Inleiding
Nvidia maakte enkele maanden geleden de overstap van het 28nm- naar het 16nm-procedé en kon daardoor zijn nieuwe gpu genaamd Pascal uitbrengen. Pascal verscheen in mei in de GTX 1080 en 1070, en in juli volgde de GTX 1060, een kleinere en goedkopere versie van de gpu.
Pascal bleek een stuk sneller te zijn dan voorganger Maxwell en hoewel het verbruik van de GTX 1080 ten opzichte van de GTX 980 iets hoger ligt, krijg je daar veel betere prestaties voor terug. De prestatie-per-watt-verhouding verbeterde dus flink en al gauw deed het gerucht de ronde dat Nvidia geen aparte mobiele Pascal-gpu's zou maken, maar gewoon de desktop-gpu's voor laptops zou gebruiken.
Dat gerucht bleek te kloppen, want vlak voor de start van de Gamescom kondigde Nvidia zijn nieuwe mobiele gpu's aan, die inderdaad vrijwel dezelfde specificaties hebben als de desktop-gpu's. Nvidia voert dan ook een verandering in de naamgeving door; niet langer krijgen de mobiele gpu's de M-toevoeging. Laptops zijn vanaf nu leverbaar met een GeForce GTX 1060, 1070 of 1080 en daarmee zijn de namen exact gelijk aan die van de grafische kaarten voor desktops.
/i/2001205173.jpeg?f=imagenormal)
De namen zijn precies hetzelfde, maar de kloksnelheden verschillen iets. De mobiele gpu's hebben een iets lagere baseclock en bij de 1070 en 1060 is ook de boostclock lager volgens de specificaties. Bij de 1070 is er nog een opvallend verschil; de mobiele variant heeft 2048 cudacores en dat zijn er meer dan in de desktop-gpu, die er 1920 heeft. Het is niet duidelijk waarom dat verschil er is; Nvidia heeft hier nog geen toelichting op gegeven.
Nvidia maakt geen tdp's bekend voor de mobiele gpu's, volgens de fabrikant is het stroomverbruik afhankelijk van de implementatie van fabrikanten. In dunne laptops zullen de gpu's vermoedelijk wat minder verbruiken en op lagere snelheden draaien om de warmteproductie binnen de perken te houden. Wel zegt Nvidia dat de GTX 1060 ongeveer net zoveel verbruikt als een 970M, dat de 1070 vergelijkbaar is met de 980M en dat de mobiele 1080 wat stroomhonger betreft vergelijkbaar is met de mobiele versie van de GTX 980.
Volgens Nvidia presteren de mobiele varianten in de GTX 1000-serie vrijwel gelijk aan de desktop-gpu's. De fabrikant stelt dat het verschil niet meer dan tien procent is in het voordeel van de losse videokaarten. We zijn natuurlijk benieuwd naar de prestaties in de praktijk en daarom gingen we aan de slag met drie laptops die van de nieuwe Pascal-gpu's zijn voorzien. Van Asus ontvingen we de GX800 met twee GTX 1080's, Medion voorzag ons van de Erazer X7849 met een GTX 1070 en BTO hielp ons aan de 17CL79 met een GTX 1060.
