Framework start publieke verkoop van RISC-V-moederbord voor Laptop 13

Framework maakt zijn laptopmoederbord met RISC-V-processor nu ook beschikbaar voor consumenten. Het moederbord kost 199 euro exclusief btw en is bedoeld voor de modulaire 13"-laptop van het bedrijf. Tot nu toe was het enkel beschikbaar voor de zakelijke markt.

Het moederbord maakt gebruik van een RISC-V-processor in plaats van een gebruikelijke cpu van Intel of AMD. Het gaat om de JH7110-cpu van StarFive met vier SiFive U74-cores die werken op de RISC-V-instructiesetarchitectuur. Het moederbord beschikt niet over verwisselbare geheugenmodules of ssd's, maar heeft een vastgesoldeerd geheugen, eMMC-opslag en ondersteuning voor microSD-kaarten.

Hoewel het RISC-V-moederbord nu breder verkrijgbaar is, zei de fabrikant eerder dat het voornamelijk bedoeld is voor ontwikkelaars en hobbyisten die RISC-V willen uitproberen. Het moederbord zou minder geschikt zijn voor dagelijks gebruik omdat de prestaties niet op hetzelfde niveau liggen als die van Intel- en AMD-versies van de Laptop 13.

RISC-V is een opensource-instructiesetarchitectuur, waar andere isa's tegen betaling worden gelicentieerd. Chipontwerpers kunnen zonder kosten eigen cpu's en processorcores ontwikkelen op basis van RISC-V, wat aansluit bij de filosofie van Framework om het upgraden van laptops makkelijker te maken. In consumentenproducten zijn nog amper opensource isa's te vinden.

Het DeepComputing RISC-V Mainbord is nu verkrijgbaar in de webshop van Framework. Het moederbord kost 199 euro exclusief btw, wat neerkomt op ongeveer 240 euro inclusief btw. Voorheen was het moederbord voor de Framework Laptop 13 alleen beschikbaar via het earlyaccessprogramma voor zakelijke kopers. Het bedrijf kondigde het moederbord vorige zomer al aan.

Reacties (40)

[bugcyber]

als je echt wil experimeteren met de JH7110 soc + 8gb ram kan je beter voor dit gaan
https://www.amazon.nl/Wav...-Compatible/dp/B0BQYDTM9M (€ 122 inc verzending en btw)

[drdelta]

Dat is zeker goedkoper, maar dat past toch niet in een Framework 13 laptop?

[sdziscool]

haha nou je kan het altijd proberen, nieuwe case 3d printen en wat kabels verbinden...

[The Zep Man]

Ook iets goedkoper te verkrijgen op AliExpress. Daar is ook een behuizing.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 5 februari 2025 17:53]

[Blokker_1999]

iets goedkoper? Dat is net geen 100 Euro goedkoper, bijna 80% van de prijs eraf.

[beste-spellen]

€23,99 is alleen voor de case

[DennisD1973]

Goede suggestie, bedankt!

[thomas_n]

Ook rechtstreeks te koop bij Waveshare, voor wie uit principe nooit bij Amazon koopt.

[as400]

and is compatible with the Framework Laptop 13 chassis and the Cooler Master Mainboard Case.

@45€ excl. Lijkt me wel wat als dev.machine...

[goarilla]

Kan je hier eigenlijk iets consumentachtig mee doen zoals deftig mee surfen ofzo ?
Of is het web zelfs te vet hiervoor ?

[psychicist]

Dit is hardware op het niveau van Raspberry Pi 3, dus niet echt. Maar dit is nog maar een voorbode van wat komen gaat. Er zijn al cores die een stuk krachtiger zijn, maar dit komen pas terecht in producten die in de komende 2-3 jaar uit gaan komen.

Het web is overigens een slechte graadmeter. Omdat webapplicaties alsmaar zwaarder worden, is het tegenwoordig bijna vereist om iedere paar jaar nieuwe hardware aan te schaffen. Ik kan alleen maar zeggen dat mensen nu gewoon even wat geduld moeten hebben. Rome is ook niet op één dag gebouwd en AMD en Intel zijn ook in de loop der tijd pas veel krachtigere hardware gaan leveren. Dat gaat bij RISC-V een stuk sneller, maar ze komen ook van ver (eigenlijk nul).

