Inleiding
Inleiding
Zes maanden na het uitbrengen van Ubuntu 12.10 Quantal Quetzal is het tijd voor de eerste officiële Ubuntu-release in 2013. Deze versie heeft van Ubuntu-voorman Mark Shuttleworth de codenaam Raring Ringtail gekregen, een verwijzing naar de Noord-Amerikaanse katfret.
Het was al tijdens de bèta's bekend dat Ubuntu 13.04 geen revolutionaire veranderingen zou krijgen. Vreemd is dit niet, aangezien Ubuntu zijn toekomstplannen heeft bijgesteld, zoals je op de volgende pagina kunt lezen. Desondanks is Raring Ringtail geen onbelangrijke release; er zijn nog veel oneffenheden die Canonical moet wegpoetsen in zijn zelfontwikkelde Unity-interface. Ook moet het bedrijf meer omzet gaan genereren, dus zoekt Canonical naar wegen om inkomsten te halen uit zijn desktopbesturingssysteem, onder andere door het aanbieden van volwaardige onlinediensten.
Nu er op diverse fronten hard wordt gesleuteld om Ubuntu op tal van apparaten beschikbaar te maken, wordt het interessant om te bekijken welke vernieuwingen in de desktoprelease van Ubuntu 13.04 zijn te vinden. Ook bekijken we kort Ubuntu Gnome en Kubuntu, de Ubuntu-smaken voor personen die iets anders willen dan de Unity-omgeving.
Op koers naar 14.04
Canonical heeft al jaren grootse plannen met Ubuntu en het bedrijf heeft zijn ambitieniveau in het afgelopen halfjaar opnieuw naar boven bijgesteld. Uitgangspunt in de gekozen strategie is het 'one OS to rule them all'-principe, oftewel: Ubuntu wil één besturingssysteem aanbieden op alle belangrijke platforms van dit moment: desktop, mobiel, consumentenelektronica zoals tv's, en servers, al dan niet in de cloud. Met deze insteek wil Canonical volop de concurrentie aangaan met de 'grote jongens' Google, Microsoft en Apple.
Bij de release van Ubuntu 14.04 LTS moeten deze plannen volledig uitkristalliseren. Begin dit jaar kondigde Canonical alvast zijn plannen aan om een mobiele variant van het Ubuntu-besturingssysteem te ontwikkelen. Een maand geleden presenteerde Ubuntu-voorman Mark Shuttleworth bovendien de tabletplannen van Canonical in de vorm van Ubuntu on Tablets.

Voor zowel de smartphone- als de tabletplannen geldt dat commercieel verkrijgbare hardware nog niet voorhanden is. Ubuntu is naar eigen zeggen druk in onderhandeling met geïnteresseerde partijen en heeft nog weinig losgelaten over partners. De eerste tablets en smartphones die op de mobiele varianten van Ubuntu moeten gaan draaien, worden niet eerder verwacht dan eind dit jaar. Developers kunnen al wel aan de slag met de mobiele Ubuntu-varianten op onder andere geroote Nexus 7- en Nexus 10-tablets, en op de Galaxy Nexus-smartphone. De softwarecode is inmiddels gelijkgetrokken met die van Ubuntu 13.04.
Op de desktop, de versie van Ubuntu die we hier traditiegetrouw elk half jaar bespreken, is Canonical evenmin stil blijven staan. Zo heeft het bedrijf Ubuntu Kylin aangekondigd voor de Raring Ringtail-release. Tot voor kort draaide Kylin nog op FreeBSD, maar bij de eerstvolgende versie gaat Ubuntu 13.04 als een referentiebasis voor Chinese Linux-distributies dienen. Daarvoor is Canonical een samenwerkingprogramma aangegaan met de Chinese overheid, met als doel in de komende vijf jaar opensourcesoftwareontwikkeling in het land te stimuleren. Al eerder werd het eveneens op Linux gebaseerde Android breed gebruikt door het Chinese bedrijfsleven, maar daarvoor heeft Google nooit expliciet een deal gesloten met de Chinese overheid.
In de Kylin-release van Raring Ringtail zijn al enkele aanpassingen doorgevoerd die specifiek zijn bedoeld voor Chinese gebruikers. Zo is er ondersteuning voor Chinese kalenders en er kunnen op diverse manieren Chinese karakters in het opensourcebesturingssysteem worden ingevoerd. Verder zijn webdiensten geïntegreerd die zich richten op het thuisland, zoals de Baidu-kaartendienst en de Taobao-webwinkel. We bespreken Kylin niet specifiek, maar de beschikbaarheid is opmerkelijk te noemen.
