Sinds 30 december 2024 is het nog moeilijker geworden om met cryptovaluta te betalen in Europese webshops en fysieke winkels. Dit proces is al jaren aan de gang; bedrijven moeten aan strenge eisen van overheden en banken voldoen om cryptovaluta te mogen verwerken. Volgens critici is de ingang van de Europese cryptowet Markets in Crypto Assets Regulation op 30 december de druppel die de emmer doet overlopen. Of dat terecht is, hangt af van je interpretatie van de situatie, maar het is absoluut zo dat je vanaf 2025 waarschijnlijk nog lastiger je cryptomunten kwijt kunt in ruil voor goederen en diensten. En dat is eigenlijk al praktisch nergens mogelijk, zo bleek onlangs uit een inventarisatie van Tweakers.
Nieuwe wet tegen cryptobetalingen
De verdere belemmering van het betalen met cryptovaluta heeft alles te maken met de zogenoemde MiCA-wet, soms ook MiCAR genoemd. De Europese verordening werd in 2023 aangenomen en is nu ook daadwerkelijk van kracht. Bedrijven die cryptodiensten aanbieden moeten nu nog meer informatie verzamelen over gebruikers en transactiestromen. Het doel van deze maatregel is het 'tegengaan van illegale activiteiten zoals witwassen en terrorismefinanciering', aldus de Rijksoverheid.
Daarnaast moeten aanbieders van cryptoactivadiensten zoals handelsplatformen en walletdiensten, maar ook betaaldiensten die betalingen met crypto's faciliteren, mogelijk een nieuwe MiCA-vergunning aanvragen. Dergelijke bedrijven zijn al langer verplicht om te bewijzen dat zij voldoen aan de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme, ofwel Wwft. Volgens een openbaar register van De Nederlandsche Bank voldoen momenteel 43 bedrijven aan deze eisen en moeten zij mogelijk ook aan de MiCA-vereisten voldoen in de komende maanden. Er is voor hen een overgangstermijn van kracht tot 30 juni 2025. Het verschilt per dienst of er een nieuwe zogenoemde CASP-vergunning of -notificatie onder MiCA nodig is.
De Autoriteit Financiële Markten is de daadwerkelijke toezichthouder van cryptodiensten. Een woordvoerder van de instantie legt aan Tweakers uit dat het per bedrijf verschilt welke regels zij moeten volgen. De toezichthouder kan vanwege de geheimhoudingsplicht niet op individuele marktpartijen ingaan, maar de regels gelden in ieder geval voor cryptovalutadiensten die 'cryptoactiva namens cliënten bewaren, cryptoactiva omwisselen voor andere cryptoactiva of voor geldmiddelen, of een cryptohandelsplatform exploiteren'. Een ondernemer die cryptovaluta als betaling wil accepteren, valt hier in principe niet onder. Een bedrijf dat dit faciliteert, valt hier wel onder, en dat is waarom de nieuwe wet de uiteindelijke betaalmogelijkheden met cryptovaluta beïnvloedt.
Nu lijkt het aanvragen van een vergunning voor buitenstaanders wellicht een vrij simpele klus, maar in de praktijk is dit slechts een van de vele eisen waaraan een bedrijf moet voldoen om hun diensten te kunnen blijven aanbieden. Zo beschrijft de MiCA ook regels over 'governance, kapitaaleisen en informatieverstrekking', aldus de DNB in een statement. Daarnaast gelden er integriteitsregels ter voorkoming van witwassen en de financiering van terrorisme. "Een bedrijf dat transacties met stablecoins faciliteert, moet mogelijk ook nog een vergunning voor betaaldienstverlener hebben", legt de centrale bank uit.
De kleine aanbieders zoals Nederlandse BitKassa verdwijnen
Een cryptodienstverlener moet dus al snel niet één, maar verschillende vergunningen hebben, informatie over afnemers verstrekken en uiteenlopende voorzorgsmaatregelen treffen. Dat is volgens Simon Lelieveldt een enorme drempel, vooral voor kleine bedrijven. Lelieveldt is adviseur regelgeving en compliance voor de financiële sector en zei eerder tegen Tweakers: "Cryptobedrijven moeten aan veel en kostbare rechten en plichten voldoen. Toezichthouders kunnen dreigen met boetes en banken met het opzeggen van rekeningen; daar kan een gemiddeld midden- en kleinbedrijf moeilijk tegenop. Vooral de grote spelers blijven vanwege deze dynamiek over."
Sluit aan bij overheidsbeleid
Ook het Nederlandse ministerie van Financiën erkende in 2023 in een kamerbrief dat de 'regeldruk' onder specifiek AMLD5 relatief hoger is voor kleine instellingen. Hierdoor zou er inderdaad 'verdringing hebben plaatsgevonden bij kleine cryptodienstverleners', zo schreef de toenmalige minister van Financiën Sigrid Kaag. Dit gevolg van de antiwitwaswetgeving zou overigens niet per se negatief zijn, omdat het verdwijnen van kleine aanbieders volgens de Nederlandse overheid bij het 'plaatje van een professionaliseringsslag' zou horen.