[goarilla]

Het web is overigens een slechte graadmeter. Omdat webapplicaties alsmaar zwaarder worden, is het tegenwoordig bijna vereist om iedere paar jaar nieuwe hardware aan te schaffen.

Yep het web is een vet varkentje maar ook de killer app vandaag de dag; wie had dat ooit gedacht. Maar het is wel een must voor de consument. Ik kan niet meer video surfen (yt) op mijn Macbook Pro 2010.

[psychicist]

Dat is inderdaad het geval. Maar dat betekent niet dat oude hardware opeens nutteloos wordt. Er zijn ook alternatieven op het web (zoals het Gemini protocol), die veel lichter zijn, maar die zijn om verschillende redenen (nog) niet doorgebroken. Op minder krachtige hardware gebruik ik dan ook bij voorkeur Gemini met behulp van bijvoorbeeld Lagrange.

Dat komt ook doordat het web in plaats van een dataplatform, zoals het oorspronkelijk was voorzien, een applicatieplatform is geworden. Er zijn dus teveel afhankelijkheden van het web om er afscheid van te nemen. Ook hebben de bekende, grote bedrijven hun business erop gebouwd en die zullen elk alternatief willen onderdrukken, omdat het ze direct in de inkomsten raakt.

Voor het bekijken van YouTube videos gebruik ik QMPlay2, een schil om mpv. Helaas is deze niet meer beschikbaar voor Intel Macs die nog op oude macOS versies draaien.

[Reactie gewijzigd door psychicist op 6 februari 2025 13:53]

[goarilla]

Dat is inderdaad het geval. Maar dat betekent niet dat oude hardware opeens nutteloos wordt.

Ooh absoluut ik gebruik dat ding nog altijd en anders maak je er een firewall/NAS of emulator kas van.

Dat komt ook doordat het web in plaats van een dataplatform, zoals het oorspronkelijk was voorzien, een applicatieplatform is geworden. Er zijn dus teveel afhankelijkheden van het web om er afscheid van te nemen. Ook hebben de bekende, grote bedrijven hun business erop gebouwd en die zullen elk alternatief willen onderdrukken, omdat het ze direct in de inkomsten raakt.

Hear Hear Hear eigenlijk is het een vorm van Embrace Extend en ... HTTP/(2/3) SPEEDY, DNS over HTTPS dat default aanstaat, chrome dat de defacto standaard is. Wie had dat gedacht ... nog geen 10-15 jaar geleden werd er nog gelachen met "web developers". En nu is dat wat het merendeel aan Software Engineers moet of kan doen.

Voor het bekijken van YouTube videos gebruik ik QMPlay2, een schil om mpv. Helaas is deze niet meer beschikbaar voor Intel Macs die nog op oude macOS versies draaien.

Ik deed vroeger ietes gelijkaardigs: youtube-dl en dan MPlayer op mijn oude celeron 600 in 2012. Ook is onlangs dit (https://github.com/minamotorin/youtube-fzf) in mijn vizier gekomen.

[Alxndr]

"Het moederbord zou minder geschikt zijn voor dagelijks gebruik omdat de prestaties niet op hetzelfde niveau liggen als die van Intel- en AMD-versies van de Laptop 13."

Niet op het niveau van de topmodellen (Ultra 7 165H of Ryzen 7 7840U) of het niveau van de instapmodellen (Ultra 5 125H of Ryzen 5 7640U)?

En op welk niveau dan wel? Op een laptop van 6 jaar oud kan ik nog steeds alles wat ik van een laptop verwacht. Maar bovenal, wat zijn de voordelen van RISC-V, is het zuiniger/efficiënter, of is het gewoon pure spelerij? (En wat is dan hun bestaansrecht?)

