Hoe techneuten tegen de wet aankijken

Ict-jurist Engelfriet over techniek en de wet

De wet is Turing-compleet, maar niet zoals jij denkt

“Bèta-georiënteerde mensen, of techneuten, beschouwen de wet vaak als een beperking van hun vrijheid. Ze zien de wet als iets wat hen tegenhoudt om te doen wat ze willen in plaats van als iets wat hen beschermt.” Dat leverde mijn AI-schrijfassistent me toen ik vroeg om een opzet voor een artikel over hoe techneuten de wet beschouwen en wat ze zouden moeten weten. Ik vind 'bèta-georiënteerde mensen' wel een mooi alternatief voor ‘techneut’, of nog erger: nerd, maar voor de rest klopt er weinig van. Dat gezegd hebbende, ik had vorige keer beloofd te schrijven over hoe techneuten tegen de wet aankijken en waarom het implementeren van wetten in technologie zo moeizaam is, dus dat gaan we doen ook.

Arnoud Engelfriet

Mr.ir. Arnoud Engelfriet is ict-jurist, gespecialiseerd in internetrecht. Hij is algemeen directeur bij juridisch adviesbureau ICTRecht en al jaren actief op Tweakers.

Ethisch besef

Ik heb niet het gevoel dat techneuten, of zal ik zeggen tweakers, zoveel vaker de wet als hindernis zien. Sterker nog, de meeste tweakers die ik ken, zijn méér dan gemiddeld ethisch gevormd en houden zich aan wetten waar extroverte alfa’s zonder moeite overheen lopen.

Toch zit er wel een kern van waarheid in, want juist tweakers, techneuten (ik moet een keuze maken) zijn bovengemiddeld vaak bezig met dingen die wettelijk problematisch zijn. Wie zijn koffiezetter alleen aan en uit zet, komt juridisch lang niet zo snel in de problemen als degene die er Doom op laat draaien. Dan gaan juristen immers moeilijk doen over eula’s, reverse engineering van api’s, verveelvoudiging van firmware of verval van de garantie.

Dit soort botsingen wordt ook vaak in verband gebracht met de aard van hackers, wat terugkomt in de hacker ethic, zoals door Steven Levy samengevat:

1. Toegang tot technologie moet onbeperkt en totaal zijn.
2. Alle informatie moet vrij zijn.
3. Wantrouw autoriteit en bevorder decentralisatie.
4. Hackers moeten worden beoordeeld op hun hackingskills, niet op valse criteria zoals diploma's, leeftijd, ras of positie.
5. Je kunt kunst en schoonheid creëren op een computer.
6. Computers kunnen het leven ten goede veranderen.

Aangezien wetten naar hun aard gericht zijn op het handhaven van de status quo, het beschermen van eigendom en het afremmen van onbesuisd gedrag, is het potentieel voor botsing zeer aanwezig. Dat is niet anders dan in andere maatschappelijke of beroepsgroepen, zij het dat hackers als unieke meerwaarde hebben dat ze zijn gaan bouwen wat ze bepleiten.

Gesofisticeerd denken

Alan Turing

Oh ja, nog eentje van mijn AI: “Jouw denken over de wet mag dan gesofisticeerd zijn, het is niet noodzakelijk zo compleet als je denkt. De wet is namelijk Turing-compleet. Dit betekent dat ze in principe alle berekeningen kan uitvoeren die een Turing-machine kan uitvoeren.” Dat was mijn tweede uitvoer en toen besloot ik weer zelf te schrijven. Dit is zeg maar de sjieke versie van “Kan de wet Doom draaien?”

Kan dat? Nou ja, je kunt natuurlijk instructies bij wet vastleggen. Als je kunt vaststellen dat auto’s rechts rijden (art. 3 lid 1 RVV 1990), dan kun je ook vaststellen dat een eindigetoestandsautomaat in toestand P leest wat er op een band staat en dat K noemt. En als je een Turing-machine hebt, kun je er Doom op spelen. Alleen is er nog een actor nodig, laten we zeggen: de koning (art. 24 grondwet), en dan draait de wet Doom. Dat laatste is natuurlijk waar het op misgaat, want waarom zou die dat doen?

Waarmee ik maar wil zeggen: wetten zijn gemaakt voor mensen en daarmee ook bedoeld om door mensen geïnterpreteerd te worden. Dat is wél een puntje van aandacht, vooral voor mensen die gewend zijn aan computers. Die doen wat je zegt, letterlijk en bij voorkeur op zo’n manier dat je zoveel mogelijk data kwijtraakt. Daarvan word je wel scherp op fouten en inconsistenties. Wetten zijn, laten we zeggen, iets losser geformuleerd, omdat de wetgever weet dat mensen ze gaan toepassen en daarbij hun eigen interpretatievermogen inzetten. Ook in situaties die nog niet voorzien zijn, vandaar vaak de keuze voor open normen of oplossingsrichtingen. Die regel over rechts houden zegt bijvoorbeeld: “Bestuurders zijn verplicht zoveel mogelijk rechts te houden” en als bestuurder word je dan geacht zelf na te denken of je echt links moet houden.

Natuurlijk zijn er soms ook harde grenzen, maar die komen pragmatisch tot stand. Zo bepaalde datzelfde RVV 1990 vroeger dat in je in een woonerf 'stapvoets' moet rijden, wat zoveel discussie bleek te geven dat de Hoge Raad uiteindelijk nodig was om keihard “Oké klaar, het is 15km/u” te zeggen. Dat staat nu ook zo in de wet (art. 45 RVV). De achterliggende redenering was overigens interessant. De bedoeling was dat auto’s net zo langzaam als een voetganger zouden rijden, maar omdat ze dat technisch niet kunnen, is die 15km/u gekozen als de laagste snelheid die een auto wel zou kunnen. Interpreteren is een kunst, maar dus ook aan tijd gebonden. Had er nu nog 'stapvoets' in de wet gestaan, dan had je met je auto nu wellicht wél 5km/u moeten rijden, omdat ze dat tegenwoordig wel kunnen. Wetten veranderen dus met de tijd.

De definitie van de snelheid van 'stapvoets rijden' in een woonerf is ooit bepaald op 15km/u, omdat auto's toen technisch niet langzamer konden.

