ESA lanceert met succes Aeolus-satelliet die met lasers windmetingen verricht

De Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft met succes Aeolus gelanceerd. Dat is een satelliet die door middel van lasers op allerlei hoogtes windmetingen gaat verrichten. Dat moet onder meer leiden tot betere weermodellen en weersverwachtingen.

De lancering vond woensdagavond 23:20 uur plaats vanaf het Guiana Space Centre in Kourou, dat ligt in Frans Guyana. De satelliet ging omhoog met een Vega-raket van Arianespace. De 1360kg wegende weersatelliet maakte 55 minuten na de lancering contact met een grondstation op Antarctica, een teken dat de bovenste trap van de Vega-raket de Aeolus-satelliet in de juiste baan om de aarde heeft gebracht.

Aeolus is de naam van een zoon van Poseidon uit de Griekse mythologie. Hij is de 'bewaarder van de winden'. Een dergelijke taak komt ook de nieuwe satelliet toe; hij gaat op wereldwijde schaal de wind op verschillende hoogtes meten om zodoende een beter beeld te krijgen van de werking van de atmosfeer. Daarnaast kunnen de windmetingen een bijdrage leveren aan betere weersvoorspellingen. Volgens NOS-weervrouw Willemijn Hoebert is men voor windmetingen nu nog vooral afhankelijk van weerballonnen en vliegtuigen, maar dat heeft zijn beperkingen omdat dit erg lokaal is. Bovendien zijn er enorme gebieden zoals de oceanen waar niet gemeten wordt. Dat gat moet Aeolus opvullen.

Het instrument dat de windmetingen zal verrichten, is het Atmospheric Laser Doppler Instrument. Dit instrument, afgekort 'Aladin', bestaat uit een systeem van lasers en versterkers, een grote telescoop en een gevoelige ontvanger. Het lasersysteem genereert een serie van korte ultraviolette lichtpulsjes op 355nm. De telescoop vangt het teruggekaatste licht op, waarna het wordt doorgegeven aan de ontvanger. Die analyseert het dopplereffect aan de hand van de frequentie van de uitgestuurde laserpuls.

De ontwikkeling hiervan ging niet zonder problemen. Het lasersysteem werkte in het laboratorium, maar in een vacuümkamer, waarmee de omstandigheden in de ruimte werden nagebootst, was dat niet het geval. Dat kwam door losse moleculen in het vacuüm; die werden door de laser verbrand en kwamen terecht op de lenzen en spiegels, waardoor de laser als het ware blind werd. Dat is opgelost door een klein beetje zuurstof in de ruimte van de laser te brengen, waardoor de rondzwevende moleculen worden 'afgevangen' en weggehouden. Een ander probleem was dat de laser zo sterk was dat er gaten werden gebrand in de vele lenzen en spiegels. Dit werd opgelost door het ontwikkelen van nieuwe coatings.

Het Nederlandse weerinstituut KNMI heeft software ontwikkeld voor het verwerken van de gegevens en het in Leiden gelegen Airbus Defence & Space leverde de zonnepanelen. De data van de satelliet worden in Noorwegen omgezet in windprofielen, maar met de software van het KNMI worden die gegevens gecorrigeerd voor de temperatuur en de druk in de atmosfeer, aangezien de satelliet deze data niet meet.

De ongeveer 450 miljoen euro kostende satelliet zal drie jaar zijn werk doen; daarna is de brandstof op. Binnen een week zal blijken of de laser van de Aeolus ook echt werkt en pas na zes maanden zal het systeem goed genoeg functioneren zodat de data kunnen worden gebruikt in weersverwachtingen.

Reacties (51)

[flippy]

de levensduur is wel erg kort. knallen ze dan weer 450 miljoen de lucht in?

[Who Am I?]

Deze satelliet moet je meer zien als een proof of concept. Ze hebben heel veel nieuwe technologie moeten ontwikkelen waardoor de uiteindelijke totale kosten relatief hoog zijn. Als ze nieuwe satellieten de lucht in schieten heb je al die kosten niet meer. In het artikel op de NOS vertellen ze dat ze er het liefste een aantal hebben omdat de satelliet bijvoorbeeld maar 2x per dag over Nederland komt.

[MetalVegito85]

Maar blijft het dan als 450 mil garbage in de ruimte zweven na de 3 jaar? Net zoals alle afgedankte satelieten?

