Inleiding
Het jaar 2009 stond voor veel Japanse camerafabrikanten in het teken van tegenvallende winstcijfers als gevolg van koersverschillen door de steeds hogere koers van de Japanse munt. Hierdoor vertaalde een gestegen verkoop van camera's en objectieven zich niet in een hogere winst. Begin dit jaar waren enkele camerafabrikanten daarom genoodzaakt de prijzen van onder meer lenzen te verhogen.

Sommige fabrikanten kozen er in deze economisch lastige tijd voor om hun marktpositie te consolideren. Zo bracht Nikon vooral voorspelbare, maar solide dslr-updates uit, terwijl andere fabrikanten, zoals Canon, dit jaar gaten in de dslr-lineup opvulden. Zowel Canon als Nikon vernieuwden hun high-end-camera's. Sony, een relatieve nieuwkomer op het gebied van dslr's, heeft in 2009 bijna zijn hele productgamma vernieuwd, overigens met wisselend succes, terwijl Olympus onder meer de kleine E-620-dslr met 4/3-sensor uitbracht. Pentax hervond zich in 2009 met onder andere de K-7 en de K-x.
De rode draad in 2009 op dslr-gebied was toch wel de mogelijkheid om video op te nemen. In 2008 beschikten alleen de Nikon D90 en de Canon EOS 5D Mark II over een videofeature, maar dit jaar was het verplichte kost. Alleen Sony deed dit jaar niet mee aan de dslr-videorace.
De interessantste ontwikkelingen vonden dit jaar plaats op de scheidingslijn van het dslr- en compactcamera-segment. Onder meer nieuwe m4/3-camera's van Olympus en Panasonic hielden de gemoederen en de geruchtensites flink bezig. Ook Samsung is bezig met de ontwikkeling van een camerasysteem met verwisselbare lenzen, maar zonder spiegelhuis.
Ook in het segment van de high-end-compactcamera's waren er gedurfde ontwerpen. Zo besloot Canon, in tegenstelling tot bij zijn dslr-lijn, manmoedig het aantal megapixels bij een tweetal enthousiast-compactcamera's te verminderen. Ricoh had dit jaar een leuk compactcameraconcept met verwisselbare lensmodules, terwijl Leica ondanks het hogere prijssegment met zijn productaankondigingen de fotografiewereld wakker wist te schudden. Ook vonden nieuwe lichtgevoeliger beeldsensortypen hun weg in compactcamera's van onder meer Sony en Fujifilm.
In dit jaaroverzicht blikken we terug op een bewogen fotografiejaar.
Video gemeengoed op dslr's
Na het uitbrengen van de Nikon D90 en de Canon EOS 5D Mark II in 2008 was er in 2009 geen weg meer terug. Het ontbreken van een videomogelijkheid leverde strafpunten op en vandaar dat de meeste nieuwe dslr's beschikken over een videomogelijkheid. Alleen de echte instapmodellen moeten het nog zonder live view of video stellen.
Nikon
Bij de Nikon D300s en de D3s was de videofunctionaliteit, naast een hogere lichtgevoeligheid van de beeldsensoren, de belangrijkste vernieuwing van de twee camera's. Volgens Nikon is de D3s-beeldsensor echter geheel nieuw ontworpen. De sensor van de D3s heeft een maximale lichtgevoeligheid van iso 12.800 dat is uit te breiden naar het equivalent van iso 102.400.
Nikon rustte de D300s, net als bij de D3-serie, uit met twee geheugenslots, waardoor het mogelijk is om een foto gelijktijdig naar beide kaarten weg te schrijven als fail-safe. In plaats van de twee cf-kaarten bij de D3-serie, biedt de D300s plaats aan een sd- en cf-kaart.