[psychicist]

Alles is ooit begonnen als spelerij, maar dit is natuurlijk voor ontwikkelaars om de software in orde maken voor toekomstige RISC-V machines met veel snellere processoren. Het bestaansrecht is dat dit een van de goedkoopste en eenvoudigste manieren is om ontwikkelaars te voorzien van hardware om de ondersteuning van softwarepakketten op RISC-V te verbeteren.

Als eindgebruiker pluk je hier de vruchten over 2-5 jaar van, doordat je in de toekomst meer keuze hebt uit hardware van vele bedrijven tegen hopelijk lagere prijzen. Het onmiddellijke nut is er niet meteen en zelfs ik heb tot nu nog geen RISC-V hardware, omdat ik wacht op de volgende generatie chips die iets krachtiger is dan wat er tot nu toe beschikbaar is, hopelijk op het niveau van Intel Skylake en AMD Zen 1.

[Alxndr]

2-5 jaar? Ik weet nog dat ik het als klein jongetje met mn vader over RISC had, dat was begin jaren 90...

Dat er nu pas een laptop uitkomt, die volgens iedereen hier niet eens praktisch bruikbaar is of voordelen heeft ten opzichte van x86 of ARM valt me eigenlijk tegen.

Wat is dat überhaupt het bestaansrecht (nog) van RISC - in het algemeen, niet dit moederbord (wat blijkbaar alleen een hoog 'omdat het kan' gehalte heeft?)

[psychicist]

Er zijn uiteraard veel eerder laptops met RISC processoren uitgekomen. SPARC was een commerciële doorontwikkeling op RISC I met inbreng van David Patterson en zijn voormalige student Dave Ditzel. Deze zijn nu overigens ook weer betrokken bij RISC-V. Verder had je de Powerbooks en iBooks met PowerPC chips. En nu dan weer de ARM laptops met chips van Apple en andere bedrijven.

Heel lang hebben Intel en Microsoft door hun schaal voordelen gehad ten opzichte van concurrenten die op een veel kleinere schaal producten ontwikkelden en verkochten. Dat is ook grotendeels aan die concurrenten te wijten, omdat ze nooit begrepen dat je de massamarkt moet aanspreken om een concurrerend en kostenefficiënt product te kunnen leveren.

Maar ook tegen het netwerkeffect van software gebaseerd op Windows op de x86 architectuur viel niet op te boksen. Dat is eigenlijk pas met de komst van mobiele telefoons en tablets gebaseerd op ARM chips veranderd, zodat het belang van Intel en Microsoft veel minder is geworden dan voorheen.

RISC-V is zowel een nieuwe instructieset die pas in 2011 is voorgesteld en waar tot nu nog veel aan gewijzigd is en wordt om het beter geschikt te maken voor de toepassingen van morgen. Ook het model op basis waarvan extensies worden geratificeerd en opgenomen in een standaard (zoals RVA23), vergt veel tijd en overleg. ARM kan dat allemaal wat sneller, omdat alles binnenshuis gebeurt.

Ik denk dat je je laatste vraag eigenlijk om zou kunnen en moeten draaien. Wat is het bestaansrecht van CISC in het algemeen en x86 in het bijzonder (nog), nu de meeste mensen voornamelijk gebruik maken van mobiele en andere apparaten, waar geen Windows op draait en geen x86 chips van Intel of AMD in zitten.

Ik begrijp dat er een heel ecosysteem van applicaties en services aan Windows en x86 vastzit, maar dat begint ook steeds meer op iets uit het verleden te lijken. Veel nieuwere applicaties worden geport naar ARM en de oudere lichtere applicaties draaien meestal prima in emulatie. Dan blijft er eigenlijk nog bar weinig over wat nog een x86 processor nodig heeft.

Daar profiteert RISC-V ook weer van, omdat het toevoegen van ondersteuning voor ARM het porten van software naar ieder nieuw platform ook weer gemakkelijker maakt. De voornaamste voordelen van RISC-V voor chipontwikkelaars zijn dat je met een schone lei begint en geen licentiekosten hoeft af te dragen om van de instructieset gebruik te maken.

