Inleiding
Kijkend naar de markt voor desktopbesturingssystemen hoefden we ons in 2012 niet te vervelen, integendeel. Niet alleen kwam Microsoft met het geheel nieuwe Windows 8, een besturingssysteem dat duidelijk een andere richting inslaat dan vorige Windows-versies, ook Mac OS X kreeg een nieuwe release: OS 10.8 Mountain Lion verscheen deze zomer.
In de Linux-wereld zagen we uiteraard aanzienlijk meer releases van de diverse populaire distributies, waaronder een nieuwe LTS-release van Ubuntu. Daarnaast kwam er in de gamingwereld de nodige aandacht voor het opensourceplatform en kondigde onder andere grootmacht Valve aan dat het zijn Steam-platform en enkele games geschikt gaat maken voor Ubuntu. Daarmee lijkt de wens van veel Linux-gebruikers om toegang te krijgen tot een groot aantal speltitels uit te gaan komen.
De vernieuwingsdrang in de markt voor desktopbesturingssystemen in de diverse kampen is hard nodig. De verkoop van pc's en laptops stagneert wereldwijd of loopt zelfs terug, mede door de aanhoudende economische crisis. Met name Microsoft, traditioneel sterk afhankelijk van de desktopmarkt, wil bovendien de boot niet missen en zet met de release van Windows 8 duidelijk in op touchbediening en het 'app-store-model'. Het bedrijf kwam zelfs met eigen hardware, de Surface-tablet. In dit jaaroverzicht blikken we terug op de drie voornaamste besturingssystemen voor desktops in 2012: Windows, OS X en Linux.
/i/1340094286.jpeg?f=imagenormal)
Linux: omarming door de gamingwereld
Met een immer actieve ontwikkelgemeenschap, open broncode die iedereen naar hartelust kan en mag wijzigen, en een groeiend marktaandeel dat strekt van smartphone tot high-end server, heeft de Linux-wereld een sterk jaar achter de rug. Een markt waarop het echter maar niet wil lukken, is de desktop. Het 'jaar van de Linux-desktop' is talloze malen aangekondigd, maar omdat het zich nooit daadwerkelijk aandiende, is het verworden tot een running gag. Het totale marktaandeel blijft schommelen rond enkele procenten.
Toch is 2012 voor de diverse desktopdistributies van Linux een uitstekend jaar te noemen en daarvoor zijn verschillende factoren aan te wijzen. Zo heeft de komst van Windows 8 de Linux-gemeenschap geen windeieren gelegd. Sommige ontevreden Windows-gebruikers zagen in enkele Linux-distributies een goed alternatief, mede omdat de keuzevrijheid in verschillende desktopomgevingen groot is. Ook het aspect dat Linux-besturingssystemen normaliter gratis zijn, speelt in deze tijden van crisis wellicht een rol.
Een andere belangrijke ontwikkeling is dat Linux op snel groeiende belangstelling mag rekenen van gamedevelopers, terwijl het opensourcebesturingssysteem jarenlang door een gebrek aan ondersteuning vanuit de gamingindustrie geen serieus alternatief was voor Windows-gamers. Met name Valve kan een doorslaggevende rol spelen bij de kentering. De firma is bang dat Microsoft met Windows 8 en de Windows Store zijn succesvolle Steam-platform zal marginaliseren. Valve, dat Windows 8 zelfs als 'een ramp' betitelde, werkt dan ook hard aan een Steam-client en -games die op Linux-besturingssystemen kunnen draaien. Valve richt zich daarbij vooral op Ubuntu, de populairste Linux-distro, die door Canonical wordt ontwikkeld. Het wordt dan ook interessant om te zien wat Steam for Linux gaat doen.
Van Ubuntu zelf kwam in april de 12.04 LTS-release uit, een versie waarvoor Canonical vijf jaar ondersteuning zal bieden. Met de lange supportperiode, die ook voor de desktopversie van toepassing is, moet Ubuntu vooral bij het bedrijfsleven en in opkomende economieën aan populariteit winnen. Ook met de Ubuntu 12.10-release in oktober richt Canonical zijn pijlen op het verder uitbouwen en verbeteren van de Unity-interface. De ambitie voor de komende jaren is om Ubuntu, behalve op de desktop- en de servermarkt, ook te introduceren op televisies, tablets en smartphones. Het streven is om deze apparaten bij versie 14.04 LTS, die in april 2014 moet uitkomen, volledig te ondersteunen.