Ook de in april aangekondigde Nikon D5000 was voorzien van een videomogelijkheid, maar vanwege zijn uitklapbare lcd is de D5000 een vreemde eend in de bijt bij de line-up van Nikon. Het voordeel is wel dat als de lcd naar binnen is geklapt, deze niet zo snel beschadigd of bekrast raakt. Hij kan daardoor eerder een tocht in een rugzak goed doorstaan. Helaas klapt de lcd niet uit naar de zijkant, maar naar de onderkant van de camera. Daardoor is in combinatie met een statief niet mogelijk om de fotokadering te controleren.

De D5000 is iets kleiner dan de D90, waarvan eerstgenoemde onder meer het 11punt-autofocussysteem en de cmos-beeldsensor erft. Deze reductie van de afmetingen is onder meer een gevolg van het verwijderen van de top-lcd en het schrappen van de autofocusmotor in de body. Ook heeft de lcd een lagere resolutie. De D5000 is de laatste tijd flink in prijs gedaald.
De nieuwe D3000 van Nikon volgt de populaire instap-dslr D60 op. Prettig is dat Nikon ook in dat model het 11punt-autofocussysteem van de D90 heeft verwerkt, in plaats van het antieke 3punt-systeem van de D60, maar de beeldsensor is nog steeds dezelfde ccd-sensor als die van de D60. Het scherpstellen gaat in ieder geval beduidend vlotter met de D3000, zo merkten we bij een voorvertoning van de camera op het hoofdkwartier van Nikon. Verder heeft Nikon het menu een cosmetische beurt gegeven. De D3000 kan overigens geen video opnemen.
We hadden dit jaar eigenlijk wel een D700 met de high-res-sensor van de D3x verwacht, maar mogelijk zou dat te veel in de verkopen van de D3x snijden. Deze laatste is overigens in prijs gedaald van een adviesprijs van 8000 euro bij introductie eind 2008, een bedrag waar veel commentaar op kwam, naar een straatprijs van bijna 6000 euro.
Canon
Canon heeft dit jaar een dslr minder uitgebracht dan Nikon, maar alle uitgebrachte modellen hadden wel 'impact'. Zo heeft de EOS 500D verdiend de Gouden Steeksleutel 2009 voor de beste spiegelreflex-camera in de wacht gesleept. Zelf vonden we de grip erg fijn, was de bediening probleemloos en de belichting voorspelbaar. De EOS 500D heeft ten opzichte van de oudere EOS 450D een grotere lcd met een beelddiagonaal van 3" en een vga-resolutie.
Ook is de camera uitgerust met een 9punt-autofocussysteem en kreeg de camera de beeldsensor van de EOS 50D met 15,1 megapixels mee. Aan de EOS 500D hebben we goede herinneringen overgehouden.
In plaats van de verwachte EOS 60D heeft Canon in september de EOS 7D uitgebracht. Canon splitst daarmee zijn semi-pro dslr-lijn in tweeën. De EOS 50D zit met zijn huidige straatprijs van ongeveer 750 euro duidelijk aan de onderkant van het semi-pro-segment, terwijl de EOS 7D wat prijs en features betreft meer gewaagd is aan de D300s van Nikon. Zowel het autofocussysteem en de rgb-sensor voor de belichting zijn bij de EOS 7D vernieuwd, het aantal megapixels is met drie verhoogd en de camera is zeer goed bestand tegen weersinvloeden.

Sommigen hadden gehoopt op een semi-pro-dslr met een full frame-beeldsensor, maar Canon was het er juist aan gelegen om de ultieme camera met aps-c-beeldsensor te ontwikkelen. In die opzet is Canon naar onze mening geslaagd.
De EOS 1D Mark IV werd eigenlijk begin of zomer 2010 verwacht, maar werd al in oktober dit jaar aangekondigd. Net als de D3s van Nikon kan met een hoogste lichtgevoeligheidsequivalent van iso 102.400 worden geschoten en is er veel werk verricht aan het autofocussysteem. Zijn voorganger, de EOS 1D Mark III, was berucht om zijn focusproblemen met continu scherpstellen in de burstmodus, dus Canon is er alles aan gelegen om de EOS 1D Mark IV een succes te laten zijn. De Mark IV is sinds 24 december leverbaar in Nederland.
