Framework begint verkoop van RISC-V-moederbord voor Laptop 13 voor 199 dollar

Framework is begonnen met de vroege verkoop van zijn laptopmoederbord met RISC-V-processor. Het bedrijf dat het moederbord maakt, DeepComputing, verkoopt dat voor 199 dollar. De verkoop is aanvankelijk voor zakelijke kopers, maar het is voor het eerst dat het model te koop is.

DeepComputing schrijft in een blogpost dat het een early access-programma heeft opgezet voor de verkoop van de DC-ROMA. Dat is een moederbord voor de Framework Laptop 13 waarop in plaats van een Intel- of AMD-cpu een RISC-V-processor zit. Het gaat dan specifiek om de JH7110-cpu van StarFive. Die processor heeft vier SiFive U74-cores die zijn gebaseerd op de RISC-V-instructiesetarchitectuur.

Framework kondigde het moederbord voor de modulaire Laptop 13 deze zomer aan. Het bedrijf zei een eigen RISC-V-moederbord te willen aanbieden voor de laptop, omdat die chipset 'goed zou passen bij de filosofie van het bedrijf'. De Framework-laptops zijn zo gemaakt dat ze makkelijk te upgraden en repareren zijn.

Bij de introductie was er nog weinig bekend over de release van het moederbord. Dat was toen nog in een 'vroeg ontwikkelstadium'. Inmiddels is de eerste verkoop dus gestart, al is dat voorlopig alleen nog aan zakelijke klanten. Kopers kunnen het moederbord ook kopen in combinatie met een behuizing, die door Framework en Cooler Master is gemaakt. Dat maakt het mogelijk eigen antennes en aansluitingen op het model te zetten, om het moederbord zo als volwaardige mini-pc te kunnen gebruiken.

Het basismodel van het moederbord kost 199 dollar. Omgerekend naar euro's en inclusief btw zou dat uitkomen op 227 euro. Vanaf volgend jaar wil DeepComputing de massaproductie van het moederbord beginnen. De prijs die consumenten of gebruikers van de Framework Laptop 13 dan betalen, is nog niet bekend.

Reacties (33)

[Whazor]

Dit is meer vergelijkbaar met een Raspberry 3 qua performance

[Reactie gewijzigd door Whazor op 13 november 2024 21:06]

[Ventieldopje]

Dat zeiden ze van Arm eerst ook. Moet je nu kijken wat Apple (ook Arm) er uit heeft weten te persen, of Ampere Altra.

Risc komt nog wel een keer!

[Q-collective]

Raspberry Pi is ARM

Maar ik vind deze ontwikkeling ook bijzonder interessant. Niet zozeer vanwege het vermogen, maar vooral ook omdat RISC-V een volledig open platform is, waar ARM licenties toch wel in de weg kunnen zitten.

RISC-V zal niet snel een gaming platform worden, maar een workstation? Dat zie ik zeker gebeuren. Heb thunderbolt support, als dat al mogelijk is, en je opent de weg naar externe GPU's. Voor een laptop wellicht minder interessant, maar ik zie mogelijkheden.

[MrFax]

RISC-V kan toch juist "snel" een gaming platform worden? Het probleem is dat er nog geen echte hele serieuze chipontwerp is gemaakt met high-end gamingdoeleinden op een serieuze TSMC/Samsung procede.

Ik zou juist zeggen dat RISC-V potentieel groot zou worden kunnen in games, omdat games 95% van de instructies op x86 niet gebruikt en Intel/AMD heel reluctant is om oude instructiesets te verwijderen en chipdesigns simpeler en efficienter te maken.

Alles wordt maar gestapeld en gestapeld, en heb je nu bibliotheken aan boeken nodig om een moderne x86 chip te maken, en dat is het nadeel van x86: Dingen als BCD-instructions, x87 floating point instructions , string manipulation instructions, etc. Wat heb je er aan als gamer? Echt helemaal niks. Wordt al sinds jaar en tijd niet meer gebruikt.

Dingen uit 1980 die in de hedendaagse tjid gewoon totaal niet meer gebruikt worden maar nog wel worden ondersteund om zo vooral bedrijven die nog steeds werken met een codebasis uit die tijd ondersteunend te houden en dus geen klanten te verliezen naar de andere kant.

ARM is officieel RISC, maar stapt al steeds meer in de schoenen van x86, met legacy support en specialized instructiesets die je als normale gebruiker niet echt nodig hebt. Jammer, want zo'n RISC-architectuur is precies wat je nodig hebt op een normale mobiel consumentenapparaat.

We komen tegen de fysieke limieten aan van de grootte van transistoren en dus chips. Het enige waar je dan nog op kunt ontwikkelen is instructiesets en chipdesigns, en daar valt nog echt heel veel winst te behalen.

