Intel 660p-nvme-ssd's met qlc-nand hebben prijs van ongeveer 21 eurocent per GB

De eerste consumenten-ssd's met qlc-nand zijn verschenen in een prijsvergelijker. Het gaat om de Intel 660p in uitvoeringen van 512GB, 1TB en 2TB. De prijs is ongeveer 21 eurocent per gigabyte, wat veel goedkoper is dan nvme-ssd's met tlc-nand.

Het Duitse ComputerBase merkt op dat de Intel 660p-ssd's zijn verschenen bij Geizhals. Verschillende webwinkels bieden de ssd's aan, al zijn ze nog niet op voorraad. Het 2TB-model kost 429,90 euro, de 1TB-versie staat vermeldt voor 218,90 euro en de 512GB-variant is er vanaf 111,90 euro. De grootste versies hebben daarmee een prijs van zo'n 21 cent per gigabyte en dat is voor een nvme-ssd een prijsdoorbraak. Nvme-ssd's in de Pricewatch hebben momenteel een prijs van zo'n 33 cent per gigabyte. Sata-ssd's in 2,5"-formaat zijn nog altijd goedkoper, met prijzen vanaf zo'n 16 eurocent per GB.

Intel kan de 660p-nvme-ssd's goedkoper aanbieden omdat ze gebruikmaken van qlc-geheugen. Het zijn de eerste consumenten-ssd's met qlc-nand. De fabrikant heeft zelf al aangegeven in de tweede helft van dit jaar met dergelijke ssd's te komen, al is de 660p-serie formeel nog niet geïntroduceerd.

Bij qlc-nand bestaat elke geheugencel uit vier bits, bij tlc-nand zijn dat drie bits. Door de hogere dichtheid hebben ssd's minder chips nodig en dat maakt ze goedkoper. Ook maakt het ssd's met hogere capaciteiten mogelijk. Qlc-geheugen is wel langzamer en heeft een kortere levensduur dan tlc-nand. Dat kan opgevangen worden met aanpassingen in de firmware, de controller en het gebruik van extra geheugenchips voor overprovisioning.

De 660p-nvme-ssd's van Intel zouden volgens eerder verschenen informatie ondanks hun lagere prijs en het gebruik van qlc-geheugen sneller zijn dan de 600p-varianten met tlc-nand. De sequentiele lees- en schrijfsnelheden bedragen 1800MB/s en 1100MB/s, terwijl willekeurige lees- en schrijfacties met 150.000iops gaan.

Waarschijnlijk komen er meer fabrikanten met ssd's op basis van qlc-geheugen, wat tot verdere prijsverlagingen zou kunnen leiden. Dat kan echter nog wel even kunnen duren; Toshiba verwacht bijvoorbeeld pas volgend jaar de massaproductie van qlc-nand te starten. Tweakers publiceerde eind vorig jaar een achtergrondverhaal over qlc-geheugen.

Reacties (62)

Verwacht men dat QLC de laatste stap zal zijn? Hoe lang gaan deze schijven in "normaal gebruik" nog mee? Is de snelheidsverlaging in de tabel (3200/1600 -> 1800/1100) ongeveer wat we van QLC moeten verwachten? Nog steeds snel genoeg voor SATA, maar NVMe kan meer aan.

Verwacht men dat QLC de laatste stap zal zijn?

Natuurlijk niet.

Hoe lang gaan deze schijven in "normaal gebruik" nog mee?

Het zijn consumentenschijven. Eerlijk gezegd is niemand daar in geïnteresseerd, het is "genoeg" voor consumenten. De levensduur van SSDs is geweldig in vergelijking met draaischijven, zelfs als deze disks wat minder lang meegaan dan is het nog steeds veel langer dan de levensduur van je PC.

Is de snelheidsverlaging in de tabel (3200/1600 -> 1800/1100) ongeveer wat we van QLC moeten verwachten? Nog steeds snel genoeg voor SATA, maar NVMe kan meer aan.