[Gelunox]

Dat zijn de kosten van het programma, niet de kosten van de satelliet zelf (zie https://en.wikipedia.org/wiki/ADM-Aeolus). De botte veronderstelling dat het een half miljard waarde aan puin in de ruimte is klopt dus niet, er zal een groot deel R&D kosten zijn die niet voor elk nieuw exemplaar van deze satelliet terugkomen.

De satelliet zit op 320KM hoogte, dat is Low Earth Orbit, dus als de brandstof op is zal uiteindelijk ter aarde storten.

[Nacht]

In het algemeen is de grootste kosten post voor zulke projecten het salaris van de medewerkers, je moet dus moeten kijken per project of dit in het totaal genoemde bedrag wordt meegenomen.

Alle door Westerse Mogenheden gelanceerde satallieten dienen na hun dienst actief de atmosfeer ingestuurd te worden sinds een aantal jaren.

De levensduur viel mij op als extreem lang, zulke lage banen vragen veel brandstof om te behouden.

De technologie is zeer interessant, om op die afstand via Mie en Rayleigh scattering metingen te doen is extreem ingewikkeld (gescatterde signaal is extreem zwak).

[CivLord]

Die medewerkers staan voor het grootste deel niet bij de ESA op de loonlijst, maar werken voor Europese bedrijven die in opdracht van de ESA werken.

[robertn]

Grootste deel? Bij ESTEC in Noordwijk staan 2 van de 3 op de loonlijst.

[CivLord]

Dat is mij bekend.
Maar de ESA heeft een coördinerende rol en uiteindelijk worden de instrumenten en de complete satelliet bij Estec getest. Het meeste werk aan deze satelliet is niet door instellingen van de ESA, zoals Estec, gedaan, maar door Europese bedrijven.

[MetalVegito85]

Als ze het nou met alle nieuwe satelieten een programma instellen dat tegen het einde van hun levensduur ze zichzelf laten opbranden in het atmosveer dan zal het helpen tegen het ruimte afval dan al die jaren gecreeerd is. Nu nog de rest zien op te ruimen dat om onze planeet zweeft.

[ArnoAG]

+-1 maand nadat de brandstof op raakt zal de satelliet in de atmosfeer opbranden. Ruimte-puin is alleen op grote hoogte een probleem. Maar op grotere hoogte is de kans op botsingen natuurlijk weer kleiner...
https://www.spaceacademy.net.au/watch/debris/orblife.htm

[RobWu]

Ugh....De eerste post is weer over kosten in de ruimtevaart.

Naast het feit dat er heel veel mensen aan het werk zijn aan dit soort klussen, wordt er ook enorm veel nieuwe tech ontwikkeld.

Als iedereen het maar zonde van het geld had gevonden, had je nu niet kunnen reageren, of met je mobieltje de juiste straat kunnen vinden met Google Maps etc.
En dat zijn maar twee kleine dingen. Check eens wat er allemaal ontwikkeld is tijdens het Apollo tijdperk, en vertaal dat door naar de huidige tijd.

[flippy]

Dat is totaal niet de stelling die ik maak. Ik kijk naar de kosten en de levensduur en denk dat het wel beter kan. Zo moeilijk us het niet om een sattelietbus te nemen met grotere tanks bijvoorbeeld.

[RobWu]

Fair enough, maar ik heb geen idee hoe groot de satelliet nu is, maar deze moet nog wel gewoon passen in een neuskegel.

Een probleem waar de James Webb teleskoop ook mee te maken heeft.

[flippy]

Die raket kan 3x zoveel omhoog krijgen dus speling zat.

[RobWu]

Volume is niet altijd gelijk aan gewicht...

[CivLord]

De meeste kosten zijn niet gaan zitten in het bouwen van de satelliet, maar in het ontwikkelen van de instrumenten. Die ontwikkeling hoeft niet betaald te worden voor de opvolgers.
Na drie jaar wordt de opvolger gelanceerd, voor misschien € 100 mln. en dan heb je een zesjarig programma voor € 550 mln. Of dan is het misschien een instrument package van een paar miljoen dat op een reguliere weersatelliet gemonteerd wordt.

[Semafoor89]

Aeolus is een "technology demonstrator". Vanwege de grootte van deze satelliet (relatief klein), vergeleken met een teleco satteliet, heeft deze satelliet ook minder brandstof (+- 266KG brandstof) aan boord.
Ook kost de orbit (dusk/dawn orbit,) waarin deze satelliet zit meer brandstof vergeleken met een geostationary orbit.