[Reactie gewijzigd door MrFax op 13 november 2024 23:58]

[bzzzt]

Alles wordt maar gestapeld en gestapeld, en heb je nu bibliotheken aan boeken nodig om een moderne x86 chip te maken, en dat is het nadeel van x86: Dingen als BCD-instructions, x87 floating point instructions , string manipulation instructions, etc. Wat heb je er aan als gamer? Echt helemaal niks. Wordt al sinds jaar en tijd niet meer gebruikt.

Games doen ook floating point berekeningen en string manipulatie. Daarnaast gebruikt een game mogelijk OS functionaliteit die iets met die instructies kan doen.
Intel heeft een 'x86-S' architectuur voorgesteld zonder 16- en 32-bits legacy ondersteuning. In de praktijk scheelt dat maar een paar procent 'die space' dus de complexiteit van de nieuwere instructies is echt van een heel andere orde.

[MrFax]

Je kan beter SIMD-instructies gebruiken voor floating point berekeningen. En voor het grafische aspect gebruik je de GPU voor floating point berekeningen.

x87 wordt al even niet meer gebruikt.

Waarom wordt het wel nog ondersteund? Virtuele machines met hele oude software hebben er nog wel baat bij. Dat is het eigenlijk.

Het zijn instructies die al in moderne processoren vervangen zijn met veel snellere en efficiëntere instructiesets.

Dat jij zegt dat "games ze gebruiken" zou ik nog wel eens valideren hoeveel games nog gebruikmaken van 40 jaar oude instructies.

[Reactie gewijzigd door MrFax op 14 november 2024 10:46]

[bzzzt]

Je kan beter SIMD-instructies gebruiken voor floating point berekeningen. En voor het grafische aspect gebruik je de GPU voor floating point berekeningen.

Wat je beter kan gebruiken is natuurlijk niet gelijk aan wat iedereen gebruikt. Zo lang er compilers zijn die 'long doubles' naar spec compliant x87 code compileren zal je die instructies ook moeten ondersteunen.
Er zijn zelfs wat trucs om x87 te combineren met SSE voor extra registerruimte.

x87 wordt al even niet meer gebruikt.

Citation needed.
En mijn punt is dat je niet altijd weet wat je uitvoert: als ergens een driver of library gebruikt wordt die x87 code bevat heb je dus een impliciete afhankelijkheid.

Waarom wordt het wel nog ondersteund? Virtuele machines met hele oude software hebben er nog wel baat bij. Dat is het eigenlijk.

Eigenlijk niet, want het is vrij eenvoudig een x87 in software te emuleren (dat gebeurde ook al toen een coprocessor nog optioneel was).

Dat jij zegt dat "games ze gebruiken" zou ik nog wel eens valideren hoeveel games nog gebruikmaken van 40 jaar oude instructies.

40 jaar oude games?
Een game als Quake leunde heel heftig op de x87 floating point instructies en had daardoor eigenlijk een Pentium chip nodig omdat die een orde vlotter was met die instructies.

[MrFax]

Emulatie is wel wat anders dan virtualisatie. Emulatie zou gemakkelijk zulke oude instructiesets kunnen vervangen. Dat gebeurt ook op zeer kleine schaal. Zo is er nog steeds "Virtual 4004"-modi op AMD en Intel wat in principe niet heel anders is dan emulatie direct op de die.

[bzzzt]

Emulatie is wel wat anders dan virtualisatie. Emulatie zou gemakkelijk zulke oude instructiesets kunnen vervangen. Dat gebeurt ook op zeer kleine schaal.

Het is een slagje beter dan emulatie: als een x86 CPU zonder coprocessor een x87 instructie krijgt wordt er een interrupt gegooid die door het OS afgehandeld wordt. Zowel Windows als Linux hadden in de kernel een x87 emulator die er voor zorgde dat de instructies hoe dan ook uitgevoerd konden worden. De gebruikerssoftware hoefde niet te weten of x87 functies in software of hardware uitgevoerd werden.
De laatste processor waarbij floating point grootschalig ge-emuleerd werd was de originele Pentium met FDIV bug. Als je daarop Windows NT installeerde kreeg je de vraag of je correcte of snelle floating point resultaten wilde, bij keuze 1 kreeg je de software implementatie.

Zo is er nog steeds "Virtual 4004"-modi op AMD en Intel wat in principe niet heel anders is dan emulatie direct op de die.

Interessant, maar ik kan hier nergens wat over vinden. Heb je een bron?

[MrFax]

Ik bedoelde Virtual 8086 Ik was een beetje moe dus zat heel wat anders in te vullen.

