Wetenschappers van de TU Delft lijken onomstotelijk te hebben aangetoond dat kwantumteleportatie van informatie werkt. De onderzoekers wisten kwantuminformatie te verstrengelen over 1,3 kilometer op de Delftse campus.
Dat schrijft Nature donderdag naar aanleiding van een paper van de onderzoeksgroep op de voorpublicatieserver arXiv. De universiteit zelf wil nog niet reageren omdat de paper nog geen peer-review heeft gehad.
De onderzoekers hebben met de test laten zien dat de vreemdste eigenschap van de kwantumtheorie bestaat, namelijk dat informatie over een afstand geteleporteerd kan worden. Bij teleportatie wordt informatie niet verplaatst tussen twee punten, maar vindt de overdracht plaats door de verstrengeling van de eigenschappen van die deeltjes. Veranderingen hebben dus ook onmiddellijk, zonder tijd ertussen, invloed op het andere deeltje. Omdat deze eigenschappen ingaan tegen het idee dat niets sneller dan het licht kan reizen, vermoedde Einstein dat er nog verborgen variabelen moesten bestaan. Die lijken nu echt niet te bestaan. Het gaat hier dus níet om het teleporteren van fysieke objecten, maar informatie.
Omdat er geen transport van informatie tussen de deeltjes plaatsvindt, is teleportatie de gedroomde toekomst voor het veilig overbrengen van berichten, juist omdat er niets verstuurd wordt. Er kan niets onderschept worden, want er is niets te onderscheppen. De eigenschap werd al wel langer aangetoond, maar er was nog steeds twijfel.
Het experiment is gebaseerd op het feit dat een deeltje in verschillende staten kan bestaan: een superpositie. De qubit, de bit voor kwantumcomputers, kan op een enkel moment zowel nul als één zijn. Een deeltje kan naar twee kanten spinnen, tegelijk. Het lastige van het verrichten van metingen bij kwantumfysische experimenten, is dat het meten alleen al een directe invloed uitoefent op het te meten deeltje. De coherente superpositie verdwijnt bij waarneming.
Dezelfde onderzoeksgroep van het Kavli Institute of Nanoscience wist in mei 2014 een qubit of quantumbit te 'teleporteren' over een afstand van drie meter. Toen werd al gehint op het willen halen van een afstand van 1300 meter. Het belangrijkste verschil met dit laatste experiment is dat het 'loophole free' is. Andere variabelen die ervoor kunnen zorgen dat er iets plaatsvindt wat lijkt op teleportatie moeten uitgesloten worden. Er is zowel een 'detection loophole' als een 'communication loophole'. In het eerste geval kunnen niet alle fotonen gedetecteerd worden en bij de communication loophole zitten de verstrengelde deeltjes te dicht bij elkaar waardoor ze elkaars metingen in principe kunnen beïnvloeden zonder dat de lichtsnelheidslimiet waar te nemen is.
Bron: 'Experimental loophole-free violation of a Bell inequality using entangled electron spins separated by 1.3 km'
Om de beide loopholes te kunnen omzeilen, gebruikte het team een 'vernuftige techniek' genaamd 'entanglement swapping', waarbij zowel licht als materie gebruikt werden. Twee niet-verstrengelde elektronen die in diamantkristallen zaten, bevonden zich op 1,3 kilometer afstand in twee verschillende laboratoria op de Delftse campus. Elk elektron was individueel verstrengeld met een foton en beide fotonen werden vervolgens naar een derde locatie gestuurd. Op die plek werden beide fotonen verstrengeld met elkaar, waardoor de partner-elektronen ook verstrengeld raakten.
Reacties in het artikel van Nature door andere fysici zijn lovend, sommigen denken zelfs al aan een Nobelprijs. Een Weense kwantumfysicus, Anton Zeilinger, noemt het een 'ingenieus en fraai experiment'. Ondanks het grote enthousiasme van mede-fysici, blijft het wachten op de peer-review van de paper.
Update 17.07: De titel en de lead spraken over teleportatie, maar kwantumteleportatie is niet nieuw. Wat vooral belangrijk is aan deze paper is dat het bewijs geleverd wordt dat het mogelijk is kwantuminformatie te teleporteren zonder dat daar 'loopholes' in zitten. De loopholes zouden ervoor kunnen zorgen dat kwantumteleportatie toch niet helemaal veilig zou zijn. Het bewijs voor de mogelijkheid om zonder loopholes te kunnen teleporteren is daarom voor kwantumfysici van groot belang.
Een belangrijk dispuut uit het verleden is hiermee waarschijnlijk geslecht. Einstein behoorde tot de groep die vond dat de wereld 'lokaal' is. Een bekende uitspraak van hem is: 'Spooky action at a distance', wat niet mogelijk is. Dat kan dus wel, zonder loopholes. Om te bewijzen dat de loopholes er niet zijn, stelde John Bell in de jaren '60 van de twintigste eeuw een testidee voor waarmee 'niet-lokaliteit' of de verborgen variabelen wel of niet vastgesteld zouden kunnen worden om zo te bewijzen of Einsteins idee wel of niet juist zou zijn, ook wel de Stelling van Bell.