Twente wil fabriek voor heterogene chips bouwen

Een Twents consortium heeft plannen opgesteld om een fabriek te bouwen voor het ontwerp en de productie van heterogene chips. Het samenwerkingsverband wil zo bijdragen aan de Europese ambitie om minder afhankelijk te zijn van Azië en de VS wat betreft chipproductie.

De bouw van de chipfabriek is onderdeel van een plan voor het versterken van de sector voor chiptechnologie in Twente. In dat plan staat ook het doel om te investeren in onderzoek naar heterogene systemen. De regio zou goed in staat zijn om een belangrijk rol bij de ontwikkeling van dergelijke systemen te spelen. Timo Meinders, directeur van het MESA+ Instituut voor nano-onderzoek, zegt bijvoorbeeld: "We hebben alle sleuteltechnieken in huis: analoge mixed signal- en RF-ontwerp, fotonica, quantumfotonica, microfluïdica, materials, thin film application en geavanceerde productie."

Meinders overhandigde vrijdag samen met Bram Nauta, hoogleraar Integrated Circuit Design bij de Universiteit Twente, het plan aan Europarlementariër Bart Groothuis. De vakgroep van Nauta, het MESA+ Instituut en ongeveer vijftig bedrijven in de regio hebben zich verenigd in het cluster ChipTech Twente. Dat consortium gaat de komende maanden een roadmap opstellen met een verduidelijking op welke termijn de plannen gerealiseerd kunnen zijn.

De regio Twente haakt hiermee in op het streven van de Europese Commissie om de ontwikkeling en productie van high-end chips weer meer op het grondgebied van de EU te laten plaatsvinden. De Europese Commissie heeft hier onder andere de EU Chips Act voor opgesteld. Heterogene chips zijn chips waarop uiteenlopende technieken geïntegreerd zijn. De ontwikkeling van dit soort chips zit nog in de opstartende fase. De Twentse sector richt zich aanvankelijk op pilot-fabricage maar heeft de ambitie om door te groeien naar een grootschalige productie.

Links Bram Nauta en Timo Meinders, rechts Bart Groothuis

Reacties (57)

[Mindstorms]

Voor mensen die nog wat meer willen weten, Tweakers heeft Bram een paar jaar geleden geïnterviewd als Polderpionier Bram Nauta.

[ChillinR]

Tijdens mijn opleiding aan de UTwente heb ik een vak van hem gehad. Ontzettend slimme man, met een open houding, die goed kan uitleggen en veel gevoel voor humor heeft.

Die open houding en goede uitleg droegen er aan bij dat er veel vragen gesteld werden en hypothetische scenario's geschetst werden door de studenten. Daardoor werden het heel interactieve colleges. Hij bedankte ons aan het eind nog dat we zo hadden meegedaan. Ik vond het zelf ook een zeldzaam leuke ervaring.

Z'n vakgroep is echt wereldtop (binnen een niche). Zo blijkt er een nooit ophoudende race te zijn om altijd snellere analoog-naar-digitaal-converters (ADCs) te maken. Die vakgroep heeft meerdere keren en vrij lang het record gehad voor de snelste ter wereld.

[adje123]

Niet een paar jaar geleden, maar 7 jaar geleden.
Is de info nog wel actueel?

[SillieWous]

En wat zij “ heterogene chips” precies?

[mr32]

Beetje irritant dat er in het artikel niet wordt uitgelegd wat nu de nieuwswaarde van deze boodschap is, want heterogene chips (of eigenlijk heterogene integratie als ik het persbericht lees) is waar het uiteindelijk om draait.

Om even bij heterogene integratie te blijven: dat is simpelweg het combineren van meerdere chip platformen. Een platform is dan een productiewijze, zoals Intel het 14nm platform heeft in Silicium. Voor optica kan dat Indium Fosfaat (InP), Silicium of wat anders zijn. Heterogene integratie wil dan zeggen dat je die platformen op een manier gaat combineren. Dat kan m.b.v. packaging: het stapelen van verschillende chips of het gebruiken van interposers (meerdere chips op een gezamelijke ondergrond), of door platformen samen te voegen in het productie proces. Er zijn voorbeelden dat optische circuits zijn geïntegreerd in een standaard 45 nm electronica proces, wat als voordeel heeft dat je de optische componenten direct kunt aansturen zonder draadjes, connectoren of andere signaal vervormende onzin. Met als gevolg veel snellere en zuinigere chips!