Een van de bedrijven die hierdoor getroffen wordt, is het Nederlandse BitKassa, dat vanaf 2014 betalingen met bitcoin faciliteerde. Het bedrijf had naast een wisselplatform voor consumenten een betaaldienst voor ondernemers op basis van het Lightning-protocol voor snelle en grotendeels gratis transacties van bitcoin. BitKassa zou vanaf 2020 aan de AMLD5-antiwitwasrichtlijn moeten gaan voldoen, een onderdeel van de Wwft. Patrick van der Meijde, een van de oprichters van het bedrijf, legt in een interview uit: "Het werd ons duidelijk dat de kosten voor deze registratie hoger zouden zijn dan dat BitKassa zou kunnen opbrengen met de dienst." Hij refereert aan de geschatte 25.000 euro die het registreren naar eigen zeggen jaarlijks zou kosten.
In reactie op de eisen stopte BitKassa met het wisselplatform voor consumenten en het deel van de betaaldienst waarbij cryptogeld automatisch omgewisseld werd naar euro's. In plaats daarvan zou het bedrijf betalingen met bitcoin op een andere manier verwerken, namelijk door de cryptomunten direct door te sturen naar de wallet van de betreffende ondernemer. Maar daar stopt BitKassa nu ook mee omdat dit onder de MiCA 'onmogelijk' zou worden gemaakt en omdat er een 'extreem dure vergunning van de AFM' voor nodig is, zo licht Van der Meijde toe.
Mogelijk meer gegevens afgeven vanaf 2025
Het is niet duidelijk hoeveel van de 43 momenteel gemachtigde cryptodienstaanbieders zich in de komende maanden verder aanpassen aan de relevante wetten. Mochten dergelijke partijen dat doen, dan kan dat weer praktische gevolgen hebben voor ondernemers die cryptobetalingen willen accepteren en in het verlengde daarvan dus ook voor klanten die met cryptovaluta willen afrekenen.
De DNB en AFM benadrukken dat zowel de betaler als de webshop niet rechtstreeks hoeft te voldoen aan MiCA, maar een dienstverlener moet mogelijk informatie verstrekken om zelf aan de wetten en eisen te voldoen. Het kan dus zijn dat een webshop extra informatie van een klant nodig heeft omdat de dienstverlener dit onder de nieuwe Europese wet vereist. "Indirect krijgen webshops dus inderdaad te maken met integriteitsregelgeving", aldus de DNB.
Van der Meijde noemt dit praktische gevolg 'disproportioneel' en schetst als ludiek voorbeeld: "Het is compleet van de zotte dat als je via Thuisbezorgd een pizza of een blikje chocolademelk wilt afrekenen met bitcoin, je eerst even een kopie van je paspoort zou moeten uploaden."
Voor zover bekend blijft er in Europa in ieder geval één cryptobetaaldienst beschikbaar, namelijk BitPay. Het bedrijf heeft geen persvoorlichting en kon niet nadrukkelijk bevestigen dat het aan de MiCA-eisen voldoet of gaat voldoen. Via een chatbot geeft het bedrijf het volgende antwoord: "BitPay blijft zijn diensten aanbieden in Europa, met inachtneming van de relevante wet- en regelgeving."
Laatste strohalm
BitKassa heeft volgens de medebedenker sinds 2020 geen verdienmodel meer vanwege alle wetten en drempels, maar het platform blijft als adviesbureau dienen: "Wij vinden het heel belangrijk dat er alternatieven zijn voor het bankensysteem." In de praktijk gaat BitKassa als laatste strohalm bedrijven simpelweg adviseren over het accepteren van bitcoinbetalingen via het Lightning Network, zonder de betaling zelf te faciliteren. In principe kunnen bedrijven namelijk gewoon cryptovaluta als betaling accepteren, al zeiden verschillende bronnen op basis van eigen ervaringen eerder tegen Tweakers dat banken of andere instanties uiteindelijk toch maatregelen zouden nemen, bijvoorbeeld door te dreigen met het annuleren van een bankrekening of boetes.
Van der Meijde concludeert dat Nederland vanwege deze maatregelen en alle wetten en drempels niet voorop zal lopen bij het mogelijk maken van betalingen met cryptomunten. "We hebben in Nederland gewoon een uitmuntend betaalsysteem; je kunt overal met je pinpas of via iDEAL betalen. Op veel plekken in de wereld is dat niet het geval en hebben mensen geen onafhankelijke bankrekening. Voor hen zou een cryptobetaalsysteem al helemaal gunstig zijn." Vooralsnog is dat in ieder geval in Europa geen realistisch vooruitzicht.