Voor de eerste generatie wel. Eerlijk gezegd moet je een hele bijzondere gebruiker zijn om daar iets van te merken. De gebruikers die dat echt nodig hebben kopen toch niet zo'n budget-schijf als deze.

Zowel de levensduur als de snelheid van SSD's kan flink worden aangepast door meer of minder chips in te zetten of de chips anders aan te sturen. Op termijn zal de snelheid en betrouwbaarheid dus wel omhoog gaan als de chips kleiner worden en ze er meer op dezelfde stick kunnen zetten.

Ik houd het goed voor mogelijk dat Intel het zelf nog niet precies weet. Een deel van afstemming kun je namelijk redelijk op het laatste moment doen door wat meer of wat minder ruimte beschikbaar te maken voor de gebruiker. Ze kunnen dus tot het laatste moment wachten tot ze zelf beter weten wat ze van deze chips kunnen verwachten.

Deze stap moet je vooral als budget-oplossing zien. De snelste of meest betrouwbare SSD uitbrengen is gewoon niet het doel. Het gaat hier vooral om een goedkope SSD voor de ongewassen massa.

[Reactie gewijzigd door CAPSLOCK2000 op 1 augustus 2018 15:52]

De gebruikers die dat echt nodig hebben kopen toch niet zo'n budget-schijf als deze.

Waar ik me zorgen over maak is dat het steeds moeilijker zal worden om nog TLC schijven te vinden, laat staan MLC. Misschien dat die in het serversegment nog blijven bestaan, maar door gebrek aan concurrentie op de consumentenmarkt gaan de prijzen waarschijnlijk omhoog.

Dan zitten wij met schijven die je iedere twee jaar moet vervangen omdat ze onbeschrijfbaar geworden zijn terwijl we voor 20% meer een schijf van dezelfde grootte konden kopen die 10 jaar mee ging - maar die nu 50%-100% meer kost.

Dan zitten wij met schijven die je iedere twee jaar moet vervangen omdat ze onbeschrijfbaar geworden zijn terwijl we voor 20% meer een schijf van dezelfde grootte konden kopen die 10 jaar mee ging - maar die nu 50%-100% meer kost.

Ik snap wat je bedoelt maar ik maak me er niet zo'n zorgen over. De levensduur van SSDs gaat nog steeds omhoog en de prijzen dalen nog steeds. Als de prijzen maar snel genoeg dalen dan maakt het niet uit of het nu 20% of 50% goedkoper is. In het professionele segment wordt het allemaal afgedekt met supportcontracten. Zolang je voor ondersteuning betaalt zal de leverancier defecte schijven vervangen. Dat kost natuurlijk wel een bak geld, maar daar ontkom je haast niet aan. Op een bepaalde manier is de aanschafprijs van zo'n schijf niet eens zo heel interessant, aan support betaal je toch meer dan de nieuwprijs.
Dan moet je omgeving wel zo zijn dat je makkelijk schijven kan vervangen en dat heeft niet iedereen.-

Zullen de prijzen van de nvme drives ook lager gaan of blijven ze stationeren en houden ze dus dezelfde prijskaart?Ik weet wel en daar heb je gelijk mee dat over het algemeen de prijzen voor ssd die nu in de winkel enkele jaren geleden nog meer voor betaalde.Maar het altijd hetzelfde als ze met iets nieuws komen dan betaal gewoonweg veel meer dan het product al enkele jaren doorontwikkeld zijn.
Zou altijd zo zijn zou altijd zo blijven.Maar wat wel waar is dat die nvme drives gewoonweg duurder zijn dat komt gewoonweg omdat ze veel sneller zijn dan gewoon sata 600 ssd drives 3,5 inch of 2,5 inch.

Eigenlijk is het raar dat NVME schijven duurder zijn. Veel meer dan een printplaat is het niet. Terwijl een SSD nog een behuizing heeft, voedingsgedeelte en sata connectoren.
Ik denk dat het echte prijsverschil vooral komt door een complexere print, compactere afmetingen en beperkte oplage van NVME. Maar ik vraag me dus af of dit prijsverschil negatief of positief uitpakt en je als consument niet gewoon teveel betaald voor wat je geleverd krijgt.

