Minimaal 26 Nederlandse gemeenten zeggen nepaccounts te gebruiken om burgers te volgen op sociale media. De gemeenten gebruiken de accounts om bijvoorbeeld lid te worden van besloten Facebookgroepen. Het op deze manier gebruiken van de nepaccounts is wellicht illegaal.
Volgens een vragenlijst en onderzoek van de NHL Stenden Hogeschool en Rijksuniversiteit Groningen zeggen 11 gemeenten de nepaccounts 'soms' te gebruiken. Eén gemeente zegt ze 'vaak' te gebruiken. Een tweede gemeente zegt ze 'altijd' te gebruiken en 13 gemeenten zeggen ze 'te gebruiken'. 67 gemeenten zeggen nooit nepaccounts te gebruiken. De vragenlijst is door 156 Nederlandse gemeenten ingevuld, minder dan de helft van de 352 gemeenten in Nederland.
De gemeenten gebruiken de nepaccounts om inzicht te krijgen in het gedrag van burgers, buiten wat hun huidige monitoringtools mogelijk maken. Het gaat om onderzoek naar bijvoorbeeld verstoringen van de openbare orde, om bijvoorbeeld demonstraties of rellen te kunnen onderzoeken of voorspellen. Met de nepaccounts kunnen ze handmatig onderzoek doen in bijvoorbeeld besloten Facebookgroepen, om zo meer te weten te komen over het gedrag van mensen.
Volgens het onderzoek is het op deze manier inzetten van de nepaccounts wellicht in strijd met de wet. In het onderzoek, dat over de hele monitoring van sociale media door gemeenten ging, zegt een kwart van de respondenten dat het juridische kader voor de monitoring onduidelijk is. Een vijfde zou aangeven dat dit kader wel duidelijk is. Tegelijk geeft 46 procent aan zich wel aan de wet te houden en zegt 4 procent dit niet te doen. De rest van de respondenten zegt bij deze twee vragen neutraal te zijn.
Bart Custers, hoogleraar law and data science aan de Universiteit Leiden, zegt tegen de Volkskrant dat het voor gemeenten verboden is om nepaccounts te gebruiken om burgers te volgen. Dit zou werken 'onder een dekmantel' zijn. De politie zou dit bijvoorbeeld wel mogen doen, mits ze eerst toestemming van een rechter krijgt. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten wilde nog niet inhoudelijk reageren tegenover de krant.