Astron wil hulp van publiek om locatie van zwarte gaten te bepalen

Het Nederlands instituut voor radioastronomie Astron roept de hulp van het publiek in om de locaties van zwarte gaten in het heelal te bepalen. Volgens het instituut zijn het er te veel voor het eigen team en hebben sommige radiobronnen erg ingewikkelde structuren.

Astron heeft hiervoor het Lofar Radio Galaxy Zoo-project in het leven geroepen. Met de Low Frequency Array-telescoop zijn inmiddels vier miljoen radiobronnen ontdekt. Het gaat dan vooral om de complexe structuren die in verband staan met massieve zwarte gaten in de centra van sterrenstelsels. Een deel van het stof en gas rond een superzwaar zwart gat wordt in de vorm van grote pluimen van extreem heet gas de ruimte in geblazen. Dit gas vormt structuren die door de radiotelescoop worden waargenomen.

Rechts een artistieke impressie van twee 'radiopluimen' afkomstig van een superzwaar zwart gat in het centrum van een sterrenstelsel. De andere afbeelding is een echte afbeelding van de Lofar-telescoop, waarbij twee pluimen zichtbaar zijn rond een superzwaar zwart gat.

Volgens het instituut hebben een paar honderdduizend van de vier miljoen ontdekte radiobronnen zeer gecompliceerde structuren, waardoor het soms lastig is om te bepalen welke radiobronnen of zwarte gaten bij welke sterrenstelsels horen. Het Lofar-team dat zich hiermee bezighoudt, bestaat uit tweehonderd sterrenkundigen, maar Astron zegt dat er nog altijd te weinig mensen zijn voor het identificeren van de radiobronnen en de bijbehorende sterrenstelsels.

Er is wel een geautomatiseerde oplossing in de vorm van een 'source finder'-computerprogramma, maar volgens het instituut is dat programma niet perfect. Soms splitst het namelijk een enkele radiobron op in aparte componenten, wat ongewenst is. De astronomen hebben ook de hulp van het publiek nodig om deze opgesplitste componenten te herkennen, zodat de volledige radiobron is te reconstrueren.

De radio-emissies zijn weergegeven met geelgroene lijnen. De blauwe cirkels zijn wat het computerprogramma als aparte bronnen beschouwt. Volgens Astron leidt de aanwezigheid van drie ellipses tot de conclusie dat de bron incorrect in drie aparte componenten is opgesplitst. Het sterrenstelsel dat aan de basis van de radio-emissies staat, is de heldere bron in het midden; dat is zichtbaar op de linkerafbeelding, waarin data van een optische telescoop is ingevoegd.

Tim Shimwell van Astron en de Universiteit Leiden geeft aan waarom dit project belangrijk is. "Jouw taak is om de radiobronnen te matchen met het juiste sterrenstelsel. Dit zal onderzoekers helpen begrijpen hoe radiobronnen worden gevormd, hoe zwarte gaten evolueren en hoe enorme hoeveelheden materiaal met zo'n ongekende hoeveelheid energie in de diepe ruimte kunnen worden uitgestoten."