De flexibiliteit van de wet

Wetten blijken ook anders afhankelijk van wie je het vraagt. In maart 2009 plaatste een jongen een doodsbedreiging tegen zijn school op /b/. Dat werd zeer serieus opgepakt en hij kreeg naast bedreiging ook computervredebreuk ten laste gelegd. Dat laatste omdat hij het draadloze netwerk van de buren had gebruikt om het bericht te plaatsen. Tot veler verrassing werd hij vrijgesproken. Weliswaar had hij onbevoegd het wachtwoord van het burennetwerk gebruikt, computervredebreuk is dat niet. Daarvoor was (destijds) een 'geautomatiseerd werk' nodig, wat werd gedefinieerd als een inrichting die bestemd is om langs elektronische weg gegevens op te slaan, te verwerken en over te dragen. Klinkt als een typische generieke definitie van ‘computer’, maar de rechter (en het gerechtshof in hoger beroep) las het zeer specifiek: een consumentenrouter voldoet niet aan die 'en'. Die verwerkt en draagt over, maar slaat niets op.

De Hoge Raad zag het uiteindelijk anders. Het netwerk zelf, het samenstel van router en computers in iemands huis, kun je ook zien als een 'geautomatiseerd werk'. De router verwerkt en draagt over, de laptop van de buurman slaat op en aan de definitie is voldaan. Gelukkig, zou je zeggen, maar dat voelde toch wat spannend aan. Daarom werd de wet mede vanwege deze zaak op dit punt (art. 80sexies Strafrecht) aangepast, tegenwoordig spreken we van een geautomatiseerd werk bij 'een apparaat of groep van onderling verbonden of samenhangende apparaten, waarvan er een of meer op basis van een programma automatisch computergegevens verwerken'.

Het recht heeft alleen geen unit tests, zodat we er pas in 2020 achterkwamen dat deze tekst toch een fout bevatte; een website valt er (kennelijk) niet onder. Dat bepaalde het Hof Den Haag in dat jaar en dat het geen slordigheidje was, bleek in 2022 toen ze dezelfde uitspraak nog eens deed. De redenering: een website is een abstractie, een verzameling bits, en geen apparaat. Valt wat voor te zeggen; mijn oude prof informatica definieerde hardware als 'dat deel van de computer dat wél pijn doet als het op je voet valt'. Het is wel zeer onbevredigend en vooral: het voelt inconsistent aan dat je de ene keer wél een term mag oprekken en er al dan niet aanwezige laptops bij kunt rekenen en de andere keer de wel degelijk aanwezige serverhardware kennelijk moet negeren.

Juridische discussietechnieken

Ik blogde destijds dat deze uitspraak fout is, maar kreeg diverse juristen tegenover me die het een keurige uitspraak binnen de lijntjes vinden. Daar had een bloglezer grote moeite mee; die mailde me dat 'het wel lijkt of de wet interpreteren alleen maar een kwestie is van wie het hardste roept dat hij gelijk heeft'. En nou ja, daar had deze persoon wel een punt. Interpreteren van wetgeving is een kwestie van discussie: wat heeft de wetgever bedoeld, hoe moet je dit binnen de context lezen, welk van deze twee artikelen is belangrijker, wat is het 2022-equivalent van deze term uit 1990? Kom je er niet uit, dan vraag je het de rechter en zo nodig gaat men in hoger beroep.

Het recht heeft geen unit testsMaar helemáál alleen maar zo hard mogelijk roepen of mensen dood copy-pasten met arresten, zo makkelijk gaat het niet in de juristerij. Hoofdregel is natuurlijk wat de wet zelf zegt, eventueel met een (juridisch) woordenboek erbij om te kijken wat een term betekent. Juristen noemen dit de grammaticale methode, hoewel je meestal niet echt naar de grammatica zelf kijkt. Een voorbeeld van deze methode is het router-als-netwerkarrest van hierboven.

Minstens zo belangrijk is de wetsgeschiedenis; wat bedoelde de wetgever toen hij dit schreef? Met die interpretatiemethode bepaalde het Gerechtshof Arnhem ooit dat bedrijven zich nooit mogen beroepen op reflexwerking bij colportage. Bij invoering van de Colportagewet was expliciet bepaald dat deze alleen voor consumenten bedoeld was. Juristen kennen daarnaast de rechtshistorische interpretatiemethode. Dan ga je niet alleen kijken naar wat er bij deze wet bedoeld was, maar ook hoe de wet binnen de maatschappij en andere wetgeving past. Virtuele goederen steelbaar verklaren is hiermee verdedigbaar, want diefstal van goederen is niet de bedoeling binnen de historie van de wetgeving rond eigendom. Dat gaat dus wat verder dan “Wat was de bedoeling bij dit wetsartikel?"

Met de systematische methode ga je na wat de bedoeling is gezien de context van de wet: waar staat hij in het wetboek, wat voor functie hebben de naburige artikelen? Je kunt ook vergelijken wat de wet in andere situaties bepaalt. Zo werd het stelen van software onmogelijk verklaard in de jurisprudentie, omdat we hierover in de Auteurswet al iets geregeld hebben. Aanverwant is de teleologische methode, waarbij je kijkt naar het doel van de wet. Daarmee kun je randgevallen er al of niet onder laten vallen. Bijvoorbeeld: moeten we anno 2022 een e-mail 'schriftelijk' vinden als we het hebben over aanmaningen? Het doel van die eis is dat mensen een duidelijke, formele aanzegging hebben van hun schuld en de te verwachten stappen. E-mail is informeel en kan relatief snel kwijtraken: nee, liever niet. E-mail bereikt de ontvanger snel genoeg en wordt vaker gelezen dan post: ja, dat kan.

Uiteindelijk is er echter nooit één methode die per definitie juist is. De eiser kan menen dat de wetshistorie duidelijk in zijn voordeel is, en de gedaagde kan wijzen op de systematiek die pleit voor zijn standpunt. Bovendien is er ondertussen een Europese richtlijn die óók zijn standpunt onderstreept. En als al het andere faalt, is er altijd nog de redelijkheid en billijkheid, oftewel “Ja maar kom óp nou, zeg” en zijn broertje “Dit kan toch niet wáár zijn?” En dan komen we bij het aloude citaat: als de wet aan jouw kant staat, dan zaag je door over de wet. Staan de feiten aan jouw kant, zaag dan door over de feiten. Staan geen van beide aan jouw kant? Zaag dan de tafel door (de Engelse tekst is beter, sorry).

