Het loopt nu meer dan een jaar: het felle conflict tussen Automattic en WP Engine. De eerste is het commerciële bedrijf achter WordPress.com, waar websites draaien op het gelijknamige opensourcecontentmanagementsysteem. De tweede is ook een commerciële hoster van WordPress-sites. WordPress zelf is opensource en dus niemands eigendom. Toch speelt er een machtsstrijd, over opensource, vrijheid en geld. Veel geld.
Het begon allemaal net iets meer dan een jaar geleden: op 17 september 2024, de eerste dag van de jaarlijkse WordPress-conferentie WordCamp US. Wat een groots samenzijn van de internationale WordPress-gemeenschap had moeten zijn, werd het startschot voor een escalerend en slepend conflict. Als hoofdsponsors had de 2024-editie van de Amerikaanse bijeenkomst grote namen in de hostingwereld: Bluehost, GoDaddy, Woo, WordPress.com en WP Engine. De twee laatstgenoemde bedrijven zijn waar het hier om draait: toen, nu en nog zeker tot in 2027.
Parasiteren, profiteren en verpieteren
De ceo van Automattic publiceerde op 17 september 2024 een blogpost waarin hij zich beklaagde over bedrijven die misbruik maken van opensource. Zulk misbruik is een bekend gegeven dat vaak voorkomt: techleveranciers die flink profiteren van opensourcesoftware en het zich zelfs toe-eigenen. De aard van opensource staat dat toe, maar daarbij leeft de verwachting dat het wel zo netjes is om terug te geven aan de gemeenschap. Dat teruggeven kan zijn in de vorm van meeschrijven aan de software, bijdragen in financiële vorm, beschikbaar stellen van hardware of cloudcapaciteit, enzovoorts. Het is echter geen verplichting.
 De boodschap van Mullenweg was dat opensourcelicenties 'de wetgeving zijn die vrijheid garanderen', maar dat opensource met alleen de 'wet' niet functioneert. Ook karakter en sociale mores zijn nodig, wat hij 'ecosysteemdenken' noemt. Actief meedoen en netjes bijdragen creëren een feedbackloop waar alles en iedereen beter van wordt, aldus zijn uitleg. Na fulmineren tegen techreus Meta, die in de ogen van Mullenweg parasiteert op opensource, opende de topbestuurder van Automattic het vuur op WP Engine.
De boodschap van Mullenweg was dat opensourcelicenties 'de wetgeving zijn die vrijheid garanderen', maar dat opensource met alleen de 'wet' niet functioneert. Ook karakter en sociale mores zijn nodig, wat hij 'ecosysteemdenken' noemt. Actief meedoen en netjes bijdragen creëren een feedbackloop waar alles en iedereen beter van wordt, aldus zijn uitleg. Na fulmineren tegen techreus Meta, die in de ogen van Mullenweg parasiteert op opensource, opende de topbestuurder van Automattic het vuur op WP Engine.
De twee WordPress-hostingaanbieders waren toen ongeveer even groot, met een omzet van ongeveer een half miljard dollar. Eind 2011 stak Automattic voor de tweede keer geld in WP Engine, maar in 2018 kreeg WP Engine een forse kapitaalinjectie van 250 miljoen dollar van investeerder Silver Lake. Mullenweg zag doem in het meerderheidsbelang dat deze geldschieter verkreeg in WP Engine: "Silver Lake geeft helemaal niets om jullie opensourceidealen. Het wil alleen verdienen aan hun investering", schreef hij in zijn eerste blogpost in deze saga. Hij riep gebruikers dan ook op te stemmen met hun portemonnee. "Aan wie ga je je geld geven? Aan iemand die het ecosysteem voedt of iemand die elk stukje waarde eruit breekt totdat het verpietert?"

Geld verdienen, geld eisen
Verdienen is echter ook wat de ceo van Automattic wil. Hij klopte eerder al aan bij WP Engine met een zevenjarige licentieovereenkomst waarbij de WordPress-hoster acht procent van de omzet zou moeten betalen voor gebruik van handelsmerken. Nadat onderhandelingen daarover vastliepen, laaide het conflict op. Daarbij zou Mullenweg een 'nucleaire aanpak' hebben gehanteerd om het concurrerende bedrijf kapot te maken. WP Engine toont dit in zijn aanklacht (punt 53) met screenshots van berichten die de topbestuurder stuurde. De claim van handelsmerkenschending is onterecht, aldus WP Engine, dat zich beroept op 'fair use'.
De recentste escalatie is een schadevergoedingseis die Automattic stelt aan WP Engine, als onderdeel van de rechtszaak van WP Engine. De eis is een van de tegenvorderingen van Automattic in de zaak die sinds oktober vorig jaar loopt. De niet-gespecificeerde schade die het bedrijf achter WordPress.com claimt, zou voortkomen uit misleidende marketing, seo-manipulatie en valse beloften die WP Engine zou hebben gedaan. De rechtszaak van dat bedrijf tegen Automattic lijkt een stuk specifieker: die gaat over machtsmisbruik en afpersing. Concreet: de verbanning die Automattic eind september 2024 doorvoerde voor WP Engine op WordPress.org.
