10.000 Vlaamse ambtenaren gaan gebruikmaken van Microsoft Copilot

Alle Vlaamse overheden gaan gebruikmaken van Microsoft 365. Ook krijgen 10.000 ambtenaren toegang tot de Copilot-assistent in die tool. Minister-president Diependaele heeft daarvoor een overeenkomst gesloten met Microsoft, die nog wel door de regering moet worden goedgekeurd.

Diependaele, die naast minister-president ook minister van Digitalisering is, heeft op het World Economic Forum in Davos een samenwerking gesloten met Microsoft. Microsoft bevestigt dat, maar de deal moet nog wel door de Vlaamse regering worden goedgekeurd. Het gaat om een contract voor vier jaar, maar de waarde is niet bekend.

Als onderdeel van de deal gaan alle Vlaamse en alle lokale overheden overstappen naar Microsoft 365 als kantoorpakket, voor zover ze daarvan nog geen gebruik maakten.

Daarnaast krijgen 10.000 'kenniswerkers' bij de Vlaamse overheid de komende jaren toegang tot Copilot in Microsoft 365. "Deze voorziet in een digitale persoonlijke assistent voor de medewerker op het vlak van communicatie en collaboratie", zegt Diependaele. "Hiermee zorgen we ervoor dat onze medewerkers efficiënter kunnen werken door bijvoorbeeld documenten en dossiers sneller te kunnen opvragen en verwerken."

Het is niet duidelijk welke ambtenaren Copilot mogen gaan gebruiken. Ook bevat de deal in ieder geval geen openbare informatie over afspraken die Vlaanderen en Microsoft hebben gemaakt rondom privacy, zoals waar data wordt opgeslagen en hoe die wordt verwerkt.

Update, 8.41 uur - Matthias Diependale werd aanvankelijk premier genoemd, maar in tegenstelling tot Nederland is die term in het Vlaams niet inwisselbaar met minister-president.

Reacties (183)

[Ntr-]

Voor diegene die meer context willen hier wordt uitgelegd hoe het precies werkt: YouTube: How Microsoft 365 Copilot works

CoPilot voor Enterprise blijft je data binnen je eigen tenant maar de LLM wordt wel gehost binnen Azure. om alle vragen te beantwoorden. Wat ik begrijp is dat het allemaal encrypted in memory wordt gedaan en als het klaar met antwoorden dat het daarna weer verwijderd wordt.

Hier is de overzicht hoe het werkt met CoPilot: https://learn.microsoft.c...-365-copilot-architecture

• In a Microsoft 365 app, a user enters a prompt in Copilot.
• Copilot preprocesses the input prompt using grounding and accesses Microsoft Graph in the user's tenant.
• Grounding improves the specificity of your prompt, and helps you get answers that are relevant and actionable to your specific task. The prompt can include text from input files or other content Copilot discovers.
• The data Copilot uses to generate responses is encrypted in transit.
• Copilot sends the grounded prompt to the LLM. The LLM uses the prompt to generate a response that is contextually relevant to the user's task.
• Copilot returns the response to the app and the user.

[Reactie gewijzigd door Ntr- op 24 januari 2025 11:04]

[Nico de Vries]

"Encrypted in transit" is niet hetzelfde als "wat ik begrijp, is dat het allemaal encrypted in memory wordt gedaan." Dat laatste is met de AI van Microsoft ook nog helemaal niet mogelijk. De Patriot Act schrijft voor dat Amerikaanse bedrijven op verzoek van onder andere geheime diensten informatie beschikbaar moeten stellen en dat de betrokken partijen daarover niet geïnformeerd mogen worden. Dit geldt zelfs als andere regels, bijvoorbeeld Europese, dat zouden verplichten. Voordat bedrijfsgegevens of overheidsgegevens in dit soort systemen verwerkt worden, zou daar altijd heel bewust over nagedacht moeten worden. Bij de nieuwste versie van Microsoft 365 Copilot, voorheen bekend als Microsoft Office, staat Copilot nu aan tenzij je het expliciet uitzet. Het gemak waarmee iedereen al zijn kritische data beschikbaar stelt aan Amerikaanse bedrijven is zowel verbazingwekkend als verontrustend. Zeker met de huidige wisselingen van de wacht in de Verenigde Staten. Ik ben blij dat in Nederland in ieder geval SURF nog probeert dit een beetje af te remmen.

[Erwin1967]

Het is ook erg verontrustend met het gemak waarmee Nederlandse bedrijven in de cloud gaat werken. Al je waardevolle informatie geef je uit handen. Alsof je privé foto’s bij de buren in bewaring geeft en vertelt dat ze niet mogen kijken. Met een Copilot worden al je documenten geanalyseerd en de geheime diensten kunnen gebruikmakend van dezelfde AI netjes de gewenste informatie vinden. Contract of geen contract, dat maakt niets uit.

[elmuerte]

Wat ik begrijp is dat het allemaal encrypted in memory wordt gedaan en als het klaar met antwoorden dat het daarna weer verwijderd wordt.

Dat staat nergens, zeker niet de encryption in-use.

[kaas-schaaf]

encryption in-use.

Bovendien, tenzij het homomorphisch gebeurt, is het allemaal security theater. En aangezien dat praktisch onmogelijk is icm extreem lossy "AI" is dat niet het geval.

[GertMenkel]

In theorie kun je met versleuteld RAM een heel eind komen om bijvoorbeeld cross-hypervisor-aanvallen tegen te gaan. In de praktijk is dat nog steeds niet afgeschermd van Microsoft zelf natuurlijk, maar op die manier kun je wel je data veiliger standby bewaren.

[the_stickie]

Nee, er staat encrypted in transit....
Niet helemaal onlogisch: wat moet een llm met wat garbeld rommel

Wat ze proberen duidelijk te maken, is dat er nagedacht is over security, al was het maar om gebruikers gerust te stellen en/of zich in te dekken mocht het onverhoopt ergens fout gaan

[CP1977]

Volgens mij moet artikel worden aangepast hier de nieuwe tekst

10.000 Vlaamse ambtenaren vervangen door Microsoft Copilot voor efficiëntere dienstverlening

Om kosten te besparen en de dienstverlening aan het publiek te versnellen, heeft de Vlaamse regering besloten om 10.000 ambtenaren te vervangen door Microsoft Copilot. Minister-president Diependaele verklaarde: “Met Copilot bieden we eindelijk 24/7 ondersteuning, zonder koffiepauses of vakantieperiodes.”

De overgang naar volledige AI-ondersteuning moet nog worden goedgekeurd door de regering, maar volgens insiders is het plan “kostenbesparend en future-proof”. “Met Copilot halen we niet alleen efficiëntie in huis, maar vermijden we ook lange wachtrijen en bureaucratische rompslomp,” aldus een woordvoerder van Microsoft.

[C7RL]

Ja en een krokodil bijt niet….

[D43m0n]

Ik vind dit wel bijzonder, aangezien SURF onlangs aan Nederlandse onderwijs- en onderzoeksinstellingen heeft geadviseerd Microsoft 365 Copilot niet te gebruiken.

Dan zou je toch verwachten dat een overheidsapparaat in een naastgelegen land even contact opneemt met SURF voor hun motivatie van dit advies? Of heeft België hele andere privacy wetgeving dan Nederland?

[Jefrey Lijffijt]

Ze hebben hier pilots gedaan met enthousiastelingen en wilden het intern gewoon pushen en 'verkopen' aan zichzelf. Daarom is deze deal er gekomen. Het is in de eerste plaats zonde van het geld, ten tweede slecht voor de natuur en ten derde slecht voor het waarborgen van onze rechten (zowel die van de inwoners van Vlaanderen als alle auteurs wiens werk zonder toestemming is gebruikt voor de ontwikkeling).

Er zijn steeds meer grote bedrijven die een chatbot ontwikkelen op basis van publieke en in-house data, dat is het verantwoorde pad voorwaarts als je er mee aan de slag wil. Daarnaast geeft dat typisch ook veel betere kwaliteit qua outputs van de AI.

[Bliksem B]

Ze hebben hier pilots gedaan met enthousiastelingen en wilden het intern gewoon pushen en 'verkopen' aan zichzelf. Daarom is deze deal er gekomen. Het is in de eerste plaats zonde van het geld, ten tweede slecht voor de natuur en ten derde slecht voor het waarborgen van onze rechten (zowel die van de inwoners van Vlaanderen als alle auteurs wiens werk zonder toestemming is gebruikt voor de ontwikkeling).

Ik ben zelf ambtenaar (vergunningverlener milieu) bij een omgevingsdienst. Enkele opmerkingen:

• Onze besluiten en achterliggende stukken zijn openbaar (wel geanonimiseerd). Als Microsoft wou, hadden ze deze al kunnen gebruiken voor hun AI.
• Wij worden betaald van belastinggeld. Wanneer wij goedkoper, sneller en foutlozer kunnen werken, dan is dit iets wat we zeker moeten onderzoeken.
• Ik zie bij vergunningverlening (niet alleen milieu), grote kansen voor AI: Samenvatten van rapporten, overzichten maken van vigerende vergunningvoorschriften, automatisch een actualisatievergunning schrijven (vervallen wetgeving en gewijzigde vergunningen verwerken), omzetten van oude ingescande documenten.

Er zijn steeds meer grote bedrijven die een chatbot ontwikkelen op basis van publieke en in-house data, dat is het verantwoorde pad voorwaarts als je er mee aan de slag wil. Daarnaast geeft dat typisch ook veel betere kwaliteit qua outputs van de AI.

Hier wordt wel onderzoek na gedaan. Alleen IT en ambtenarij is geen gouden combinatie. Velen willen los van elkaar het wiel opnieuw uitvinden. Ook is het nog de vraag hoe gebruiksvriendelijk dit wordt. Dit moet zeker worden gestimuleerd, CoPilot kan hiervoor als voorbeeld gebruik worden en als tussenfase.

[Jefrey Lijffijt]

Er is geen bewijs dat AI betrouwbaar samenvattingen of overzichten kan maken en/of dat het wetgeving zou kunnen verwerken (of zelfs maar verwijzen naar wat de relevante wetgeving is). OCR werkt wel goed ja, maar daar heb je Copilot niet voor nodig.