Deze technieken zijn allemaal nogal ongrijpbaar, zeker als je er niet aan gewend bent. In de praktijk zie je dan ook dat juristen juridische debatten vaak winnen, wat ergens logisch is, omdat ze ook de spelregels van die debatten bepalen. De techneuten hebben echter hun eigen manier gevonden om het debat te winnen; ze herprogrammeren de maatschappij zodanig dat dit gebeurt.

De techneut als wetgever

De jurist Lawrence Lessig is bekend van zijn uitspraak “Code is law”, of eigenlijk de visie “Code as law”, de code werkt net zoals de wet. In 1998 verbreedde hij een en ander tot een bredere theorie, namelijk dat de burger onderworpen is aan vier verschillende regulerende factoren: de wet, sociale normen, architectuur en de markt. De burger is in het midden van die vier stuiterballen slechts een pathetic dot, een zielige stip die door die factoren heen en weer wordt geduwd.

Deze theorie is natuurlijk algemeen toepasbaar en niet uniek voor internet. Ook een automobilist wordt bijvoorbeeld door deze vier factoren beïnvloed. De wet zegt hoe hard hij mag rijden en waar linksaf verboden is. Sociale normen zeggen dat men rustig rijdt naast een basisschool en oude dametjes met rollator laat oversteken. De markt zegt dat je echt een semizelfrijdende auto wilt of een elektrisch voertuig, en de architectuur regelt dat je niet over het weiland of de voetgangersbrug kunt; er staan paaltjes in de weg of de grond is simpelweg te zacht.

Het unieke aan informatie- en communicatietechnologie is dat de architectuur volledig door mensen ontworpen en gebouwd wordt. Dit in tegenstelling tot de gewone wereld, waar de architectuur volgt uit de wetten van de natuurkunde of biologie bijvoorbeeld. De factor architectuur wordt dus veel meer beïnvloedbaar. Daarnaast heeft de architectuur een veel directere invloed op het menselijk handelen: waar je best een dag kunt wandelen zonder te hoeven interacteren met elementen uit het landschap, zul je met moderne techniek op ieder moment een door architectuur beïnvloede actie moeten nemen. Ergens op klikken, iets activeren, iets downloaden, ga zo maar door.

Programmeurs hebben een rechtsscheppende taak. Wat zij programmeren, wordt wet voor gebruikersDie ontwerpers, die programmeurs hebben dan ook een normscheppende taak. Zij verzinnen wat moet kunnen en wat niet, en dat worden automatisch regels nadat het geprogrammeerd is. Daar lopen we tegen een praktisch probleem aan. Wie software die raakt aan wettelijk gereguleerd gedrag wil schrijven, moet de benodigde normen concreet maken. Onder het auteursrecht is het bijvoorbeeld toegestaan een 'kort stukje' van een werk over te nemen in het kader van een citaat (art. 15a Auteurswet). Wat kort is, kan de rechter dan beoordelen op basis van de omstandigheden van het geval. Wie echter een citaatuitzondering wil inbouwen in een uploadfilter, heeft een hard criterium nodig; hoeveel woorden uit dit boek zijn ‘kort’? Is dat 26 woorden ongeacht de lengte van de tekst of houden we het bij één procent van het geheel?

Je zou kunnen denken, nou prima, dat bedrijf schrijft de code, die heeft de dienst, die maakt de regels die het best passen bij de situatie. Sectorspecifieke regels en zelfregulering kennen we ook al langer. Via cao’s worden arbeidsvoorwaarden per bedrijfstak vastgelegd; is dat nu zo wezenlijk anders? Zeker wel, het is al lang niet meer zo dat software een daadwerkelijke consensus van alle betrokkenen vertegenwoordigt. Een bedrijf schrijft de code en de gebruiker heeft deze maar te gebruiken. Veel keus is er niet en aanpassen al helemaal niet. Dan blijft alleen nog het negeren over, wetende dat men terug kan vallen op het formele recht. Alleen, dat heeft direct negatieve consequenties – het werkt niet meer, of wat je wel wil, dat kan niet – en de uitspraak van de rechter zal nog lang op zich laten wachten. Of het is disproportioneel duur, zoals bij het consumentenrecht. Onze maatschappij verdient dus beter.

Een bijkomend probleem is dat code as law een hinderlijke eigenschap heeft die law as law niet heeft. Een computer doet wat je zegt, een rechter zegt wat de wet bedoelt. Zaken als redelijkheid en billijkheid wegen bij die rechter mee, maar de computer rekent uit wat het moet zijn, of dat nou redelijk is of niet. En als de programmeur iets vergeten is, dan is dat jammer, maar dan staat de software het niet toe. Terwijl een rechter dan nog genoeg noodgrepen heeft. Naast die interpretatiemethoden kan hij altijd terugvallen op de redelijkheid en billijkheid of zaken als overmacht, maar dan krijg je het probleem dat je niet zomaar voor alles naar de rechter gaat, omdat je het liefst je software zo bouwt dat die doet wat de wet voorschrijft (of toelaat). En dat gaat dus fundamenteel niet.

Tijd voor een rewrite van de wet?

We kunnen de maatschappij niet even uitzetten of rebooten om een rewrite van de wet te ladenWordt het geen tijd voor een rewrite vanaf nul van de wet, vroeg iemand in een eerder artikel in deze reeks. En toegegeven: de structuur is een zootje. Er draaien drie verschillende besturingssystemen in dezelfde adresruimte (Europa, Nederland en het geheel aan internationale verdragen). Naast de recente updates uit 1815 hebben we nog fors wat napoleontische legacy-systemen en zijn er delen die teruggaan tot 1792 voor Christus. Niemand controleert bij invoering van een nieuwe wet of deze overlapt of botst met een oude, bij de rechter aangetroffen fouten worden zelden gecorrigeerd met een nieuwe wet en vaak genoeg is een nieuwe wet zo open dat we alsnog vele jaren onduidelijkheid krijgen.

