Wolfenstein, een geschiedenis

First person

1992 - Wolfenstein 3D

In 1992 presenteert een klein bedrijfje uit Texas een spel dat de wereld zou veranderen: Wolfenstein 3D. Het spel, gemaakt door John Romero en Tom Hall, die zich weer baseerden op het programmeerwerk van ene John Carmack, luidt de doorbraak in van een nieuw genre, dat van de first person shooter. De belofte van drie dimensies weet Wolfenstein 3D niet helemaal waar te maken: het spel is pseudo-3d, een techniek die dan al ruim een decennium wordt toegepast in arcadegames. Ook voor John Carmack is de techniek niet nieuw: voor een eerdere werkgever had hij al de pseudo-3d-games Hovertank 3D en Catacomb 3D gemaakt.

Wolfenstein 3D is wel de eerste game waarin geheim agent William 'B.J.' Blazkowicz opduikt, de held die ook in de meeste opvolgers de hoofdrol speelt. B.J. is van Poolse afkomst, maar is zelf volbloed Amerikaan. Hij is opgepakt tijdens de Tweede Wereldoorlog en zit opgesloten in het Duitse Castle Wolfenstein. Zijn opdracht is kort en krachtig: ontsnap uit je cel en werp daarna het Duitse Rijk omver. Blazkowicz kan een geweer aan zijn bewakers ontfutselen, en later weet hij nog twee betere exemplaren op zijn tegenstanders buit te maken. Gedurende het hele spel moet hij het echter met deze drie verschillende wapens doen. Verder kan hij in de diverse geheime kamers in het spel voedsel en 'med kits' vinden waarmee hij zijn gezondheid kan opvijzelen. In die geheime kamers zijn ook verborgen schatten te vinden. Wolfenstein 3D is keurig verdeeld in Episodes. Het spel bevat zes van zulke hoofdstukken, ieder verdeeld in tien levels. De eerste episode was gratis te downloaden, via een systeem dat als shareware te boek stond.

Wolfenstein 3D was niet alleen populair, maar ook controversieel. Zo zijn er in het spel swastika's te zien en is het Horst Wessel-lied te horen, het partijlied van de NSDAP van Adolf Hitler. Als klap op de vuurpijl had Hitler zelf een rol in het spel, wat bepaald niet door iedereen op prijs werd gesteld. Hitler is zelfs de grote eindbaas van het spel, al heeft hij de vorm van een robot met vier machinegeweren. Wie het origineel wil spelen, kan nog altijd de shareware-versie downloaden, maar het spel is ook te vinden op de Xbox Live Arcade of het PlayStation Network.

Intrede van multiplayer

1992 - Spear of Destiny

Nog hetzelfde jaar maakte id Software een opvolger, Spear of Destiny, eveneens voor MS-DOS en opnieuw met B.J. Blazkowicz in de hoofdrol. Spear of Destiny is een prequel waarin B.J. een speer van de Duitsers moet zien te jatten. Het gaat natuurlijk niet om zomaar een speer, maar om de speer die ooit gebruikt is om de aan het kruis hangende Jezus mee in zijn zij te prikken. De speer is door de Nazi's uit Versailles geroofd en meegenomen naar Castle Wolfenstein, waar B.J. hem vandaan moet halen. Hitler gelooft namelijk dat iedereen die de speer in bezit heeft, onoverwinnelijk is, en de geallieerden willen de speer terug om daarmee het vertrouwen van de Führer te ondermijnen. Het spel bestaat uit één lange episode van 21 levels, waarin B.J. het niet alleen moet opnemen tegen Nazi-soldaten, officieren en hun honden, maar ook tegen mutanten die met machinegeweren zijn uitgerust. Hitler is in geen velden of wegen te bekennen; BJ neemt het op tegen de Death Knight die de speer bewaakt en tegen de eindbaas, de Angel of Death. Heel veel ophef veroorzaakt het spel niet, wellicht ook omdat er geen shareware-versie van verschijnt. Wel is er een demo, maar die bevat slechts twee levels. De gameplay van Spear of Destiny is vrijwel hetzelfde als die van Wolfenstein 3D en het spel is gebaseerd op dezelfde engine van John Carmack.

2001 - Return to Castle Wolfenstein

Na 1992 duurt het even voordat id Software de tijd rijp vond voor een nieuwe Wolfenstein. Niet dat ze er zelf tijd voor hadden: id liet de ontwikkeling van Return to Castle Wolfenstein over aan Gray Matter, een studio die ervaring had opgedaan met Kingpin: Life of Crime en wat hand- en spandiensten voor de eerste Call of Duty-games. B.J. Blazkowicz speelt opnieuw de hoofdrol en hij zit alweer opgesloten in Castle Wolfenstein. Hij was door zijn geallieerde bazen naar het kasteel gestuurd om onderzoek te doen naar een hobbyproject van Heinrich Himmler: de SS Paranormal Division. Aan het begin van het spel blijkt B.J. echter in een cel te zijn beland. Dit begin is een regelrechte kopie van de film Where Eagles Dare uit 1968. Het kasteel in het spel is gemodelleerd naar het hoog in de Alpen gelegen Schloß Adler uit de film en net als dit slot blijkt ook Castle Wolfenstein alleen via een kabelbaan bereikbaar te zijn. In tegenstelling tot de twee voorgaande games speelt slechts een klein gedeelte van het spel zich in het kasteel af. De verhaallijn is gebaseerd op het gebruik van kasteel Wewelsburg, waar Himmler het centrum van de wereld van wilde maken. In het spel doet Himmler onderzoek naar het tot leven wekken van lijken, biotechnologie en allerlei geheime wapens. B.J. krijgt heel wat te stellen met de troepen van Himmler. Hij neemt het op tegen soldaten van de Waffen SS, paratroopers, hele hordes ondode wezens en Duitse Übersoldaten die het resultaat zijn van de experimenten van Wilhelm "Deathshead" Strasse. Hitler is opnieuw niet in het spel te bekennen: de eindbaas is dit keer een oude koning, Heinrich de Eerste. Wie het spel ooit gespeeld heeft, is Heinrich misschien vergeten, maar zeker niet de sexy en lastig te bestrijden Elite Guards, het geheel vrouwelijke onderdeel van de SS Paranormal Division, onder aanvoering van de stevige Helga Von Bulow.