Ik heb bij Digitaal Vlaanderen opgevraagd waar zij de informatie vandaan hebben dat het voor samenvattingen goed zou werken. Het antwoord bevatte geen enkele bron en slechts dat ambtenaren er zelf verantwoordelijk voor zijn om te controleren dat er geen fouten in de output zitten. Je kunt het dus alleen gebruiken om documenten samen te vatten waarvan jij als eindgebruiker de inhoud door en door kent. Zover ik weet is de beslissing genomen op basis van intern onderzoek dat slechts uit enquetes bestond (en geen random sample van ambtenaren die nu onder de doelgroep vallen). De winst in tijd voor dit gebruik gaat minimaal zijn, en dan moeten mensen er ook nog eerst voor opgeleid worden.

Copilot is gebouwd op de GPT modellen van OpenAI, die zijn gemaakt middels uitbuiting van mensen en het schenden van auteursrechten van een ongekend aantal mensen. Daarnaast heeft het een enorme voetafdruk qua electriciteitsverbruik. Juist overheden moeten meer in ogenschouw nemen dan het aantal euro's dat er nodig is om iets te kunnen doen. Echter betwist ik ook nog dat er ROI gehaald gaat worden. Ik ga er echter vanuit dat ze niet eens hun best gaan doen om serieus te meten wat de tijdswinst dan gaat zijn, dus we zullen dat vrijwel zeker niet te weten komen.

[r2504]

Er is geen bewijs dat AI betrouwbaar samenvattingen of overzichten kan maken en/of dat het wetgeving zou kunnen verwerken (of zelfs maar verwijzen naar wat de relevante wetgeving is).

Tja, er is ook geen enkel bewijs dat een werknemer dat betrouwbaar doen... AI is en blijft een hulpmiddel, geen orakel.

[Jefrey Lijffijt]

Toch wel, ambtenaren hebben een plicht hun werk juist te doen en als ze dat niet doen komt dat typisch in de krant te staan. Ik vind jouw reactie typerend voor mensen die echt niet door hebben hoe dramatisch slecht taalmodellen nog zijn. Echt totaal geen vergelijk met een ervaren professional.

Voor content die weinig waarde heeft snap ik het, helaas staat het web daar vol van. Daarom vallen er ook ontslagen onder copywriters en aanliggende beroepen. Binnen de overheid is er helemaal geen ruimte voor halfslachtige teksten. Als een (stuk) tekst niet belangrijk is, schrijf het dan niet, dat is nog goedkoper en misleidt helemaal niemand.

[Ansharus]

Met alle respect, maar heb net een verbouwing achter de rug waarbij ik een bouwvergunning moest aanvragen. Ik ben letterlijk 2 maand bezig geweest met berichten heen en weer sturen naar de bevoegde ambtenaar om extra details te verschaffen en correcties uit te voeren. Het ging meestal over details die ik al eerder had verschaft, of zaken die helemaal niet verplicht waren voor dat type bouwvergunning. Eenmaal alles was goedgekeurd heeft die vergunning ook nog eens letterlijk 3 maand op de bureau van de ambtenaar gelegen eer ik de nodige papieren bezorgd kreeg.
Kan je verzekeren dat dat soort dingen niet in de krant verschijnt.
Ben geen fan van het gebruik van een buitenlands AI bedrijf voor gebruik in onze ambtenarij, maar heb het gevoel dat ik diezelfde bouwaanvraag in enkele minuten had kunnen indienen als ik tegen een LLM had kunnen praten.

[Jefrey Lijffijt]

Ik zou willen dat we dat konden oplossen. Ik doe er echter onderzoek naar om LLMs in te zetten voor verschillende doeleinden. Zelfs de relevante regels terugvinden is nog niet degelijk te automatiseren. Die regels gebruiken en toepassen is echt nog heel erg ver weg.

Verder is IT inzetten om systeemfouten uit de overheid te halen zoals gebrek aan doelmatigheid, geen oplossing. Dat is een sociaal probleem, dat opgelost moet worden door processen beter in te richten. Denk je dat als die verantwoordelijke ambtenaar Copilot had gehad, dat die jouw aanvraag sneller had verwerkt? Want dat is namelijk waar het artikel over gaat, dat ambtenaren Copilot kunnen gebruiken, niet dat externen de bezem door de processen gaan jagen en de doelmatigheid komen verbeteren.

[Du Roi Soleil]

Het is totaal geen zonde van je geld. Je kunt zo enorm veel effectiever werken met copiloot. Je productiviteit stijgt zo met 50%. Dat is wat telt! Goed dat de overheid nu ook daar eens op let

[Jefrey Lijffijt]

Welke taken van een ambtenaar stel je exact voor dat er veel sneller en/of beter kunnen met een AI? Daarbij graag meegenomen argumenten waarom gewone regelgebaseerde automatisering een slechtere oplossing zou zijn.

[Rovig]

Heb copilot ook een tijdje geprobeerd. Denk dat mijn productiviteit er eerder op achteruit is gegaan. In 10% van de gevallen kwam er iets nuttigs uit. Bij die andere 90 verzon copilot zelf maar wat wanneer die het niet op internet kon vinden

[Frogmen]

Grappig vandaar dat het bij ons niet rechtstreeks in Word zit, maar je kan wel gewoon de losse Copilot site gebruiken. Misschien moeten ze in het onderwijs weer het zelf nadenken bevorderen en geen verplichte hoofdstukken, indeling etc eisen. Hierdoor krijgt iedereen weer de creatieve vrijheid om origineel en zichzelf te zijn. Lastiger te beoordelen natuurlijk maar wat willen we nu? Zelfstandig denkende mensen, of mensen trainen zich als AI te gedragen?

[MonoKid]

De MS365 Co-Pilot is min of meer een ander product dan de losse Co-Pilot in de browser (indien je daar op doelde). Voor alle andere zakelijke MS365 abo's kan je co-pilot erbij nemen, maar ik vind het erg duur. Last I checked, als je met een relatief standaard Business Premium zat (iets van een 20-25 euro per gebruiker, per maand), is de co-pilot erbij, per persoon, ook nog eens 20-25 euro. Je prijs per gebruiker verdubbelt. Verder ook co-pilot getest, specifiek rond integratie met e-mail, word, onenote en outlook, maar ik was er niet wild van. Je kan in het ene doc in het ene platform verwijzen naar een ander doc, maar dat was nogal buggy. Ofwel vond het mijn documenten/onenote/... niet, ofwel ging het zich baseren op het foute document.
Iedereen is teruggekeerd naar chatgpt

[dasiro]

Dan zou je toch verwachten dat een overheidsapparaat in een naastgelegen land even contact opneemt met SURF voor hun motivatie van dit advies?

Vlaanderen/België zijn net zoals Nederland autonoom met hun eigen structuren en adviesraden. Er zal dus wel een soortgelijke instelling of dienst zijn die een vergelijkbare functie heeft. Dat wil uiteraard niet zeggen dat er geen overlap of samenwerking is, maar het advies kan anders zijn op basis van hetzelfde product afhankelijk van de usecase en de mogelijke alternatieve opties die er zijn en/of in overweging worden genomen.

[wica]

Krijgen deze ambtenaren ook een training, hoe om te gaan met LLM? In de zin, dat ze er niet blind op moeten vertrouwen, maar ook moeten controleren?

Gaat Belgie zijn eigen, in samen werking met Microsoft, zijn eigen AI DC opzetten of gaan ze een shared omgeving gebruiken?

Worden er garanties ingebouwd, dat informatie niet ergens anders voor gebruikt kan worden?
Wordt er voor gezorgd, dat men kan switchen naar een andere LLM van een andere vendor. Als men niet meer te vrede is over copolit?

[binair]

Wat betreft de training, deze wordt vanaf volgende maand verplicht in Europa.
Als een werkgever Ai aanbiedt als tool op de werkvloer dan zal hij zijn werknemers moeten trainen in het gebruik en de gevaren etc van Ai.

https://www.sdworx.be/nl-...e-ai-act-nadert-snel/2025

[Mizitras]

Moetenen trainen of enkel aanbieden? -ret- Ik spreek namens enkele van de big 5 en daar is het ter beschikking gesteld; en daar houdt het wel bij op.

[wica]

Dank je voor de link, direct bekent gemaakt bij ons bedrijf.

[Kanter]

Oh god, nu krijgen we de golf van AI consultants en clinics

[dasiro]

mensen leren het niet vanzelf, waarom zou je je kind anders naar school doen of leren hoe het zich moet aankleden?

[Kanter]

AI consultant gespot

[dasiro]

nee, support en systems engineer die niet te trots is om te ontkennen dat er een gebrek aan kennis is zowel bij de users als binnen IT

[d3x]

terechte vragen maar staat in het artikel:

Ook bevat de deal in ieder geval geen openbare informatie over afspraken die Vlaanderen en Microsoft hebben gemaakt rondom privacy, zoals waar data wordt opgeslagen en hoe dat wordt verwerkt.

of de Vlaamse regering en die ministers daar genoeg kaas van gegeten hebben dat is iets anders, ik hoop hun onderliggende IT afdelingen wel....

[Sissors]

Maar tegelijk, kijk eens naar recente bericht van Nederlandse overheid dat we onze eigen AI datacenter wilde als overheid. Heel veel reacties waren daar fel op tegen, en wilde liever dat die datacenters in andere landen neergezet zouden worden. Maar nu willen we wel dat de data het land niet verlaat?

[Jefrey Lijffijt]

De enige reden dat wie dan ook voor Microsoft Copilot kiest is de integratie in de office-suite. Dat is ook hier het geval. Het is dus inderdaad niet inwisselbaar.

Ik heb wel goede hoop heb dat Microsoft in de toekomst een keuze zou gaan aanbieden (nu is het feitelijk de AI van OpenAI, niet van Microsoft zelf).

[rajackar]

Copilot is geen llm. Maar gebruikt van modellen van openai maar de uitvoering vindt volledig plaats binnen de tenant van de afnemende organisatie. Data van de klant wordt dus ook niet gebruikt voor verdere training etc.
Dit staat ook allemaal heel duidelijk in de terms.

[Scriptkid]

Worden er garanties ingebouwd, dat informatie niet ergens anders voor gebruikt kan worden?