Videokaart |
GTX 1080 desktop |
GTX 1080 mobiel |
GTX 1070 desktop |
GTX 1070 mobiel |
GTX 1060 desktop |
GTX 1060 mobiel |
Gpu |
GP104 |
GP104 |
GP104 |
GP104 |
GP106 |
GP106 |
Cudacores |
2560 |
2560 |
1920 |
2048 |
1280 |
1280 |
Baseclock |
1607MHz |
1582MHz |
1506MHz |
1442MHz |
1506MHz |
1404MHz |
Boostclock |
1733MHz |
1733MHz |
1683MHz |
1655MHz |
1708MHz |
1670MHz |
Vram |
8GB gddr5x |
8GB gddr5x |
8GB gddr5 |
8GB gddr5 |
6GB gddr5 |
6GB gddr5 |
Geheugenklok |
1250MHz |
1250MHz |
2000MHz |
2000MHz |
2000MHz |
2000MHz |
Geheugenbus |
256bit |
256bit |
256bit |
256bit |
192bit |
192bit |
Bandbreedte |
320GB/s |
320GB/s |
256GB/s |
256GB/s |
192GB/s |
192GB/s |
Sli mogelijk |
Ja |
Ja |
Ja |
Ja |
Nee |
Nee |
Tdp |
180W |
onbekend |
150W |
onbekend |
120W |
onbekend |
Bekende architectuur
Omdat Nvidia de mobiele GTX 10-serie baseert op de desktopkaarten, is de architectuur ongewijzigd. De Pascal-gpu's voor laptops ondersteunen exact dezelfde technieken als de desktopvarianten, zoals verbeterde asynchronous compute, simultaneous multiprojection en de verbeterde geheugencompressie. We bespraken deze functies uitgebreid in onze review van de GTX 1080 en 1070. Ook de sli-ondersteuning van de mobiele gpu's is dezelfde als bij de desktopvarianten. Dat betekent dat er laptops op de markt komen met twee GTX 1080's of 1070's, maar dat is niet het geval met de 1060, die geen sli ondersteunt.
In naam zijn de de GTX 1060, 1070 en 1080 wellicht de opvolgers van de GTX 960M, 970M en 980M, maar de verschillen in specificaties zijn groot. De nieuwe gpu's hebben bijna het dubbele aantal cudacores en die zijn ook nog eens veel hoger geklokt dan bij de oude modellen. Bovendien zijn de nieuwe laptop-gpu's volgens Nvidia veel beter over te klokken dan de Maxwell-generatie. Hoe dat in de praktijk uitpakt, zal vooral afhangen van de gebruikte koeling en het formaat van de laptop, dus dat is iets wat we later in uitgebreide reviews van specifieke laptops zullen bekijken.
Ook hebben de Pascal-gpu's meer geheugen en een veel hogere bandbreedte dan de Maxwell-varianten. Op dit vlak is er evenmin verschil met de desktop-gpu's. De GTX 1080 komt met 8GB gddr5x, de 1070 is gecombineerd met 8GB gddr5 en de mobiele 1060 is er volgens Nvidia met een hoeveelheid 'tot' 6GB gddr5-vram. Op dit moment zijn er enkel laptops met 6GB-versie van de GTX 1060 aangekondigd, maar waarschijnlijk komt de 3GB-variant, die iets minder cudacores heeft, binnenkort ook naar laptops.
Videokaart |
GTX 980M |
GTX 1080 |
GTX 970M |
GTX 1070 |
GTX 960M |
GTX 1060 |
Architectuur |
Maxwell |
Pascal |
Maxwell |
Pascal |
Maxwell |
Pascal |
Prodedé |
28nm |
16nm |
28nm |
16nm |
28nm |
16nm |
Cudacores |
1536 |
2560 |
1280 |
2048 |
640 |
1280 |
Baseclock |
1038MHz |
1582MHz |
924MHz |
1442MHz |
1096MHz |
1404MHz |
Boostclock |
- |
1733MHz |
- |
1655MHz |
- |
1670MHz |
Vram |
4GB gddr5 |
8GB gddr5x |
3/6GB gddr5 |
8GB gddr5 |
2-4GB gddr5 |
Tot 6GB gddr5 |
Geheugenbus |
256bit |
256bit |
192bit |
256bit |
128bit |
192bit |
Bandbreedte |
160GB/s |
320GB/s |
120GB/s |
256GB/s |
80GB/s |
192GB/s |
De boostsnelheden van de Maxwell-gpus zijn niet weergegeven, omdat die niet zijn vastgelegd door Nvidia, maar per laptopfabrikant verschillen.
Er waren al laptops te koop met G-Sync-scherm, maar als we Nvidia moeten geloven, gaan we deze techniek in meer laptops terugzien in de komende tijd. Bovendien wordt de refreshrate verhoogd. Momenteel hebben de G-Sync-displays in laptops een maximale verversingssnelheid van 75Hz, maar dat wordt 120Hz. Die refreshrate zou zowel beschikbaar moeten komen op schermen met een resolutie van 1920x1080 pixels als op varianten met 2560x1440 pixels. Op dit moment zijn er nog geen laptops met een 1440p-scherm, maar daar komt volgens Nvidia dus op korte termijn verandering in.