Hoewel Ubuntu in veel opzichten de toonaangevende Linux-distributie is op de desktopmarkt, groeit ook de populariteit van distro's die alternatieven bieden voor de Unity-omgeving. Zo doet met name Linux Mint het steeds beter. Versie 14 van deze Ubuntu-afgeleide biedt de gebruiker de MATE- en Cinnamon-desktopomgevingen. Beide gui's kiezen voor een traditionele benadering en eenvoud, en vergen bovendien relatief weinig van de hardware.
Twee andere distributies met een aanzienlijk marktaandeel zijn Fedora en OpenSuse. Het traject naar de release van de nieuwste Fedora, versie 18, verloopt tot nu toe stroef. De bèta werd met een vertraging van bijna twee maanden pas in november uitgebracht. De final moet in januari 2013 beschikbaar komen. Fedora 18 biedt echter een verbeterde installatietool en de keuze uit desktopomgevingen is groot. De ontwikkelingen bij OpenSuse verlopen nog minder snel. De 12.2-release die in september verscheen, bevatte relatief weinig vernieuwingen en als standaarddesktops werd gekozen voor bijgewerke versies van KDE 4, Gnome 3 en XFCE 4.
De kans dat een eindgebruiker in de komende jaren direct of indirect met Linux in aanraking komt, neemt vermoedelijk nog verder toe. Het besturingssysteem draait immers niet alleen op x86-hardware, maar op een breed aantal chiparchitecturen. Zo was bijvoorbeeld de beschikbaarheid van de Raspberry Pi een interessante ontwikkeling in 2012. Deze goedkope minicomputer met ARM-processor heeft het in zich om bijvoorbeeld jongeren warm te krijgen om computers te leren programmeren. Je kunt er ook clusters van Lego mee bouwen. En laat nu vrijwel alle software voor het Raspberry Pi-platform op basis van Linux draaien.

Windows 8: aanraakvriendelijk maar minder open
Met de officiële introductie van Windows 8 in oktober en het voor ARM-chips bedoelde Windows RT heeft Microsoft een gewaagde stap gezet. Niet langer kiest de softwaregigant voor een conservatieve benadering door de inmiddels traditioneel te noemen Windows-desktop op kleine punten te verbeteren, maar met Windows 8 en zijn Modern UI-interface kiest Microsoft doelbewust voor het aanboren van nieuwe markten.
Er wordt vooral gemikt op tablets. Deze touchscreenapparaten, die veelal op Android of iOS draaien, zetten de verkoop van pc's en laptops in toenemende mate onder druk, waardoor de jarenlang dominante positie van Windows in het gedrang dreigt te komen. Meer en meer consumenten, en inmiddels ook zakelijke gebruikers, kiezen voor het gemak van een tablet. Deze apparaten maken vrijwel allemaal gebruik van energiezuinige en goedkope ARM-socs. Traditioneel ondersteunt Windows het x86-platform, maar in 2011 gaf Microsoft al aan dat het werkte aan een Windows-kernel voor de ARM-architectuur.
Met Windows RT, dat onder andere draait op Microsofts eigen Surface-tablet, heeft de softwaregigant een cultuuromslag gemaakt en voor de eerste maal een specifiek op tablets gericht besturingssysteem in handen. Kenmerkend voor Windows RT is dat er op dit platform geen x86-software kan worden gedraaid en dat applicaties uitsluitend mogen draaien binnen de Modern UI, voorheen bekend als Metro. Critici spreken over een walled garden, maar deze keuze zou ook een einde kunnen brengen aan de malwareplaag.
Microsoft zette in 2012 nog een forse stap vooruit met de introductie van de Windows Store, een softwaredistributieplatform dat gemodelleerd is naar de succesvolle App Store van Apple en de Google Play-winkel voor Android-hardware. Microsoft wil met de Windows Store niet alleen de softwaredistributie voor het Windows-platform naar zich toe trekken, maar ook geld verdienen aan de handel in apps, games en media die in de virtuele etalages zijn te vinden. Op de x86-versies van Windows 8 blijft het echter mogelijk om software buiten de Windows Store om te installeren.
De meningen over Windows 8 waren kort na de introductie in oktober zeer gemêleerd. Vooral desktopgebruikers klaagden over het ontbreken van de startknop in Windows 8, waardoor moet worden uitgeweken naar het startscherm. Ook konden veel traditionele Windows-adepten maar niet wennen aan de full screen-applicaties. Desondanks klonken er ook positieve geluiden; Microsoft zou weer meer durf hebben gekregen met de introductie van de Modern GUI en de Surface RT werd over het algemeen goed ontvangen, zo ook bij Tweakers.