Die garantie zit in elke Copilot enterprise samen met een Copyrigth commitment van MS

[iqcgubon]

Mijn vrouw staat in het onderwijs, dus technisch gezien ook ambtenaar. Binnenkort is er een pedagogische studiedag voorzien die volledig in het teken staat van gebruik van AI. Dus ik mag er vanuit gaan dat die training wordt doorgetrokken voor alle ambtenaren.

[ShierraWhiskey]

What could possibly go wrong?

[HollowGamer]

Met zo'n nieuwe president? Niet veel.

Maar serieus, dit klinkt inderdaad als een heel slecht plan. Ik snap AI gebruik, doe er zelf ook aan mee, maar ik zit niet met gegevens van andere te spelen (dat zit niet in de source en mijn devices).

Een betere deal zou zijn geweest dat Copilot lokaal ergens draait. Maar dat gaat helaas niet. Er zitten dacht ik wel iets van filters in, maar namen en andere gebruikersgegevens gaan dacht ik zo de cloud in. Je kunt namelijk moeilijk aangeven wat AI moet negeren.

Verder ben ik van mening dat deze tools een hulpmiddel zijn, die nog altijd veel fouten maken. Je kunt het verkeerde document krijgen in dit geval of een verkeerde schatting. Of 'als Copilot het zegt, dat moet het wel kloppen'. Ik voorzie een flinke toename in het aantal verkeerde documenten en verkeer binnen en buiten deze organisaties. Dacht dat we juist desinformatie heel graag aanpakken tegenwoordig?

[Reactie gewijzigd door HollowGamer op 24 januari 2025 08:52]

[blinchik]

CoPilot draait voor zover ik begrijp binnen de eigen tenant, en er is een garantie dat je (eigen) gegevens niet buiten jouw tenant komen (dus: op het internet, of bij een andere tenant).

Maar het is wel een dure tool (250 euro per jaar - dus het is een deal van 250.000 euro) voor mijns inziens toch nog een beetje een speelgoedje en er worden inderdaad veel fouten gemaakt dus ik vrees dat er ook niet veel verbetering zal komen.

[Henk1827]

Deze “garantie” is niets meer dan een belofte van MS om de data binnen de tenant te houden. Het is eenvoudig deze belofte te breken, en niemand die er achter zal komen. Even logs uitzetten, data kopieren en klaar. Je geeft letterlijk je bedrijfsgeheimen aan MS in een envelop, en MS zegt “we zullen er niet naar kijken hoor”. Daarnaast geef je MS veel leverage omdat zij al jouw data bezitten.

Waar zijn we toch mee bezig mensen

[hottestbrain]

Als je contractueel iets afspreekt, kun je er vanuit gaan dat niet 'even de logs' uitgezet worden. Ze kunnen letterlijk het bedrijf wel opdoeken als zoiets uit zou lekken (bijvoorbeeld door medewerkers). Dit gebeurt dus simpelweg niet.

[Henk1827]

Dit gebeurt simpelweg wel, helaas. Eens, je zet niet “even” de logs uit, en waarschijnlijk is MS er alles aan gelegen om dit niet te laten gebeuren. Maar er zijn talloze andere manier om aan de data te komen. Misschien is er een medewerker van MS die per ongeluk nog een account heeft en kan inloggen.

Elke ITer met een beetje ervaring weet hoe het er aan toe gaat bij bedrijven. Iedereen heeft wel een keer gedacht: hoe is het mogelijk dat ik hier bij kan? Gevoelige persoonsgegevens, andere bedrijfsgevoelige informatie. Bij bigtech is het misschien wat beter geregeld, maar je kan er gewoon niet vanuit gaan dat er niemand bij die data kan en dat het niet wordt gebruikt. Ook heeft US bigtech weer bewezen extreem opportunistisch te zijn, en wie weet veranderen ze de ToS waardoor je data minder beschermd is.

[hottestbrain]

Elke ITer met een beetje ervaring weet hoe het er aan toe gaat bij bedrijven

Ik heb als IT-er beduidend meer dan 'een beetje ervaring', van ZZP tot MKB en de afgelopen 7 jaar vooral enterprise. Als het gaat om business-to-business is de opportunistische houding totaal niet te herkennen voor mij.

Maar er zijn talloze andere manier om aan de data te komen.

Als iets contractueel is vastgelegd, doe je dit als enterprise onderneming simpelweg niet. Sterker nog, je richt als enterprise je organisatie bewust zo in dat dit ook niet per ongeluk mis kan gaan. Als er iets is waar je aandeelhouders immers niet op zitten te wachten is het liability.

[Reactie gewijzigd door hottestbrain op 24 januari 2025 12:54]

[Henk1827]

Met 10+ jaar pentest ervaring kan ik je zeggen bijna geen enkel bedrijf databescherming goed op orde heeft.

Als iets contractueel is vastgelegd, doe je dit als enterprise onderneming simpelweg niet.

Misschien willen ze dit ook niet doen, maar de realiteit is anders. Systemen zijn meestal niet ingericht zoals mensen “willen”. Het is een best effort, maar als je een beetje je best doet zie je hoeveel er aan mankeert.

Als je in IT werkt is er nog wel een verschil tussen de techneuten en hackers, en b.v. de security officer die de groene vinkjes aftikt maar geen idee heeft hoe het systeem technisch werkt.

Als je denkt dat dit simpelweg niet gebeurt ben je wel een beetje naief.

[GnrlSchnavy]

Er is wel een groot verschil in het bewust data toegankelijk maken en onbewust. In deze discussie gaat het natuurlijk over het bewust (proberen) data niet beschikbaar te maken voor andere tenants. Als MS dit aangeeft dan zullen ze hier zeker wel op letten en zich hard voor maken.

Als het gaat om slechte beveiliging en daardoor onkundig / onbewust data delen dan maakt het eigenlijk niet uit waar de data staat. Er kan altijd data gelekt worden...

[bush]

De datacenters van MS zijn echt wel beter afgeschermd. Een IT-medewerker van Microsoft kan niet zomaar ergens aan. Je kan enkel via dedicated machines aanloggen om maintenance op Azure te doen. Bovendien weten "de IT'ers" die de DC beheren niet wat waar staat of draait.
Cloud is echt wel iets anders dan het "gemiddelde" bedrijf met een IT afdeling.

[ZeromaNoiS]

Je hebt binnen je tenant toch wel meer vertrouwelijke gegevens staan? Veel bedrijven draaien volledig op MS365/Azure, dus tja, de gegevens staan daar al. Dan zie ik geen extra gevaar in het gebruik van CoPilot op het gebied van vertrouwelijkheid, als MS aangeeft dat de data vertrouwelijk blijft, en het zaakje voldoet aan de AVG enz..

[NatteKrant]

Er zit wel een groot gevaar dat "over shared" data heel makkelijk wordt gebruikt.

Over sharing is zonder CoPilot natuurlijk ook een probleem, maar dan moet je bewust naar de source gaan, of op zn minst specifiek zoeken. CoPilot maakt het simpelweg toegankelijker.

[cmegens]

Hetzelfde geld natuurlijk allang voor Outlook, OneDrive en Teams. Als MS kwaad wil kunnen ze dat allang, daar hebben ze Co-Pilot niet voor nodig.

[Henk1827]

Klopt. Als je je sleutels van je bedrijf aan MS geeft, dat moet je als bedrijf goed beseffen wat je aan het doen bent.

[rijnsoft]

250 x 10.000 = 2.500.000. Rekenen met grote getallen is altijd lastig. 🙂

[digdas]

had het copilot maar gevraagd. (Tenminste ik ga ervan uit dat je dat niet gedaan hebt )

[HollowGamer]

Maar waar staat deze tenant dan?
Als het staat in een van de servers in Europa, dan is de keuze opzicht begrijpelijk, maar ik zie dat deze vragen niet echt zijn gesteld?

Een eigen bubbel wilt nog niet zeggen dat andere niet (ook) daarbij komen. MS blijft een Amerikaans bedrijf, daar zijn sommige data wetten net iets anders. Een MS medewerker zal altijd moeten kunnen meekijken in jouw bubbel bijvoorbeeld, kan je dan alleen met een Europese medewerker spreken?

Ik probeer er mee aan te geven dat je echt op die minimale lijn moet praten. Ik geloof best dat MS hun best doet, maar er zit daar nog wel iets achter.

[bush]

Microsoft heeft een EU Databoudary, als je een EU klant bent staat je data in de EU.
Dat zal hier ook wel zo zijn.

[Sissors]

€250 per jaar, laten we zeggen dat gemiddelde ambtenaar €100k kost per jaar (note: Dit is meer dan alleen salaris). Dus als de gemiddelde ambtenaar hiermee 0.25% effectiever kan werken, dan heeft het zichzelf al terugverdient. Oké, kan je ook weer over dicussieren of je dat zo simpel kan stellen, maar onder de streep zijn dit in principe bedragen van niks, als mensen er ook maar een beetje efficienter door kunnen werken.

[satya]

Klopt, en dit is beter of bedrijfsveiliger dan het gebruik van de gratis publieke copiloot.

[Morrar]

Dit klopt niet helemaal. Vrijwel alle LLM services die Microsoft aanbiedt doen aan prompt en response monitoring, bijvoorbeeld tegen oneigenlijk gebruik of copyright schendingen.

Deze logging en monitoring gaat langs Microsoft en er kan zelfs een werknemer van Microsoft meekijken. Als je dit niet wilt moet je expliciet een uitzondering aanvragen (en volgens mij aantonen dat je zelf maatregelen neemt).

Overigens is er bij de Nederlandse overheid ook veel interesse voor Copilot en gebeuren er ook veel POCs. Of dat een goed idee is...


Link naar MS docs over abuse monitoring + opt out:
https://learn.microsoft.c...modified-abuse-monitoring

[Reactie gewijzigd door Morrar op 24 januari 2025 12:04]

[Scriptkid]

250 euro per jaar is voor ons bedrijg zoon beetje het uur loon,

Als ik een PPT moet maken en ik moet me druk maken over alle plaatjes of ze wel CC zijn en vermelden waar het vandaan komt , of ik moet zelf gaan knutselen met tools of ik vraag copilot even een plaatje te maken dat scheel me per dag bijna 3-6 uur aan content creation die ook zeker gebruikt kan worden zonder copyright conflict.

Ook het checken van wat je met een klant al besproken en afgesproken hebt afgelopen jaren is ideaal , copilot gebruik chat meeting en mail summarise wat ik laatste tijd met x heb besproken.

zo zijn er nog legio aan voorbeelden die veel tijd schelen maar niet altijd bij iedereen voor de hand liggen todat je er meer mee speeld.