Voor softwareontwikkelaars is het voordeel dat je niet bang hoeft te zijn dat je software afhankelijk is van een bedrijf (ARM, AMD of Intel), dat opeens allerlei restricties gaat toepassen op de verspreiding en/of het draaien van de software, eventueel met behulp van emulatie.

RISC is nu relevanter dan het ooit geweest is, omdat Intel zijn voorsprong zowel op het gebied van productie als ontwerp van processoren heeft verloren aan enerzijds TSMC en anderzijds AMD, Apple en Qualcomm. De huidige marktrealiteit is gebaseerd op overeenkomsten uit het verleden, maar ik vraag me af hoe lang het gaat duren, voordat ook de grote massa doorheeft dat de keizer geen kleren meer heeft en binnenkort afgezet gaat worden.

[N8w8]

RISC als concept bestaat idd al veel langer.
Je noemt al ARM, maar nota bene, ARM is ook een implementatie van RISC. En dat bestaat dus ook allang.
RISC-V is weer een andere implementatie van RISC, en bestaat veel korter.
Dus, ARM vs RISC klopt niet, waar je eerder aan moet denken is ARM vs RISC-V.

[- peter -]

Dit is gewoon dev spul. Performance van een RPi 3 als t meezit. Dus nee, dit is voor hobbyisten en devs.

[The Zep Man]

Voor de hobbyist is een betaalbare (35-50 EUR), goed verkrijgbare, goed ondersteunde doorbraak nodig zoals de eerste Raspberry Pi dat voor ARM was. RISC-V vind ik zeker interessant, maar ik heb het idee dat het nu een beetje wachten is op wat eerst moet komen: de kip of het ei.

De Milk-V Mars lijkt hier deels aan te voldoen in een Raspberry Pi form factor, maar is nergens (betaalbaar) verkrijgbaar.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 5 februari 2025 14:01]

[bzzzt]

ARM was al ruim voor de Raspberry Pi een enorme speler. Eerlijk gezegd denk ik niet dat het feit dat een RPi op ARM draait het succes heeft bepaald: dat zijn vooral de prijs, standaardisatie en support geweest. Verder had het net zo goed x86 of MIPS kunnen zijn geweest.

[The Zep Man]

ARM was al ruim voor de Raspberry Pi een enorme speler.

Niet voor de hobbyist, waar mijn reactie zich op richt. In die hoek was het een niche (Pogoplugs, etc.).

Eerlijk gezegd denk ik niet dat het feit dat een RPi op ARM draait het succes heeft bepaald: dat zijn vooral de prijs

De prijs van de Pi kwam onder andere doordat deze op ARM draait. Op x86 had men dat in die tijd nooit voor 35 EUR aan kunnen bieden.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 5 februari 2025 14:07]

[blorf]

Het wil niet echt van de grond komen. Volgens mij zou een minimale unit die in een grid schaalbaar is heel snel succesvol moeten worden. Het is wachten op een onafhankelijke speler die zich niet laat overnemen.

[Osiummaster]

Top initiatief van Framework om RISCV sneller van de grond te krijgen. Ik neem aan dat er enige out-of-the-box drivers bij komen voor touchpad etcetera. En wanneer men klaar is dan kan het moederboord uit de PC worden gehaald, nieuwe erin, en eventueel kan het RISCV boord los in een 3d geprinte case.

[The Zep Man]

Top initiatief van Framework om RISCV sneller van de grond te krijgen. Ik neem aan dat er enige out-of-the-box drivers bij komen voor touchpad etcetera.

Als men zich aan standaarden houdt voor de hardware dan zouden de architectuuronafhankelijke opensource drivers in de Linux kernel voldoende moeten zijn voor ondersteuning.

[Osiummaster]

Ik ben zelf geen expert op kernel niveau maar ik weet wel dat er heel veel software niet werkt op RISCV wat onderhand (na flinke tijd) wel op ARM werkt. Voornamelijk programmatuur libraries. Er zijn vaak ook geen gecompileerde binaries voor beschikbaar.