Microsoft is in 2012 ook begonnen om diverse diensten in elkaar te schuiven of van een andere naam te voorzien. Zo wordt Hotmail, een van de populairste webmaildiensten, omgevormd tot Outlook.com en Live Messenger-gebruikers zullen gemigreerd worden naar Skype-accounts. Ook introduceert Microsoft de sterke merknaam Xbox op zijn Windows-platform. Zo is de softwaremaker begonnen om onder de naam Xbox Music streaming muziek aan te bieden in een model dat sterk lijkt op dat van Spotify.
Hoewel Microsoft stelt dat de verkoop van Windows 8 goed loopt, het bedrijf claimde een maand na de release 40 miljoen licenties te hebben verkocht, is de grote vraag of de zakelijke markt, waar nog miljoenen machines op Windows XP draaien, zal overstappen naar Windows 8. Veel analisten en systeembeheerders denken dat veel bedrijven 'op safe' zullen spelen en kiezen voor een migratietraject naar Windows 7. Een groot verlies zou dit echter niet zijn voor Microsoft; de bedrijven blijven zijn producten en diensten gebruiken, en Windows 8 is primair gericht op de consumentenmarkt.
Interessant is de vraag hoe hardwarepartners van Microsoft, zoals Asus, Acer en HP, de markt in 2013 gaan bedienen. De introductie van de Surface viel bij een aantal computerfabrikanten slecht en het valt te bezien of zij volgend jaar voldoende interessante Windows RT- en Windows 8-tablets op de markt zullen brengen. Microsoft heeft overigens erkend dat het Surface-project een nadelige invloed kan hebben op de relatie met zijn partners, maar het bedrijf heeft de smaak te pakken en wil in de toekomst nog meer eigen hardware uitbrengen.
OS X: de komst van de bergleeuw
De OS-ontwikkelaars van Apple brachten in 2012 een update uit van het Apple-desktopbesturingssysteem in de vorm van OS X 10.8 Mountain Lion. Deze nieuwe versie, die volgens Apple meer dan tweehonderd vernieuwingen bevat, volgt Lion op en kwam in de zomer breed beschikbaar. Een upgrade kost de gebruiker in de Mac App Store een bescheiden 18 euro en het besturingssysteem is uiteraard op recentere Apple-desktops en -laptops voorgeïnstalleerd.
Hoewel er geen wereldschokkende wijzigingen in de OS X-update zijn te vinden, heeft Apple het nodige geschaafd aan het besturingssysteem. Zo is in Mountain Lion onder andere het Notification Center te vinden. Dit berichtencentrum kan de gebruiker attenderen op nieuwe e-mails, afspraken uit de Calendar-applicatie en meldingen van andere softwarepakketten. Verder biedt het Game Center toegang tot games, achievements en vriendenlijsten, is iChat vervangen door Messages, een messagingtool die ook in iOS is te vinden, en kunnen sociale-netwerken vanuit het besturingssysteem worden aangeroepen.
Bezitters van courante Apple-hardware, zoals de MacBooks die in juni verschenen, profiteren van de Power Nap-feature. Daarbij kan de notebook in de slaapstand toch nog een internetverbinding actief houden om zo e-mails op te halen en data te synchroniseren met iCloud. Verder kunnen via AirPlay Mirroring beelden vanaf een Apple-laptop of iMac worden gestreamd naar een televisie die is aangesloten op een Apple TV-settopbox./i/1354492653.jpeg?f=imagenormal)
Mountain Lion werd over het algemeen goed ontvangen. De pers stelde dat het besturingssysteem enkele nuttige verbeteringen bevatte en een upgrade bovendien weinig hoeft te kosten. Wel was er kritiek op het Game Center; dit kende bij de launch nog weinig titels. Bezitters van oudere Mac-systemen liepen echter tegen een fors nadeel van de nieuwe OS X-release aan. Onder andere de oorspronkelijke MacBook Air, de iMac van eind 2006 en de Mac mini van 2007 moeten het zonder Mountain Lion doen, omdat de grafische processor in deze hardware niet aan de minimale eisen voldoet of de processor niet overweg kan met 64bit-instructies.
De kans dat Apple in 2013 een nieuwe versie van OS X uitbrengt, is als we naar de geschiedenis kijken, vrij klein. Sinds de release van OS X Tiger in mei 2004 lag er steeds een periode van twee jaar tussen elke nieuwe versie van Apples desktopbesturingssysteem. Wel doen er al geruchten over OS X 10.9 de ronde. Zo zou Apple zijn spraakbesturingsdienst Siri en kaartendienst Maps willen integreren. Apple lijkt echter voorlopig zijn handen vol te hebben aan het verbeteren van zijn onderliggende Maps-technologie, nadat het uitbrengen van de kaartendienst op iOS uitmondde in een debacle.