Gezien de portfolio van MESA+, zal dit veel verder gaan dan mijn voorbeeld, dus ik ben heel benieuwd wat daar allemaal uit gaat komen!

[Mayonaise]

Ik vermoed dat ze verwijzen naar Heterogeneous Computing, wat kortgezegd betekent dat chips meer dan 1 co-processoren of kernen hebben. (Zoals een big.little architectuur of cpu met AI-cores)

[Reactie gewijzigd door Mayonaise op 22 juli 2024 20:33]

[Mindstorms]

En dan nog een stapje heterogener! Bijvoorbeeld een big.Little ontwerp met een geïntegreerde RF zender, glasvezelontvanger, AI-core op basis van quantumtechniek en een fluidische sensor.
Zo staat het althans in het nieuwsbericht
Al deze technieken zitten al in meer of mindere mate in Twente, en de trend is sowieso om steeds méér te integreren.

[Reactie gewijzigd door Mindstorms op 22 juli 2024 20:33]

[Bulkzooi]

Klinkt meer als een SoC of een APU. Een chip zijn juist geïntegreerde technieken. En glasvezelontvanger? Is dat een modem of zo?

[Reactie gewijzigd door Bulkzooi op 22 juli 2024 20:33]

[oef!]

Een glasvezelontvanger is bijvoorbeeld het Genexis kastje dat je in je huis hebt hangen waarop de fysieke glasvezel aangesloten wordt. @sprikkel25 Dit wordt ook een modem genoemd maar is in dit geval een multiplexer / demultiplexer.

[Bulkzooi]

ja, multi-plexen klinkt logisch maar da's al zo oud. Misschien moet je meer denken aan een IR layer tussen de modem en de router waardoor de m2m toepassingen voor de kabelboer sneller worden. Dat kan wel eens een slim plan zijn want die datacenter's zijn een partij energie-slurpers.

Maar een modem heet tegenwoordig dus een glasvezelontvanger? hmm, ik weet niet of dat de lading van de vooruitgang van transmissie stuff wel goed dekt. Maar ja, het is maar een productnaam natuurlijk. Alsof chips de Maggie van electronica zijn.

Ik zelf zie veel in software. Een paar goede filters en wat simpele regels kunnen dezelfde effecten hebben.

[Reactie gewijzigd door Bulkzooi op 22 juli 2024 20:33]

[supersnathan94]

Que? Kun je dit misschien in meer Jip en Janneke taal uitleggen? IR layer tussen modem en router? M2M toepassingen voor kabelboer? Ik niet begrijp.

[Bulkzooi]

• IR is een gebruikelijke term in tech design voor stuff gerelateerd aan Intermediate Representation
• M2M is machine to machine, met veel overeenkomsten met IoT en Clouds en zo. Hot-topics tijdens discussies over 5G Smart cities ook.
• Kabelboer is slang waar ook ISP's en zo onder vallen en die ook actief zijn in SmartCities.
• Maggie is een inside-joke die ook bij bakeliet gebruikt wordt.

Dit gaat over chip design, hardware dus, en bevat potentieel wel miljarden transistors. Dus Jip en Janneke zullen het niet begrijpen. Is ook niet de juiste taal, want om bv. bigtech, een cloud of een D-Bus architecture te overzien kom je ook niet ver met Engels.

Aangezien ik niet weet wat je zoekt kan ik al helemaal geen pasklaar antwoord geven. Maar de Europese Unie is er druk mee, en universiteiten bieden meerjarige doctoralen aan, enkel in subtopics van je open-ended verwondering gericht aan mij. Ik denk dat je beter op het https://gathering.tweakers.net/ een topic kan openen.

[Reactie gewijzigd door Bulkzooi op 22 juli 2024 20:33]

[DwarV]

Dat zou een netwerk interface kunnen zijn (bijvoorbeeld voor ethernet), maar ik vermoed dat een glasvezelontvanger ook voor interconnects gebruikt kan worden tussen componenten in een apparaat (bijvoorbeeld om PCIe signalen te versturen). Chips kunnen ook gebruikt worden buiten computers of netwerkapparatuur!

Dus denken aan SoCs of een APU is misschien niet breed genoeg (zoals die nu gedefinieerd worden). Denk meer aan geintegreerde chips voor bepaalde taken, zoals industriële of medische sensors met wat processing modules, of bijvoorbeld chips voor auto's? Misschien dat ze ook analoge chip-modules integreren, maar dat wordt niet genoemd in het artikel.