:strip_exif()/i/2007865240.jpeg?f=imagenormal) 
.com versus .org
Wacht, .org? Automattic is toch het bedrijf achter WordPress.com? Ja, dat klopt. WordPress is de naam van het contentmanagementsysteem dat als opensource beschikbaar is. WordPress.com is de plek waar Automattic voor betalende gebruikers hun blogs, webwinkels en andere soorten sites draait, op het WordPress-cms. WordPress.org is de plek waar gebruikers het cms kunnen betrekken, waarbij ze dan dus zelf moeten zorgen voor hosting, beveiliging en onderhoud van de software.
In de woorden van Automattic: WordPress.com is een gehoste versie van de opensourcesoftware van WordPress met extra beveiligings-, snelheid- en ondersteuningsfuncties. Waarbij een hostingbedrijf als Hostinger opmerkt dat de .com-optie enkele beperkingen heeft voor aanpasbaarheid en plug-ins, terwijl de .org-optie volledige aanpasbaarheid en vrije installatie van plug-ins biedt.
Cms waar de webwereld op draait
Met dat hosten neemt Automattic dus werk uit handen van gebruikers voor wie een website draaien niet de hoofdactiviteit is, of eigenlijk ook niet het doel. Hostingbedrijven zoals WP Engine bieden dezelfde propositie: betaal ons en wij regelen je website. Simpel gezegd zijn Automattic en WP Engine dus concurrenten die hun bedrijfsactiviteiten baseren op de opensourcesoftware WordPress.
Daarbij is dat cms wereldwijd goed voor een fors deel van het internet. Volgens Automattic zelf is het marktaandeel meer dan 43 procent voor websites in het algemeen en bijna 62 procent voor cms-gebaseerde sites. Ondanks kritiek op metingen voor die cijfers, gebruiken veel hosters en bedrijven WordPress, waaronder Automattic en WP Engine. Een belangrijk verschil tussen die twee concurrenten in conflict is dat Automattic-ceo Matt Mullenweg een van de twee medeoprichters is van het opensource-cms.
'Welwillende' of echte dictator?
Mullenweg heeft, zoals wel meer opensourcegrondleggers, de rol van 'welwillende dictator' − zoals Linus Torvalds dat is voor het veelgebruikte Linux. Zo'n belangrijke, bepalende leider op het gebied van opensourcesoftware hoort die rol op een gedienstige wijze te vervullen. Het probleem lijkt te zijn dat Mullenweg het aspect van gedienstigheid, het belang van WordPress en een 'scheiding van machten' naar eigen inzicht interpreteert.
De man achter WordPress vervaagde in januari 2024 al grenzen door een persoonlijk verzoek voor een crowdfundingscampagne wereldwijd onder de aandacht te brengen via het officiële Twitter-account van WordPress.org. Het crowdfundingsdoel was het herstellen van lampen op de brug in de baai van San Francisco. De WordPress-gemeenschap fronste de wenkbrauwen.
:strip_exif()/i/2007864330.jpeg?f=imagenormal) 
Mullenwegs vermenging van privé, open source en zakelijk is niet alleen een kwestie van zijn gedrag. Formeel gezien valt WordPress onder de WordPress Foundation, waar de medeschepper bestuurslid is, maar het .org-domein blijkt van Mullenweg persoonlijk te zijn. Vandaar dat hij in september 2024 in staat was om WP Engine te verbannen van WordPress.org.
Die drastische actie van Mullenweg raakte ook klanten van WP Engine. Zij waren plots afgesneden van hun plug-ins en thema's. Naast ongemak veroorzaakte dit ook beveiligingsproblemen doordat updates niet meer konden worden doorgevoerd. WP Engine zette hierna juridische stappen wegens beschuldigingen van machtsmisbruik. In december 2024 draaide de rechter deze verbanning met een voorlopige uitspraak terug, maar de eigenlijke zaak moest nog beginnen. Dat proces staat gepland voor begin 2027.
Stilletjes aanpassen
Ondertussen werpt de bijkomende schade voor WordPress-gebruikers − zowel klanten van WP Engine als plug-inontwikkelaars en de grotere WordPress-gemeenschap − een smet op de lofwaardig begonnen opensourceboodschap in Mullenwegs blogpost van 17 september 2024. Een andere smet is de stille aanpassing van het handelsmerkenbeleid van de WordPress Foundation. Op de webpagina over dat beleid stond eerst te lezen dat de afkorting 'WP' niet valt onder de handelsmerken van WordPress. Het staat iedereen vrij om dat te gebruiken zoals diegene maar wil, aldus de organisatie vóór het conflict met WP Engine. Die formulering verdween eind september 2024 van de pagina.
