Eigenlijk begon het met de chatheffing in 2011. KPN wilde apart geld in rekening gaan brengen voor het gebruik van WhatsApp, om zo de dalende inkomsten uit sms te compenseren. De Nederlandse Tweede Kamer vond dat een slecht idee. Om uitvoering van KPN's plannen te voorkomen had het parlement netneutraliteit in een paar maanden tot wet verheven, waarmee Nederland na Chili het tweede land ter wereld was met wettelijk gegarandeerde netneutraliteit.
Netneutraliteit gaat natuurlijk verder dan de chatheffing. Een van de eerste gevolgen van de wetgeving was dat mobiele providers het verbod op tethering moesten opheffen. Tethering is het delen van de mobiele internetverbinding van de telefoon met een ander apparaat, zoals een laptop. Voorheen verboden mobiele providers dat, maar dat mocht niet meer.
/i/1303477976.jpeg?f=imagenormal)
In de jaren erna bleek dat het Europees Parlement netneutraliteit in heel Europa wilde invoeren. De Europese politiek werkt vaak niet bijster snel en daarom heeft het even geduurd, maar het was al snel duidelijk dat het geen gegeven was dat de Nederlandse netneutraliteit gehandhaafd zou blijven. Neelie Kroes, destijds de verantwoordelijke Eurocommissaris, kwam in 2014 met een voorstel dat een einde zou maken aan de strikte netneutraliteit in Nederland ten gunste van een zwakkere versie.
Nu is het dan zover; het Europees Parlement heeft ingestemd met de Europese netneutraliteit en sinds 30 april geldt de regelgeving in heel Europa. Het probleem is: niemand weet wat die regels in de praktijk precies betekenen. Daarvoor kijken Europese landen naar de Berec, de koepelorganisatie van toezichthouders, waarvan onder meer ACM in Nederland en Bipt in België deel uitmaken.
In Nederland is bij de wijziging van de Telcommunicatiewet, die het gevolg is van de nieuwe Europese regelgeving, gestreefd naar een sterke netneutraliteit. Zo interpreteert minister Kamp van Economische Zaken de regels uit de nieuwe verordening zo dat deze in de weg staan aan zero rating. Daarmee blijft deze praktijk in Nederland verboden. Zoals uit het volgende stuk blijkt, heeft Berec een andere mening en stelt dat zero rating in bepaalde gevallen toegestaan blijft. Nina Lodder, juridisch medewerker bij SOLV, laat desgevraagd aan Tweakers weten dat een afwijkende interpretatie van Berec niet hoeft te betekenen dat de strengere Nederlandse interpretatie gewijzigd moet worden. De gepubliceerde richtsnoeren zijn juridisch niet bindend en dienen alleen zoveel mogelijk gevolgd te worden. De strenge interpretatie van Nederland moet nog wel door de Eerste Kamer worden goedgekeurd.
De Berec zal op 30 augustus zijn definitieve interpretatie bekendmaken, maar heeft al een eerste 'kladversie' van die interpretatie vrijgegeven. Tweakers dook in de materie om te kijken hoe streng de Europese netneutraliteit echt zal zijn.
De Berec heeft de richtsnoeren op zijn eigen site online gezet in een tamelijk lang pdf-document. De kern van deze regels is artikel 3, waarin de rechten van eindgebruikers worden omschreven. Zij hebben het recht om 'via hun internetdienst informatie en inhoud te raadplegen en te verzenden, diensten en applicaties te gebruiken en aan te bieden, en randapparaten naar keuze te gebruiken, ongeacht de locatie van de gebruiker of provider, de oorsprong of het doel van de informatie, inhoud, applicatie of dienst'. Dat lijkt een wettelijk omschreven versie van 'all bits are created equal', een bekende leus voor de omschrijving van netneutraliteit.
Dit recht valt uiteen in verschillende delen, die allemaal in de richtsnoeren besproken worden. In daaropvolgende artikelen legt de Berec uit dat de overeenkomsten tussen internetproviders en eindgebruikers de rechten van die laatsten niet mogen beperken. Daarom is bijvoorbeeld het aanbieden van een beperkte databundel toegestaan, zolang de provider geen onderscheid maakt tussen verschillende applicaties. Ook mogen providers bijvoorbeeld een abonnement aanbieden in combinatie met toegang tot een bepaalde applicatie, bijvoorbeeld Spotify of Netflix.

Zero-rating
De Berec gaat specifiek in op zero-rating, waarbij het dataverbruik van een bepaalde dienst niet meetelt voor het berekende dataverbruik. Daardoor kunnen gebruikers bijvoorbeeld onbeperkt muziek streamen van Spotify zonder dat er MB's uit hun bundel verdwijnen. Daarover zegt de Berec dat het niet is toegestaan om een applicatie uit te zonderen van het feit dat een datalimiet is bereikt. Als de bundel op is, moet de provider de toegang tot alle apps vertragen of blokkeren, inclusief apps waarvoor zero-rating geldt. Anders zou deze praktijk in strijd zijn met de verplichting uit de verordening dat providers al het internetverkeer gelijk behandelen. Zero-rating lijkt dus toegestaan, zolang de gebruiker nog MB's overheeft.