Sony, Pentax en Olympus
Sony
Sony, derde op de ranglijst van best verkopende dslr-merken, was in 2009 koploper wat betreft hoeveelheid aangekondigde dslr-bodies. Zo volgden in mei dit jaar de Alpha A230, de A330 en de A380 respectievelijk de A200, A300 en A350 op, die vorig jaar geintroduceerd waren.
Mechanisch en elektronisch was er weinig aan veranderd, maar Sony vond het nodig om de grip minder ver naar boven door te laten lopen, waardoor naar onze mening de ergonomie achteruit is gegaan. Ook is er deels goedkoop aanvoelend plastic gebruikt voor de afwerking van de camera's.
Het hele jaar gonste het van de geruchten over een mogelijke opvolger van de huidige Alpha A700, maar volgens de laatste geluiden zal deze pas na april 2010 uitgebracht worden. Wel introduceerde de Japanse elektronicafabrikant in augustus drie nieuwe digitale spiegelreflexen: de Alpha A500, de A550 en de A850.
De Alpha A500 en de A550 moeten het gat tussen nieuwe A2xx/A3xx-serie en de A700 opvullen. Niet alleen heeft Sony de grip heel gelaten bij de A500 en de A550, maar ook is de ccd-sensor van de A2xx/A3xx-serie vervangen door cmos-exemplaren. De beeldsensor van de A500 heeft 12,3 megapixels, en deze is waarschijnlijk gelijk aan die in de D90, terwijl die van de A550 foto's met een maximale resolutie van 14,2 megapixels kan maken.
Helaas is de bovenkant van zowel de A500 als de A550 nog van hetzelfde plastic als bij de nieuwe instap-dslr-serie.
Samen met de A500 en de A550 kondigde Sony ook de Alpha A850 aan. Deze laatste is voor een zeer groot deel gelijk aan de Alpha A900 met fullframe-beeldsensor, maar kan minder foto's per seconde nemen; verder is de beelddekking van de zoeker teruggelopen van 100 naar 98 procent. De A850 was bedoeld als prijsbreker in de markt voor fullframe-dslr's en de camera is met een straatprijs van rond de 1650 euro de goedkoopste dslr met fullframe-sensor. Camera's als de Nikon D700 en de Canon EOS 5D Mark II zitten ongeveer tweehonderd euro boven die prijs.
Pentax
Ondanks de moeilijke tijden voor Pentax - moederbedrijf Hoya denkt erover om Pentax in de verkoop te zetten - heeft de camerafabrikant zich dit jaar hervonden. Zo kondigde Pentax in mei zijn nieuwe K-7-dslr aan. Deze camera is volledig nieuw ontworpen met hoekiger lijnen, heeft een magnesium behuizing en is bestand tegen ruwe weersinvloeden. Ook kan met behulp van het beeldstabilisatiesysteem de beeldsensor een graad naar elke kant gedraaid worden.
Hierdoor is het mogelijk om de horizon automatisch recht te trekken, maar de sensor kan in stapjes ook handmatig gedraaid worden. Helaas vertoont de beeldsensor, afkomstig van Samsung, meer ruis dan gebruikelijk in het semi-pro-segment.
Met de nieuwe K-x heeft Pentax het ideale instrument in handen om een deel van de markt voor instap-dslr's binnen te halen. Pentax heeft de opvolger van de op de Photokina 2008-beurs aangekondigde K-m voorzien van een cmos-beeldsensor, die naar alle waarschijnlijkheid ook in de nieuwe Sony Alpha A500 en Nikon D90 zit, een autofocussysteem met meer scherpstelpunten en de mogelijkheid om 720p-video op te nemen. Dat alles in de miniscule behuizing van de K-m en voor een straatprijs van rond de 465 euro voor de K-x-body, slechts vijftig euro meer dan de nog verkrijgbare K-m.