Laptops: Asus, Medion en BTO
Tegelijk met de bekendmaking van de komst van de GeForce GTX 10-serie voor laptops hebben diverse fabrikanten nieuwe modellen aangekondigd die zijn voorzien van de mobiele GTX 1080, 1070 of 1060. In dit artikel bespreken we de prestaties van de gpu's, maar omdat die niet los verkrijgbaar zijn, doen we dat aan de hand van drie laptops. Van Asus ontvingen we de GX800, met maar liefst twee 1080's in sli; van Medion testten we de X7849, die van een 1070 is voorzien, en BTO leverde ons een 17CL79 met een 1060.
|
Asus GX800 |
Medion X7849 |
BTO 17CL79 |
Gpu |
2x GTX 1080 8GB |
GTX 1070 8GB |
GTX 1060 6GB |
Processor |
Intel Core i7-6820HK |
Intel Core i7-6700HQ |
Intel Core i7-6700K |
Geheugen |
64GB ddr4 |
16GB ddr4 |
8GB ddr4 |
Opslag |
2x 512GB |
512GB-ssd + 1TB-hdd |
512GB-ssd |
Scherm |
18,4" (G-Sync) |
17,3" |
17,3" (G-Sync) |
Resolutie |
3840x2160 pixels |
1920x1080 pixels |
1920x1080 pixels |
Afmetingen |
45,8 x 33,8 x 4,5cm |
41,8 x 28,7 x 3,4cm |
41,8 x 29,5 x 4,1cm |
Gewicht |
5,7KG (excl. waterkoeler) |
3,5kg |
3,9kg |
Voeding |
2x 330W |
230W |
330W |
Prijs |
Nnb |
€ 2199,- |
€ 2368,- |
Asus GX800
De Asus GX800 is de opvolger van de GX700, die we begin dit jaar uitgebreid hebben getest. Dat model was al voorzien van een desktop-gpu: de GTX 980 van de Maxwell-generatie. In Asus' nieuwe monsterlijke laptop zitten maar liefst twee GTX 1080-gpu's in een sli-opstelling. De boostclock is ingesteld op 1771MHz. Net als zijn voorganger is de GX800 voorzien van een enorme waterkoeler, die aan de achterzijde bevestigd kan worden. De laptop wordt geleverd met twee voedingsblokken van ieder 330W, goed voor een totaal van 660W.
De processor is een Intel Core i7-6820HK, een quadcore met acht threads en een snelheid van 4,2GHz. Het 18,4"-scherm heeft een resolutie van 3840x2160 pixels en een verversingssnelheid van 60Hz, en ondersteunt G-Sync. De laptop zelf weegt 5,7kg en de waterkoelingsmodule legt ook nog eens 4,7kg in de schaal. Nieuw ten opzichte van de GX700 is het mechanische toetsenbord met achtergrondverlichting in verschillende kleuren. Asus heeft nog niet bekendgemaakt wanneer de GX800 op de markt komt en wat de prijs wordt, is ook nog niet bekend.
Omdat de meeste laptops met GTX 1080 niet met waterkoeling zullen worden uitgerust, hebben we de benchmarks ook uitgevoerd zonder dat de waterkoeler was aangesloten. Het is dan nog mogelijk om een enkele GTX 1080 volledig te belasten en er hoeft maar één voedingsadapter gebruikt te worden. De koeling wordt dan afgehandeld door de ventilatoren in de laptop zelf.
Medion Erazer X7849
Medion stopt een GTX 1070 in de Erazer X7849. Het is een 17,3"-model met scherm dat een resolutie van 1920x1080 pixels heeft. Medion maakt gebruik van een chassis van Clevo en in de laptop zitten een Intel Core i7-6700HQ-processor, 16GB ram, een 512GB-ssd en een hdd van 2TB. Het geheel weegt zo'n 3,5kg en het voedingsblok kan maximaal 230 watt leveren. Ook het toetsenbord van de Medion is voorzien van rgb-leds.
