Van foute bios tot oververhitte chips: dit zat er echt achter de ssd-crashes

Wat begon als een melding van ssd-uitval door een Japanse gamer, is een ware saga geworden die techreuzen, tweakers en testers bezighoudt. Onder bepaalde omstandigheden verdwijnen ssd's uit Windows, waardoor pc's crashen en er soms dataverlies kan optreden. Na rondvragen, eigen tests en doorvragen is het nu grotendeels duidelijk dat verouderde firmware, een previewbios en hitte de oorzaak van de ssd-storingen kunnen zijn.

Hoe zat het?

Het begon allemaal halverwege augustus met een post van een Japanse pc-gamer. X-gebruiker Necoru_cat meldde een ssd-storing waarbij het opslagstation wegviel uit Windows. Deze uitval trad op wanneer er grote hoeveelheden data werden weggeschreven naar de ssd. De ssd-storing deed zich voor op een pc waarop de augustusupdate KB5063878 voor Windows 11 was geïnstalleerd. Een eerste verdachte was in beeld.

Latere tests wezen uit dat het probleem van verdwijnende ssd-opslag ook optrad bij andere ssd's, meldde de Japanse techsite NichePCGamer. Vervolgens werd dat verhaal breder opgepikt en kwamen er meer meldingen van uitvallende ssd's. Een verbindende factor leek de aanwezigheid van ssd-controllers van Phison te zijn. Een tweede verdachte kwam in beeld. Phison PS5026

Terwijl Phison de meldingen ging onderzoeken, laaiden angst, onzekerheid en twijfel op. De in de ict-wereld bekende uitdrukking fear, uncertainty and doubt, ofwel fud, komt oorspronkelijk van een vuige concurrentietactiek die dient om de verkoop van concurrerende producten te ondermijnen. De angst, onzekerheid en twijfel over ssd's op Windows 11-pc's leken daar ook iets mee te maken te hebben.

Vervalst document 'uitgelekt'

In augustus circuleerde er namelijk een document dat uitgelekte interne informatie van Phison zou bevatten. Het document, met de naam 'Phison SSD Controller Issues Summary', bevatte een lijst van ssd-modellen die zouden zijn getroffen door het storingsprobleem. In een formele verklaring stelde Phison echter dat het om valse informatie ging: bewust vervalste informatie. Daarbij werd niet gesteld welke persoon of partij hierachter kon zitten, maar de chipfabrikant kondigde wel juridische stappen aan.

In het vervalste document werd ook een link gelegd met de automatisch geïnstalleerde update voor Windows 11. Ondertussen was Microsoft begonnen aan een eigen onderzoek naar de zaak van crashende ssd's. Krap een week later kwam Phison met de uitkomst van zijn onderzoek. Na meer dan 4500 testuren en 2200 testcycli vond de chipmaker geen bewijs van ssd-crashes door recente updates voor Windows 11. Ook waren er vanuit klanten en partners geen meldingen van ssd-uitval en dataverlies, meldde Phison eind augustus aan Tweakers.

Tweakers test 9 drives

Vanuit de gedachte 'meten is weten' begon Tweakers toen zelf aan een testtraject. Na enkele dagen veel data wegschrijven naar verschillende ssd's waren de resultaten met negen drives bekend. Geen volledig uitsluitsel over de ssd-problemen, maar wel enkele belangrijke inzichten die ons op het spoor brachten van wat de oorzaak kon zijn.

Geteste ssd's Windows 11-update

Ten eerste was er het inzicht dat de ssd-uitval niet werd veroorzaakt door de KB5063878-update en mogelijk ook niet door Windows in het algemeen. Testen met en zonder die gewraakte update, plus testen met Linux, gaven dit aan. Twee van de negen ssd's vertoonden crashes na herhaaldelijke bestandsoverdrachten. In beide gevallen konden we dat gedrag meermaals reproduceren. Bovendien waren de symptomen van die crashes identiek aan de door anderen beschreven problemen.

Ten tweede was er het inzicht dat hitte een rol leek te spelen. Eerder was er al informatie dat adequate koeling belangrijk kon zijn. Phison gaf eind augustus al het algemene advies aan gebruikers om te zorgen voor goede heatsinks en thermalpads op hun ssd's. Dit is vooral van belang bij uitgebreide acties, zoals het wegschrijven van grote bestanden of het decomprimeren van grote bestandsarchieven.