Ja er zitten meer materiaal kosten aan vast dat klopt, het is mij inderdaad ook een raadsel dat zo een printplaatje duurder is.Ik houd het voorlopig op de old sckool magneet schijven, ik weet immers ook niet hoelang een nvme of 2,5 inch ssd meegaat.
Een magneetschijf die gaat ongeveer 5 jaar mee, maar dat zijn natuurlijk niet die schijven wat die grote bedrijven gebruiken, zouden die niet nog altijd met die scisi schijven zitten of hadden ze daar al een invaller voor gevonden?Of bestaan ze nog met grotere opslag capaciteit?

[Reactie gewijzigd door rjmno1 op 3 augustus 2018 19:55]

Wat ik bij grotere bedrijven tegen kom zijn vooral NAS achtige systemen. Alles 2,5". Gedeeltelijk SSD en gedeeltelijk mechanisch.

Ja dat wilde ik weten hoelang gaat nou ze een nas schijf meer zijn ze duurder dan sata schijven?

"Qlc-geheugen is wel langzamer en heeft een kortere levensduur dan tlc-nand. Dat kan opgevangen worden met aanpassingen in de firmware, de controller en het gebruik van extra geheugenchips voor overprovisioning."

Als ik dit lees zie ik niet dat de levensduur omhoog gaat, maar eerder intact met wat nu gangbaar is met een aantal tweaks én extra geheugenchips. Dat laatste maakt het juist weer duurder, zou je denken.

Die lagere snelheid lijkt me gewoon omdat het een 600 serie schijf is. De 600p is ook veel trager dan de 700p (en de 660p) dus zo veel zal het niet schelen vermoed ik. Die topsnelheden worden ook gehaald met tlc door een deel als slc te gebruiken. Ik zou niet weten waarom dat met qlc niet kan. Wat natuurlijk wel trager gaat is langdurig schrijven, waar tlc al behoorlijk door de mand valt vergeleken met mlc.

Je lijkt er verstand van te hebben, welke m.2 SSD 1tb en 2tb zou jij aanraden voor iemand die dagelijks 4 uur gamet?

Die vraag kan je beter op het forum stellen Componenten Aankoopadvies

De volgende stap zou naar 5 bits/cel zijn. Dat levert alweer een kleinere winst op, nog maar 25% (SLC->MLC was nog 100%) voor overprovisioning. Ná overprovisioning blijft er dus nog minder van over.

Tegelijkertijd gaat de levensduur ook achteruit. QLC gaat richting de 1000 writes, waar SLC nog boven de 100.000 writes zat. Met 5LC zal je naar 200-300 writes gaan.

Snelheidsafnames zullen waarschijnlijk vergelijkbaar zijn op een logaritmische schaal, dus MLC->TLC->5LC zal 3200/1600/800 read en 1800/1100/700 write zijn. Dat is dus een goede match voor SATA-600.

Verwacht men dat QLC de laatste stap zal zijn?

De ervaring leert dat er zelden een laatste stap is.
Als deze dat wel zou zijn dan zou het me ten zeerste verbazen.

De moeilijkheid gaat echter wel exponentieel omhoog, en de voordelen kelderen zo mogelijk nog sneller bij elke stap.

bij SLC heb je 1² mogelijkheiden per cell, = 2 (elke bit in elk mogelijke combinatie)
bij MLC is dat 2² = 4
bij TLC is dat 3² = 9
bij QLC is dat 4² = 16
en bij P(enta)LC zou dat 5² = 25 zijn.

hoe meer combiantie er zijn hoe moeilijker het is de verschillende combinatie uit elkaar te houden en dus hoe precieser de fabrikage moet zijn en hoe minder slijtage er mag optreden.

en de winst gaat van 100% erbij, naar 50% erbij, naar 25% erbij bij QLC, naar nog maar 20% erbij met een eventuele PLC

er is dus zeker een einde aan hoe vaak ze dit trucje kunnen uithalen voor de nadelen niet langer opwegen tegen de voordelen.