In veel opzichten lijkt de X7849 op de Medion Erazer X7841, die we in juli getest hebben voor de Best Buy Guide. De laptop is gemaakt van hetzelfde materiaal een heeft dezelfde kleuraccenten. Het Clevo-chassis dat Medion voor dit nieuwe model heeft gebruikt, is echter iets anders; het beschikt over twee usb-c-aansluitingen en heeft een displayport 1.3-aansluiting. Medion geeft de X7849 in de configuratie zoals wij die getest hebben een adviesprijs van 2199 euro.
/i/2001198535.jpeg?f=imagenormal)
BTO X•Book 17CL79
BTO kon ons van een laptop met GTX 1060-gpu voorzien. De 17CL79 maakt net als de Medion gebruik van een Clevo-chassis, maar dit model is nog een stapje groter. De forse laptop kan ook geconfigureerd worden met een GTX 1070 of 1080. De uitvoering die we gebruikt hebben voor de benchmarks, is uitgerust met een Intel Z170-chipset en een desktopprocessor: de Intel Core i7-6700K. Het 17,3"-scherm heeft een resolutie van 1920x1080 pixels en een refreshrate van 75Hz, en ondersteunt G-Sync.
Vanwege de desktopprocessor, die een tdp van 95 watt heeft, levert BTO een 330W-voeding mee. De prijs van de 17CL79 hangt af van de configuratie die je kiest en met een GTX 1060 is de vanafprijs 1649 euro. Met de specs zoals wij hem in ons testlab hebben staan, kost de laptop 2368 euro.
Dunne en lichte laptops met GTX 1060 op komst
De drie laptops die we hebben getest, zijn forse apparaten. Er komen echter ook kleinere laptops op de markt, met Pascal-gpu. De GTX 1080 en 1070 passen wat formaat en warmteontwikkeling betreft niet in modellen van minder dan 2cm dik, maar de GTX 1060 kan in laptops gestopt worden waar voorheen maximaal een 970M in ging. Zo komt Razer met een nieuwe versie van zijn Blade-laptop, een 14"-model dat slechts 18mm dun is. Ook MSI maakt een 18mm dunne laptop met de gpu: de GS63 Stealth Pro met 15,6"-scherm.
3DMark Fire Strike en Time Spy
Volgens Nvidia presteren de mobiele varianten van de GTX 1080, 1070 en 1060 vrijwel gelijkwaardig aan de desktopvarianten. Om te kijken of dat in de praktijk echt het geval is, vergelijken we de prestaties van de mobiele gpu's in 3DMark met de prestaties van de desktopkaarten, die we allemaal kortgeleden hebben getest. We kijken hierbij naar de graphics-score, waarbij de snelheid van de processor weinig invloed heeft.
De Fire Strike-score van de twee watergekoelde GTX 1080-gpu's in de GX800 laat zien dat de mobiele chips zich probleemloos kunnen meten met de desktopvariant van de 1080. Het verschil in score is minimaal en ook als we één GTX 1080 van de GX800 gebruiken, komt de score dicht in de buurt van de desktopkaart. Als we de waterkoeling loskoppelen, kan er nog maar een 330W-voeding worden aangesloten en dat is niet genoeg voor twee GTX 1080-kaarten op volle sterkte. Wel kunnen we zo kijken hoe de GTX 1080 presteert met luchtkoeling, wat representatiever zal zijn voor de meeste gamelaptops. Het verschil is in 3DMark zo'n zeven procent ten opzichte van waterkoeling.
Bij de GTX 1070 in de Medion X7849 zien we een duidelijk verschil met de desktopkaart. Dat wordt in ieder geval deels veroorzaakt doordat de Gigabyte GTX 1070 G1 Gaming, waarmee we vergelijken, een model is dat is overgeklokt, met een baseclock van 1594MHz en boostclock van 1822MHz. De GTX 1070 in de Medion heeft iets meer cudacores, maar lagere kloksnelheden. De baseclock bedraagt 1442MHz en de boostclock is volgens de specificaties 1645MHz. De opgegeven boostclock is echter geen maximum; Pascal-gpu's halen dankzij gpu-boost 3.0 geregeld hogere snelheden dan opgegeven in de specificaties. Dat is ook het geval bij de 1070 in de Medion, die tijdens het benchen soms tot 1,7 of 1,8GHz piekt, maar de koeling en het stroomverbruik zullen hier beperkende factoren zijn en dus zal de kaart minder lang pieken dan de variant voor desktops.