Warmtewaarschuwingen

FLIR-camera Corsair MP600 Core Tijdens onze eigen tests hielden we de SMART-data van de ssd's in de gaten met HWInfo64, waarin onder andere de temperatuur te zien is. Een van onze uitvallende ssd's gaf vlak voor het wegvallen warmtewaarschuwingen en de gemeten temperatuur daalde ineens van 76 graden Celsius naar 0. De twee getroffen ssd's in onze test van negen drives werden daadwerkelijk bloedheet. Met extra koeling vertoonde onze overgebleven ssd tijdens een aanvullende test geen crashproblemen meer.

Op de vraag waarom de ssd-storingen nu pas naar voren kwamen, konden we toen geen eenduidig antwoord geven. Oververhitting speelde een rol, maar de vraag waardoor dat dan kwam, stond nog open. Een nieuwe reactie van Phison wierp wat licht hierop. De fabrikant van controllerchips in ssd's stelde dat de meldingen van ssd-storingen op Windows 11 kwamen door onjuist gebruik van firmware- en biosversies. Het zou gaan om verouderde versies van previewreleases, die dus niet officieel zijn uitgebracht voor het grote publiek.

Niet-publieke firmware en bios

Navraag door Tweakers bij Phison levert nu meer inzichten op. Het bedrijf legt uit dat het firmware als oorzaak is gaan zien door tests van de Aziatische site PCDIY die hierop wezen. Phison is dit zelf gaan onderzoeken en heeft weten te verifiëren dat er een Corsair MP600-ssd is getest met een preproductieversie van de firmware. Het MP600-model is aan media verstrekt als onderdeel van AMD's release van zijn X570-chipset, aldus Phison. "Alle drives die naar de media zijn verscheept via AMD hadden preproductiefirmware", zegt de woordvoerder tegen Tweakers.

Het embargo voor publicatie van artikelen over de Ryzen 3000-serie lag op 7 juli 2019, laat Phison nu weten. Reviewers kregen toen een X570-moederbord, een geheugenkit en de ssd aangeleverd. De preproductiefirmware voor de getroffen ssd's is van voor die datum. Alle toen geleverde ssd's zijn te updaten via de Toolbox-software van Corsair, maar de reviewer heeft dat nooit gedaan, claimt Phison. "Deze firmware is nooit aan het algemene publiek verstrekt en is nooit verscheept naar eindgebruikers, behalve de media aan wie AMD drives heeft gestuurd."

Beroemde youtuber

Dan is er nog de verwijzing naar verouderde previewbiosversies. Ook daarover geeft Phison uitleg. Die kwestie 'is gerelateerd aan een beroemde youtuber' die een video heeft gepost over het ssd-probleem. Het is duidelijk dat Phison refereert aan een recent item van JayzTwoCents. Phison heeft Tweakers aanvankelijk gemeld dat het zelf ook contact heeft gezocht met 'de beroemde youtuber', direct en via derde partijen, maar nooit een reactie heeft gekregen. De zaak ligt inmiddels anders: JayzTwoCents heeft in een nieuwe video zijn ssd-probleem weten te fixen, door inderdaad een biosupdate.

In zijn oorspronkelijke video toont hij ssd-storingen op een pc waarop een oudere biosversie draait, die nooit officieel is uitgebracht. Het gaat om een X870E Taichi-moederbord van ASRock met daarop biosversie 3.17.TS03; dat is bijvoorbeeld op 5:22 minuten en op 9:50 minuten te zien. Die biosversie is volgens Phison nooit publiekelijk uitgebracht en de Taichi-supportpagina van ASRock lijkt dit te bevestigen.

YouTuber JayzTwoCents, met een oude biosversie op zijn Asrock Taichi-moederbord — Youtuber JayzTwoCents met de oude biosversie op het ASRock Taichi-moederbord

De gebruikte 3.17.TS03-versie is redelijk oud. De voorgaande 3.16-release is op 20 december 2024 uitgekomen en het officieel daarna gekomen 3.18.AS02 [Beta] is op 13 februari 2025 uitgebracht. Daarna heeft ASRock nog vier releases uitgebracht, die allemaal geen bèta waren. De recentste biosversie 3.40 is op 1 september uitgekomen.