[110124]

Het zal eerder met de financiering te maken hebben, lijkt me:

Mission Duration: Funded until end 2021; with a minimum 36 months nominal operations phase.

https://earth.esa.int/web...ns/aeolus/mission-summary

[teek2]

Klinkt alsof die laser het ook niet zo heel lang zal uithouden maar ze zullen een hoop leren.

[fo0]

Ze knallen geen 450 miljoen de lucht in. Ze knallen een satelliet de lucht in die 450 miljoen heeft gekost. Die 450 miljoen blijft gewoon op aarde.

[FJB]

150 miljoen euro per jaar maar.

Als ze het door commerciële partij hadden laten uitvoeren waren ze misschien maar 50 miljoen kwijt.

Gewoon uitbesteden in China of India volgende keer.


Waar baseer je dit op? Als ik het artikel lees zie ik dat er veel onderzoek nodig was om te zorgen dat oa de lenzen bleven werken.

Commerciele partijen kunnen inderdaad efficient werken, maar zijn niet per definitie efficienter dan overheden. Overheden zijn wel transparanter over kosten...

[Maurits van Baerle]

Hoeveel goedgekeurde begrotingen van Europa heb jij gezien sinds bestaan van Euro?

Het laatste Audit Report waarin de boekhouding niet werd goedgekeurd was in 2007, het antwoord is dus negen.

Je kunt alle audits downloaden van de website van het European Court of Auditors. Hier is die voor 2016 bijvoorbeeld en die voor 2017 zal waarschijnlijk volgende maand uitkomen.

Overigens is ESA geen EU institutie. Niet alle EU lidstaten zijn lid van ESA en niet alle ESA landen zijn EU lidstaat. Het komt hooguit wel eens voor dat de EU de ESA inhuurt. Dat is gebeurd bij het Galileo project bijvoorbeeld waar de Europese Commissie het project financiert en beheert maar het operationeel krijgen heeft uitbesteed aan ESA.

[Reactie gewijzigd door Maurits van Baerle op 23 juli 2024 06:16]

[FJB]

Dat de jaarverslagen van de EU (ik neem aan dat je die bedoelt) niet zijn goedgekeurd wil niet zeggen dat je ze niet kan inzien.

Hoeveel geld heeft Facebook geinvesteerd in hun satelliet programma? Lijkt me beter vergelijkbaar :-)

[Mickeydehond]

Commercieel kan je alles goedkoper krijgen. Kwaliteit bestaat echter ook nog en vergeet het patentenrecht niet. Als ESA iets bedenkt of uitvindt komt dit de gehele wereld ten goede. Een commercieel bedrijf zal dit voor zichzelf houden.

[Jazco2nd]

Inderdaad grappig hoe Europese ruimteprojecten bij lancering/succes altijd elk land apart toeeigend dat het hun werk was.

Ik had liever gezien dat ze de verschillende mensen die aan het hoofd stonden per onderdeel (software, motor etc) benoemen en wat hun achtergrond is, ipv landen. Leuk dat onze KNMI software schreef maar misschien deed een Indiër dat wel voor ze

[Jazco2nd]

Ik bedoelde niet India het land maar gewoon een Indiër. We hebben veel Indiase expats in NL, vooral software engineers. Ging me er juist om dat niet een land lekker nationalistisch de eer opeist maar juist mensen van verschillende achtergronden in verschillende organisaties, ongeacht het land.

[Jazco2nd]

Worden er bij dit soort volledig nieuw ontwikkelde sattelieten niet altijd 2 gebouwd? 1 wordt dan helemaal afgebouwd/klaar voor gebruik. De ander wordt gebruikt als simulatie voor dat ding in de ruimte of als de lancering misgaat wordt die ook afgebouwd.

[Oosting]

De satelliet in het geheel vaak niet, deel componenten wel. Ik verwacht dat er van het meetinstrument dat hier in zit er ook wel een stuk of vier gebouwd zijn. Vaak is het A-model de 'proof of concept', B-model voor (destructief) onderzoek. Het C-model staat straks in een cryostaat gelijkwaardige metingen te doen en het D-model vliegt sinds gisteren rondjes om de aarde.

Nu hopen dat alles naar behoren werkt!

[Fermion]

Wat schiet die Vega-raket snel de lucht in.... niet geloven hoe snel dat ding op stijgt.