Ook 'nieuw' in de Ubuntu-stal is een versie die is uitgerust met de Gnome-desktopomgeving, simpelweg Ubuntu Gnome 13.04 geheten. Deze release, waaraan eerder werd gewerkt onder de naam Gnomebuntu, bevat logischerwijs een Gnome 3-omgeving. Verderop lees je meer over Ubuntu Gnome, evenals over de nieuwe Kubuntu-release, maar eerst nemen we de inmiddels vertrouwde Unity-omgeving onder de loep.
Nieuw in Ubuntu 13.04
Verdere verfijning van de Unity-interface en meer aandacht voor privacy, dat zijn twee van de belangrijkste kenmerken van Rairing Ringtail. Dat Canonical meer aandacht geeft aan het polijsten van Unity wordt al direct zichtbaar in de launcher, de standaard verticaal geplaatste balk waarop de iconen van populaire applicaties prijken. De iconen voor bestandsmanager Nautilus, de software-updatetool, het Software Center en de Ubuntu-knop boven in de launcher hebben een nieuw ontwerp gekregen, dat op ons professioneler overkomt.
De Canonical-ontwerpers hebben de launcher nu ook zo aangepast dat het veel prettiger is geworden om tussen verschillende vensters van dezelfde applicatie te schakelen. Door de muiscursor op de desbetreffende icoon te plaatsen en aan het scrollwiel te draaien kan tussen twee of meer vensters geschakeld worden. Dit is nu ook mogelijk door met de rechtermuisknop op de icoon te klikken; in de quicklist kan de gebruiker een venster selecteren. Met deze toevoegingen aan de Unity-interface, inmiddels aangekomen bij versienummer 7, komt Canonical tegemoet aan een veelgehoorde klacht van Unity-gebruikers.

Voor window snapping, waarmee de gebruiker net als met Aero Snap in Windows bijvoorbeeld twee vensters naast elkaar kan plaatsen, is een aantal animaties toegevoegd. Oranje, transparante rechthoeken geven aan wanneer een venster 'klaar is' om beeldvullend te worden of een deel van het scherm in te nemen. Dit is een kleine aanpassing, maar wel nuttig voor een goede feedback aan de gebruiker.
Eenmaal in de Dash is er ook het nodige veranderd. Zo heeft Canonical fuzzy search geïntroduceerd, waardoor kleine tikfouten toch zoekresultaten opleveren, evenals een deel van een woord. Dit is in onze ogen ook een essentiële feature om snel met de Dash te kunnen werken en de implementatie lijkt in orde, dankzij onder andere een redelijke nauwkeurigheid.
Ook valt bij dagelijks gebruik op dat de Dash ten opzichte van Ubuntu 12.04 LTS en 12.10 aanmerkelijk soepeler reageert en sneller is. Dit is vooral zichtbaar in de Unity Previews, waarbij de Dash bijvoorbeeld informatie toont over een applicatie, het scrollen door content nu soepeltjes verloopt en de overige iconen met een schaduweffect naar de achtergrond gedirigeerd worden. Omdat Unity op de gpu leunt, is uiteraard wel een computer nodig met een niet al te oude videokaart, maar dit zal voor weinig gebruikers een probleem zijn. Duidelijk is in ieder geval dat er flink is geschaafd aan de prestaties van Unity en de Dash in het bijzonder, een prettige constatering.
Een belangrijk kritiekpunt op de vorige Ubuntu-release was de privacy: Canonical implementeerde in de Dash links die verwezen naar producten op Amazon. In de haast om de feature te implementeren had Canonical de privacy van de gebruiker uit het oog verloren, zo luidde de kritiek, met 'Amazongate' tot gevolg. Kort na de release gaf het bedrijf achter Ubuntu zijn fout toe en beloofde het in toekomstige releases beter rekening te houden met de privacy van zijn gebruikers.
In Ubuntu 13.04 is duidelijk meer aandacht uitgegaan naar mogelijkheden om potentieel privacygevoelige gegevens niet langer met Canonical uit te wisselen en daarmee lost het bedrijf voorlopig zijn belofte in. Zo vinden we in de Dash rechtsonder een link 'legal notice', die de onlinezoekfunctionaliteit beschrijft en doorlinkt naar de privacyvoorwaarden. Daarnaast kan de gebruiker in de privacyinstellingen alle onlinezoekfunctionaliteit uitschakelen. Helaas is dit nog niet per Lens mogelijk.