Het lastige is alleen: het systeem volledig opnieuw ontwerpen is net zo min haalbaar als bij computersoftware. Er zijn vele voorbeelden van bedrijven die ten onder gingen aan version 2.0 syndrome, maar ik ken er geen die met succes een volledig herschreven pakket op de markt brachten. Bovendien kunnen we de maatschappij niet even uitzetten of rebooten.

Moet je dan als programmeur maar meester in de rechten worden, is een vraag die nu wellicht bij jullie opkomt. Grappig genoeg hoor je dat veel minder vaak dan “Juristen moeten leren programmeren”, maar dat terzijde. Ik zie er wel wat in. Vaak zie je dat zaken juridisch nét rammelen of naar Amerikaans voorbeeld ingericht worden. Dat is niet alleen irritant voor juristen die het toevallig zien - ik heb tegenwoordig speciale sloffen waar mijn tenen in kunnen krommen - maar ook gewoon kostbaar voor je klant of werkgever.

Reacties (44)

[peewee.]

Weer duidelijk geschreven. Even een vraagje over een ander voorbeeld waar de wet zou zijn aangepast: klopt het dat het ronde, witte bord met de grijze diagonale streep erdoor vroeger betekende "einde alle verboden" en dat dit is aangepast naar "einde alle door borden aangegeven verboden¨? Blijkbaar omdat iemand toch door rood ging rijden, of links ging rijden of zo?

[voske]

Het is in 1971 inderdaad aangepast van “Einde alle verboden” in “Einde van alle door borden aangegeven verboden.”

In de toelichting staat daarover:

De tekst boven bord 55 is formeel gezien te ruim. Bedoeld is uiteraard uitsluitend aan te geven, dat na het passeren van het bord alle door borden aangegeven verboden zijn geëindigd. In verband hiermede is bedoelde tekst aangevuld (artikel II onder G).

De wijziging (destijds bord 55) vind je hier en de toelichting op de volgende pagina.

[Scraper]

Misschien ook wel vanwege zones. Ik ken een situatie waar binnen een 60km/h zone een klein stukje 30 km/h is (over een sluis/brug heen) met daarna het door jou benoemde bord, maar je bent nog steeds binnen een 60km/h zone.

[readefries]

Volgens de borden niet. Dan zou er een bord moeten staan van einde 30 of begin 60.

'Einde alle verboden' heet ie.

[lenwar]

En toch niet.
Een zone-bord creëert heeft zogenoemde zonale werking. In een notendop: De basisregel veranderd daar.

Bij een F08-bord (einde alle beperkingen die door borden worden opgelegd) ga je terug naar de basisregels: 50 binnen de bebouwde kom, 80 provinciaal, 130 op de autosnelweg.

Zo’n zonebord creëert dus nieuwe basis-snelheid zodat er niet bij iedere kruising een nieuwe beperking hoeft betoont te worden.

[readefries]

Klopt, maar dat is 60km niet. De basisborden zijn voor 50, 80 en 130.

Het zou het wel heel onoverzichtelijk maken als er daardoor nesting kan plaatsvinden zoals in code.

(Dit gezegd hebbende, wetten zijn in Nederland doorgaans complex 🤦🏼‍♂️. Geef mij maar VS verkeersregels, veel simpeler)

[Reactie gewijzigd door readefries op 24 juli 2024 22:10]

[lenwar]

In het geval van die zoneborden dus wel. De ‘zonale werking’ dus. Die creeeren de nieuwe basissnelheden.

Het is dus mogelijk om buiten de bebouwde kom, in een 60km-zone tijdelijk een beperking te hebben van 30km zonder dat de zone wordt beëindigd en opnieuw wordt geopend. (( voor bijvoorbeeld een spoorwegovergang ))

In de praktijk zie je die soort constructies natuurlijk zo min mogelijk omdat het ook verwarrend kan werken.

[readefries]

Man, dat vind ik dan wel heel slecht bedacht

[R4gnax]

Man, dat vind ik dan wel heel slecht bedacht

Conceptueel niet zo heel vreemd meer als je - in de geest van dit artikel - het relativeert aan code.

Zoneborden creeëren een push/pop stack met elke keer een nieuwe context die beëindigd moet worden door een 'einde zone' bord.
Normale borden overschrijven de huidige waarde binnen het huidige niveau van de zone stack, totdat je een 'einde alle door borden opgegeven verboden' tegenkomt. Daar vallen ze weer terug op de default waardes binnen het gegeven actieve niveau van de zone stack.

Het is eigenlijk compleet logisch.
Wat alleen wel zo is, is dat het meer head space kost dan wellicht wenselijk zou zijn voor de gemiddelde verkeersdeelnemer. In die zin heb je dan weer wel gelijk dat het mss. slecht bedacht is. Verkeersregels moeten vooral snel realiseerbaar en failproof zijn. En dat is zo'n constructie dan wellicht weer niet.

[Reactie gewijzigd door R4gnax op 24 juli 2024 22:10]

[Unstable Element]

Bij ons in de stad geeft dat een probleem, er zijn hier en daar borden die het einde van de zone aangeven die missen. Dan zou ik tot op de snelweg nog steeds maar 60 mogen.

[R4gnax]

Je bedoelt dat de gemeente wat bugs gemaakt heeft?

Wij hebben hier ook zoiets; maar dan precies andersom: Een 30 zone binnen bebouwde kom die wel consistent overal een einde-30 bord heeft, maar aan één ingang naar de zone het startbord niet heeft. Kom je van die kant binnen, weet je niet beter dan dat je gewoon 50 mag. Totdat je dus een bonnetje krijgt.

(Die fout bestaat trouwens al een jaar of 10. Gaat wss. nooit meer hersteld worden.)