[BlueHulk]

Duur.. dat is nog geen druppel. Eigenlijk spotgoedkoop als het 1% helpt.

[Sayat]

Microsoft Copilot beloofd bedrijfsdata in een aparte database te houden. De vraag is of deze database op een locatie staat beheerd door Microsoft of door de overheid zelf. Dus is het echt veel anders dan de gebruikelijke data die ze nu toch al in een datacenter hebben staan?

Voor een overheid is het natuurlijk wel wat gevoeliger maar uiteindelijk gaan we toch die kant op.

Ik ben het verder wel met je eens dat AI als een hulpmiddel moet worden gebruikt. Een soort van virtuele assistent. Ik heb een tijdje een functie gehad bij de Nederlands overheid en de digivaardigheid van de meeste medewerkers ligt al erg laag.... Ik denk dat de meeste mensen die AI gaan gebruiken meestal wel de iets meer geavanceerde gebruikers zijn. Daarnaast wil je als bedrijf liever zelf een AI tool aanbieden dan dat medewerkers op hunzelf bedrijfsdata in bijvoorbeeld een Chat GPT zetten waar alle data publiek toegankelijk is.

[HollowGamer]

Ik ben er ook zeker niet op tegen. Van SIDN snap ik het bijvoorbeeld ook, alleen maak ik mij wel zorgen als ik lees dat in het artikel, dat dit soort vragen helemaal niet zijn gesteld?

Bij SIDN krijg ik precies hetzelfde gevoel. Je zult echt moeten afspreken en echt moeten kunnen controleren dat de US, echt niet hier bij de gegevens kan komen. Ook niet ter controle van allemaal zaken (zonder rechterlijk bevel).

We hebben de laatste jaren gelooft in de goedheid van de US (ik ook), maar nu er een ander iemand zit, maak mij daar toch erge zorgen over. Vooral als die mensen gaat installeren op plaatsen, die kennis mogelijk missen.

[WillySis]

Binnen de verschillende bureaus worden Copilot en ChatGPT al regelmatig gebruikt en er zijn ook meerdere bureaus met een eigen abonnement op een van de twee. Op zich is het niet gek om al die abonnementen te bundelen. Daar er al een centraal office 365 abonnement is, is het niet onlogisch om Copiilot daar aan te koppelen. Voor persoonlijke abonnementen heeft Microsoft die bundeling zelf al gemaakt (met tegelijk een prijsverhoging).

Copilot is een hulpmiddel. Krachtig, maar je moet de antwoorden op jouw vragen/opdrachten wel zien als voorstellen die je altijd eerst moet controleren.

[Sograd]

Ik ben ambtenaar in Nederland (hier gebruiken we ook Copilot. ChatGPT mogen wij niet gebruiken).

Maar voor uw gegevens hoeft u niet bang te zijn. Wij mogen uw persoonsgegevens of documenten waar deze in staan niet door Copilot halen. Uw gegevens komen wat dit betreft dus niet in de cloud. Dan moet u zich eerder zorgen maken dat overheden hun datacenters naar de cloud migreren.

[HollowGamer]

Over dat laatste maak ik mij zeker zorgen.

Het zou mij overigens niet verrassen als het wel door een AI tool wordt gehaald. Vaak staan namen tussen de zinnen bijvoorbeeld (of adresgegevens/bank/..), dus je kunt ook op CTRL+A klikken, en het dan plakken elders.

Ik zeg niet dat dit bij jullie gebeurt, maar mocht het niet overheid zo zijn, dan zou het ook de eindgebruiker dat zelf kunnen doen (of toevallig ingehuurde leverancier). Ja, eigen verantwoordelijkheid, maar uiteindelijk belanden dan alsnog mogelijk (gevoelige) gegevens in de AI database.

[Reactie gewijzigd door HollowGamer op 24 januari 2025 10:41]

[DataGhost]

Het "mag niet"? Ah, dat stelt me gerust. Dus er zijn safeguards die het onmogelijk maken, toch? ...toch?

[Sograd]

Tsja, er kan altijd iemand een fout maken. Dat valt volgens mij niet uit te sluiten, ondanks het beleid, de VOG, de eed. Maar we doen ons best.

[Grono112]

Misschien is het mogelijk hoor maar een AI zou toch de intelligentie moeten hebben om documenten, met bijvoorbeeld BSN nummer, moeten kunnen herkennen. En al er dan een document herkent dit dus moeten terug koppelen naar de gebruiker dat het niets kan/mag met het betreffende document. Een mens kan dit maar deze AI dan niet? Wat voegt het dan toe, want mensen zullen fouten blijven maken waarbij juist AI ons moet helpen om deze niet te maken.

[Sograd]

Tsja, ik zit bij een organisatie waarbij er geen BSN's in de documenten staan. Ik kan niet namens andere organisaties spreken. Maar wij mogen geen mensen van nog levende mensen door de AI halen, en BSN's hebben we op dat moment ook nog niet.

[MrMonkE]

Ik weet nog van limewire, kazaa, emule, edonkey en dergelijke.
Zoeken naar: *.doc, *.txt, *.pdf, *.xls, etc
Gewoon overheidsmedewerkers die hun C:\ deelden en van wie je hun documenten kon vinden.
Ook cijferlijsten, privé documenten en klaslijsten.

[Horla]

Fun fact: Vlaams ambtenaren zitten in de praktijk vaak al in de cloud. Ze hebben o.a. een cloud-first strategie.

[Sograd]

Fun fact: Vlaams ambtenaren zitten in de praktijk vaak al in de cloud. Ze hebben o.a. een cloud-first strategie.

De grap is dus dat mijn punt deels is dat dit bij de NL overheid niet anders is. NL overheidsinstellingen zetten volledig in op private cloud met een MS oplossing.

[Retrospect]

Mijn werkgever met 15k+ FTE heeft nu een pilot lopen voor CoPilot. Werkt best aardig eigenlijk. We hebben ook onze eigen afgeschermde versie van ChatGPT. AI buiten de deur houden gaat je opbreken, alhoewel de overheid natuurlijk geen concurrentie heeft.

[Epidemias]

Extreem onwaarschijnlijk met nog 4.5 jaar te gaan op de teller als Minister-President van Vlaanderen, en nog een mogelijkheid om nog hogerop te geraken in de politiek (Premier van België)

[psychicist]

Het is voor hem politiek volledig verantwoord om Vlaanderen in de uitverkoop te doen om wat extra inkomsten te genereren zowel voor Vlaanderen als voor zichzelf. Dat gegevens van Vlaamse burgers uiteindelijk op straat kunnen komen te liggen, is dan maar bijzaak.

[Superstoned]

Ja. Grappig dat ik omlaag gemod werdt - ze staan nu wel in hun ondergoed hé, met Trump die het internationale gerechtshof met sancties wil dwingen om het recht even krom te trekken. Met onder andere het gijzelen van hun data die bij Microsoft staat... OEPS

Linkje (raar dat Tweakers het niet gecovered heeft): https://www.theguardian.c...r-israeli-arrest-warrants

[Maverick]

De tijd dat Europese overheden keken naar open source tools ipv Amerikaanse comerciële oplossingen ligt helaas inmiddels ver achter ons.

[DinX]

Experimenten met heel het open source gebeuren uit het verleden hebben dan ook al aangetoond dat ook dat niet de heilige graal is. Denk bijvoorbeeld aan al die Duitse steden die x jaar geleden de grote overstapo gingen maken.

Manjaren aan consultancy, manjaren aan opleidingen, miljoenen en miljoenen er tegenaan gegooid om dan na enkele jaren heel de boel weer terug te draaien naar de oude situatie omdat het gewoonweg niet haalbaar is.

Als je heel je userbase op een vlotte en makkelijke manier wil mee hebben ga je voor de beste, makkelijkste en meest prijscompetitieve oplossing. Het is al lang gebleken dat in de praktijk open source absoluut niet goedkoper is dan de commerciele partijen.

Dat zijn dezelfde redenen als waarom er geen haar op mijn hoofd aan zou denken om naar hobby oplossingen als OPNsense, pfSense, iptables,.. of whatever te gaan in mijn branche. Nee, dan stap je naar Palo Alto en Cisco, ook al betaal je daar 5 keer meer (al valt dat goed mee net de kortingen die je als Enterprise klant krijgt).

Als je in het algemeen gaat kijken naar de combinatie prijs, kwaliteit, integreerbaarheid, gemak, mogelijkheden tot ondersteuning en onderhoudscontracten,... kom je in een realistisch scenario gewoon bij de grote commerciele partijen uit. Die geven je gewoon al kortingen waardoor heel het open source gebeuren het zelfs niet in prijs wint.

Wederom mijn branche, als je weet dat je als enterprise kortingen van wel 75-80 percent en meer krijgt. Dat je voor je Cisco access points minder betaalt dan de gemiddelde mesh oplossing voor consumenten, een Cisco of Palo firewall minder kost dan bijvoorbeeld een prosumer Unifi, dat die HP laptop goedkoper is dan de Medion van op de hoek (inclusief 4 jaar on site garantie),...

Dan weet je waarom je als overheid kiest voor de commerciele partijen.

[Reactie gewijzigd door DinX op 24 januari 2025 09:16]

[bzuidgeest]

En dan gebruikt cisco weer allerlei open source.....

Sommige van die hobby oplossingen worden nogal breed ingezet...

Ik snap de je redenatie wel, maar het probleem is niet prijs, of niet alleen dat. Je wil gewoon een duidelijk enkel aanspreek punt voor dingen als support en een open source project kan je geen SLA mee afspreken.

Dat gezegd, die overheden moeten miljoenen steken in die open source projecten, ze hebben al die miljarden en tientallen jaren ontwikkeling van Microsoft en cisco en HP in te halen. Het feit dat het open source is maakt niet dat het in 1 keer klaar is. Dus ja overstappen is een project van lange adem. Maar met een prima kans om met een competief product te eindigen.

[HollowGamer]

Volgens mij kan je met IBM, Red Hat en zelfs Canonical prima dit soort afspraken maken.

Canonical heeft zelfs een (in mijn ogen belachelijk) lang patch programma. In mijn optiek kun je beter de software updaten, maar het kan zeker.

