De marktsituatie
De markt voor lcd-beeldschermen is volop in beweging. Het aanbod van lcd-televisies is aanhoudend groot en monitoren op basis van lcd-techniek domineren de markt. Een belangrijke mijlpaal werd vorig jaar bereikt: voor de eerste keer in de geschiedenis werden er meer lcd-televisies dan crt-modellen verkocht .
Hoewel er talloze merknamen op platte televisies en monitoren worden geplakt, is het aantal bedrijven dat daadwerkelijk zelf lcd-panelen met grotere beelddiagonalen maakt, beperkt tot een kleine groep hightech-ondernemingen. De belangrijkste spelers zijn momenteel AU Optronics, Chi Mei Optoelectronics, Hitachi, LG Display, NEC, Samsung, Sharp en Sony.

Het ontstaan van zo'n select gezelschap heeft een logische oorzaak: het investeren in lcd-technologie is razend duur. Bovendien zijn door de felle onderlinge concurrentie de prijzen voor platte beeldschermen de afgelopen twee jaar met tientallen procenten gedaald. Om toch enige winst te kunnen behalen op de lcd-divisies, zijn de grote spelers tal van samenwerkingsverbanden aangegaan. Zo sloten vorig jaar een viertal lcd-fabrikanten uit Zuid-Korea een pact, besloten Samsung en Sony gezamenlijk een fabriek te bouwen en nam Canon een belang in de lcd-divisie van Hitachi.
Marktanalisten denken dat de dynamiek in de lcd-markt voorlopig zal aanhouden. Een consolidatieproces zou pas te verwachten zijn als een meerderheid van de consumenten een flatpanel in de huiskamer heeft staan en de markt verzadigd raakt. Tot die tijd zal nog menig EK- of WK-folder met 'platte televisies tegen bodemprijzen' in de bus vallen.
Lcd-technieken
Lcd-tv's onderscheiden zich ten opzichte van crt's en plasma-televisies door het relatief geringe energieverbruik, het lage gewicht en de beperkte diepte van de schermen. Moderne lcd-televisies zijn gebaseerd op zogenaamde active matrix-lcd's, waarbij de tft-techniek de boventoon voert. Hoewel lcd-schermen in het verleden beperkt waren tot beeldformaten van maximaal 40 inch, is de technologie bij de huidige, zevende generatie panels nu zo ver doorontwikkeld dat na de crt ook pdp-schermen langzaam maar zeker van de markt worden gedrukt.
In de loop der jaren is er door de fabrikanten hard gewerkt aan diverse tft-technieken, die elk hun voor- en nadelen hebben. Veel toegepast en dankzij de lage prijs goed verkocht zijn panelen op basis van tn-film. Dergelijke schermen zijn vooral favoriet bij gamers omdat de reactietijd erg laag is, soms minder dan 2ms. Hierdoor komen storende beeldvertekeningen, zoals ghosting, nauwelijks voor. Nadelen hebben de tn-panels ook: de kijkhoek is - met name verticaal - beperkt. Ook is de kleurruimte bij de goedkopere displays beperkt tot slechts 6 bits per kleur waarmee het totaal aantal op 262.144 kleuren komt, terwijl de 8bits true color-schermen 16,7 miljoen kleuren kunnen weergeven. De beperkingen in de kleurechtheid zijn vooral in de weergave van zwart en donkere grijstinten goed te zien en worden door kritische kijkers als storend ervaren. Ten slotte wordt bij tn-displays dikwijls goedkope ccfl-achtergrondverlichting toegepast, die in tegenstelling tot de duurdere led-backlights de kleurenverzadiging ook niet ten goede komt.
Hitachi heeft eind jaren negentig gesleuteld aan ips en deze technologie moest de tekortkomingen van tn-panels verhelpen. Oorspronkelijk was de techniek echter duur en de reactietijd bleef steken op 50ms waardoor scènes met snelle bewegingen niet goed uit de verf kwamen, maar ips wist wel de kleurweergave te verbeteren door het gebruik van 8bit-panels. Ook wist het Japanse bedrijf de kijkhoek te vergroten. Super-ips kwam als opvolger van ips en schermen met deze technologie werden flink sneller: tegenwoordig zijn s-ips-schermen met een reactietijd tot 8ms mogelijk. Onder andere LG.Philips en NEC hebben verder geborduurd op de Hitachi-vinding en panelen op basis van de jongste telg, h-ips geheten, hebben minder last van backlight bleeding. Daar staat echter weer een smallere kijkhoek tegenover.
De mva-techniek voor lcd-schermen is in 1998 uitgevonden door Fujitsu en daarna door verschillende fabrikanten doorontwikkeld. Mva-panelen zouden volgens de ontwikkelaars het perfecte compromis moeten vormen tussen tn-film- en ips-technologie. De panelen wisten een destijds relatief lage reactietijd van 25ms te combineren met een goede kijkhoek. Toch waren mva-schermen niet snel genoeg, tot de overdrive-technologie om de hoek kwam kijken. Bij overdrive, ook bekend als response time compensation, worden de vloeibare kristallen met een verhoogd voltage aangestuurd, waardoor deze sneller van richting veranderen. Schermen met deze techniek, afhankelijk van de fabrikant premium-mva of super-mva geheten, komen wat betreft reactietijd in de buurt van tn-film en bieden veelal een goede beeldkwaliteit en een zeer redelijke kleurweergave. De nieuwste incarnatie heet advanced mva en wordt momenteel door Au Optronics ontwikkeld. Deze nieuwe mva-telg moet vooral de contrastratio verhogen en een grotere kijkhoek bieden.