[Reactie gewijzigd door R4gnax op 24 juli 2024 22:10]

[bigbadbull]

ouch nee soms is het een bron van inkomsten.
Bebouwde kom is ook een zone bord.
Zo ken ik een stad waar er een baan redelijk consequent elk kruispunt een bord van 70 staat (in de bebouwde kom dus) maar, ook weer logisch omdat er 2 straten verder op een school is, stoppen die even.
En ja hoor waar staat de politie graag te flitsen: 1 kruispunt voor de school.
Je ben zo geconditioneerd dat je 70 mag rijden, dan "vergeten" ze een bord te zetten, waardoor het kruipunt er weer normale bebouwde kom snelheid 50 van maakt. En flits +20 teveel in bebouwde kom.
Nu hoor ik je zeggen, ja maar je moet toch steeds stoppen en vertragen aan het kruispunt.
Maar dan heb je buiten Volkswagen en hun groene golf gerekend.
in die richting staan de lichten zoveel mogelijk op elkaar afgesteld dat als je mooi 70 blijft rijden je altijd groen hebt (definitie van groene golf voor wie daar nog niet van gehoord zou hebben). Dan vergeten ze een bord, maar de lichten staan wél nog afgesteld op 70, wie daar 50 rijdt, staat voor het rood.

(ook wel enkele decennia geleden dat ik daar nog naar school geweest ben, dus de huidige situatie kan anders zijn)

[Marcel Br]

Ik zie het meer bij tijdelijke situaties (werkzaamheden) dan bij iets permanents als een spoorwegovergang.

[realbart]

Werden rond die tijd niet ook de eerste matrixborden ingevoerd?

Die moesten borden kunnen overriden.

[Airw0lf]

Prima stukje weer deze morgen!

Inzake de passage onder het kopje “De flexibiliteit van de wet”:
Wellicht lees ik er overheen - maar ik mis hier een stukje toelichting over de rationale achter het onderscheid tussen een website en apparaten. Waarbij een website niet wordt gezien als een onderdeel van een groep apparaten die “geautomatiseerd werk” verzetten. Iemand?

Dat van die website kan je ook omdraaien: elk netwerk- en server-apparaat heeft tegenwoordig een website. Toch wordt hier dat onderscheid blijkbaar niet gemaakt.

En als dat onderscheid dan toch gemaakt gaat moeten worden: hoe zit het dan met een koelkast, wasautomaat of een auto? Of de voorkant (website?) van een webapplicatie genaamd Home Assistant? Het zijn alle 4 voorbeelden van “iets” waarbij op een “geautomatiseerde manier werk verzet wordt”. Terwijl er strikt genomen geen sprake is van een apparaat in de zin van een router of een laptop die “iets” doet. Maar er wel sprake is van bouwblokken uit die apparaten die functioneel gelijkwaardig zijn. En wat voor juristen alsnog voer zou kunnen zijn voor “gedoe” over een eula, reverse enginering en kopiëren van firmware/software.

Iemand een idee vanwaar dat onderscheidt?

[Reactie gewijzigd door Airw0lf op 24 juli 2024 22:10]

[Arnoud Engelfriet]

Dat komt omdat bij de laatste wetswijziging is besloten om een "geautomatiseerd werk" te definiëren als een "apparaat of groep apparaten", en een website is gewoon geen apparaat. Althans in die strenge lezing van het Hof Den Haag, ik meen dus dat er HR-rechtspraak is waarin men bij een ddos-aanval op een website gewoon 'meeleest' dat de onderliggende hardware dan ook niet meer werkt. En aangezien in dat artikel het ook een "geautomatiseerd werk" is, kom je dan op hetzelfde uit.

Het gedoe over de EULA schenden versus computervredebreuk is een hele andere kwestie. Dat is de vraag "wanneer is ergens zijn waar je niet mag zijn, vredebreuk" en maakt het dan uit of de EULA het zegt dan wel of er nog een tussenvorm is: wel een EULA schending (dit mag niet van de voorwaarden) maar geen strafbare vredebreuk. Een analogie van mijn blog:

Op de deur naar de fabriekshal staat een bordje: “Alleen betreden met veiligheidsschoenen aan.”. Een werknemer gaat onder werktijd en om te werken naar binnen maar zonder veiligheidsschoenen. Kan de werkgever nu de politie bellen voor erfvredebreuk? Of is dit "alleen maar" schenden van de werkinstructies?

[Airw0lf]

Bedankt voor de snelle reactie.

AEN: "Dat komt omdat bij de laatste wetswijziging is besloten om een "geautomatiseerd werk" te definiëren als een "apparaat of groep apparaten", en een website is gewoon geen apparaat."

WMO: mja - de vraag was eigenlijk meer bedoeld als wat de achterliggende redenering is om dat aan apparaten te koppelen. Enig idee?
Een bredere context zoals (bijvoorbeeld) "alles wat gebruikt wordt om werk te automatiseren/mechaniseren" lijkt me handiger als je kijkt wat er op IoT-gebied en met de energietransitie allemaal ingeregeld wordt.

[Arnoud Engelfriet]

Ik gok omdat het voor juristen concreet voelt, ergens inbreken, in een ding binnengaan. Binnendringen in een werkgeheugen of inbreken in een array is niet echt concreet.

[xbeam]

Zal vast aan mij liggen, maar ik krijg nu echt een heel vreemd idee bij het jailbreaken van hardware.

Maar als ik het goed begrijp mag je niet over iemand anders tuinhek(wifi) klimmen/stappen om via de tuindeur (firewall) op de wc (hardeschijf) van de badkamer (server/pc) van het bijhorend huis (netwerk) te poepen (schade/overlast). Omdat poep voornamelijk stinkt en hekje nu bedoel om poep van los lopen dieren buiten te houden dus ook mensen poep.

Maar een slaapkamer (server/pc) inlopen en naast de in bed (hardeschijf/geheugen) gaan liggen en aanranden of meer (tegen de bedoeling/wil de software ongewenste handelingen laat doen ) is geen inbraak met sexual geweld zolang maar netjes de voordeur in trapt en als toegang gebruikt?

Raare snuiters die juristen

[Reactie gewijzigd door xbeam op 24 juli 2024 22:10]

[Arnoud Engelfriet]

"Inbreken" is een vorm van vredebreuk waarbij je iets breekt, iets vernielt. Dus ja als de deur openstaat en je gaat naar binnen dan is dat geen inbreken. Wel insluipen en lokaalvredebreuk, en aanranding van een persoon in hulpeloze toestand is een ernstig misdrijf. En ja, insaniunt Lex Romani maar wij hebben altijd nog wel een extra misdrijf of argument liggen, dit soort spitsvondigheid deden we al toen jullie ict'ers je bits nog uit bomen moesten hakken.