De ontwikkelingen aan die partijen, is niet echt zo. Je geeft de zak met geld aan hun, en zegt doen jullie het maar. De tijden dat de overheden nog echt iets zelf deden of gespecialiseerd personeel hadden, zijn allemaal wegbezuinigd.

Ze komen er nu achter dat ze toch die mensen nodig hebben, zeker als je sommige bondgenoten iets minder kan vertrouwen. Daarmee doel ik niet op een specifiek land, maar dan kies je liever een opensource firmware op een switch, dan één uit 2 landen waarbij je geen idee hebt of er iets van een backdoor of stuff inzit.

[bzuidgeest]

Volgens mij kan je met IBM, Red Hat en zelfs Canonical prima dit soort afspraken maken.

Zeker! maar met wie doe je dat voor openoffice of abiword of weet ik wat voor tool?? Niet alles heeft een bedrijf achter zich.

Ik ben het met je eens dat we minder afhankelijk moeten zijn. Maar mijn response was op een reactie die ging over linux falen in de overheid. Ik denk niet dat linux of open source faalt, maar het verwachtings management. En dat er wat dingen zijn die je als overheid wil zoals een SLA, die niet even voor elk project beschikbaar is. En canonical of redhat etc. hebben niet een expert zitten op elke package.

Daar zijn vast wel oplossingen voor, maar de wil ontbreekt nog om los te breken van onze "vrienden"

[HollowGamer]

Ze hebben juist wel mensen op elk package zitten, het meeste ontwikkelen ze zelf. Daarnaast is het opensource, je kunt dus zelf het aanpassen of een PR weer terugsturen mocht je iets tegenkomen. Bij MS is dat veel lastiger.

OpenOffice is niet echt enterprise. Daar zijn andere tools beter voor, daar zul je in de meeste gevallen als iets van MS of Google van hebben inderdaad.

Beide kunnen gewoon naast elkaar bestaan. Wij doen er helemaal niets in, dat is het verschil.

[Reactie gewijzigd door HollowGamer op 24 januari 2025 11:16]

[bzuidgeest]

Buiten google en ms is er alleen openoffice als open source. Dan zouden ze moeten investeren om dat enterprise te maken. Of iets nieuws of wat dan ook.

Beiden kunnen natuurlijk naast elkaar bestaan. Maar ondanks beloftes en aparte bv's geloof ik er niets van dat microsoft geen data aan de amerikaanse regering/justitie overhandigd.

Dus ik denk dat overheids data niet bij overzeese tools thuishoort.

Maar goed ik denk dat we het wellicht anders uitdrukken, maar het meest eens zijn. Het is echter niet de realiteit op dit moment en die zie ik niet vlug veranderen. Te veel bange trump ass kissers.

[psychicist]

Voor wie is iets als Collabora Office (of Online of Dev) dan bedoeld? Of iets als OnlyOffice?

Volgens mij is het allergrootste probleem dat software van derde partijen niet (goed) met ODF omgaat, terwijl het een vrij en gestandaardiseerd formaat is. Het lijkt wel alsof er geheime afspraken zijn gemaakt om ODF niet te ondersteunen als een volwaardig formaat alleen maar om Microsoft in het zadel te houden.

[HollowGamer]

Ik doelde op dat de meeste die in cloud werken, daarvoor die tools gebruiken. Een webapp bijvoorbeeld.

Ik zit (gelukkig) niet in het hele Office gebeuren, maar echt iets lokaals (OpenOffice/Libereoffice) van een reader/writer zijn vrij schaars tegenwoordig. In de meeste gevallen doe je dit allemaal in de browser, en kan je een werknemer een simpele notebook (Chromebook eventueel) geven.

Dat scheelt dus ook weer support en gedoe. Net zoals een mailclient ook niet perse meer hoeft te worden geïnstalleerd.

Het formaat ODF is prima, alleen dacht ik dat MS (zoals gebruikelijk) weet allemaal eigen tags en stuff deed op dat formaat.

[Reactie gewijzigd door HollowGamer op 25 januari 2025 10:48]

[Pendora]

Kip-Ei probleem. Zolang er geen grote partijen op Linux overstappen zal software minder beschikbaar zijn.
Tegelijkertijd nu met het meer en meer richting webapps, heb je best de kans dat Linux straks wel een makkelijke overstap gaat zijn.

[Anoniem: 623295]

Experimenten met heel het open source gebeuren uit het verleden hebben dan ook al aangetoond dat ook dat niet de heilige graal is. Denk bijvoorbeeld aan al die Duitse steden die x jaar geleden de grote overstapo gingen maken.

Die zijn dan natuurlijk ook weer op een halfbakse manier gebeurt. Het is nochtans heel simpel..

• 1. Steun een open-source office pakket met mankracht en subsidies.
• 2. Laat de werkgevers en werknemers van morgen ermee in contact komen door een totaal verbod op MS Office producten in het onderwijs.
• 3. Europese overheden en zowel binnen- als buitenlandse privé partners mogen enkel nog documenten uitwissen in het Open Document formaat. Iedere werkgever moet toegang krijgen tot het open source pakket (extra paketten mogen uiteraard ook ter beschikking gesteld worden).
• 6. Alle producten op de Europese markt die een integratie bieden met MS Office verplichten om de APIs vendor/product agnostic te maken zodat het open source pakket dezelfde APIs kan aanspreken.
• 5. Het promoten vh pakket buiten de Europese markt steunen (beetje lobby werk zoals de Amerikanen doen vr MS).

En er vallen wel nog wat andere zaken te bedenken om op termijn de onafhankelijkheid van zoiets relatief simpel als een office pakket af te bouwen.

Gaat gewoon nooit gebeuren omdat onze politiekers maar al te graag de lobbyisten van MS zien passeren in Brussel.

[batjes]

Huh, Pfsense is een breed gebruikt product in de netwerk wereld. Veel open source projecten zijn dikke prima. Een Linux, Ansible, Zabbix, Apache/Nginx.

Tijdje bij de overheid mogen werken, die hadden zo'n Lenovo Yoga X1 gewoon in de 700 euro aan inkoop zitten hoor. Zo hoog zijn die kortingen ook weer niet.

Uiteindelijk zou je naar mijn mening gewoon naar de situatie moeten kijken en wat daar de beste oplossing voor is.

Open source is naar mijn mening steeds vaker een fatsoenlijke optie aan het worden. Langzaam proces, maar goede ontwikkeling. Grootste nadeel is dat je ondersteuning vaker gelimiteerd is tot je eigen personeel. Maar dit hoeft geen probleem te zijn. De meeste MKB Microsoft omgeving zijn ook geen gold partner.

[Superstoned]

Ze gooien liever geld naar Amerika. Economische groei in Europa is alleen maar meer werk hè, moet je niet willen.

[bzuidgeest]

Zolang ze blijven denken dat Amerika onze vriend is, blijven ze dat doen.

[Superstoned]

Ze staan nu wel in hun ondergoed hé, met Trump die het internationale gerechtshof met sancties wil dwingen om het recht even krom te trekken. Met onder andere het gijzelen van hun data die bij Microsoft staat... OEPS

Linkje (raar dat Tweakers het niet gecovered heeft): https://www.theguardian.c...r-israeli-arrest-warrants

[mgizmo]

Wat betreft Amerika VS Europa vind ik dat zelf ook een “enge” onbalans, maar zijn de open source oplossingen vanuit developers in Europa of hebben we nog steeds de Amerikanen nodig?

[bzuidgeest]

Er zijn lokale oplossingen, maar die zijn niet zo goed of compleet omdat ze niet zoveel geld en vendor lock in hebben als de amerikanen/microsoft.

We kunnen alles hier bouwen, maar dat kost tijd en geld om het in te halen.

[mgizmo]

Weet ik, maar het was een vraag aan @Maverick

[HollowGamer]

Microsoft blijft een vos met een staart en streken.

Er zijn mensen die hun slogan Microsoft Loves Linux geloven, maar als je er doorheen kijkt, zie je dat ze het vooral gebruiken voor hun eigen gewin (zoals elk Amerikaans bedrijf wel). Hun contributies tot de Linux kernel bijvoorbeeld, zijn voor 90% gericht op MS.

Ik ben wel van mening dat je als overheid niet opensource moet kiezen omdat het 'gratis' of goedkoper is. Je zult mensen moeten opleiden en ook zelf moeten investeren erin. Maar dat laatste is een vies woord geworden bij de overheid.

[wica]

Er zijn mensen die hun slogan Microsoft Loves Linux geloven,

Is zeer afhankelijk CEO en aandeelhouders afhankelijk.

[bzuidgeest]

Iedereen zijn contributies zijn gericht op wat ze zelf graag zien. Of het nou redhat of Microsoft is. Misschien sommige devellopers niet, maar die werken ook aan dingen die ze "leuk" vinden.

Alles wat ik weet is dat met WSL ik die werelden best goed kan combineren.

[HollowGamer]

Voor ieder bedrijf en tak is het inderdaad anders.

Voor Red Hat, Google, Amazon en Canonical (+ de rest - deze kwamen voor nu in mij op), is het wel degelijk belangrijk dat ze elkaars code kunnen gebruiken bijvoorbeeld. Bij MS is dat stukken minder.

Als Google zou wegvallen in de Linux wereld, dan zou dat in mijn ogen een grotere klap zijn dan MS. Google doet bijvoorbeeld ook contributies aan iets als Wayland. Valve doet veel aan mesa. Bij MS zie ik beide niet, en meer de focus op de brug tussen hun ecosysteem en Linux.

[bzuidgeest]

Valve heeft nut van mesa, wss voor steamOS. Ik vermoed dat google ook graag een goede displayserver ziet voor hun projecten dus steunen ze wayland.

Zeker google zou een grotere klap zijn dan MS, maar geen van je voorbeelden is van bedrijven die bouwen aan iets dat ze niet zelf gebruiken ergens. En ja, voor de linux boeren is samenwerken veel belangrijker.

[HollowGamer]

Google doet bijvoorbeeld ook veel aan de network stack. Maar niet alleen Google, ook iets als Cloudflare.

Dit is bijvoorbeeld iets waar opensource goed werkt. Beide maken de netwerk stack beter.

[familyman]

Microsoft geloof ik nog wel.