In het beleidsdocument staat sindsdien het schijnbare verzoek om 'WP'/i/2007864338.png?f=imagenormal) niet te gebruiken op een manier die verwarring kan veroorzaken. Daarbij wordt WP Engine bij naam genoemd: "Veel mensen denken bijvoorbeeld dat WP Engine staat voor 'WordPress Engine' en dat het officieel gelieerd is aan WordPress, wat niet zo is." Wat Mullenweg ook nog eens stelt in een blogpost, waarbij hij WP Engine een 'kankergezwel' noemt. Terwijl het belaagde bedrijf zich beroept op fair use, wijst Automattic op beschuldigingen van klantenmisleiding en profiteren van naamsverwarring. Het feit is dat er geen handelsmerk rust op de letters 'WP'.
 niet te gebruiken op een manier die verwarring kan veroorzaken. Daarbij wordt WP Engine bij naam genoemd: "Veel mensen denken bijvoorbeeld dat WP Engine staat voor 'WordPress Engine' en dat het officieel gelieerd is aan WordPress, wat niet zo is." Wat Mullenweg ook nog eens stelt in een blogpost, waarbij hij WP Engine een 'kankergezwel' noemt. Terwijl het belaagde bedrijf zich beroept op fair use, wijst Automattic op beschuldigingen van klantenmisleiding en profiteren van naamsverwarring. Het feit is dat er geen handelsmerk rust op de letters 'WP'.
'Wat je niet moet doen'
Tussendoor heeft WP Engine zijn gebruik van de naam WordPress aangepast, wat Mullenweg lijkt te interpreteren als bewijs van zijn gelijk. De WordPress Foundation beweert in haar handelsmerkenbeleid dat gebruik van de letters 'WP' kan neerkomen op handelsmerkschending. Daarbij linkt de stichting naar het Internet Archive om wijzigingen op de site van WP Engine te tonen. Daarmee 'kun je een goed beeld krijgen van wat je niet moet doen'.
Sinds het uitbreken van dit conflict vormen indirect betrokkenen zich ook een beeld van wat je niet moet doen. Vanuit de WordPress-gemeenschap uiten onder meer ontwikkelaars hun zorgen over deze kwestie. Sommigen doen dit anoniem om zich te beschermen tegen 'wraak door Matt Mullenweg of anderen'. Deze vrees is niet ongegrond. Kritiek op het leiderschap van Automattic viel niet goed bij Mullenweg, die begin dit jaar in reactie meerdere WordPress.org-accounts van critici deactiveerde.
De kritiek is daarmee niet verstomd en mogelijk zelfs aangejaagd. Geluiden klinken dat Mullenweg niet WordPress is, dat hij te ver is gegaan en dat hij WordPress en zichzelf schade berokkent. De dubbele petten die de WordPress-topbestuurder heeft, zijn persoonlijke aanpak en de leiderschapsstructuur voor WordPress zouden toe zijn aan verandering.
:strip_exif()/i/2007864342.jpeg?f=imagenormal)
Het conflict tussen de twee bedrijven − met gebruikers als gedupeerden ertussenin − bracht een onafhankelijke derde partij al tot actie. De Linux Foundation maakte een eigen packagemanager voor WordPress-plug-ins. WordPress-gebruikers hebben met de FAIR-packagemanager een alternatief voor wat WordPress zelf biedt en kunnen daarmee de vechtende aanbieders vermijden. Ongeacht de uitkomst van de strijd tussen Mullenweg en WP Engine dreigt de WordPress-wereld er hierna heel anders uit te zien.
Redactie: Jasper Bakker • Eindredactie: Monique van den Boomen
 
                    /i/2007264988.png?f=fpa) 
/i/2007700534.png?f=fpa) 
:strip_exif()/i/2004675122.jpeg?f=fpa) 
/i/2004779290.png?f=fpa) 
:strip_icc():strip_exif()/u/470876/crop586a1086d6669_cropped.jpeg?f=community)
/u/9784/crop68db620950675_cropped.png?f=community)
:strip_exif()/u/19665/ElfEverQuestTweakersSmall.gif?f=community)
/u/268967/crop5e8a0fac1d139.png?f=community)
:strip_exif()/u/591794/crop61a251d10f7b3.gif?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/79614/Family-Guy-Victory-is-Ours.jpg?f=community)
:strip_exif()/u/53522/crop583d477015a24.gif?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/140990/crop5cc37229dd75d_cropped.jpeg?f=community)
:strip_exif()/u/328601/crop6861076ed5df4_cropped.webp?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/441690/crop581cb0e5ec837_cropped.jpeg?f=community)
:strip_exif()/u/25264/momentum.gif?f=community)
/u/172175/crop5fab02e55e7d4_cropped.png?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/116600/crop5be04a1ae3ded_cropped.jpeg?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/1337196/crop63111373bc482_cropped.jpg?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/111040/4900_Colours_60.jpg?f=community)
:strip_exif()/u/169525/output_dhw4Qf.gif?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/238327/laravel.jpg?f=community)