Net zoals ARM verwacht ik dat dit snel veranderd wanneer de use-case zich uitbreid.

[The Zep Man]

Het ligt aan wat voor soort software het betreft. Standaard libraries zouden gewoon moeten compileren indien niet direct beschikbaar. Een fork van Arch Linux is beschikbaar voor RISC-V. Dat combineren met AUR en je moet een eind komen voor veel software.

Libraries en software die gebruik maken van andere libraries die architectuurafhankelijk zijn door bijvoorbeeld optimalisaties zijn problematischer.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 5 februari 2025 14:41]

[Roel1966]

Snap even niet helemaal de bedoeling dan van dit board buiten dan dat het vooral bedoeld is voor mensen die met RISC-V willen experimenteren.

[psychicist]

Dan snap je dus de bedoeling wel, maar je hebt geen use case voor jezelf. Ontwikkelaars hebben hardware nodig om software te porten naar nieuwe instructiesets en dit bord is een manier om dat in een mobiele vormfactor te gieten. Je kunt nu dus overal aan de software werken zonder vast te zitten aan een bureau en externe randapparatuur.

Het zal geen Windows en software voor dat besturingssysteem draaien, maar zelfs bij Microsoft zullen er werknemers zijn die dit bord op prijs zullen stellen en ermee aan de gang zullen gaan, vooral om Windows naar RISC-V te porten, waar ze overigens al mee bezig schijnen te zijn.

[Roel1966]

vooral om Windows naar RISC-V te porten, waar ze overigens al mee bezig schijnen te zijn

Ja, alleen is dat net wat ik er niet helemaal aan begrijp namelijk dat de hardware dus eigenlijk daarvoor te langzaam is en wat voor zin het dan heeft om Wndows te porten. Lijkt mij dan dat RISC-V meer geschikt is voor specifieke besturing van apparaten.

[psychicist]

Omdat het niet gaat om deze specifieke hardware, maar om wat in de pipeline zit. En dat zijn processoren die al gauw 5-10x sneller zijn dan de huidige. Windows is overigens nauwelijks relevant voor het slagen of falen van RISC-V.

Linux draait al meer dan prima op RISC-V, ook als desktop voor native software (dus niet zware websites). De meeste chips zitten inderdaad in apparaten, maar RISC-V is bedoeld voor alles van embedded tot zware servers. Sommige van die toepassingen gaan we pas over 5 jaar zien, maar de software moet daarvoor nu al gereed gemaakt worden. RISC-V volgt de weg van ARM en is daarin tot nu vrij succesvol gebleken.

[Reactie gewijzigd door psychicist op 6 februari 2025 12:54]

[Roel1966]

Duidelijk en dank je voor de uitleg !

[3dmaster]

Voor de goede orde, ze 'waarschuwen' al wel voor de performance, maar om het even in perspectief te zetten. Het factor veel trager dan een pi4 om maar wat te noemen: zie ook deze benchmark/review: https://www.phoronix.com/review/visionfive2-riscv-benchmarks

[The Zep Man]

Die benchmark had men denk ik beter tegen een Pi 3 kunnen doen om een betere vergelijking te maken.

[Titan_Fox]

Je koopt voor je modulaire laptop dus een moederbord met vast gesoldeerd geheugen en storage... Handige combinatie.

[kaa-ching]

Ik weet niet hoe geavanceerd de bootloaders voor RISK-V zijn, maar aanpasbaar geheugen en storage zijn behoorlijk complex om voorzieningen voor in een bootloader te maken.
Dan liever eerst de markt op, en bij gebleken succes kun je altijd nog die investering doen.

[JWL92]

Het moederbord beschikt niet over verwisselbare geheugenmodules of ssd's, maar heeft een vastgesoldeerd geheugen, eMMC-opslag en ondersteuning voor microSD-kaarten.

wat aansluit bij de filosofie van Framework om het upgraden van laptops makkelijker te maken

?!? Door dus het hele board te moete vervangen?!