Ik ben echter aan het speculeren, maar wat ik denk is dat je deze chips niet in PCs of thuis-netwerk apparatuur gaat vinden.

[Reactie gewijzigd door DwarV op 22 juli 2024 20:33]

[Bulkzooi]

@DwarV Beter had ik het woord 'rekenkern' moeten gebruiken. Toepassing of markt maakt niks uit qua functionaliteit. Ik bedoel, als je met een hamer een biertje open maakt, dan is het nog steeds een hamer. Behalve dan in het marketing materiaal. Dan maak je het lekkerste biertje ooit open.

Ik denk toch meer aan een modem, maar dan misschien iets strakker qua WAN/LAN en routering-functies. Misschien werden die oude modems te warm om te zenden en kan deze enkel ontvangen of zo. Ik zie liever een Nederlandse partij die bloated TCP/IP stack opruimen; da's pas een heterogene oplossing waar de markt echt op zit te wachten. Moet je kijken hoe lang die uitrol naar IPv6 al duurt. Bovendien gaat elk land al eigen chips produceren terwijl wij al NXP hebben en sowiezo moet alles overal home-grown zijn tegenwoordig, dus dan maakt Nederland weinig kans, met zo'n kleine thuismarkt.

Nederland moet slim en innovatief zijn. We hebben veel geïnvesteerd in opleidingen en in de 24-uurs economie. Maar de dag dat je zaait is niet de dag dat je oogst, dus die investeringen in de kenniseconomie kunnen zomaar nog onverwachte spin-off effecten gaan brengen.

[Reactie gewijzigd door Bulkzooi op 22 juli 2024 20:33]

[sprikkel25]

nee Modem staat voor analoog naar digitaal maken,,, dat doet een glasvezelontvanger niet, het is een receiver, vast wel een naam voor, maar geen modem (modulate demodulatie),

[De_Daapse]

Niet normaal

[Bulkzooi]

ja, Heterogeneous Computing is een definitie in de categorie social media. En de tech industry ziet dat als het motorblok principe van Ford, en de politiek weet het.

Maar blijkbaar wordt het anders als zo'n core netwerk functionaliteit bevat, hoewel ARM SoC's dat al lang hebben. Zelfs electrical engineers hebben moeite met zulke definities.

[Reactie gewijzigd door Bulkzooi op 22 juli 2024 20:33]

[pixeled]

Ik heb je berichtje 3x gelezen, en niet onvriendelijk bedoelt, maar wat probeer je nou precies te zeggen? Heterogenous computing, social media, tech industrie, Ford, motorblok, politiek? 😅

Als ik wat gok en met die (buzz)woorden zelf een verhaaltje probeer te vormen kom ik wel ergens maar dat is met veel aannames omdat je bericht, in ieder geval voor mij, tamelijk onleesbaar is.

[Bulkzooi]

Ik zeg meerdere dingen, idd ook ten aanzien van een bepaald type buzz-woorden; maar da's Engels en da's niet mijn manier van typeren. Aangezien je kritiek niet concreet is... wat snap je bv. hier niet aan:

Maar blijkbaar wordt het anders als zo'n core netwerk functionaliteit bevat, hoewel ARM SoC's dat al lang hebben.

Want dat is in ieder geval de kern van die comment. Gaat dus over eerdere definities die gaan over cores, zoals gebruikt in de marketing rondom bv. APU's en ARM SoC ten tijde van de multicore race.

En ik heb een en en de toegevoegd in de eerste alinea en een spelfout verbeterd. Misschien leest het wat makkelijker zo.

[Reactie gewijzigd door Bulkzooi op 22 juli 2024 20:33]

[supersnathan94]

Maar de core bevat geen netwerk functionaliteit.

Dat is de grap van een System on a Chip. Het is een kompleet systeem van allerlei zaken op 1 die. Onder andere een ARM core.

[Bulkzooi]

klopt, dit is een chip, en dan kan je beter transistors bespreken. Of een rekencluster. Maar om het gelijk een systeem te noemen is een beetje overdreven. Maar ja, da's marketing en dat doen niet enkel fabrikanten van chip, en is eigenlijk van alle tijden. Daarom is die uitspraak van Ford bekent geworden, met zijn zwarte T Ford.

De grap is dat OEM's als HP ook systemen verkopen, dus da's inderdaad een grap. Daarna werd het appliance en een service die automatisch geprolongeerd werd. Allemaal in dat kastje gebeurd.