Minder duidelijke gevallen moeten door nationale toezichthouders worden beoordeeld aan de hand van verschillende factoren, waaronder de marktpositie van de provider, het effect op de rechten van eindgebruikers, de schaal waarop de praktijk plaatsvindt en de vraag of de praktijk de doelstellingen van de verordening omzeilt. Zero-rating kan problematisch zijn, omdat dit de aanzet voor het ontwikkelen van innovatieve applicaties kan wegnemen en providers invloed kan laten uitoefenen op de keuze van gebruikers om bepaalde diensten te kiezen en andere niet.
Daarnaast gaat de Berec in op de mogelijkheid om internetverkeer te beheren. Providers moeten al het internetverkeer in principe als gelijkwaardig beschouwen, maar er zijn uitzonderingen en die zijn nodig om het dataverkeer te beheren. Dergelijke maatregelen moeten 'redelijk' zijn en mogen niet resulteren in onder andere het blokkeren, vertragen, aanpassen of beperken van verkeer. Ook kunnen bepaalde maatregelen genomen worden om internetverkeer in te perken als dit nodig is om zich aan de wet te houden, de veiligheid te waarborgen of congestie te beperken.
Ook zijn er 'gespecialiseerde diensten', die buiten de netneutraliteitsregels vallen. Berec noemt als voorbeelden VoLTE, oftewel bellen via 4g, en iptv-diensten met bepaalde kwaliteitseisen. Ook het uitvoeren van ziekenhuisoperaties via internet is een dergelijke dienst. Een dienst kan als gespecialiseerde dienst worden aangemerkt, als er sprake is van een bijzondere kwaliteitseis, aldus de Berec. Ook moeten providers genoeg capaciteit hebben om te voorkomen dat reguliere diensten negatief worden beïnvloed.
Tethering is volgens de interpretatie niet anders dan regulier gebruik van de verbinding. Een verbod of beperking van tethering zou volgens de Berec tegen de regelgeving ingaan, waaruit af te leiden is dat tethering moet worden toegestaan door alle mobiele providers in alle gevallen.
Kritiek
Mede omdat er een mogelijkheid voor zero-rating blijft, roept de Europese burgerrechtenorganisatie EDRi op om de richtsnoeren op dat punt te verbeteren. Dit moet volgens de organisatie ook op andere punten gebeuren, namelijk wat gespecialiseerde diensten en management van internetverkeer betreft. Volgens EDRi is dit problematisch, omdat providers te makkelijk onderscheid zouden kunnen maken tussen verschillende soorten verkeer.
Bovendien heeft EDRi kritiek op het feit dat de Berec stelt dat providers zelf de kwaliteitseisen van een gespecialiseerde dienst kunnen vaststellen. Ook legt het orgaan uit dat als een eindgebruiker een normale verbinding heeft en een gespecialiseerde dienst afneemt, dit gevolgen kan hebben voor zijn normale internetverbinding. Dit moet volgens de Berec niet gezien worden als inbreuk op de rechten van gebruikers, zolang de provider klanten daarover heeft geïnformeerd en klanten een bepaalde minimumsnelheid kunnen halen.
De richtsnoeren die de Berec nu online heeft gezet en die we hier bespreken, zijn nog een conceptversie. Desondanks werpen ze hun schaduw vooruit. T-Mobile kwam een paar weken geleden met het abonnement Oneindig Online, een abonnement waarmee klanten geen datalimiet hebben. In de eerste versie zou dat abonnement een limiet op tethering krijgen van 20GB en een maximale resolutie in video's van 480p. Toezichthouder ACM nam contact op met T-Mobile en tegelijkertijd brak er kritiek los op het abonnement. Een week later bleek dat T-Mobile de beperkingen voorlopig schrapt.
Het is echter lang niet zeker hoe de interpretatie van de regelgeving er exact uit zal zien. Nu begint de fase waarin iedereen commentaar mag leveren op het concept. Tijdens deze publieke consultatie kunnen burgers en andere belanghebbenden hun zienswijze op de voorlopige richtsnoeren kenbaar maken via e-mail. Aan de hand van het definitieve document kunnen nationale telecomtoezichthouders, zoals de Nederlandse ACM en het Belgische Bipt, steun vinden voor het interpreteren en toepassen van de netneutraliteitsregels.
Aan de hand van de ontvangen commentaren wil de Berec daarna de definitieve versie van de richtsnoeren op 30 augustus bekendmaken. Dan pas zullen we weten hoe overheden en toezichthouders netneutraliteit precies zullen toepassen. Dit is niet zo strikt als de Nederlandse netneutraliteit was, maar het is zeker ook niet zo zwak als providers en sommige andere bedrijven het wellicht graag hadden gezien.