[Reactie gewijzigd door Countess op 2 augustus 2018 02:15]

Volgens mij heb je grondtal en exponent omgedraaid (en 1² is geen 2)

2¹ = 2 (SLC)
2² = 4 (MLC)
2³ = 8 (TLC)
2⁴ = 16 (QLC)
2⁵ = 32 (PLC)

[Reactie gewijzigd door pbruins84 op 2 augustus 2018 14:26]

Ik vond 8 spanning niveau meten al te veel en nu willen ze 16 spanning niveaus gaan meten. Er is maar een minuscule spanning variatie nodig en je data is corrupt. De energie die permanente error -correcties en verificatie nodig heeft zal niet goed zijn voor de zuinigheid en snelheid van de ssd.

[Reactie gewijzigd door Amazigh_N_Ariff op 1 augustus 2018 15:51]

Neem aan dat ze het product niet zomaar op de markt zetten zonder het uitgebreid te testen. Zeker niet omdat ze hun naam niet te grabbel willen gooien. En ik denk dat een CPU iets complexer is.

QLC lijkt mij inderdaad iets om bij weg te blijven als je data je lief is.

Ze komen vast na het falen van QLC bekend wordt met een alternatieve oplossing om de beperkingen op te lossen.

Errorcorrectie is best energiezuinig. En een harddisk gebruikt net zo hard errorcorrectie!
Met een beetje slimmigheid is de errorcorrectie ook nog eens adaptief, ofwel de verhouding correctiebits tot databits wordt bijgesteld naar gelang de slijtage van een blok.
En tot slot: het lijkt altijd beter te zijn om meer bits te plaatsen. Ook als deze maar voor de helft werken voegen ze toch capaciteit en betrouwbaarheid toe aan het opslagmedium.

Mhh toch wil ik de levensduur/reliability van deze SSD’s afwachten.

Misschien wordt het tijd om koelblokjes o.i.d op m.2’s te plakken om de levensverwachting omhoog te krikken?

Met koelblokjes zullen ze niet meer passen in een aantal systemen, vnml laptops. Maar ook desktops waar ze onder de PCIe-kaarten of achterop het moederbord zitten.

Gek genoeg zal dat ervoor zorgen dat het minder lang meegaat, een koelblokje zal er wel voor zorgen dat het minder snel throttled.

Koelblokjes op nvme hebben een everechtse werking. Ze schijnen optimaal te werken bij wat hogere temperaturen. Volgens mij had gamers nexus hier eens testen voor gedaan

Het word inmiddels een stuk betaalbaarder. Te bedenken dat we 5 jaar terug ongeveer nog 200 euro betaalden voor een 120GB SSD.. Waar we nu gewoon al op een bedrag van 60 tot 80 euro zitten.. Ik juich deze ontwikkeling in ieder geval zeer toe. Op naar de volgende generatie waar het dezelfde prijzen heeft of gelijkwaardig zijn als een normale HDD.

Zo gaat het met bijna alle computeronderdelen, enkele voorbeelden uit mijn geheugen:

- 15" LCD was 15 jaar terug rond de 400 euro (heb je nu een giga-scherm voor )
- goedkoopste laptop (12" scherm) van Toshiba uit 2001: omgerekend 1500 euro.
Nu heb je een instapper voor onder de 400.
- 200 MHz Intel Pentium CPU in 1996 omgerekend 600 euro
Etc.

Ik weet het, zeer goed zelfs.. als ik er naar terugkijk denk ik jeetje zonde van mijn portomonnee destijds.. maarja, technologie ligt niet stil. Doel met mijn reactie meer op dat het me niet snel genoeg kan gaan nu.. want wil wel naar een 2TB SSD toe, alleen vind +- 450 euro nog een beetje aan de hoge kant.

als ik er naar terugkijk denk ik jeetje zonde van mijn portomonnee destijds..