Ik word banger als dit bedrijf het speeltje zou worden van een Musk(-achtige idioot), die besluit het genAI modelletje te tweaken zodat de output meer alignieert met zijn of haar extreme gedachtengoed).

[batjes]

Het hele omarmen van Linux is deel van Embrace, extend, and extinguish

[theduke1989]

ja je moet wel, anders legt Trump administration tarifs op jou en dat wil je niet. dus moet je wel navolgen.

[bzuidgeest]

Nee je moet niet, laat trump maar met tarieven gooien. Dan doen wij en de chinezen dat ook en betalen we allemaal meer, inclusief hij.

Tarifs worden betaald door de afnemer niet door de verkoper

Als trump een tarief op staal gooit of zo dan word staal voor amerikaanse makers duurder en voor EU makers goedkoper, want wij kopen gewoon dan in china zonder tarieven en de VS niet meer.
Het is juist voordelig om niet mee te gaan. China kan zijn staal niet kwijt aan de vs, dus de prijs zakt vanwege overschot en wij kopen goedkoop.

Als trump tarieven op onze producten legt dan jammer. De amerikanen die ze al kochten willen ze toch hebben dus die betalen gewoon meer. Je kan wel zeggen dan kopen ze een amerikaans product, maar die zitten vol halffabrikaten uit China en zijn dus ook duurder geworden. Of er is gewoon geen vervangend amerikaans product. Onze voedselkwaliteit is veel hoger bijvoorbeeld.

Dus nee, Laat trump maar lekker gaan, zijn handelsoorlog negeren worden wij beter van, zeker niet volgen.
Gewoon vrienden maken waar Trump vijanden maakt.

[Sissors]

Welke open source tools zijn op hetzelfde niveau, inclusief support, als dat Co-Pilot staat, voor vergelijkbare kosten?

En dan kan je zeggen: "Die moeten we dus gaan maken!". Maar de Vlaamse overheid wil gewoon een tool nu hebben om hun medewerkers efficienter te laten werken, niet dat ze ook weer een eigen AI tool moeten gaan ontwikkelen.

[bzuidgeest]

Maar de Vlaamse overheid wil gewoon een tool nu hebben om hun medewerkers efficienter te laten werken,

Dat geloof ik, maar betekend dat, dat je de VS in al je overheids info moet laten meelezen?

En ze hoeven ook niet de tool zelf te maken, ze hoeven alleen de ruimte te maken voor EU bedrijven om ze te maken en dat hoeft niet alleen voor de vlaamingen.

En ergens moet je een keer iets gaan maken ander blijf je afhankelijk van onbetrouwbare andere landen, of dat nou China of de VS is.

En vergelijkbare kosten??? de VS overheid sponsort copilot enorm via dingen als de inflation reduction act.

[Sissors]

Maar zoals ik in een andere post schreef: veel mensen die hier reageren iig wilde ook geen nieuw datacenter van de overheid in Nederland. Dus tja, dan moet het wel in het buitenland worden opgeslagen.

En het zou mooi zijn als er een Europees alternatief was. In dat geval zou dat alternatief zeker de voorkeur moeten hebben. Tegelijk het bestaat niet, en kan de Vlaamse overheid daar veel aan doen? Het is sowieso een groter probleem met onze cultuur en bijbehorende ondernemingsdrang: er is een reden dat Amerika en China hier mijlenver op Europa voor liggen.

[bzuidgeest]

Een datacenter hier van microsoft helpt niet. Onder de patriot act moeten ze nog steeds alles overhandigen aan de vs. De drempel is officieel hoger, maar geloof er verder niets van.

En waarom denk je dat er geen alternatief is? Ik denk dat voor de meeste dingen alternatieven zijn. De minpuntjes kunnen met geld van de overheid zo erbij gemaakt worden. En dan komt er een datacenter van een echte EU partij in de achtertuin.

Verkijk je niet op "vooruitstrevend" Amerika. Een hoop research word gekocht in EU labs. We hebben bakken met kennis hier en die verkopen we makkelijk aan de VS. Als we daar mee stoppen heeft dat echt wel gevolgen voor de VS.
ASML komt toch ook echt hier vandaan en zo zijn er wel meer namen waar je soms nooit van gehoord hebt die producten uit de vs ondersteunen of mogelijk hebben gemaakt.

Ja onze ondernemers cultuur is anders. Wij hebben consumenten bescherming en zo. Wij verwachten responsiblity. We schieten wellicht wat door, maar voor nu heb ik liever fatsoenlijk behandelde werknemers dan wat de VS doet.

En die zogenaamde rijkdom van de vs? 30% van al hun rijkdom ligt bij de top 1%. de bodem 50% inwoners heeft maar 2.6% van de rijkdom. Vaag musk en bezos uit en Amerika is ineens een land van sloebers. Dakloos zijn neemt daar meer en meer toe. Dubbele banen de normaal en dan komen velen nog niet rond. Geen verzekering niets..

Serieus, dan heb ik liever onze trage economie.

[Woohooo]

Ik ben de laatste tijd zo in de war van die namen bij Microsoft. Bij het lezen van Copilot denk ik in eerste instantie aan de AI chat versie, maar Microsoft 365 Copilot is ook de nieuwe naam van Office365 en/of Microsoft 365.

Als ik het bronartikel hier zo lees gaat het hier ook om Office365 dus.

[bazzemans]

Wellicht is het artikel gewijzigd maar dat staat er toch ook gewoon?

Alle Vlaamse overheden gaan gebruikmaken van Microsoft 365. Ook krijgen 10.000 ambtenaren toegang tot de Copilot-assistent in die tool.

[pa2ra]

Ja, en van de 'Copilot asssitent daarin' (zoals in de eerste zin staat). Dus het gaat jouw beide interpretaties van het woord 'Copilot'

[D43m0n]

Ik lees in het gelinkte artikel van Microsoft dat naast “Office” ook AI onderdeel is van de overeenkomst:

“Artificiële intelligentie zal ook het werk van overheden efficiënter en eenvoudiger maken. We willen dat doordacht en vanuit één duidelijk, ethisch en veilig kader aanpakken. Daarom hebben we het voornemen om 10.000 kenniswerkers binnen de Vlaamse overheid de komende jaren een AI Copilot aan te bieden om innovatie tot op de werkplek te brengen. Deze voorziet in een digitale persoonlijke assistent voor de medewerker op vlak van communicatie en collaboratie. Hiermee zorgen we ervoor dat onze medewerkers efficiënter kunnen werken door bijvoorbeeld documenten en dossiers sneller te kunnen opvragen en verwerken.”, licht minister Diependaele toe.

Die verandering van naamgeving van producten vind ik ook verwarrend worden hoor.

[Loller1]

"Microsoft 365 Copilot" is niet de nieuwe naam van Microsoft 365. Dat heet nog steeds gewoon Microsoft 365. Microsoft 365 Copilot is de "hub" voor alle Microsoft 365 diensten.

[Jefrey Lijffijt]

Dat is zeker verwarrend, maar het gaat hier echt om de Microsoft AI tool, een versie van ChatGPT.

[Simon Weel]

Ik ben de laatste tijd zo in de war van die namen bij Microsoft.

Ik al heel lang Dit artikel legt uit wat Microsoft 365 nou eigenlijk is. Maar daar wordt nog niet over Copilot gesproken.

Volgens mij hebben ze bij Microsoft een heel team met als enige taak de naamgeving van hun producten toch minstens 1 keer per jaar te wijzigen naar iets wat vooral NIET duidelijk maakt waar het om gaat? Outlook spant wat dat betreft naar mijn idee de kroon. Jongens, laten we alles wat iets met e-mail doet voortaan Outlook noemen! En dan introduceren we over een paar jaar Outlook (new), want dat maakt het allemal een stuk duidelijker.

[Punkbuster]

Kunnen er straks 6000 weg. 😜

[Kristof Vxx]

Goeie zaak, want het overheidsbeslag van 56,5% in België kan gerust wat naar beneden.

[Retrospect]

Of ze kunnen effectiever werken en de burger meer waar voor het geld brengen. Om te gaan snijden in het overheidsapparaat is denk ik een andere politieke wind nodig.

[deneys]

Als ambtenaar kan ik je zeggen dat je in het verleden leeft. Hier wordt weldegelijk goed doorgewerkt. Wat jij aanhaalt is van vroeger.

[cy-gor25]

Ik ben ook ambtenaar in België en er is nog wel altijd veel vet, het kan echt nog meer lean, maar er zijn teveel hogere overheden en slecht personeelsmanagement

[Retrospect]

Ik neem aan dat je een poging doet om op punkbuster te reageren. Ik geef namelijk nergens aan dat een ambtenaar niet goed door zou werken.

[Frogmen]

AI is een prima tool om je te helpen, niet om je werk te doen. Als je bijvoorbeeld nooit rapporten schrijft en je moet dat een keer wel doen. Kan je zoals vroeger een rapport van iemand anders pakken kopieren en aanpassen, maar nu vraag je het AI. Moet je het nog steeds controleren en mogelijk aanpassen maar je hebt al snel een goede basis. Ook kan je een vraagstelling voorleggen waarmee je al gauw merkt of je eigen ideeen in dezelfde richting zitten.
Ik zie er zeker meerwaarde in zeker als ook de schrijfstijl en leesbaarheid voor de ontvanger worden meegenomen, zodat die het ook kunnen begrijpen.

[Eusebius]

Ik ben bang dat de hele stap 'ik moet de uitkomst van de AI zelf ook nog controleren' weg gaat vallen. Zie het ook in mijn werkveld. AI wordt ingezet met een redelijk resultaat. Men gaat vervolgens AI gebruiken om hele stukken op te zetten en de wereld in te slingeren. Eigen opleiding, inzicht, valkuilen, parameters die je hebt leren waarderen (in de zin wat is belangrijk en niet) .. AI gaat daar allemaal aan voorbij.

Het is als middelmatige cake uit de supermarkt terwijl de zelfgebakken cake van oma vele malen lekkerder is.

[Frogmen]

Bedenk wel dat het ook helpt om hoogwaardige intelligente stukken leesbaar te maken voor een grotere groep. Het helpt ook duidelijke taal te schrijven en soms oude uitdrukkingen niet te gebruiken, simpel omdat de jeugd die niet meer kent.
Het domweg overnemen van een door AI gemaakt stuk is niet handig, maar je staat versteld waar AI wel mee komt en hoe het je wel heel veel werk uit handen kan nemen.