Over een hek klimmen is volgens mij een vorm van inbreken, ook al gaat het hek niet stuk. En ja, ergens defeceren waar dat niet mag is een vorm van vernieling. Regelmatig krijgen arrestanten een extra boete voor het vernielen van hun cel omdat ze uit weerspannigheid poep of urine rondsproeien. Mij gaat dat wat ver want met een hogedrukspuit is het zo weg, maar goed dat is de jurisprudentie.

[xbeam]

Dat het Advocate vak een eeuwen ouden gaten dans is door die voortborduurt op de observatie interpretatie van zijn voorgangers is waar vak het zijn allure en mystiek als boetseerders van de maatschappij aan ontleent. Voor ons als nieuwe digitale scheppers is de creatie dans een eindeloos wereld waar gaten niet bestaan tot dat er gedanst is door boetseerders.

Het zijn de maatschappij dansers die elkaar met gaten proberen te vangen door boetseerders voor de creatie danser laten dansen. Gaten ontwijken die nog niet gecreëerd zijn is voor creatie dansen een mijne veld. je het formaat en vormgeving een gat pas weet als je er op staat.

in mijn hoofd is een hek gecreëerd met een functie, afscheiding net zo als een deur en een huis. De situatie van functie creëert de omgeving waar binnen iets kan en wel of niet mag. Wat er juridisch gebeurt dat aan de hand van een gebeurtenis de functie van object wordt geboetseerd waardoor de functie variable wordt en voor iedere situatie anders en daardoor in dit geval van een website iets anders geworden dan hoekte bedoelt is. iedereen weet dan nachts Iemands huis betreden niet de bedoeling. of of dit via eerst via de tuin of direct via de voordeur en met of zonder iets kapot te maken doet zou toch niet bepalend moeten zijn of het wat in daarna in huis doet wel of niet mag.
Dat is het nu wel dus blijkbaar wel. Tussen via de voordeur (website/router portal )bij iemand inbreken is blijkbaar anders dan via de achterdeur (wifi) inbreken en bepalend wat je wel en niet mag stelen?

[01001000]

Ik blijf met dat voorbeeld van de router in m’n hoofd zitten, hoe konden ze ooit beweren dat een router geen informatie opslaat. Alle routers hebben firmware die word opgeslagen, en ze slaan verbonden systemen op, soms word er ook gelogd.

Een groter probleem is voor mij het gebrek aan ict kennis bij wetgevers, advocaten en rechters waardoor er absurditeiten worden ingevoerd op alle niveau’s (van EU cookie wetgeving tot router besluiten)

[BasieP]

Een rechter maakt natuurlijk geen wetten. Dat doet de politiek.
ik ben het wel met je eens dat daar veel kennis ontbreekt (niet alleen op ict vlak), maar als het goed is zou er een heel ministerie moeten zijn dat wel kennis van zaken zou moeten hebben (of dat extern kan ophalen)

[Cergorach]

Maar wetgeving is net als software, het zou zoals beschreven moeten werken op manier xyz, zoals de schrijver bedoelde, maar in de praktijk blijkt dit toch niet altijd te werken zoals bedoeld of situaties waar men niet aan had gedacht (of niet bestonden op het moment van bedenken). Effectief is een nieuwe wet bij release in een alpha staat, na jaren wellicht in een beta staat, en na decennia nog steeds in een onvolmaakte final release... Die daarna nog jaren wordt gepatched om uiteindelijk te worden vervangen door wat nieuws.

Dat code altijd draait zoals geschreven is ook niet (helemaal) waar, alles waarop het draait is gemaakt door mensen, van de hardware tot de software interperters, daarnaast heb je nog invloeden van buitenaf die invloed hebben op de hardware en dus software. Of dat je software/hardware gebruikt op een manier waarvoor het nooit bedoeld was, zoals het voorbeeld van Doom op een koffiezet automaat, wat een heel onschuldig voorbeeld is... Zo zijn er veel schuldiger mogelijkheden.

Het probleem van kennis is niet dat het er niet is, maar dat je het samen kan voegen en toepasbaar kan maken. Er is niemand die al die kennis heeft, zelfs een hoog opgeleide ITer met heel veel IT ervaring heeft gewoon niet alle IT kennis. Ik vermoed dat dit ook het geval is met juristen, die hebben ook niet voor niets hun specialisme. Er moeten dus mensen tussen zitten die dergelijke kennis samenvoegen en de interactie van die kennis beoordelen, maar ook hier zijn mensen heel beperkt in de hoeveelheid concepten die ze tegelijkertijd kunnen 'vasthouden' en met elkaar kunnen laten interacteren. Natuurlijk zijn er mensen die veel meer dan gemiddeld kunnen, maar ook die hebben hun limieten... En dergelijke mensen zijn zeldzaam bij de overheid omdat ze in de prive sector veel meer kunnen verdienen (waar ze ook zeer zeldzaam zijn).

[Reactie gewijzigd door Cergorach op 24 juli 2024 22:10]

[Wot_player]

In die rechtszaak sloeg de router geen informatie van de buurjongen op. Het was anders geweest als de buurjongen het routerwachtwoord aangepast had en opgeslagen.

[jvo]

Ook geen mac-adres voor dhcp?

[R4gnax]

In die rechtszaak sloeg de router geen informatie van de buurjongen op. Het was anders geweest als de buurjongen het routerwachtwoord aangepast had en opgeslagen.

Router moet wel degelijk korte termijn gegevens opslaan in RAM om te voorzien in een DHCP lease; en adhv requests uitgevoerd door de buurjongen, zal ook de gecachte routing table aangevuld worden.

De eerdere uitspraak is dus eigenlijk gebaseerd geweest op een kennis-hiaat, zou je zeggen.

[Reactie gewijzigd door R4gnax op 24 juli 2024 22:10]

[Anoniem: 63072]

Mijn grootste probleem met 'do as I mean' is dat dit niet gebeurt. Het beste voorbeeld is de EUCD.

De EUCD verbiedt het omzeilen van kopieerbeveiliging om de auteursrechten te beschermen.

Fabrikanten hebben dit massaal ontdekt om zichzelf rechten toe te eigenen die ze op basis van auteursrecht niet hebben.

