Alma-telescoop begint onderzoek naar beginjaren heelal

Astronomen nemen deze maand de Alma-telescoop in Chili in gebruik. Zij hopen daarmee meer duidelijkheid te krijgen over het ontstaan van de allereerste sterren. De telescoop zou de grootste en meest complexe in zijn soort zijn.

Wetenschappers willen met de 'Atacama large millimetre/submillimetre array' het ontstaan van de eerste sterren in kaart brengen. De telescoop observeert het licht van verschillende golflengten. Uit bestudering van de golflengten valt op te maken hoe gas in de ruimte ongeveer 13 miljard jaar geleden samenkwam.

De onderzoekers hopen met de beelden meer te weten te komen over het ontstaan van de kosmos. Bijzonder aan Alma is dat de telescoop, behalve zichtbaar licht, ook gassen op foto's toont. Daaraan is af te leiden waar zich mogelijk nieuwe hemellichamen vormen. Bovendien bestuderen de onderzoekers met Alma enkele planeten die wellicht meer duidelijkheid geven over het ontstaan van het heelal.

Internationale ruimteorganisaties, waaronder de ESA, begonnen de bouw van Alma in 2003. Inmiddels telt de telescoop een twintigtal antennes op vijf kilometer hoogte in de Atacama-woestijn, aan de grens met Bolivia. Een Europese observatiepost geeft alvast een voorproefje van de mogelijkheden van de nieuwe telescoop; de eerste beelden laten zien hoe twee sterrenstelsels tegen elkaar botsen. Hoe meer antennes er uiteindelijk gebruikt worden, hoe hoger de resolutie wordt. De bedoeling is dat Alma in 2013 66 antennes telt.

Reacties (35)

[Tjelle]

De BBC heeft het hier laatst over gehad in het programma Horizon, zag er zeer indrukwekkend uit. Meer info op http://www.bbc.co.uk/programmes/b013pnv4
edit: uiteraard is op youtube de gehele aflevering te zien

[Reactie gewijzigd door Tjelle op 23 juli 2024 09:27]

[ItMeAedri]

Altijd wel indrukwekkend om te zien wat voor foto's er geproduceerd worden. De derde foto bijvoorbeeld dat bruine lijkt mij gassen oid?

[wildhagen]

Die derde foto is een foto van twee melkwegstelsels die op dit moment met elkaar aan het botsen zijn, de Antennae Galaxies.

Best indrukwekkend idd om te zien.

[RobbieB]

Ik vind het altijd indrukwekkend als de schaal gegeven wordt waar het omgaat. Via jou wiki-link kwam ik op deze terecht: Andromeda-Milky Way collision.

Deze twee stelsels zullen vermoedelijk dus ook gaan botsen, maar de kans dat sterren met elkaar in botsing komen is vrij klein, nml.:

"Each galaxy contains over a hundred billions stars, which is 100 million trillion possible collisions. Nevertheless, the chance of even two stars colliding is negligible because of the huge distances between them. For example, the nearest star to the Sun is Proxima Centauri, about thirty million solar diameters away. If the sun were a ping-pong ball in Paris, the ping-pong-Proxima would be in Berlin (and our galaxy would be 12 million miles wide—about a third of the distance to Mars)."

Het is gewoon echt onmogelijk om te beseffen hoe immens groot dat is. Het ergste vind ik nog dat ik waarschijnlijk nooit meer 'echte' ruimtereizen e.d. mee ga maken, maar wat ik er voor over zou hebben om over 1 miljoen jaar te kunnen leven ofzo..

Goed.. ik dwaal af..

[Reactie gewijzigd door RobbieB op 23 juli 2024 09:27]

[shades]

En wat zou het ongelofelijk gaaf zijn als wij op de vooravond zouden staat van die collision. Andromeda panorama at night - surrealistisch schouwspel.

Nog een leuke over immens groot: Er dwaalt een filmpje op youtube over de grootte van diverse soorten sterren. Als je denk dat onze zon groot is t.o.v. onze planeet: Onze zon is slecht een speldenknop tegenover een skippybal van de grootste ster... Echt een bizar filmpje

[André]

Deze bedoel je: http://www.youtube.com/wa...heh1BH34Q&feature=related

[NoResult]

althans, wat we er nu van zien... is het niet zo dat op deze manier terug in de tijd gekeken wordt?

[koelpasta]

Het 3e plaatje is van Hubble.
Als je in google images of op de juiste NASA site zoekt dan kom je nog veel meer (en hi-res) plaatjes tegen van hubble.
En inderdaad, erg indrukwekkend.

[addo2]

Het 3e plaatje is van Hubble.