2003 - Wolfenstein: Enemy Territory

Geen B.J. dit keer, en zelfs geen verhaallijn: Enemy Territory is uitsluitend een multiplayergame. Het spel was oorspronkelijk bedoeld als commerciële uitbreiding voor RtCW, maar werd uiteindelijk gratis aangeboden - met zeer groot succes. ET bevat maar zes maps, drie in Afrika en drie in Europa, maar nadat id Software begin 2004 de broncode van de modtools had vrijgegeven, zouden er er door fans nog honderden bijgemaakt worden. ET was niet al te vernieuwend: het spelen in teams, met verschillende rollen binnen het team, en het behalen van doelen werden al langer toegepast. Spelers kunnen in het spel de kant van de Axis of de Allied kiezen, en moeten vervolgens een class uitzoeken. Ze kunnen daarbij kiezen uit Soldier, Medic, Engineer, Field Ops en Covert Ops. Het aanvallende team dient een aantal doelen te halen en het verdedigende team dient dat te voorkomen, tot de tijd om is. Als de tijd verstreken is, worden de rollen omgedraaid. Met het scoren van ervaringspunten kunnen de spelers hun mogelijkheden vergroten. In 2007 zou Enemy Territory: Quake Wars nog verschijnen. Deze opvolger van ET heeft echter niks met Wolfenstein te maken en speelt zich af in het fictieve Quake-universum. De gameplay was echter nog wel op ET gebaseerd.

Verzonnen kasteel

Meer

Er is meer Wolfenstein en meer B.J.: Wolfenstein 3D was bijvoorbeeld niet de eerste game rond het kasteel. In 1981 verscheen al Castle Wolfenstein voor de Apple II. Dit spel was niet door id Software gemaakt, want dat bestond toen nog niet, maar door het Amerikaanse Muse Software. Pas drie jaar later zou er een versie voor MS-DOS verschijnen. Al in Castle Wolfenstein is de bedoeling om te ontsnappen aan het kasteel uit de titel, al ben je hier nog een naamloze Amerikaanse soldaat. Castle Wolfenstein is veel minder een schietspel dan Wolfenstein 3D; de gameplay legt de nadruk meer op sluipen dan op schieten. Dat probeerde John Carmack oorspronkelijk ook in Wolfenstein 3D te verwerken, maar hij liet dat idee vallen omdat het spel er te traag van zou worden. Castle Wolfenstein is een van de eerste games waarin gedigitaliseerde stemmen te horen waren, in dit geval de kreten van Duitse soldaten als 'Schweinhund!' In 1984 zou het vervolg Beyond Castle Wolfenstein verschijnen, ook van Muse. Daarin moest de speler een commandocentrum van Hitler binnendringen en hem met een bom vermoorden, net als de samenzwering die in de film Valkyrie belicht wordt. De gameplay van het vervolg is vrijwel hetzelfde als van het origineel. Muse maakte versies voor de Apple II en voor de Commodore 64.

Niet meer

B.J. was in deze beide eerste games dan wel een naamloze soldaat, er dook al wel eerder een Blazkowicz op in een game. Achteraf heeft id Software namelijk bepaald dat Commander Keen uit hun gelijknamige eerste spel in werkelijkheid William Joseph 'Billy Blaze' Blazkowicz II heet, en dat hij de kleinzoon van B.J. is. In 1994 bracht Apogee Software (bekend van 3D Realms en Duke Nukem) het spel Rise of the Triad op de markt, waarin niets aan B.J. Blazkowicz doet denken. Dat was echter oorspronkelijk wel zo: dit spel was eigenlijk bedoeld als opvolger van Wolfenstein 3D en zou als Rise of the Triad: Wolfenstein 3D Part II op de markt gebracht worden. Het groeide echter langzaam uit tot een volwaardige game waarvan de verhaallijn zodanig veranderde, dat de link met Wolfenstein verdween.

Hitlers bunker

Hoewel veel in de diverse games is gebaseerd op waargebeurde feiten en bestaande personen of plaatsen, heeft het kasteel dat in alle games voorkomt nooit bestaan. Er is wel een Wolfenstein in Duitsland, maar dat is een opvallende rotsformatie in Beieren. De naam is waarschijnlijk afgeleid van de Wolfsschanze, een bunker waar Hitler in de Tweede Wereldoorlog een van zijn commandocentra had gevestigd. Dat is ook de plek waar in 1944 de aanslag op Hitler plaatsvond en waar de finale van Beyond Castle Wolfenstein zich afspeelt.