[Reactie gewijzigd door MrFax op 15 november 2024 09:35]

[The Zep Man]

We komen tegen de fysieke limieten aan van de grootte van transistoren en dus chips. Het enige waar je dan nog op kunt ontwikkelen is instructiesets en chipdesigns, en daar valt nog echt heel veel winst te behalen.

Naast wat @bzzzt noemt over dat het optimaliseren van hardware door dingen te schrappen maar marginaal iets oplevert, is er ook nog het softwareaspect. Je kan ook nog steeds het optimalisatieproces verbeteren. Op dit moment wordt dat niet genoeg gedaan en wordt snelle hardware als excuus gebruikt om lui te programmeren, met als gevolg veel verspilde rekencapaciteit.

[bzzzt]

Op dit moment wordt dat niet genoeg gedaan en wordt snelle hardware als excuus gebruikt om lui te programmeren, met als gevolg veel verspilde rekencapaciteit.

Als je het hebt over apps die met een embedded browser geleverd worden en 2Gb nodig hebben om een video call te doen (aka Microsoft Teams) ben ik het met je eens.
Maar in veel gevallen wordt de hardware al vrij optimaal gebruikt, is rekencapaciteit echt nodig en verdere optimalisatie van 90 naar 99% moeilijk en peperduur. Je ziet in de takken van sport waar dat echt winstgevend is (bv encryptie, media verwerking, runtime libraries en AI) dat er heel hard gewerkt wordt om die laatste paar procent er uit te knijpen.
De 'luie' programmeur die gewoon libraries aan elkaar knoopt maakt daar ook gewoon gebruik van.

[The Zep Man]

Maar in veel gevallen wordt de hardware al vrij optimaal gebruikt, is rekencapaciteit echt nodig en verdere optimalisatie van 90 naar 99% moeilijk en peperduur.

Kijk naar gaming, waarbij optimalisatie juist gezakt is en meer gesteund wordt op zaken als upscaling en frame generation. De hardware wordt zoveel krachtiger en verbruikt veel meer energie, maar het wordt niet significant veel mooier en het aantal FPS (zonder de genoemde hulpmiddelen) neemt niet echt toe.

[bzzzt]

Ok, maar is de oorzaak daarvan dat programmeurs niet genoeg optimaliseren of dat je eigenlijk meerdere ordes grootte performance nodig hebt om significant mooiere details te renderen?
Daarnaast zitten heel veel game ontwikkelaars ook aan een andere bottleneck, nl dat het niet bepaald makkelijk is om 10x zoveel manuren in ontwikkeling van assets voor een game te steken als er niet 10x de inkomsten tegenover staan.

[Blokker_1999]

Altijd grappig zulke opmerking en want velen realiseren zich blijkbaar niet hoe oud arm wel niet is. Want arm zelf bestaat alweer sinds 1990 en de oorsprong kan je zelfs gaan zoeken in 1978.

Het is zeker niet iets van de laatste jaren.

[_Pussycat_]

Maar ARM64 (AArch64) is vrij nieuw, uit 2011. Moderne CPUs hebben ook niet meer de oude instructies aan boord.

[The Zep Man]

Klopt. Zo heeft de Raspberry Pi 5 met Cortex-A76 CPU's niet de mogelijkheid om de kernel in 32-bit mode te draaien. Daardoor is er nog geen U-Boot ondersteuning.

[VDV]

De eerste ARM processor kwam zelfs uit 1985. Destijds was dit nog de Acorn RISC Machine, ontworpen door de techneuten van Acorn Computers die na een tour door de USA bij verschillende tech bedrijven die met RISC werkten, zelf er ook iets mee wilden doen.

Zij zagen dat RISC processoren eigenlijk alleen voor high-end servers en workstations werden ontworpen, de bedrijven die er mee bezig waren hadden geen interesse in de consumentenmarkt. Dat is in de langetermijn dus een gat in de markt geweest die Acorn heeft kunnen vullen.

Ze wilden ARM intern al een tijdje naar een eigen bedrijf overzetten, toen Apple bij ze kwam aankloppen om ARM te gebruiken voor de Newton. Omdat Apple niet met "de vijand" gezien wou worden, was het besloten om samen met VLSI, de chipmaker die voor zowel Apple als Acorn chips produceerde, een joint venture te vormen, wat het huidige ARM Holdings dus is.

Ergens dus wel poetisch dat ondanks het falen van de Newton, het wel de eerste stap was naar het huidige Apple ecosysteem die volledig op ARM processoren draait :-)

[Aerophobia1]

Dat hoorden we begin van de jaren 90 ook al. Met IBM voorop

[MeneM]

Da's wel heel weinig ;-)

Maaaar, als het een browser en een terminal kan: Sign me up! Hopelijk met 3 dagen aan batterij vermogen

[raymondw]

Door omstandigheden heb ik enige weken op een RPI3B mijn ding moeten doen.
En dat was verbazingwekkend uit te houden!