Het zou mij niet verbazen wanneer het drie dezelfde plaatjes zijn. Telescopen maken (zeer vaak) beelden in frequentiegebieden die niet voor onze ogen geschikt zijn. Om toch wat "gevoel" (gevoel bij leken=geld) bij het onderzoek te krijgen worden de beelden omgezet naar plaatjes die binnen ons "RGB" zichtveld vallen. (ik gok dat de linker een grotere golflengte heeft omdat deze minder word tegengehouden door het stof van de nevel (donkere vlekken). De middelste heeft al meer frequenties (meer detail) en de rechter is wat aan de witbalans gedaan en er zijn weer meer kleuren toegevoegd.

Soms kunnen door "roodverschuivingen" (golflengte word groter door uitdijen van het heelal) ook plaatjes maken die nu zeer grote golflengten hebben maar oorspronkelijk veel kleinere (bijv. zichtbaar licht). Dan is de "correctie" correct maar dat is maar zeer zelden het geval.

Wanneer je echt zeer ver wilt kunnen kijken heb je een "radiotelescoop" nodig. (Een van) de grootste word in de regio Noord Nederland gebouwd en heeft meetpunten van zweden tot in Frankrijk. Deze kan golflengten tussen enkele centimeters en tientallen meters waarnemen. (folder PDF)

[SlasZ]

600 miljoen volgens http://www.standaard.be/a...artikelid=DMF20111003_080

Valt wel mee vind ik, moet wel leuk zijn om als miljardair zo'n telescoop te bouwen voor persoonlijk gebruik
Nu nog wachten op de Google Telescope.

[Reactie gewijzigd door SlasZ op 23 juli 2024 09:27]

[majetta]

ruimte fotos vind ik altijd indrukwekkend helaas kan je nooit echt waarnemen hoe enorm groot zoiets in wel is.

dus wat ik me altijd al heb afgevraagd en regelmatig in sci-fi films ziet is dat ze ergens in de ruimte in een spaceship zijn en zoiets uit de raam bekijken van oh en op je rechts zie je 2 melkwegstelsels met elkar botsen. . en dan vergeten ze ook erbij te zetten dat dit een process van honderden miljoenen jaren is. maar is dat wel mogelijk om met blote ogen ergens in de ruimte te staan en dit te observeren ?

[Bansheeben]

Ik denk niet dat je zoiets van dichtbij zou kunnen zien, of iig zou kunnen bevatten wat er daadwerkelijk aan de hand is. het lijkt natuurlijk alsof al die sterren op een hoop worden gegooid in die twee botsende sterrenstelsels, maar in feite staan ze nog steeds lichtjaren uit elkaar en om dus goed te kunnen zien wat er gebeurt moet je nog steeds op een flinke afstand staan, net zoals dat je slechts een deel van een bergketen ziet als je op een van de hellingen staat, terwijl op een satellietfoto pas duidelijk wordt hoe majestueus en groots die bergen zijn.

[gast128]

...maar als je met bijna de lichtsnelheid reist gaat je eigen klok langzamer lopen en krijg je last van Lorentz contractie. Het hele helal wordt wellicht zo groot als een ping pong bal dan...

[defixje]

Sowieso (om even in je film-idee verder te denken) zie je ook altijd ruimteschepen met allemaal planeten en rotsblokken er om heen vliegen. Dit kan NOOIT aangezien die dingen op meer dan 1 miljoen kilometer van elkaar af liggen.

[FragNeck]

Denk dat het sowieso al lastig wordt om met blote ogen ergens te gaat staan in de ruimte....

[Bansheeben]

Ik vraag me toch af in hoeverre de simulatie van de inkrimpende beweging van het heelal zoals we het nu zien een accurate weergave kan geven van hoe het er na de big bang daadwerkelijk aan toe is gegaan. We kijken tenslotte in het verleden als we de ruimte afscannen en ik ben zeer benieuwd tot op welke hoogte rekening wordt gehouden met deze afbuiging van tijd.

[marhalm]

Je bedoelt denk ik de uitdijende beweging van het heelal? Het heelas krimpt namelijk niet, maar zet steeds sneller uit.

[Bansheeben]

Nee, dat heb ik inderdaad een beetje vaag beschreven... Ik bedoelde met de inkrimpende beweging dat ze op die manier proberen te simuleren hoe het heelal er de laatste 13 miljard jaar heeft uitgezien. Het heelal is inderdaad aan het uitdijen, maar als je die beweging middels computersimulatie omkeert kun je erachter komen waar alle materie uiteindelijk vandaan kwam en hoe het allemaal begonnen is. Ik vroeg me af of ze hierbij rekening gehouden hebben met de 'kromming' van de tijd als je de ruimte in kijkt. Want sterrenstelsels zijn dus niet op de plek waar je ze ziet, daar waren ze het aantal lichtjaar geleden toen de lichtstralen werden uitgezonden die nu op aarde aankomen. Als ze daar geen rekening mee houden zou het heelal ouder kunnen zijn dan we nu denken... Maar goed, als ik dit kan bedenken zullen ze daar bij NASA ook wel over hebben nagedacht
Overigens weten we nog niet eens zeker of het heelal op het moment nog uitdijt of alweer op zijn retour is en inkrimpt.