Beste kun je gewoon helemaal geen apparatuur meer kopen de komende ~20 jaar. Want in 2040 is alles NOG goedkoper!

ik denk dat je in 2040 aardige de portefeuille mag open trekken voor een 2TB SATA ssd tje, als die dan nog op ebay etc te vinden zijn

eBay? SpaceBay waarschijnlijk

Als Trump z'n Space Force ooit de lucht in gaat

Behalve ram, CPUs, GPUs, mobos en nog wat onderdelen.

Hangt er puur vanaf op welke tijd je dat bekijkt. Als ik vandaag de prijzen vergelijk met 15 jaar terug geef ik je ongelijk. Met 2 jaar terug klopt het wel. Er was een tijd dat een gewone PC je meer dan 2000 euro zou gekost hebben, inflatie niet meegerekend. Vandaag koop je een laptop voor prijzen die beginnen onder de 300.

Het ding is, 15 jaar geleden was die hardware die op dat moment 2000 euro koste, een half jaartje later voor de helft te koop.

Nu blijft veel hardware al bijna 5 jaar lang op introductie prijs hangen of stijgt het zelfs. Dat is nooit eerder gebeurd.

20 jaar geleden in kader pc privé project bij overheid alleen 14" lcd monitor gekocht 1000 gulden.

Die Illiyama scherm werkt nog steeds.

Dat is de normale gang van zaken. SSD's waren eigenlijk de voorbije 2 jaar atypisch duur. Al dan niet kunstmatige schaarste en investeringen in 3D NAND fabs hebben de prijzen gestagneerd tot voor kort. Wanneer QLC en 96 lagen gemeengoed worden binnenkort met gezonde yields, kan er weer 25-30% van de prijs af. Dat betekent een prijs van 0.10-0.12 cent per GB in je SSD binnen het jaar lijkt het. Dat is nog altijd 4x duurder dan een HDD, (als HAMR en 20TB HDD's niet "plots" mainstream worden)

Hopelijk zullen HWI of Tweakers.net ook weer een endurance & consistency test gaan houden voor QLC ssd.

Write consistency neemt namelijk wederom af, maar kan niet beoordelen of het daadwerkelijk een probleem kan gaan vormen bij normaal dagelijks thuis/kantoor gebruik.

Je vergeet data retentie, dat zal nog een grotere probleem worden.

Dat zijn interessante prijzen. Zou een 1TB te gebruiken zijn in mijn thuis server met HyperV met 4 VM's?

Ik zie geen intrinsieke reden waarom dat niet zou kunnen maaaaar er is wel een serieus risico met betrekking tot het aantal writes. Qlc kan een stuk minder acties aan de slc. 4 virtual machines en een hypervisor down een stuk meer artiesten voor paging dan een huis tuin en keuken computer. Goede kans dat je een heel stuk sneller door je disks heen gaat als je dat niet ondervangt

Kan je toch nagaan aan de hand van de performance gegevens van je afzonderlijke vms danwel hyperv host.

en elke keer dat je een benchmark draait versnel je dit proces nog eens

gewoon smart info in de gaten houden, goede SSD's hebben een "total bytes written" info in hun smart (of kb/mb variant)

Ik heb het niet over benchmarken.
Mijn insteek is dat ardvark in zijn huidige setup kan uitlezen wat de max gevraagde performance is.
Dat kan je vergelijken met de opgegeven metrics van het produkt en dan kan je je afweging maken.

Goed nieuws dit. Moet wel zeggen dat we voor mijn gevoel al relatief lang met dezelfde data groottes zitten, alles draait al vrij lang om 1 of 2 TB, terwijl software suites en met name games er niet kleiner op worden. Als je een beetje een multimedia bibliotheek hebt dan is de keuze voor 2tb of meer snel gemaakt maar de prijs is er voorlopig echt nog niet naar als je dat gaat vergelijken met een HDD. Ik gebruik zelf momenteel een SSD van 128GB (M4) en daarnaast een HDD van 1 TB en daarnaast een externe HD van 3TB. Beide HDD's hebben nog zo'n 200 gig over. Als ik over zou willen stappen op volledig SSD voor alleen de interne schijf dan kost me dat nu minimaal 200 euro en dan ga ik er in TB's niet eens op vooruit. Die prijzenslag kan mij niet snel genoeg gaan wat dat betreft.