Phison stelt dat er 'diverse problemen' zijn opgelost in de versies sinds 3.17.TS03 van vorig jaar. Het is niet duidelijk of er in die releases zaken als datadoorvoer, ssd-overbelasting en daardoor veroorzaakte oververhitting zijn opgelost. De summiere beschrijvingen bij ASRocks biosversies wijzen hier niet direct op. De downloads bevatten geen releasenotes, maar alleen de rombestanden van de nieuwere biosreleases.

Zijn 'diverse problemen' niet de sleutel tot de uiteenlopende meldingen?

Tomas Hochstenbach,
redacteur computercomponenten

Tomas: "De ssd-saga houdt het internet bezig. Er wordt op basis van gebruikersmeldingen regelmatig een schuldige aangewezen zonder gedegen onderzoek. De variatie aan gemelde problemen en gebruikte hardware doet mij vermoeden dat er verschillende problemen tegelijk spelen. De vraag is in hoeverre die problemen nieuw zijn: te hete ssd’s kunnen zichzelf ter bescherming uitschakelen, en als er net een schrijfactie bezig was, kan dat tot dataverlies leiden, en ook dat ssd’s soms kapot kunnen gaan, valt tot op zekere hoogte te verwachten. Niet elk waargenomen probleem heeft opeens dezelfde oorzaak.

Het lijkt me onwaarschijnlijk dat iets groots als een Windows-patch de schuldige is. Miljoenen mensen gebruiken de nieuwste Windows 11-versie in combinatie met een ssd, dus dan zou het aantal meldingen veel groter zijn. Waarschijnlijker is dat de oorzaken specifieker en individueler zijn. De adviezen die ssd-makers geven, zoals zorgen voor voldoende koeling en het up-to-date houden van het bios en de firmware, zullen voor veel tweakers gesneden koek zijn."

Oververhitting, luchtkoeling en testopstellingen

Hitte lijkt hoe dan ook een kernkwestie te zijn van deze saga over ssd-uitval. Phison meldt dat het ziet dat veel reviewers zogenoemde testbenches gebruiken. Die systemen maken het makkelijk om componenten te wisselen, maar ze hebben vaak niet dezelfde luchtkoelingseigenschappen als een goede pc-build, legt de chipmaker uit.

Ssd-testbench Windows 11-update

Vaak bevindt een ssd zich op een moederbord tussen de videokaart en de processor in, wat 'twee extreem warme componenten' zijn. Soms zit een ssd zelfs direct onder de gpu, vervolgt Phison, dus goede luchtstromen zijn essentieel. Bij gebruik van waterkoeling wordt het probleem van gebrekkige luchtkoeling verergerd doordat er geen luchtstromen meer gaan naar het cpu-gebied op een moederbord. "Dit raakt meer dan alleen de ssd, aangezien de voltageregulators ook luchtstromen nodig hebben om koel te blijven."

Gebrekkige koeling van die componenten kan zorgen voor systeeminstabiliteit, zeker bij zware systeembelasting. Niet gek dat veel moderne ssd's daarom met heatsinks geleverd worden. Ook het wegschrijven van grote hoeveelheden data naar een ssd kan druk op het systeem uitoefenen. Dat alles was vanaf het begin al in beeld, maar deze saga van ssd-storingen bleek uiteindelijk toch wat genuanceerder dan dat.

_{Redactie: Jasper Bakker • Eindredactie: Monique van den Boomen}

Reacties (110)

arbraxas 12 september 2025 12:50

Lang verhaal kort, die dingen worden dus te heet in ongeveer 95% van het usercases. En dan gooien we het op gebrekkige luchtflow. Met waterkoeling gaat juist alle hitte uit de kast. Als dan je SSD alsnog te heet word zit er gewoon een serieuze ontwerpfout in.

Die eerste koelblok op de foto bij het artikel zegt alles. Gen5 SSD genereert veel te veel warmte en zijn eigenlijk niet meer passief te koelen. Maar ze worden zo ongeveer allemaal met een kleine passive heatsink of zelfs zonder geleverd. En dan met de vinger naar anderen gaan staan wijzen.

Sorry hoor, maar dit is precies de reden dat ik gewoon bij Gen 4 ben gebleven, voor een particulier meer dan snel zat en die zitten af en toe al op het randje van warmteontwikkeling. En dan zitten ze bij mij in een monsterlijke grote kast vol met ventilatoren in is de CPU gewaterkoeld met de warmte naar buiten. Maar echt veel airflow in de kast zelf.

[Reactie gewijzigd door arbraxas op 12 september 2025 17:40]