Hoewel de GTX 1060 laag in dit rijtje staat, zijn de prestaties indrukwekkend. De 'langzaamste' mobiele gpu in de Pascal-serie is beduidend sneller dan de 980M, en maakt gehakt van de 970M en 960M. Die laatste twee staan niet in de benchmarks, maar zijn aanzienlijk minder snel dan de 980M in de Alienware 17, die onder aan de lijst staat. Ook komt de GTX 1060 in de laptop dicht in de buurt van de desktopkaart. Het verschil is minder dan tien procent.
In de Time Spy-benchmark, die nog niet lang beschikbaar is en dus niet op alle laptops en gpu's is uitgevoerd, zien we vergelijkbare verhoudingen. De watergekoelde GTX 1080's in de GX800 staan aan de top en de mobiele GTX 1070 en 1060 zijn zo'n tien procent langzamer dan hun tegenhangers in desktops.
Far Cry 4, GTA V en The Witcher
Naast synthetische benchmarks hebben we onze benchmarkgames geïnstalleerd op de laptops. We hebben de tests uitgevoerd op de laptops zelf, met de daadwerkelijke schermresolutie. Dat betekent dat we van de mobiele GTX 1070 en 1060 geen 4k-benchmarks hebben uitgevoerd, omdat de Medion- en BTO-laptop een full-hd-scherm hebben.
In onze review van de GTX 1080 merkten we op dat sli-schaling pas bij hogere resoluties zichtbaar werd in Far Cry 4. Nu we de GX800 met twee 1080's hebben getest, blijkt de laptop met twee gpu's het beter te doen dan de desktopvideokaarten. Dat is vermoedelijk te danken aan de nieuwe driver, maar we hebben op dit moment geen twee 1080's in huis om de benchmark op de desktop opnieuw uit te voeren. Bij de resultaten die met een enkele gpu zijn uitgevoerd, zien we scores zoals we die verwachtten. De GTX 1080 presteert in de GX800 vrijwel gelijk aan de Founders Edition van diezelfde gpu in een desktop. In combinatie met waterkoeling verslaat de Asus-laptop zelfs de desktopkaart nipt.
De GTX 1070 uit de Medion is iets langzamer dan de hoger geklokte Gigabyte G1-uitvoering, maar opnieuw is het verschil niet groot. De GTX 1060 in de BTO scoort vrijwel gelijk aan de losse videokaart. Ook is duidelijk te zien dat de op dit moment langzaamste Pascal-gpu zich kan meten met de snelste Maxwell-gpu voor laptops: de GTX 980.
In Grand Theft Auto V zijn de verschillen tussen de laptop-gpu's en de desktopvarianten in het geval van de GTX 1080 en 1060 verwaarloosbaar. Het verschil tussen de GTX 1070 in de laptop en de overgeklokte Gigabyte-versie lijkt hier vrij groot; de desktop-gpu is achttien procent sneller. GTA is echter een game die vrij gevoelig is voor processorkracht en de Core i7-6700HQ van de Medion is de 'langzaamste' cpu uit de laptops die we voor deze review hebben getest. Wat vooral positief opvalt, is dat het zelfs met de GTX 1060 mogelijk is om GTA V op een laptop te spelen zonder dat de framerate onder de 60fps daalt.
In The Witcher 3 geven de sli-resultaten op 1080p-resolutie een vertekend beeld, waarschijnlijk veroorzaakt door de verschillen in processorkracht. Erg relevant zijn de sli-prestaties in full-hd ook niet, want de framerate komt nauwelijks onder de 120fps. De resultaten in uhd-resolutie zijn representatiever en laten opnieuw zien dat de mobiele GTX 1080 gelijk presteert aan zijn desktoptegenhanger. De mobiele GTX 1070 en 1060 spelen The Witcher moeiteloos vloeiend af in 1080p-resolutie en het verschil met de desktop-gpu's blijft onder de tien procent.