Olympus
Olympus heeft dit jaar twee 4/3-camera's uitgebracht, met als belangrijkste wapenfeit de E-620. Deze kleine dslr is te zien als het kleinere broertje van de eind 2008 geïntroduceerde E-30. De E-620 is iets groter dan de E-420 en heeft vooral een meer gecontourde grip voor meer houvast. De E-620 beschikt net als de E-30 over zogeheten 'art filters', voor speciale grafische effecten in foto's.

Ook kondigde Olympus met de E-450 een bescheiden update aan van de E-420. Naast een snellere TruePic III+-beeldprocessor en de toevoeging van enkele art filters is er ten opzichte van de E-420 niet zoveel gewijzigd.
De nadruk bij Olympus lag dit jaar echter bij het m4/3-systeem.
Micro Four Thirds
MFT in compactvorm
In september 2008 introduceerde Panasonic met de Lumix G1 de eerste Micro Four Thirds-camera. Deze had, ondanks het ontbreken van een spiegelhuis, nog wel het uiterlijk van een dslr, met onder meer een grip en een 'zoekerbult' bovenop, waarin echter een elektronische zoeker schuilging.
Lumix GH1
Begin 2009 volgde de GH1. Deze kon als eerste camera met dslr-beeldsensor continu scherpstellen tijdens het filmen. De camera werd alleen in combinatie met een speciaal ontwikkelde 14-140mm-lens geleverd. Bij eerder uitgekomen camera's, zoals de EOS 5D Mark II, kon tijdens het filmen met een druk op de knop wel worden scherpgesteld, maar was het niet mogelijk continu scherp te stellen. Hoewel de m4/3-mount voordelen bood voor wat betreft het gewicht en grootte van de lenzen, was het wachten op een echt compacte m4/3-camera.
E-P1
Olympus kwam hiervoor als eerste uit de startblokken met de E-P1. De styling van deze compacte camera met metalen behuizing was ontleend aan de analoge Pen F-camera uit de jaren vijftig. Olympus heeft een manier gevonden om de 14-45mm-zoomlens in de ruststand in elkaar te schuiven, waardoor het relatief slanke postuur van de camera behouden bleef.

Hoewel het formaat, de styling en de beeldkwaliteit van de foto's werd geprezen, klonk er ook kritiek op het feit dat de E-P1 niet beschikte over een ingebouwde flitser, op de focussnelheid en de lage resolutie van de lcd.
Lumix GF1
Als antwoord op de E-P1 lanceerde Panasonic in september de Lumix GF1. Deze camera moest een aantal tekortkomingen van de E-P1 goedmaken. Zo was de GF1 voorzien van een kleine opklapbare flitser, was de camera lichter en kon deze beduidend sneller scherpstellen. Ook was de GF1 voorzien van een lcd met een hogere resolutie.
Panasonic leverde optioneel een evf mee met de GF1. Helaas gaf deze niet de kwaliteit en de resolutie van de evf in de Lumix G1 en GH1. Olympus liet op zijn beurt zien hoe het moest met de aankondiging van de E-P2. Deze wordt gebundeld in combinatie met een snelle evf met een hoge resolutie van 800 bij 600 pixels. Dat deze digitale opzetzoeker niet los is te leveren is jammer, want de connector ervoor is universeel voor het m4/3-platform.

Overigens ontstond er verwarring bij de verkiezing van de Gouden Steeksleutel over de categorie waarin de m4/3-camera's waren ingedeeld. De crew had besloten deze onder de compactcamera's te scharen vanwege het ontbreken van een spiegelconstructie, maar Olympus en Panasonic classificeren hun m4/3-modellen als dslr's vanwege de grootte van de beeldsensor.
Dit leverde dusdanige verwarring onder de stemming op, dat geen enkele m4/3-camera uiteindelijk genomineerd werd. Volgend jaar zal dit anders worden aangepakt.