[Reactie gewijzigd door Bulkzooi op 22 juli 2024 20:33]

[aryan1171]

Zo te zien gaat het om computing waarbij er diverse soorten technieken toegpast worden om meerdere soorten procedes op dezelfde DIE te realizeren. Denk aan een Intel chip waar ook ARM cores op verwerkt zitten of misschien een AMD chip waar ook ASICS op verwerkt zitten:

https://en.wikipedia.org/wiki/Heterogeneous_computing

Edit: Spelling

[Reactie gewijzigd door aryan1171 op 22 juli 2024 20:33]

[Bulkzooi]

ja, betreft mn. packaging zo te zien..

die's en layers zijn wel relevante industry buzzwords uit de laatste decade. Recent heeft AMD 3d Vcache op een APU chip (CPU+GPU, evt. beide multicore) geproduceerd; eigenlijk hun langbeloofde HSA/HUMA architecture zoals waar AMD over gepraat heeft sinds de overname van ATI en het Fusion platform.

Daarvoor gingen transistor specs vaak over nm, nanometre, totdat bleek dat alle fabrikanten die term een beetje misbruikten, zeker in marketing maar ook in benchmarks ontstond hierdoor een verwrongen representatie van bepaalde intrinsieke prestaties van chips. Tegenwoordig hebben we allerlei type chips en is de discussie diffuus.

edit: @supersnathan94 dit dus.

[Reactie gewijzigd door Bulkzooi op 22 juli 2024 20:33]

[ChillinR]

Een misschien tot de verbeelding sprekend voorbeeld van waar de meesten niet snel aan zullen denken is een chip met minuscule vloeistofkanaaltjes die analyse van bijvoorbeeld bloedcellen kan doen.

Zie https://www.utwente.nl/en/eemcs/bios/

[iThinkSo]

Heterogene chips zijn chips waarop uiteenlopende technieken geïntegreerd zijn. De ontwikkeling van dit soort chips zit nog in de opstartende fase.

[Oon]

Dat verduidelijkt helemaal niks

[okexox]

Het is zoals intel's big.little, meerdere kernen van verschillende architecturen op dezelfde chips. Echter kan je ook combinaties doen zoals normale cores en AI cores op 1 chip bijvoorbeeld.

[koelpasta]

Nou, waar deze mensen het over hebben gaat echt wel een paar stapjes verder.
Ze kunnen in theorie digitale, analoge, fotonische, EM en floeistof structuren in een enkele IC stoppen.

[solatis]

Bij normale chips zijn alle cores identitiek, een homogene chip dus. Bij een chip met “efficiency cores” en “performance cores” bijvoorbeeld is dat niet meer helemaal het geval, en al helemaal niet bij een chip met aparte AI cores; dit zijn heterogene chips.

[Anoniem: 361276]

Dat zijn chips die zich voelen aantrokken tot het andere geslacht.

[Bulkzooi]

lol, de homo chipicus uit Twente.

[4x4]

Sowieso geen homogene chips. Pas maar op. Straks krijg je nog de LG4KHD community over je heen.

[Fluttershy]

Ik heb een 4k HD TV van LG en ik ga er echt niet moeilijk over doen hoor.

[Goldwing1973]

Wacht maar, tot je LG TV zichzelf identificeert als een Samsung TV... dan heb je woke aan het dansen.

[thunder8]

Dan schop ik het de deur uit. Niet voor niets een LG gekocht, moet ie niet gaan denken een Samsung te zijn, tsss.

[supersnathan94]

Nú met méér advertenties!

[Anoniem: 1201820]

Lijkt me goed om daar EU subsidie aan te verstrekken. Beter dan een fabriek "weg te geven" aan een buiten de EU bedrijf.

[Frame164]

Bedrijven worden niet weggegeven, maar de eigenaren verkopen het.

[no_way_today]

Een regering kan een overname blokkeren. Van mij mogen ze dat veel vaker doen. Nu profiteren alleen de aandeelhouders.

[DrVic]

Met als resultaat dat niemand meer investeert. Er is een reden dat een bedrijf aandeelhouders zoekt - toegang tot kapitaal.

[no_way_today]

Het is niet zwart wit hé? Zelf bezit ik een aardige portefeuille met mooi rendement in de vorm van dividend. Maar ergens profiteer ik van het harde werk van anderen. Dat is krom. Mijn dividend is niet belast, arbeid wel. Het verschil tussen rijk en arm wordt steeds groter, er zijn een hoop mensen die alleen egoïstisch bezig zijn met: ‘kijk mij het goed voor elkaar hebben’ , ik zou graag willen inleveren als de minder bedeelden het beter krijgen.