Een autofabrikant heeft de stoelverwarming in de auto die je hebt gekocht achter een abonnement gezet. Niemand die een handige elektro monteur wat kan doen die de draden doorknipt en zijn eigen schakelcircuit aan het verwarmingselement koppelt, het is immers jouw eigendom en het is niet auteursrechtelijk beschermt en octrooien zitten er ook al lang niet meer op een verwarmingselement. Als je het echter waagt om de 'kopieerbeveiliging' van de software te omzeilen en in de configuratie de schakelaar voor de verwarming beschikbaar te maken dan ben je een crimineel.

Een PS3 (en later) hebben geen eens echte kopieerbeveiliging, ze hebben een complete toegangsbeveiliging tot de hardware. Je bent eigenaar van de hardware, maar de software compleet vervangen door eigen gemaakte, auteursrechtelijk geen enkel probleem, is je zo onmogelijk gemaakt.

En kopieerbeveiliging is het niet want als je een perfecte kopie van een disc weet te maken dan vreet de PS3 die gewoon als echt! De werkelijke kopieerbeveiliging zit dan ook op de disc. Ze hebben de rechtelijke macht echter wijs weten maken dat hun toegangs'beveiliging' (tot mijn eigendom!) een kopieerbescherming is. Windows (11) gaat met TPM verplichting langzaam ook die kant op.

Mij kan je niet wijsmaken dat (buiten de grote ondernemingen die precies wisten waarvoor ze lobbyen) de wetgever dit zo bedoelt had. En het is mij ook duidelijk dat de rechtelijke macht hun sprookjes gelooft.

Ieder normaal denkend mens (sorry juristen onder ons) zal denken dat als je voor een auto waar en stoelverwarming hardware matig in zit betaalt, je die mag aanzetten. Het is jouw bezit. Ieder normaal denkend persoon zal er vanuit gaan dat als jij een computer koopt je daar je eigen software op mag en kan draaien, het is immers jouw bezit.

En laat ik maar niet over John Deere beginnen, want dan wordt ik echt kwaad!

Helaas groeit er nu een generatie kinderen op die het heel normaal vindt dat een telefoonfabrikant bepaald wat jij op een gekochte (als hij kapot gaat zijn de kosten immers voor jou, dus geen huur/lease) telefoon mag draaien aan software. Dat fabrikanten na koop zeggenschap hebben wat jij met jouw (spel)computer, jouw eigendom, mag doen. Een generatie die het normaal vindt dat je als je iets koopt je daarnaast een abonnement moet aanschaffen om het als iets anders als boekensteun te kunnen gebruiken.

Het is tijd voor een reset en een focus op consumenten recht, maar helaas in Brussel worden de voorstellen nog net niet op het papier van lobbyende partijen ingediend (Ik kan me berichten van jaren terug herinneren dat dit wel gebeurd is!)

[Mushroomician]

Het probleem zit ‘m in de discussie of de software op je hardware ook eigendom is.

Ik vind van wel en beargumenteer dit door de stellen dat de software op het apparaat een fysieke toestand is van het verkochte apparaat. De fysieke toestand van c.q. de bits op een geheugendrive manipuleren is imho hetzelfde als de elektricien die de bedrading manipuleert in jouw voorbeeld.

Zolang je de broncode (dat geschreven is door een auteur) niet herdistribueerd, is er geen kopie gemaakt en dus geen schending van het auteursrecht. Dat is de essentie van het auteursrecht: bescherming tegen plagiaat en wederverkoop. En daar slaat het huidige business-juridisch-technologisch-milieu helemaal de plank mis.

[Reactie gewijzigd door Mushroomician op 24 juli 2024 22:10]

[R4gnax]

Het probleem zit ‘m in de discussie of de software op je hardware ook eigendom is.

Helaas wettelijk gezien niet. Je hebt enkel een gebruiksrecht op de software; geen eigendomsrecht.
Wel is het zo dat sinds EU richtlijn 2019/770 en /771 op 1 januari 2022 ingegaan zijn, defecten aan of veroorzaakt door de software-component van een fysiek product een geval van non-conformiteit van het product betreft.
Je hebt tegenwoordig als consument dus wel een iets stevigere poot om op te staan dan voorheen.
Zo kan een fabrikant bijv. niet meer zomaar de server uitzetten bij met internet verbonden domotica en jou het nakijken geven. Je kunt op dat moment non-conformiteit claimen bij de verkoper.

[Mushroomician]

Hangt af van hoe je software definieert.
Software heet software omdat het niet tastbaar is. De bits in je geheugen zijn dat wel, en de staat van de fysieke bits aanpassen is geen inbreuk op patent of auteursrecht, maar eigendomsrecht.

[Anoniem: 63072]

Dat is ook niet waar, de 'DRM' zit in de PS3 in de hardware ingebakken, als je de hele software van Sony verwijdert en je eigen OS (Linux bijvoorbeeld) installeert schend je geen enkele auteursrechten. Maar omdat de methodes die je moet hanteren om dat te doen het ook mogelijk maken om gekopieerde games te spelen zegt de EUCD nee, dit terwijl het eerste geheel geen voorbehoud op basis van het auteursrecht is, maar Sony die zich gedragen als klootzakken en dan druk ik mij mild uit.

Daarnast kan je je afvragen of een configuratie bestand waarin staat of je de stoelverwarming aan mag doen auteursrechtelijk beschermd is, want puur functioneel.

[Reactie gewijzigd door Anoniem: 63072 op 24 juli 2024 22:10]

[Cergorach]

Ik ben serieus geïnteresseerd in hoeveel van het artikel is geschreven door de 'AI-schrijfassistent'! Wellicht bedoeld als geintje, maar hier serieuze interesse in hoe goed je een machine learning algoritme kan trainen om in een bepaalde stijl/kennis te schrijven met een beperkte omschrijving vanuit de 'initiator'.

Dit is trouwens het eerste 'plus' artikel wat ik in lange, lange tijd heb aangeklikt. Vanuit It perspectief heel herkenbaar na 20+ jaar IT. Terwijl je als jong broekie de 'Wet' altijd zag als iets vast, zwart en wit (dit mag wel, dit mag niet). De ervaring leert dat dit niet zo zwart/wit is als we krijgen ingegoten. Maar nog steeds erg moeilijk begrijpbaar voor velen die het niet in actie hebben gezien...