[hoepstoep]

Het helpt ook duidelijke taal te schrijven en soms oude uitdrukkingen niet te gebruiken, simpel omdat de jeugd die niet meer kent.

Als we dat daadwerkelijk gaan doen is er in de toekomst echt sprake van taalverarming. Van onbekende uitdrukkingen kan de jeugd veel leren. Niet alleen de betekenis zelf, maar ook een bewustwording dat een taal aan verandering onderhevig is.

Laatst gebruikte ik een onbekende uitdrukking bij een nieuwsgierig kind. In het gesprek/onderzoek dat we daarna deden werd hij zich bewust van dat sommige nu nauwelijks verwante talen, toch een gemeenschappelijke oorsprong kunnen hebben.

[Frogmen]

In een gesprek werkt dat, maar als je een brief krijgt wordt dat moeilijker en kan net de essentie verloren gaan. Hierdoor gaan dus vooral laag geletterden bij de overheid de boot in. Waardoor is in ellende verzinken, los natuurlijk van de bureaucratie waar mensen in terecht kunnen komen. Begrijpelijke taal gebruiken is dus belangrijk.
Taal is zeker aan verandering onderhevig maar ik begrijp niks van de snapchat lingo die mijn kinderen gebruiken, toch is dat ook taal.
Ben het dus prima met je eens maar een gesprek is iets anders dan brieven etc vanuit een overheid.

[Eusebius]

Eens met beide standpunten.

1 vreemd woord in een stuk triggert mensen. Maar bv overheidscommunicatie moet simpel, helder en doeltreffend zijn. Dat vraagt echt wel veel expertise om dat goed te kunnen.

Ondertitels worden ook steeds meer automagisch vertaald. Het is allemaal middelmatig geworden.

[hoepstoep]

Het mag best simpel en helder zijn, maar niet te laag van niveau. In de Nederlandse gemeente waarin ik woon hebben ze dat geprobeerd. Er kwamen echter brieven uit die nergens op sloegen. Ik word niet graag in Jip en Janneketaal aangesproken in brieven, vooral niet vanuit de overheid. Dan verwacht ik een degelijke tekst en eenzelfde niveau.

De laatste twee jaar heb ik de helft van mijn ozb terug kunnen krijgen, puur doordat er teveel versimpeld was en essentiële bewoordingen weggelaten waren. Ik ben benieuwd hoe het dit jaar zal zijn.

[JoeB2C]

De gemiddelde burger kan nauwelijks lezen. B1 is al pittig zat voor een groot deel van de Nederlanders. Het verbaasde mij echt hoever ik mijn teksten moest ‘verdommen’ om tot dat niveau te komen. Ik kan mij goed voorstellen dat AI daar goed bij kan helpen, want onbewust schrijven we vaak al op te hoog niveau (net als deze zin dus).

[Reactie gewijzigd door JoeB2C op 24 januari 2025 10:22]

[olafmol]

Hier zie ik het grote gevaar van AI: als er genoeg mensen maar lang genoeg gebruik van maken, verdwijnt de expertise, en worden we gewoon een doorgeefluik, want we kunnen niet meer valideren of de output wel of niet kwaliteit goed genoeg is. En nog erger: de trainingsdata en het bijsturen van de modellen zal daarmee verdwijnen zodat we in een soort incestueuze feedbackloop terecht zouden kunnen komen. Ik ben zeker niet tegen het toepassen van AI als hulpmiddel, maar zonder eigen expertise wordt het echt een valkuil. Daar ligt dus een grote rol van overheden, bedrijfsleven en opleidingen.

[Anoniem: 57411]

En nóg een stapje erger: trainingsdata die bewust vervuilt wordt.

De adversarial ai versie van seo.

[Dennisdn]

Dat controleren van de uitkomst is en blijft wel een dingetje. Ik zit bij mijn werkgever in een soort van AI-werkgroep. Het systeem wat wij hebben gebouwd om flarden van losse aantekeningen om te zetten in een klant-rapportage werkt in de bèta zó goed dat we het gewoon niet durven vrij te geven omdat we bang zijn dat gebruikers na een paar proefjes gewoon niet meer gaan controleren voor het naar de klant gaat….

[GoudenMug]

Teleurstellend dat er niet wordt gekozen voor een Europees alternatief. Wat de afgelopen jaren op zijn minst heeft laten zien is dat de EU te afhankelijk is geworden van de Amerikaanse technologiesector. Als GenAI dan al de volgende grote vooruitgang moet zijn, waarom gebruiken we deze kans dan niet om onze eigen sector te helpen en de EU zelfstandiger te maken.

[themadone]

Gewoon even uit nieuwsgierigheid, welk Europees alternatief? Want volgens mij zijn die er niet echt op dit vlak.

Een compleet geïntegreerde kantoor omgeving met alle software die je op clients nodig hebt en de mogelijkheid om je cloud storage via Copilot te ontsluiten is nogal een pakket wat niet zomaar even te repliceren is natuurlijk.

Iedereen die hieronder roept ja maar linux is af en doet niet meer mee ;-)

[Anoniem: 623295]

Gewoon even uit nieuwsgierigheid, welk Europees alternatief? Want volgens mij zijn die er niet echt op dit vlak.

Hoe wil je dat die er ooit komen wanneer Europese overheden het geld dat gebruikt kan worden voor een alternatief gewoon doorsluist naar de VS in de vorm van Office (met Copilot) licenties? Ma bon, had ook niet anders verwacht dan dat we de volgende tech trend hier ook weer gingen missen.

[themadone]

Probleem is een beetje dat dit soort initiatieven hier niet ontstaan, openAI is ook gewoon ooit eens begonnen, mazzel gehad dat Microsoft ze heeft opgepikt. Maar in Europa waren we vooral bezig met andere zaken blijkbaar. Het helpt ook niet mee dat iedere vorm van inovatie per direct dood wordt gereguleerd hier.

Als we dit soort innovatie hier willen zullen we eerst eens de voorwaarden moeten scheppen waaronder je een bedrijf als openAI kan beginnen in Europa.

Klein voorbeeld, ik ben IT consultant, had graag personeel aan willen nemen zodat ik meer klanten kan bedienen, maar in Nederland met de huidige wetgeving is personeel een risico dus doe ik dat niet. Als je de pech hebt de verkeerde aan te nemen kan je die persoon 2 jaar gaan doorbetalen uit je eigen zak.

In Amerika sta je morgen buiten als werknemer en dit maakt het makkelijker voor bedrijven om risico te nemen en dingen uit te proberen, immers als het niet lukt hef je de afdeling gewoon op, zonder eerst naar het UWV te moeten om uit te leggen dat het niet gelukt is etc.

Als Europa daadwerkelijk mee wil doen op het gebied van innovatie moeten de remmende regels eraf, dat zal hier niet zomaar gebeuren want daarmee heffen de ambtenaren zichzelf deels op.

[GoudenMug]

Voor zover ik weet bestaat er op dit moment geen gelijkwaardig alternatief. Maar dat is ook exact mijn punt. We hebben de situatie laten onstaan dat er geen volwaardige concurrentie is. En in feite overgeleverd zijn aan Amerikaanse partijen. Met het gevaar dat we dit nu weer doen voor GenAi. Nu wordt hier op vrijwillige basis voor gekozen, stel dat Microsoft bij een volgende versie van 365 afdwingt dat gebruikersgegevens mogen worden gebruikt voor het trainen van hun GenAi, wat voor opties heeft de EU dan? Nog even los van de dreigementen met 'tariffs' en terugtrekking uit de Navo, die nu al worden gedaan door de VS om Europese regels niet te handhaven voor hun techbedrijven.

[Reactie gewijzigd door GoudenMug op 24 januari 2025 11:18]

[Jari_b]

Mistral zou kunnen, dat is Frans. Al weet ik niet hoe Mistral Large precies benchmarkt tov Copilot.

[themadone]

Je bedoeld een lokale LLM? Dat is niet helemaal wat copilot doet. Je kan wel met bijvoorbeeld n8n hier agents van gaan maken, maar voordat je die op het niveau van copilot hebt ben je wel even verder. Nog buiten het feit dat de kracht van een goede LLM in de training zit waar we hier de faciliteiten niet eens voor hebben.

[sebati]

Ik vind je antwoord verderop in dit draadje een stuk genuanceerder dan hier. Daar stel je dat je graag personeel zou willen aannemen om aan een alternatief te werken omdat de markt, zoals deze er (met name hier in Nederland) ervoor zorgt dat innovatie niet van de grond komt.

Ondertussen sla je zelf de dor jouw gewenste innovatie direct plat door een zinssnede als "Iedereen die hieronder roept ja maar linux is af en doet niet meer mee" te gebruiken. Dat zegt mij twee dingen: a) je zit zelf in het kamp "Microsoft tenzij" waardoor je misschien niet de oplossing bent maar onderdeel van het probleem en je b) door Linux aan te halen in de discussie rond een office oplossing geeft ook aan dat je misschien helemaal niet zo diep in deze materie zit dan je ons wilt laten geloven.

De discussie of er een Europees alternatief is voor Azure + MS365, Google Cloud Servcies + Google Workspace, of Amazon hoeven we niet te voeren, die is er namelijk nauwelijks -in die vorm- ("hyperscaler"). Zijn er voor de verschillende facetten alternatieven dan is het antwoord zeker. Kiezen voor alternatieven is en blijft altijd een keuze. Ik denk dat je moet beginnen met het afstappen van het idee dat de hele stack van een enkele leverancier moet zijn; dat lijkt praktisch maar is tegelijkertijd een blok aan je been omdat je dan voor alles van die ene leverancier afhankelijk bent. Dat raakt niet alleen je keuzevrijheid, maar in dit geval ook onze souvereiniteit (daar waar het gaat om data van onze overheden, dus van ons).