Over Lenses, specifieke views in de Dash, gesproken: Canonical heeft, in tegenstelling tot eerdere voornemens, niet op tijd de code voor de zogeheten Smart Scopes kunnen opleveren voor de 13.04-release. Volgens de ontwikkelaar was de zoekoptie waarbij een zoekopdracht resultaten geeft van tal van onlinediensten, nog niet rijp en komt Smart Scopes pas in Ubuntu 13.10 beschikbaar. Wel belooft Ubuntu nog een ppa te openen voor Ubuntu 13.04, zodat zij kunnen experimenteren met Smart Scopes. Wij vinden het jammer dat Ubuntu deze feature nog niet biedt, maar de keuze voor uitstel, om zo tot een beter product te komen, lijkt ons de juiste.
Overige verbeteringen in Raring Ringtail
Grafische verbeteringen vinden we ook in andere onderdelen van de Unity-interface, zoals de dialoogvensters voor het afmelden/herstarten van Ubuntu en het afsluiten van het besturingssysteem. In plaats van saaie, grijze dialoogvensters uit oudere Ubuntu-releases toont Raring Ringtail bij zowel het afmelden als het afsluiten een gestileerd en duidelijk dialoogvenster.

Canonical blijft bij elke release sleutelen aan zijn cloudopslagdienst Ubuntu One. In 13.04 vinden we in het bijzonder een verbeterd syncmenu in de bovenbalk. Hier kan de gebruiker Ubuntu One en eventuele andere clouddiensten in- en uitschakelen. Ook geeft het menu, dat overduidelijk door Dropbox is geïnspireerd, aan welke datatransfers plaatsvinden. Canonical heeft dezelfde vormgeving aan het bluetooth-menu toegevoegd; de netwerkfunctie kan eenvoudiger in- en uitgeschakeld worden, evenals de optie om een apparaat zichtbaar te maken.

Ubuntu One is wel een prijzige dienst vergeleken met de concurrentie. Om bijvoorbeeld 100GB aan onlineopslag te 'huren' voor een jaar, moeten vijf bundels van elk 20GB aangekocht worden. Dit kost bij het betalen voor een jaar 149,95 dollar. Bij het populaire Dropbox moet voor dezelfde cloudopslagcapaciteit jaarlijks 99 dollar betaald worden. Ons inziens wordt het dus tijd dat Canonical de prijzen voor Ubuntu One flink naar beneden bijstelt.
In het Online Accounts-venster, te vinden in de systeeminstellingen, is het voortaan mogelijk om per dienst een account aan of uit te zetten. Gwibber, de standaardclient voor sociale netwerken in Ubuntu, is in Raring Ringtail niet langer te vinden. Dit komt doordat de ontwikkelaars de applicatie van de grond af aan opnieuw opbouwen in Qt/QML. Bovendien heeft de applicatie een nieuwe naam gekregen: Friends. Een vroege versie is te vinden in het Software Center. Tot die tijd kunnen bijvoorbeeld tweets en Facebook-updates in de 'Social Lens' van de Dash worden bekeken, een verre van ideale wijze om dergelijke diensten te raadplegen. De gebruiker ontkomt er dus vrijwel niet aan om zelf een client te installeren.
Een kleine verbetering vinden we nog in het instellingenscherm voor de muis en de touchpad. De knop 'Uw instellingen testen' geeft toegang tot een dialoog waarin bijvoorbeeld gecontroleerd kan worden of het scrollwiel werkt en of de touchpad op een laptop doet wat hij moet doen.
/i/1366720809.png?f=imagenormal)
Ubuntu 13.04 bevat ook een gewijzigde filemanager. Hoewel Nautilus 3.6 minder rommelig oogt, vinden wij de flinke sanering in de functionaliteit van deze bestandsmanager allerminst prettig. Ubuntu heeft weinig invloed op de ontwikkeling van Nautilus, een project van het Gnome-team, en stelt dat het kiest voor deze filemanager vanwege de gewenste stabiliteit. De gebruiker kan uiteraard zelf een andere bestandsbeheerder kiezen, zoals de Nautilus-fork Nemo van het Linux Mint-team.