Nu draait er een CrowPi met RPI4 en ook dat is (voor de fun) gewoon prima te doen.
Momenteel geen budget voor zo'n test, maar ik vind het platform interessant!

[sourcecode]

Kan zoiets nou winstgevend zijn?
de userbase zal echt minimaal zijn lijk me

[Cheefgreenleaf]

Als iedereen maar betaald krijgt toch?

Lijkt me dat het hier om een clubje nerds gaat dat met liefde voor het vak te werkt gaat.
Elk beetje winst is winst, en je kan weer n keer wat verlies draaien.

Is echt helemaal uit de mode, zo snel mogelijk zo groot mogelijke investeringen en zo snel mogelijk naar de beurs.

Verveelde yuppen die bedrijven kapot hebben gemaakt zullen daar wel aan bijgedragen hebben.
De gemiddelde gamer kent het wel.

[CAPSLOCK2000]

Kan zoiets nou winstgevend zijn?
de userbase zal echt minimaal zijn lijk me

Nee, met dit model zeker niet, maar dat is ook niet de bedoeling. De hardware komt uit in beperkte oplage en het is vooral een publieke test. Pas bij de volgende versie gaan ze misschien geld verdienen.
Dan nog zal het niet veel zijn want het is inderdaad een niche.

Ik denk wel dat je het groter moet zien dan alleen dit bordje. Om te beginnen koop je waarschijnlijk niet alleen dit bordje maar ook de bijhorende laptop van Framework, en die is niet echt goedkoop. Als je overweegt zo'n apparaat te kopen dan is dit mogelijk een extra pluspunt.

Framework (de naam zegt het al) is een heel ecosysteem aan het opzetten van uitwisselbare laptopcomponenten. Daarmee kunnen ze diverse markten bedienen en verschillende doelgroepen aanspreken. Veel van die groepjes zijn los niet groot genoeg om een markt te vormen maar samen zijn ze met veel. RISC-V is een prima voorbeeld. Het aantal RISC-V systemen is vrij klein en als je dat wil heb je niet veel te kiezen en zit je al snel met slecht ondersteund niche product. Het aantal RISC-V laptops is op de vingers van één hand te tellen.
Framework kan er eenvoudig een aanbieden op grond van hun modulaire systeem. Met iedere extra mogelijkheid wordt het aantrekkelijker voor klanten om in dat ecosysteem in te stappen.

[ibmpc]

Windows 365. Zou weleens heel interessant kunnen worden voor 0,1% van de zakelijke markt (0,1% van de zakelijke markt is heel heel heeeeel veel). Het zou mij niet verbazen als Microsoft hun Windows 365 sessies en Amazon ook datacenters in de ruimte gaat hosten, bijv. op dezelfde satellieten als die van Starlink om de latency laag te krijgen. Dan is zo'n apparaat natuurlijk enorm tof, zeker als er een built-in Starlink terminal in zit.

[Reactie gewijzigd door ibmpc op 13 november 2024 22:41]

[bzzzt]

Kan zoiets nou winstgevend zijn?

Nu niet, maar er zijn partijen die belang hebben bij RISC-V die waarschijnlijk wel interesse hebben in het 'subsidiëren' van dit soort initiatieven.
Dit lijkt me vooral interessant als ontwikkel hardware voor partijen die software willen bouwen voor bv embedded RISC-V hardware. Dan hoef je niet te cross-compilen of emuleren en je hebt ontwikkel hardware die zich vrijwel hetzelfde gedraagt als de productie systemen.

[Osiummaster]

Sommige devs in Amerika maken bakken met geld en hebben genoeg om uit te geven aan hobby projectjes zoals dit. Vooral als ze geen gezin hebben.

[Droxal]

En met welk besturingssysteem is deze CPU te gebruiken?
Ik veronderstel dat Windows of Linux hier niet op werkt. Of is dit compatibel met ARM of X86?

[aaahaaap]

Linux support RISC-V, alle grote distro's hebben RISC-V releases. BSD support het ook al las ik.

[turbojet80s]

Goede vraag. Bij Ubuntu kun je alleen de server versie downloaden: https://ubuntu.com/download/risc-v

En dan ook alleen voor specifieke borden. Ben benieuwd naar de usecase voor deze laptop

[- peter -]

Leuk voor devs die iets met riscv willen op Linux bijv.

[amiga1260]

Ik heb hier een alternatief gevonden voor deze Framework met een oudere processor:
https://shop.mntre.com/products/mnt-reform?taxon_id=13

[HarmJan1990]

Blijft een fascinerend product!