Samsung's pva-technologie heeft veel overeenkomsten met mva en kan worden gezien als een verbeterde versie daarvan. Ook het Zuid-Koreaanse bedrijf kwam met een overdrive-techniek, magicspeed geheten, waardoor de reactietijden van de kristallen werden verlaagd. Veel schermen die overdrive gebruiken worden door Samsung, die als enige fabrikant pva-displays bouwt, tegenwoordig omschreven als panels op basis van super patterned vertical alignment-technologie.
De toekomst
Door de hevige concurrentie en de grote researchbudgetten zijn de innovatiecycli bij lcd-technologie veelal kort en staan diverse technologieën te trappelen om de oude af te lossen. Zo wordt er veel geld gestoken in de ontwikkeling van schermen op basis van oled. Inmiddels heeft Sony de eerste oled-televisie op de markt gebracht. De voordelen van de techniek zijn evident: omdat dergelijke schermen geen backlight nodig hebben, kunnen oled-panels uiterst dun zijn en in allerhande hoeken worden gebogen. Bovendien ligt het energieverbruik lager dan bij andere lcd-schermen.
Oled-technologie heeft echter ook zijn keerzijde. Het grootste probleem is de levensduur van de schermen. Zo claimt Sony dat zijn oled-tv een levensduur heeft van dertigduizend uur, maar in de praktijk zou de kleurechtheid en helderheid al na duizend uur afnemen en de levensduur rond de zeventienduizend uur liggen. Ter vergelijking: de huidige lcd-televisies houden het vijftigduizend uur vol. Toshiba claimt er echter in geslaagd te zijn om de diodes efficiënter licht uit te laten stralen, waardoor de levensduur van oled-displays mogelijk wordt verdubbeld.
Toch is de 'traditionele' lcd-technologie nog lang niet uitontwikkeld; NEC zegt inmiddels in staat te zijn om met een nieuwe productietechniek complexere vormen aan lcd-schermen mee te geven. Zo bouwde het bedrijf ter demonstratie een opvallende hartvormige display. LG doet soortgelijk onderzoek en heeft naast cirkelvormige en elliptische displays zelfs dubbelzijdige panels ontwikkeld. Samsung probeert vooral nog grotere lcd-schermen te bouwen. Zo presenteerde het Zuid-Koreaanse bedrijf onlangs een 82 inch-lcd met een quad-hd-resolutie van 3840 bij 2160 pixels.
Een andere trend is de introductie van de displayport-interface. Deze videokabelstandaard van de Vesa moet naast de al ingeburgerde hdmi-interface uitgroeien tot een nieuwe standaard en heeft als voordeel dat er voor fabrikanten geen dure licenties nodig zijn. Een soortgelijk intiatief, de udi-interface, is de tekentafel nooit ontstegen; begin 2007 trokken Samsung en Intel zich terug uit het project.
Beschrijving | dvi | hdmi | udi | DisplayPort |
---|
Introductie | april 1999 | december 2002 | juni 2006 | mei 2006 |
Autoriteit | Digital Display Working Group | Digital Display Working Group | udi promotors | Vesa |
Type | eigendom, gratis | eigendom, heffing | eigendom, gratis | open, gratis |
Backward compatibel | vga | dvi | hdmi | hdmi |
Digitaal | ja | primair | primair | primair |
Analoog | optioneel | optioneel | optioneel | indirect |
Glasvezel | ja | indirect | indirect | ja |
RF | nee | nee | nee | ja |
Audio | nee | 8-kanaals, 192kHz, 24-bit | 8-kanaals, 192kHz, 24-bit | 8-kanaals, 192kHz, 24-bit |
Data | nee | beperkt | beperkt | 1MB/s toegewezen |
Beveiligd | 40-bit hdcp | 40-bit hdcp | 40-bit hdcp | 40-bit hdcp + 128-bit aes dpcp |
Max. bits/pixel | 24 | 48 | 36 | 48 |
Max. resolutie | 2560 x 1600 | 2560 x 1600 | 2560 x 1600 | 2560 x 1600 |
Max. refresh Hz | 120 | 120 | 120 | variabel, 120 |
Max. bandbreedte | 3,96 Gbps | 3,96 Gbps | 16 Gbps | 10,8 Gbps |
1080p | ja | ja | ja | ja |
1080i | ja | ja | ja | ja |

Tenslotte proberen de fabrikanten van lcd-televisies elkaar af te troeven met 'secundaire' features, zoals met het volgens Philips sfeerverhogende Ambilight. Sony ziet juist weer kansen met de schilderijfunctie Photo TV. Ook worden steeds vaker digitale tuners in televisies ingebouwd; naast dvb-t lijkt het na de Verenigde Staten ook in Europa een kwestie van tijd tot de complete functionaliteit van settopboxen in een lcd-televisie wordt verwerkt.
In de LCD & Plasma TV Special is deze feature terug te vinden, gebundeld met de reviews uit de tv roundup en actuele nieuwsberichten over plasma- en lcd-televisies.