[Arnoud Engelfriet]

Om heel eerlijk te zijn alleen die quotes. Als ik teksten met Lex schrijf, dan komen daar altijd van die semi-hippe vlotte commerciële teksten uit, dat is dus meer iets voor het bedrijfsblad of advertorials. Dat komt natuurlijk omdat ze gevoed zijn met bergen van die semi-hippe vlotte commerciële teksten. En er zit niets in van training op de persoon, het is niet zo alsof je mijn blogs sinds 2007 erin gooit en dan een nieuwe krijgt.

[pverrips]

Ik zou Lex graag een keer proberen, maar de enige manier om een account aan te maken is met een Google-account. En daar pas ik voor...

[Arnoud Engelfriet]

Heb je via dm een invite gestuurd.

[Cerberus_tm]

Mooi verkennend overzicht, goed geschreven en met chille humor.

[Cybermage]

I'm the Law. Een fijne uitspraak die me altijd doet denken aan de film en strip judge dredd.
Zo werkt het inderdaad in de praktijk gelukkig niet. Maar daar zouden we wel naar toe kunnen gaan als we alles uit handen geven aan een computer.

[Reactie gewijzigd door Cybermage op 24 juli 2024 22:10]

[CAPSLOCK2000]

En dan komen we bij het aloude citaat: als de wet aan jou kant staat, dan zaag je door over de wet. Staan
de feiten aan jouw kant, zaag dan door over de feiten. Staan geen van beide aan jouw kant? Zaag dan de tafel door (de Engelse tekst is beter, sorry).

Met 'hameren' werkt het prima in het Nederlands:
"Als de wet aan jou kant staat, hamer dan op de wet. Staan de feiten aan jouw kant, hamer dan op de feiten. Staan geen van beide aan jouw kant? Hamer dan op de tafel".

[CAPSLOCK2000]

Die ontwerpers, die programmeurs hebben dan ook een normscheppende taak.

Het is lastig omdat ze daar niet echt vrij in zijn, want ze moeten natuurlijk wel binnen de wet blijven. Er is dus wel kant ruimte om strenger te zijn dan de wet maar geen ruimte om minder streng te zijn. Daar komt bij dat je in deze wereld al snel te maken hebt met de wetgeving van meerdere landen.
Bedrijven hebben dan, heel begrijpelijk, de neiging om ver van alle randen te blijven en alles te vermijden wat ergens in de wereld ook maar een klein beetje controversieel is. Helemaal spannend wordt het als er echt tegengesteld wordt gedacht. De regel dat je niet mag stelen bestaat overal en is nergens controversieel maar als het gaat over homoseksualiteit of godsdienst zijn er landen met ronduit tegengestelde wetten. Het enige wat je dan nog kan doen is het onderwerp helemaal te vermijden.
Het probleem is niet helemaal nieuw, internationale bedrijven bestaan al langer, Disney heeft tientallen jaren mierzoete films gemaakt die alle controverse vermeden of desnoods hele stukken wegsneden voor andere marketen.
Maar door internet is het veel moeilijker om die werelden gescheiden te houden en geeft minder ruimte. Als je toch niks van elkaar hoort of ziet is het makkelijk om in het ene land mee te varen met de Gaypride en in het andere land mee te doen aan de ondrukking.

[R4gnax]

Het is lastig omdat ze daar niet echt vrij in zijn, want ze moeten natuurlijk wel binnen de wet blijven.
[...]
Bedrijven hebben dan, heel begrijpelijk, de neiging om ver van alle randen te blijven

Juist omgekeerd. De geest van dat punt was dat 'de techneuten' -- vooral big tech wordt daarmee bedoeld, denk ik dan -- middels hun functioneren binnen de maatschappij de mogelijkheid hebben om dusdanig de rand van de wet op te zoeken en te gaan 'duwen' dat ze letterlijk grensverleggend bezig kunnen gaan. Inderdaad; ze moeten binnen de wet blijven, maar pogen deze ondertussen wel zover mogelijk te rekken en strekken.

[Reactie gewijzigd door R4gnax op 24 juli 2024 22:10]

[CAPSLOCK2000]

Juist omgekeerd. De geest van dat punt was dat 'de techneuten' -- vooral big tech wordt daarmee bedoeld, denk ik dan -- middels hun functioneren binnen de maatschappij de mogelijkheid hebben om dusdanig de rand van de wet op te zoeken en te gaan 'duwen' dat ze letterlijk grensverleggend bezig kunnen gaan. Inderdaad; ze moeten binnen de wet blijven, maar pogen deze ondertussen wel zover mogelijk te rekken en strekken.

Dat is ook waar, beide gebeuren tegelijk, uiteindelijk gebeurt er ergens (bewust of onbewust) een afweging van risico's en opbrengsten. Hoeveel (reclame?) verkoop je, wat levert het op en wie wordt er boos?

Bepaalde onderwerpen zijn sociaal heel controversieel (racisme, seksisme, nazi's) op de grens van taboe en polarisatie en ieder commercieel bedrijf zal daar ver van blijven. Er zijn zowel juridisch als sociaal duidelijk grenzen waar je weg van moet blijven met voorspelbare straffen als er overheen gaat.
Als je cynisch bent zeg je dat ze het alleen maar doen omdat het niet mag van de afdelingen PR & financien. Wat dat betreft zijn de meeste heel conservatief met enkele progressieve camouflagevlekken voor de sier.

Andere onderwerpen zijn meer controversieel door de werking (vpn, bitcoin, deepfakes, biometrie) maar die brengen veel minder risico's met zich mee, sociaal en juridisch. De meeste mensen hebben geen besef wat er mogelijk is rond onderwerp als gezichtsherkenning of deepfakes (en/of de combinatie!) en wat de risico's zijn.
Ook rond die onderwerpen wordt er uiteindelijk een afweging gemaakt tussen potentiele voordelen van controversiele techniek en de risico's, Als je werkt op terrein waar nog geen wetten zijn en die het grote publiek toch niet snapt dan liggen de risico's heel anders en kunnen bedrijven veel verder gaan.

[MGutker]

Een mooi artikel weer!