[Bauknecht]

We weten maar al te goed dat het heelal uitdijt. Anders zouden we blueshift hebben ipv redshift

[Reactie gewijzigd door Bauknecht op 23 juli 2024 09:27]

[Bansheeben]

Goed, maar de straling die redshift vertoont komt toch echt van de rand van het universum en is dus al een aantal miljard jaar onderweg geweest op het moment dat het ons bereikt
Laat maar, deze metingen kunnen ongetwijfeld ook verricht worden voor lichtstralen die van minder ver komen...

[Reactie gewijzigd door Bansheeben op 23 juli 2024 09:27]

[flessuh]

als je op de plaatjes klikt staat er bij "beelden van de hubble-telescoop"?

Ik ben benieuwd wat de kosten van dit project zijn, alleen de transportkosten naar de locatie lijkt me al ziek...

[wildhagen]

De kostprijs is ongeveer 1 miljard euro (= 1.3 miljard dollar), volgens de laatste stand van zaken. Maar aangezien het hele project nog niet klaar is (er moeten nog meer antennes geplaatst worden) zal dat nog wel enigszins oplopen.

Een aantal specs van het ding zijn trouwens te vinden op de site van de European Southern Observatory: http://www.eso.org/public/teles-instr/alma.html

[knirfie244]

Knap dat ze nu al zulke plaatjes kunnen maken terwijl er pas 20 van de 66 radiotelescopen/antennes geplaatst zijn.

Overigens staan er een paar foutjes in het artikel:
1 - ALMA ligt op 5000m hoogte ipv op 3000m. De OSF (Operations Support Facility) ligt wel op 3000m hoogt. [aangepast in het artikel]
2 - ALMA kan geen zichtbaar licht waarnemen. Ten eerste is ALMA een radiotelescoop, ten tweede loopt het bereik van 0.3 tot 9.6 mm, zichtbaar licht loopt van 380 tot 740 nm, een factor 1000 verschil.
3 - Met de laatste zin wordt gesuggereerd dat er nog niet zeker is of er 66 antennes komen. Echter staan de 66 al vast (deze zouden overigens in de loop van 2012 al geplaatst moeten zijn). De array is echter nog verder uit te breiden in de toekomst, mocht hier nog behoefte en geld voor zijn.

Leuke informatie die nog ontbreekt: Redelijk uniek (alleen de VLA in new mexico kan dit ook) aan ALMA is dat ze met deze array kunnen "zoomen". De antennes staan niet in vaste posities maar zijn verplaatsbaar.

[Reactie gewijzigd door knirfie244 op 23 juli 2024 09:27]

[BadRespawn]

'Atacama large milllimetre/submillimetre array' het ontstaan van de eerste sterren in kaart brengen. De telescoop observeert het licht van verschillende golflengten.


Het is een radio telescoop. Het is ongebruikelijk om te zeggen dat een radio telescoop "licht" observeert, ook al zijn zowel licht als radiogolven E/M golven.

[Anoniem: 80466]

Ik ben er volgens mij langs gereden (2 km lager) vanuit San Pedro de Atacama naar het oosten
Je kunt vanuit San Pedro op 50km afstand al prima het observatorium zien liggen hoog op de bergen rondom de zoutvlakte.
Site was open niet voor bezoekers of zo.

[Wildfire]

[off-topic]Crap, ik heb teveel F.E.A.R. gespeeld... dacht meteen aan Alma :P[/off-topic]

Zo'n botsing is eigenlijk helemaal niet gaaf omdat het gewoonweg miljoenen jaren duurt. Om een idee te krijgen hoe het zou zijn als de tijd snel genoeg zou gaan om het echt te zien gebeuren, zou je bv. eens Universe Sandbox (op Steam te verkrijgen voor een tientje) kunnen proberen. De tijd lekker snel zetten en laat ze maar botsen. Als je per seconde honderdduizenden jaren laat verstrijken vlot zo'n botsing wel en ziet het er mooi uit

[D-Day]

Zijn ze dan wel aan het "botsen"? Wie zegt dat dat 1. overal miljoenen jaren duurt en 2. dat het niet altijd zo is geweest. Waarom zouden melkwegstelsels niet om elkaar heen kunnen draaien als planeten om de zon, om maar iets te zeggen?
Aan de andere kant, een melkwegstelsel kan "snel" door de ruimte bewegen, als een ander dat ook doet, hoeft het toch niet altijd miljoenen jaren te duren.
Kern van m'n betoog: de term "miljoenen jaren" is een beetje te makkelijk volgens mij.

Die steam app is een goeie tip btw, thx

[TBS]

Vet he!
made in Den Haag:

http://www.airborne.nl/news/acceptance-of-alma-telescope