/i/1366721254.png?f=imagenormal)
Verse software en wallpapers
Ubuntu Gnome en Kubuntu
Naast de reguliere Unity-versie van Ubuntu 13.04 is bij deze release cycle voor de tweede maal ook een Gnome 3-versie uitgekomen, onder de naam Ubuntu Gnome. Deze Gnome-versie heeft van Canonical de status official Ubuntu flavour gekregen. Daarmee kunnen de developers deels leunen op de kennis en infrastructuur van Canonical, bijvoorbeeld voor het distribueren en testen van de daily builds.
Wie gewend is om met Gnome 3 te werken, zal in de Ubuntu-versie weinig verrassingen tegenkomen. Helaas is deze release nog niet gebaseerd op de laatste Gnome-release, versie 3.8. Wie in plaats van versie 3.6 toch wil upgraden naar 3.8, is aangewezen op de Gnome 3 ppa.
/i/1366726689.png?f=imagenormal)
De release van Ubuntu Gnome 13.04 bevat grotendeels dezelfde softwareselectie als Raring Ringtail, maar bijvoorbeeld de e-mailclient Thunderbird is ingeruild voor Evolution. Ubuntu Gnome 13.04 bevat OpenOffice 4.0 in plaats van AbiWord en Gnumeric. Ook zijn Ubuntu Software Center en de Software Updater van de partij. De Epiphany-browser is vervangen door Firefox.
Kubuntu
Als we naar Kubuntu 13.04 kijken, zien we dat de laatste KDE Plasma Workspaces and Applications-release is meegenomen en nu uitkomt op versie 4.10. Naast QT quick notifications bevat de release onder andere kleurcorrectiemogelijkheden in Gwenview en de mogelijkheid om vanuit Muon en het Software Center nieuwe Plasma-widgets te installeren.
/i/1366729181.png?f=thumb)
Rekonq, de standaardbrowser binnen KDE, beschikt nu over spellingscontrole, terwijl in Kubuntu 13.04 voortaan het lettertype Oxygen Sans is opgenomen. Verder is aan de KDE-omgeving een nieuwe module toegevoegd om multimonitoropstellingen eenvoudiger te configureren. Andere noemenswaardige vebeteringen zijn ondersteuning voor het mtp-protocol, dat veel moderne smartphones en tablets gebruiken bij het maken van usb-verbindingen, en het versnellen van een aantal berekeningen in tekentool Krita.
Kubuntu 13.04 kan gestart worden op uefi-systemen die secure boot ingeschakeld hebben. Net als Ubuntu 13.04 gebruikt Kubuntu Linux-kernel 3.8.8. Hierdoor kan de software nu ook op diverse ARM-socs draaien.
Conclusie
Net als Quantal Quetzal, ofwel Ubuntu 12.10, is Raring Ringtail een typische 'tussenrelease'. Canonical werkt duidelijk naar een doel: het aanbieden van één ecosysteem bij de release van Ubuntu 14.04 LTS volgend jaar april. Dan moeten de tablet- en smartphoneversies van Ubuntu geschikt zijn voor de consumentenmarkt, net als een versie die Canonical voor televisies voor ogen heeft.
Als we de verbeteringen in de Unity-desktop bekijken, zijn we tevreden. Er zijn geen majeure vernieuwingen doorgevoerd, maar wel wijzigingen die het comfort verhogen; denk aan het aanmerkelijk eenvoudiger schakelen tussen twee vensters. Ook de cosmetische ingrepen zijn de moeite van een upgrade waard. Een extra stimulans om de upgrade vanuit 12.10 te maken is de toegenomen snelheid. De desktop voelt merkbaar responsiever en dat is uiterst prettig bij het dagelijks gebruik van het besturingssysteem.
Canonical heeft een aantal deadlines van beloofde functionaliteit niet gehaald, zoals de Smart Scopes waarnaar we erg nieuwsgierig waren en waarover we vanuit privacy-oogpunt enigszins bezorgd waren. Het besluit om deze functie pas te implementeren als zij goed genoeg is, lijkt echter het enige juiste. Verder lijkt Canonical ook zaken als privacy serieuzer te nemen, een must aangezien zijn doelgroep hier uiterst kritisch naar kijkt.
Ubuntu 13.04 was gedurende de bètaperiode stabiel te noemen en nu het besturingssysteem klaar is, kunnen Canonical en zijn community vol aan de bak om Ubuntu 13.10 klaar te stomen. Veel mankracht zal absoluut noodzakelijk zijn, gezien de uiterst ambitieuze doelstellingen, vooral voor de touch-edities van Ubuntu. In ieder geval kunnen we over een halfjaar opnieuw de stand van zaken in de race naar Ubuntu 14.04 LTS opmaken.