Het is wel somber gesteld met de levensduur van SSD's heh? Elke nieuwe soort flashchip gaat weer korter mee. SLC, MLC, TLC en nu QLC. Het wordt steeds erger. Nog even en ze worden net zo herschrijfbaar als een CD-R.

Heb nu een 256GB nvme in me laptop zitten. Wanneer een 2TB schijf ongeveer 200 euro kost ga ik upgraden. Zelfde geldt voor geheugen. Ga pas geheugen upgraden als de prijzen weer flink gaan kelderen.

Denk dat komend jaar de prijzen flink gaan zakken voor ssd's en geheugen .

Kijk dat zijn mooie prijzen

[Reactie gewijzigd door Anoniem: 372172 op 2 augustus 2018 05:22]

Inderdaad, deze beginnen nu echt in de buurt te komen van de Samsung SATA SSD's van eenzelfde grote.
Goeie zaak dus inderdaad.
- Samsung 860 EVO 500GB = € 105,-
- Samsung 860 EVO 1TB = € 199,-

[Reactie gewijzigd door SSDtje op 1 augustus 2018 15:38]

Maar de Samsung 860 serie is geen NVMe, maar SATA. De Samsumg 960 EVO schijven zijn een stuk duurder. Die zijn 300+ euro voor 1TB. Deze Intel schijven zijn NVMe, dus die moet je eerder met de 960 serie vergelijken. Al liggen de snelheden van de 960 serie nog hoger (3200mb/s leessnelheid vs 1800mb/s)

Volgens mij is dat precies de boodschap: je zou ze eerder vergelijken met de 960 qua prestaties, maar qua prijs naderen ze de 860. Dus op papier in ieder geval een mooie deal.

Dat zeer zeker, voor mij voelde het meer als een reactie dat Intel eindelijk inloopt op Samsung. Maar wellicht was mijn interpretatie verkeerd.

Inderdaad, deze beginnen nu echt in de buurt te komen van de Samsung SATA SSD's van eenzelfde grote.
Goeie zaak dus inderdaad.
- Samsung 860 EVO 500GB = € 105,-
- Samsung 860 EVO 1TB = € 199,-

Is geen vergelijking he, dat zijn SATA SSD's, en die kunnen max 600MB/s lees en schrijf geven, en dat haalt er geen een, ze zitten rond de 560MB/s, en de Intel 660p-nvme-ssd's geeft max 1800MB/s lees en 1100MB/s, wat hem met lezen dus 3x sneller maakt, en schrijven 2x zo snel maakt.

Ik snap je punt hoor, maar wou de vergelijking toch eens maken. En dat met name, aangezien ikzelf nog geen mobo heb waar een NVMe SSD op geplaatst kan worden.
Dus dat wordt eerst een nieuw mobo aanschaffen, of een PCI-E uitbereidings kaart aanschaffen, die gemaakt is om een NVMe SSD op te plaatsen.

Aha ok, ja dan is een PCI-E m.2 kaart erg handig om te hebben, en maakt je PC later ook meer waard als je hem weer verkoopt, omdat er een PCI-E M.2 kaart bij zit.

Geen idee waarom je zo zwaar gemind wordt?

Ik vermoed de Typo

Misschien kan Apple dan eindelijk eens in de iMac standaard overal flash-geheugen doen (ipv de Fusion drive of zelfs 5400 rpm HDD)..

Apple past alleen mlc toe.

Mijn reactie was sarcastisch. Gezien het prijssegment van Apple dient elke machine van hun standaard een PCI-E SSD te bevatten, zeker als je ziet dat computers rond de €700 dit al standaard hebben. Is al jaren een doorn in het oog van velen, waardoor de daadwerkelijke prijs van Apple Macs (Macbooks uitgezonderd) eigenlijk +€240 moet zijn voor vergelijkingen en je dan ziet dat er wel erg veel verschil zit t.o.v. PC.

PS: zelf Mac gebruiker