[Maurits van Baerle]

Ja, inderdaad opvallend. Die commentator zegt ook dat hij binnen drie seconden buiten z'n beeld is. Het komt vooral doordat de Vega met 137 ton zo ontzettend licht is.

[Reactie gewijzigd door Maurits van Baerle op 23 juli 2024 06:16]

[Sniffels]

Europees dus we moeten in het frans aftellen.. zucht

[Maurits van Baerle]

Het is een oorspronkelijk Italiaanse raket (Vega staat voor Vettore Europeo di Generazione Avanzata) maar wordt door een Frans bedrijf (Arianespace) gelanceerd vanaf een Franse basis (Centre Spatial Guyanais). De Russen tellen af in het Russisch, de Chinezen in het Chinees, de Amerikanen in het Engels en de Fransen dus in het Frans. Dat is toch niet zo vreemd?

[Reactie gewijzigd door Maurits van Baerle op 23 juli 2024 06:16]

[Sniffels]

Volgens mij tellen russen helemaal niet af, en gaat die gewoon
Maar Europeese raket, ik zou zeggen tel "gewoon" in het engels af zodat iedereen het kan verstaan.

(meer een aversie tegen fransen met hun nationalisme trouwens)

[Douweegbertje]

Nou het is wel vreemd.
Je vergelijkt nu een aantal landen die gewoon op zich zelf staan. Wij proberen hier als "EU" ook 1 front te vormen. Prima dat het allemaal Frans is (het land, het bedrijf) maar het heeft Europeesche invloeden. Het KNMI, zoals in het artikel staat heeft ook bijgedragen. Hell, de "missie" is gewoon van de ESA...

Dus ja, dat nationalisme (want dat is het) steekt af en toe wel. Als dit allemaal in Nederland was geweest dan was het aftellen wel netjes in het Engels gebeurd.

Gewoon eigenwijsheid en nationalisme. Schandalig eigenlijk

[Robbierut4]

Sterker nog ik heb de livestream (EN versie) gekeken en vrij veel was nog in het frans of in zo belabberd engels dat ik er geen woord van kon verstaan.

Was desondanks leuk om te zien.

[TDB]

Het heeft wel iets dat de lancering van een satelliet die wind gaat meten in eerste instantie was uitgesteld agv te harde wind.

[Maruten]

Inderdaad ironisch, maar harde wind is dan ook één van grootste stoorfactoren voor raketlanceringen. Daarom sturen ze altijd meerdere weerballonnen de lucht in voor een lancering om de wind te meten hogerop in de atmosfeer. Met satellieten zoals deze zouden die weerballonnen niet meer nodig hoeven zijn en zou windsnelheden met genoeg capaciteit globaal bijna realtime in de gaten gehouden kunnen worden.

[slijkie]

Mooie satteliet, hopelijk is de data flink verbeterd.

[Reactie gewijzigd door slijkie op 23 juli 2024 06:16]

[Sharkoon]

Hij kon niet in een vliegtuig vervoerd worden omdat er iets met de druk was waar de sateliet niet tegen kon.. Maar gigantisch snel opstijgen heeft geen enkele invloed?

[Oogappel]

Je bedoelt tijdens het vervoer naar Kourou ? Lijkt me vreemd aangezien de luchtdruk in een vliegtuig lager is dan aan de grond, en het een lancering moet overleven. En dat is qua trillingen en g-krachten ook niet mis.
Het was lang geleden dat ik er nog was, maar hoogstwaarschijnlijk zal deze satteliet ook wel in ESA Nederland in Noordwijk getest geweest zijn.

[Semafoor89]

Aeolus is assembled bij Airbus in Stevenage, en getest door Liege Space Center

[Oogappel]

Dat blijkt inderdaad te kloppen, ik had geen idee dat er in Luik aan gewerkt werd. Maar ergens in de historie van het project vind ik toch ook over tests in ESTEC op de shaker. Dat is alleen meer dan 10 jaar geleden. Dat zal dus wel een vorige versie geweest zijn.

[Semafoor89]

Is wel degelijk dezelfde satelliet.
1999 approved
2007 scheduled launch

11 jaar vertraging

[Robbierut4]

Tip voor iedereen die dit interessant vind. De app: Space Launch Now.
Appje die je pushmeldingen geeft over aanstaande lanceringen met bijbehorende livestream.

[hujukuk]

Aah, hopelijk laat buienradar me nu niet meer door de regen fietsen of onnodig de auto pakken... :-)