Total War en Tomb Raider
Tot slot bekijken we de resultaten in DirectX 12. In de Total War-resultaten valt op dat die game nog niet lekker werkt met sli; een enkele 1080 presteert beter. Bovendien doet de 1080 het in de laptop op full-hd beter dan in de desktop. Dat bleef zo, ook nadat we de benchmark opnieuw op de desktop draaiden. In 4k-resolutie weet de GTX 1080 in de desktop wel de laptopvariant af te troeven. Ook presteert de GTX 1070 in de laptop hier beter dan de desktopvariant, in tegenstelling tot in de andere benchmarks. Het mag duidelijk zijn dat de combinatie van Total War en Nvidia-gpu's nog niet optimaal werkt. Desondanks draait de game op de GTX 1060, 1070 en 1080 vloeiend, zonder onder de 60fps uit te komen.
In Rise of the Tomb Raider liggen de resultaten van de laptop-gpu's erg dicht op die van de desktopvarianten. Er zijn eigenlijk geen noemenswaardige verschillen te noemen, al valt opnieuw op dat de sli-ondersteuning nog niet optimaal werkt. Alleen in de 4k-resolutie levert de combinatie van twee GTX 1080-kaarten echt winst op. De reden dat het resultaat van onze desktop-sli-opstelling hier zo slecht scoort, is dat deze met een oudere driver is getest, waarbij sli nog niet werkte.
Conclusie
De nieuwe serie Nvidia-gpu's voor laptops is niet alleen veel sneller dan de oude generatie, met de mobiele GTX 1060, 1070 en 1080 slaat de videokaartenfabrikant ook een heel andere weg in. Tot voor kort waren gpu's voor laptops veel minder krachtig dan hun tegenhangers voor desktops, maar dat is bij Nvidia nu verleden tijd. De eerste stappen voor deze nieuwe strategie werden al met Maxwell gezet; de volledige GTX 980 kwam eind vorig jaar ook naar laptops. Dat betrof echter alleen het topmodel en die gpu, met een flinke honger naar energie, was enkel weggelegd voor grote, zware en dure gamelaptops.
Zelfs de langzaamste mobiele gpu uit de nieuwe Pascal-serie, de GTX 1060, is nu vrijwel even snel als die mobiele GTX 980, terwijl het verbruik een stuk lager ligt. De oude 960M, 970M en 980M worden wat prestaties betreft compleet weggevaagd door de GTX 10-serie. En dat terwijl de GTX 1060 wat formaat en verbruik betreft ook in dunne laptops gestopt kan worden, waar voorheen maximaal een 970M in ging.
In games als Far Cry 4 en The Witcher 3 is de mobiele 1070-gpu maar liefst twee keer zo snel als de GTX 980M. De GTX 1080 is in laptops net zo indrukwekkend als in in desktops en gewoonweg de snelste videokaart van het moment. De claim van Nvidia dat de prestaties van de GTX 10-serie in laptops zo'n tien procent afwijken van die van de desktop-gpu's, blijkt uit te komen in de meeste benchmarks die we hebben gedraaid. Onder veel omstandigheden is het verschil zelfs minder groot.
De uitstekende prestaties gaan op dit moment ook gepaard met een hoge prijs. Laptops met een GTX 1080 kosten 3000 euro of meer en voor een laptop met een GTX 1070 moet je op dit moment ruim 2000 euro neertellen. Laptops met een GTX 1060 komen vermoedelijk snel terecht in de wat lagere prijsklasse van rond de 1500 euro, maar in het segment van 1000 euro, waarin nu laptops met 960M aangeboden worden, zullen de Pascal-gpu's voorlopig niet te vinden zijn.
Wat de mobiele Nvidia Pascal-gpu's op dit moment bieden, is brute rekenkracht. Wat nog ontbreekt, is een goedkoper model. Zelfs de huidige GTX 1060 is prima in staat om games in 1080p-resolutie met de hoogste settings te spelen. Er zijn vermoedelijk veel gamers die genoegen zouden nemen met iets minder hoge framerates of iets lagere settings, als daar een lagere prijs tegenover stond. Die gamers moeten wachten op een GTX 1050 of zelfs een 1040. Dat er gpu's komen die onder de 1060 gepositioneerd worden, is zo goed als zeker, maar wanneer ze komen, is nog niet bekend.
/i/2001205335.jpeg?f=imagenormal)