillist.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/596594/crop56fba77b868a5_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/85476/spijkergoed.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/637028/crop577c625fec2c7_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/55486/crop6597c6403e549_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/352278/crop56730ca93be70_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/79969/crop5dd9232d4f793_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/141198/crop6164051fbcf31.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/314773/crop67b05f161113e_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/452542/crop57b8a2dd1446b_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/595584/crop5d8bc0b371641_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/71115/plus222.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/67182/360.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/1703/crop5645b8b802a60_cropped.gif?f=community){kind=small}
/u/286895/icon1.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/285020/crop6085b8acc4f0d_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/44074/avatar001.gif?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/75828/sid.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/109762/crop63cfada0dde8a_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/75578/crop5935346597d2a_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/125182/crop5f773b38ac426_cropped.jpeg?f=community){kind=small}