MFT-tegenhangers
Hoewel Olympus en Panasonic de markt voor camera's zonder spiegel maar met grote beeldsensor beheersen, is de verwachting dat ook andere camerafabrikanten de markt zullen betreden. Zo maakt Samsung geen geheim van zijn NX10-camerasysteem en zouden naar verluidt ook Sony, Nikon en Canon aan m4/3-tegenhangers werken. Deze zouden dan mogelijk voor het eerst bij de Photokina 2010 in september worden vertoond of aangekondigd.
Innovatie bij compactcamera's
Canon G11 en S90
Canon kwam dit jaar onder meer uit met de Powershot G11 en S90. In plaats van het aantal megapixels nog verder te verhogen, heeft Canon voor deze high-end-compactcamera's ervoor gekozen om dit aantal juist met een derde te verminderen. Dat dit de beeldkwaliteit van foto's ten goede is gekomen, blijkt wel uit verschillende testen op internet. Ook een slimme zet was om de G11 te voorzien van een uitklapbare lcd. De 1/1,7"-beeldsensor in de G11 is voor een compactcamera relatief groot te noemen.
De Powershot S90 was bijzonder vanwege de draairing rond lens. Hiermee is het mogelijk om, in stappen, handmatig scherp te stellen, maar ook kan met de ring het diafragma, de iso-waarde of de belichtingscompensatie geregeld worden. De S90 is voorzien van dezelfde beeldsensor als de G11.
Ricoh GXR
Outsider Ricoh kondigde in november een gewaagd camerasysteem aan met verwisselbare lensmodules waarin naast de lens ook de beeldsensor en de beeldverwerkingslogica is gevat. Ricoh heeft twee GXR-modules aangekondigd. Eentje heeft een beeldsensor in aps-c-formaat met een primelens met een kijkhoek gelijk aan die van een 50mm-lens op kleinbeeldformaat, terwijl ook een module leverbaar is met een 1/1,7"-beeldsensor en 24-70mm-zoomlens. Ook werkt Ricoh aan andere GXR-modules met printer- en projectorfunctionaliteit, terwijl tevens een opslagmodule gepland staat.
Leica X1
Ook Leica toonde zich van zijn inventieve kant in 2009. Zo kondigde de Duitse fabrikant van luxe camera's in september niet alleen de M9 aan, de opvolger van de M8-meetzoekercamera met fullframe-beeldsensor, maar ook de Leica X1-compactcamera met aps-c-beeldsensor en vaste Leica Elmarit 24mm f/2.8-lens. De X1 heeft de lijnen van de M9 en heeft als bijzondere designkenmerk de ronde flitser die omhoog schuift als deze wordt ingedrukt. Helaas ligt de adviesprijs van ongeveer 2000 euro niet binnen het bereik van de meeste tweakers.
Lichtgevoeliger beeldsensortechnologie
In 2009 werden voor het eerst zogeheten backside-illuminated cmos-beeldsensors toegepast in compactcamera's. Bij een normale cmos-sensor zit tussen de laag met microlenzen en fotocellen in nog een laag met metalen bedradingen. Deze laatste laag absorbeert een deel van het invallende licht. Bij bsi-beeldsensoren is de laag met fotocellen direct onder de microlenzen geplaatst, wat de lichtgevoeligheid verhoogt.
De bsi-technologie is terug te vinden in de Exmor R-cmos-beeldsensor van Sony die de sensor onder meer heeft verwerkt in de WX1- en de TX1-compactcamera's. Ook Casio voorzag twee compactcamera's van een dergelijk sensortype, maar bracht de EX-FH25 en de EX-FC150 alleen nog uit in Japan. Deze laatste is de opvolger van de EX-FC100, die onder meer slow-motion-video op kan nemen.