[DrVic]

Ah, dividend wordt hier in Denemarken gewoon belast hoor. Net als rendement op vermogen (percentage van behaald rendement)

[no_way_today]

Vul in ..willekeurig… land, het ging om Nederland. Denemarken lijkt mij overigens progressiever dan Nederland?

[yinx84]

Heb wel eens gelezen dat er zo'n gedoe is rond Taiwan omdat daar 90% van de chips gemaakt worden. Benieuwd wat voor impact het voor Nederland gaat hebben op geopolitiek vlak.

[Bulkzooi]

zoveel?
Ik dacht een heel stuk minder. Ik denk als je enkel naar ARM vs x86 chips kijkt je niet eens aan die statistieken komt. Heb je een bron?

De geopolitieke impact is nihil; gewoon een ander packaging project om een fabless concept. Bovendien heeft Nederland ASML, die de waffer/lithography markt absoluut domineert.

Geopolitiek gezien is de trend dat het aantal fabs de laatste decennia enorm gereduceerd is, een enorme vernauwing qua aanbod, concreter waarneembaar. De vraag is wat de internationale community van de keuze van Taiwan vindt. Taiwan is ook voorloper qua rechtspraak op het gebied van appstores, en met TSMC huist het ook dé producent van mobiele chips. De fab die samen met ARM en later Apple het chip monopoly en de fab business van Intel aan gruzelementen brak. Niet slecht voor een calculator chip, zoals er vroeger weleens minachtend naar gerefereerd werd.

[Reactie gewijzigd door Bulkzooi op 22 juli 2024 20:33]

[Roel1966]

In eerste instantie dacht ik bij het lezen van de titel van het artikel: heb je dan ook homogene chips ?.

Maar even zonder flauwekul hoop ik wel dat het niet weer zo gaat als met Philips zoals voor jaren terug dan. Philips was best vooraanstaand met ontwikkeling van bepaalde producten maar maakte de fout dat er bespaard werd op de kwaliteit van materialen. Ten dele wel om meer winst te kunnen genereren maar dit wel hun uiteindelijk de das om gedaan heeft.

Hoop dat dan die fabriek in Twente er voor gaat zorgen dat het eens een NL product word en ook blijft wat naam krijgt in in elk geval de EU. Waarbij ik wel dan de kanttekening plaats dat wij binnen NL helaas niet de ruimte hebben voor giga grote bedrijven. Dus het productiegedeelte zal uiteindelijk denk ik toch ten dele uitbesteed moeten gaan worden.

[Eomer]

In eerste instantie dacht ik bij het lezen van de titel van het artikel: heb je dan ook homogene chips ?

Ja, chips die alleen maar digitale circuits hebben zijn in de context van het bericht homogeen.

[Bulkzooi]

@Eomer
lol, het wordt steeds gekker als het over transistors gaat. Ken je een formele verwijzing naar die definitie? rfc of iso of zoiets? Daar wil ik een screenshot van maken.


En homogene podcasts en radiozenders staan dus ook om de hoek.. Een soort mix&match d2d delivery met flawless roaming met satelliet en de altijd verrassende MIMO antenne.

[Reactie gewijzigd door Bulkzooi op 22 juli 2024 20:33]

[Anoniem: 718943]

Zijn die lekkerder dan normale chips?

[Ron242]

Zeer goed initiatief. Of het in de twentse geologie mogelijk is vraag ik me af. Van oudsher veel moerassen, zandgrond en venen. Overigens ook ontgonnen zoutholtes. Dus behoorlijk instabiel. Wellicht is het realistischer om het bij een faculteit te laten.

[Blaze85]

Nu maar hopen dat deze heterogene chips LHBTI-vriendelijk zijn...

edit: vreemde moderaties naar -1... LHBTI-vriendelijk is ongewenst?

[Reactie gewijzigd door Blaze85 op 22 juli 2024 20:33]

[dasiro]

geen homogene chips in de heterogene chipfabriek

"this project is funded by the European Union"

ze hebben er zelfs een hele download-sectie voor:
https://ec.europa.eu/regi...ion/logos_downloadcenter/

[Frame164]

In deze context wel

[McBacon]

Nope, mooi met z'n allen op -1. Bedankt voor het bewijzen van mijn punt, wie het ook waren. ;]