Linux is niet een "office" applicatie, dat weet je zelf ook wel, maar wanneer je naar alternatieven kijkt voor diensten die bij de grote amerikaanse partijen zijn ondergebracht is het Linux platform vrijwel het enige vrije alternatief om die diensten op te gaan aanbieden. Lijkt me overbodig om diep in te gaan dat er zelfs bij MIcrosoft meer Linux servers in Azure draaien dan Windows servers en vermoed dat CoPilot/openAI ook gewoon op Linux cluster draait in de Microsoft datacenters. Amazon, Google, Meta, X, vrijwel allemaal Linux. Een Europees alternatief maken op een ander platform lijkt met dus daarom al niet erg voor de hand liggend. Tevens is er in Europa veel Linux kennis. Waarom die "vrijheid" van platform en daarop liggende diensten belangrijk is heeft in mijn optiek te maken met dat je de vrijheid zou moeten hebben om je diensten te verplaatsen wanneer behoeften veranderen. Ook al handelt onze overheid er niet altijd naar, het streven naar meer gebruikt van Open Source ligt wel verankert in het beleid:
* De overheid volgt het beleid ‘Open, tenzij’: software van de overheid moet zoveel mogelijk open source zijn, behalve als er goede redenen zijn om de software niet beschikbaar te maken.
* De Wet open overheid (Woo) regelt welke overheidsinformatie openbaar is en hoe iemand die kan aanvragen. Dit moet je interpreteren als door het gebruik van open standaarden.
* Wet hergebruik van overheidsinformatie. Dit leid bijvoorbeeld dat met publiek geld gemaakte code of verzamelde data ook publiek beschikbaar wordt gemaakt.
* Aantal van bovengenomende gaat op in "Wet implementatie Open data richtlijn".

Zijn er voor de office delen een alternatief zoals MS365 en Google Workspace? Natuurlijk, maar je zult dan wel moeten accepteren dat je (uiteindleijk) afscheid neemt van MS365 Office, Outlook, e.d. en dat dit niet morgen gerealiseerd is maar een stip op de horizon die je zet. Het is simplel, als je niet begint dan verandert er nooit wat. Verschillende overheden, ook in Nederland, hebben hierin al stappen gezet. Beluister bijvoorbeeld de podcast "Open source is niet alleen goedkoper, je hebt ook meer flexibiliteit" waarin de gemeente Sittard-Geleen uieenzet waarom zijn een strategische koers uitzetten richting open source software.
https://www.bnr.nl/podcas...bt-ook-meer-flexibiliteit

Ander voorbeeld van dat het ook anders kan is voor mij de Duitse deelstaat Schleswig-Holstein die hun 30000 werkplekken volledig aan het overzetten naar Linux en Open Source oplossingen door gebruik te maken van onder andere als Nextcloud, LibreOffice, OpenProject, Matrix/Element, XWiki en nog een aantal anderen. Dit project loopt al enige tijd en ze zijn al in een vergevorderd stadium. Zij doen dit gezamelijk met deze partnters als onderdeel van het openDesk project waarbij de verschillende partners ook de benodigde onderlinge integraties ontwikkelen. Lees bijvoorbeeld eens
https://www.heise.de/en/n...open-source-10177643.html
https://www.computable.nl...overheid-stap-dichterbij/
https://gitlab.opencode.de/bmi/opendesk/info

Nederland loop hier volgens mij achter op ontwikkelingen die zicht al jaren voordoen in onder andere Duitsland, Frankrijk, Italie, Letland, Spanje die als veel verder zijn metr het concept "open overheid" en minder afhankelijkheid creeeren van niet-Europese ICT reuzen.

Er zijn natuurlijk veel meer voorbeelden, maar met bovengenoemde voorbeelden: waarom als het daar wel kan zou het hier in Nederland dan niet kunnen? Bijkomend voordeel is minder afhankelijkheid, iets wat we op veel vlakken ingezien hebben dat dat nodig is, dus voor de hand liggend om ook te doen op het ICT vlak. We stimuleren onze eigen ICT innovatie, dat is goed voor onze kennis en daarmee voor werkgelegenheid.

[themadone]

De ja maar Linux/Libre Office etc is meer bedoeld als dat is op dit moment nog geen viable full stack alternatief. Vooral niet omdat je allerlei losse stukken software aan elkaar gaat moeten knopen, die doen in de basis hun best om goed te integreren maar is natuurlijk nog niet op het niveau waar een Microsoft of Apple zich bevinden.

Je vraagt je af waarom dit soort dingen in Nederland/Europa niet kunnen? Zie mijn post verderop over verstikkende regelgeving.

In Amerika gaat Meta de 3 Mile Island kerncentrale reviven om genoeg stroom te hebben voor AI. Hier krijg je geen stroomaansluiting voor je onderneming laat staan voor een datacenter op het benodigde formaat. Dit door een verzadigd net en gebrekkige investeringen vanuit de overheid en de netbeheerders, en zelfs als je zou zeggen ik investeer in mijn eigen centrale krijg je alle milieu clubs en beroeps bezwaarmakers tegenover je.

Voor innovatie is ruimte en vrijheid van handelen best wel belangrijk en dat is hier niet of nauwelijks aan de orde.

Nog een leuk voorbeeld, maatje van me werkt parttime vanuit zijn eigen bedrijf voor een opdrachtgever als 3e lijns infra consultant de rest van zijn tijd steekt hij in het ontwikkelen van een platform voor evenementen, schijnzelfstandigheid roept de belastingdienst nu. Het feit dat hij bij zijn opdrachtgever geen full time werk gaat vinden doet er niet toe, dat hij potentieel de nieuwe Ticketmaster aan het bouwen is doet niet ter zake. Hij moet vooral belasting betalen en terug in loondienst, als hij dit zou doen krijgt hij minder netto inkomen voor dezelfde tijd en kan hij dus minder tijd in zijn platform steken.

Er zijn nog legio voorbeelden van regelgeving die startups en innovatie beperkt, maar dit lijkt me voor nu wel even afdoende.

[sebati]

Op het punt van regelgeving en ontbreken van benodigde investeringen vinden we elkaar wel. Mee eens wat dat de regelgeving vaak controproductief werkt, daarbij komt dat de regelgeving die de overheid zichtzelf oplegt vaak niet wordt toegepast. Kan dus ook niet een verassing zijn dat rapp;ort na rapport naar buiten komt dat we te afhankelijk zijn van de buitenlandse partijen en eea vaak AVG technisch niet juist is afgedekt.

De ja maar Linux/Libre Office etc is meer bedoeld als dat is op dit moment nog geen viable full stack alternatief. Vooral niet omdat je allerlei losse stukken software aan elkaar gaat moeten knopen, die doen in de basis hun best om goed te integreren maar is natuurlijk nog niet op het niveau waar een Microsoft of Apple zich bevinden.

Dit is precies waar ik bedoel dat we af moeten van het idee dat er een alternatoef moet zijn dat 1:1 vergelijkbaar is me met de hyperscalers in de US. Die zijn er niet in die vorm en komen er ook niet als we niet gaan -beginnen- met veranderen. De initiatieven die er zijn, de voorbeelden die ik aanhaalde (maar het zijn er veel meer), werken vanuit samenwerkingsverbanden waarbij Een van de partijen net aanspreekpunt is en vandaaruit de samenwerking met de andere partijen aanstuurt. Linux is slechts een platform dus zonder infrastructuur diensten is het niet magisch een alternatief voor Azure/Amazon/Google dus moet je natuurlijk wel aanvullende services toevoegen zoals een ecosysteem met bijvoorbeeld Kubernetes.

De Office suite van Microsoft is uiteindelijk ook maar een bij elkaar geraapt zootje; wanneer je onder water kijkt hoe bijvoorbeeld het OOXML formaat tussen Word/Excel/Powerpoint werkt dat schieten de tranen ook in je ogen. Dat er een GUI is die er voor zorgt dat de producten in de suite op elkaar lijken zegt niets over hun interne werking en integratienivo. Kijk je naar opslag met Sharepoint, OneDrive en Teams dan zijn dit drie losse data silo's die ook maar aan elkaar zijn geknoopt met wat links. Maakt het voor de gebruiker niet overzichtelijker.

Ik ben er een voorstander van om te kijken wat er wel kan en niet op voorhand allerlei barrieres op te werpen waarom het allemaal niet kan. Wanneer je redeneert vanuit wat je nodig hebt als organisatie en dan een functionaliteitsmatrix opstelt kun je vastleggen welke facetten op welke wijze ingevuld kunnen worden. Ik constateer dat bij de organisaties die ik als voorbeeld aanhaalde op deze wijze wordt gewerkt. Feit is dat deze organisaties het dus als gewoon doen en de vraag of het al kan daarmee al is geantwoord. In mijn omgeving, de klanten waar ik kom, wordt ook vaak gezegd dat "het" niet kan, er geen alternatief is, ze "gedwongen" worden om MS365 te gebruiken, etc. Toch heb ik ook klanten die (soms) op kleine schaal met alternatieven werken zoals Nextcloud en geheel of gedeeltelijk data op die wijze ontsluiten of als uitwijk beschikbaar hebben wanneer MS365 langdurig niet beschikbaar zou zijn. Nextcloud met Nextcloud Office (LibreOffice Online/Collabora Office) wordt veel ingezet en kom ik op op steeds meer plekken tegen soms zelfs waar ik het niet op voorhand had verwacht.
Kijk maar eens naar de partners en integraties die ze met Collabora Online hebben met open source als wel closed source oplossingen https://www.collaboraonline.com/integrations/

Wanneer je blijft treuren over de investeringen die andere doen in AI of andere facetten van het IT landschap die bij ons niet gebeuren en dat als maatstaf hanteerd dat dit bij ons niet gebeurd en er dus ook geen mogelijkheden zijn om het anders aan te pakken dan blijven we makkelijk hangen in die negatieve spiraal. Ik denk dat vooral een gedragsverandering bij de overheid nodig is door het voortouw te nemen in deze verandering. Ze doen dan eigenlijk wat ze al gewoon als beleid eerder hebben vastgelegd. Naar mijn idee volgt dan ook het bedrijfsleven vanzelf deze trend wel.

[DennusB]

Als ze dan een fout maken : "Ja nee, dat was ik niet, dat was CoPilot" ...

[ErikT738]

Hoe is het anders dan dat de ambtenaar zelf een fout zou maken? Ze blijven gewoon zelf verantwoordelijk voor de uiteindelijke output.

[arbraxas]

Net als bij de toeslagenaffaire?
Veel plezier met door nog een muur van excuses breken

[GnrlSchnavy]

Misschien was er wel geen toeslagenaffaire geweest als ze het met AI hadden kunnen doen

[arbraxas]

Je bedoelt de ai die ze moesten uitzetten omdat ie racistisch werd?