Fujifilm maakte ook gebruik van een nieuw type beeldsensor, in de modellen FinePix F200EXR, de F70EXR en de S200EXR. Bijzonder aan de Super CCD EXR-beeldsensor in deze camera's is de rangschikking van de fotodiodes. In tegenstelling tot het gebruikelijke Bayer-kleurenmasker over de ccd-beeldsensor maakt Fujifilm gebruik van een patroon waarbij de drie basiskleuren in paren diagonaal aan elkaar grenzen. Deze rangschikking maakt het mogelijk om naast het nemen van foto's in de maximale resolutie ook met een hoger dynamisch bereik of lichtgevoeligheid plaatjes te schieten. Wel gaat dit ten koste van de resolutie.
Panoramamodus
Een nieuwe gimmick dit jaar was de panoramamodus, voor het eerst geïntroduceerd door Sony in zijn DSC-HX1-superzoom. Bij deze functie wordt tijdens het draaien van de camera door de gebruiker snel achter elkaar meerdere foto's genomen die door de camera tot een brede panoramafoto aan elkaar geplakt worden. Voor de panoramafunctionaliteit wordt gebruikt gemaakt van een bewegingssensor in de camera. Na Sony volgden andere camerafabrikanten met een panoramastand.
Verwachtingen voor 2010
Koffiedik
Wat zal het jaar 2010 op fotografiegebied brengen? Het is natuurlijk koffiedik kijken, maar naar alle waarschijnlijkheid komt er een opvolger van de Nikon D700. Mogelijk zal deze zijn uitgerust met de nieuwe beeldsensor in de Nikon D3s, die een maximale lichtgevoeligheid heeft van iso 12.800 met uitbreiding naar het equivalent van iso 102.400. Ook is denkbaar dat er een versie van de D700 komt met de 24-megapixel-beeldsensor van de Nikon D3x.
Canon heeft zijn lineup nu redelijk op orde. Mogelijk komt er nog een opvolger van de EOS 50D, maar het is ook mogelijk dat Canon de EOS xxD-lijn helemaal laat vallen. Waarschijnlijk zal er een vervanger komen van de EOS 1000D, geintroduceerd in juni 2008, om de instappers van Pentax, Nikon en Olympus van zich af te slaan. Ook de EOS 450D zou gezien zijn leeftijd kunnen worden opgevolgd.
Hoewel Olympus goed heeft geboerd met zijn m4/3-camera's, is het de verwachting dat er eindelijk een vervanging komt van de E-3. Waarschijnlijk zal deze de E-5 gaan heten. Mogelijk worden ook de kleine E-450, die slechts een cosmetische variant is van de E-420, en de E-30 voorzien van een update. Een E-30 met een lcd met vga-resolutie zou in onze ogen al veel verschil maken.
Gezien het succes van de digitale 'Pen' zal Olympus ook op m4/3-gebied nieuwe camera's in 2010 introduceren. Olympus heeft al eerder aangegeven zijn aanbod aan m4/3-camera's te verbreden en mogelijk valt hieronder ook een G1/GH1-concurrent. Ook wordt gehint op een E-Px-camera met geïntegreerde evf. Hopelijk krijgt Olympus het voor elkaar om het scherpstellen sneller te laten verlopen.
Panasonic zal zich waarschijnlijk geheel op m4/3-camera's gaan toeleggen, aangezien het bedrijf op dslr-gebied nagenoeg geen marktaandeel heeft. Een opvolger van de Lumix G1 zit zeker in de pijplijn. Panasonic zou hiervoor al een nieuwe beeldsensor hebben ontwikkeld, die met hogere iso-waarden kan werken.
Even afgezien van de vraag of Hoya in 2010 Pentax van de hand doet, heeft Pentax de kans om voor te borduren op het succes van de K-x. Mogelijk stapt Pentax in 2010 helemaal af van door Samsung ontwikkelde beeldsensors en gaat het bedrijf voor een mogelijke update van de K-7 een Sony-sensor gebruiken, net als bij de K-x. Dat zou in ieder geval de positionering van de twee camera's ten goede komen, aangezien de huidige K-7 meer ruis bij hogere iso-waarden oplevert dan de K-x. Gezien het verschil in prijs is het ook goed mogelijk dat er een model komt dat tussen de K-x en de K-7 wordt gepositioneerd.