Inleiding
Nadat de Amerikanen Donald Trump tot hun president hebben verkozen, is nu Nederland aan de beurt om te kiezen, al gaat het hier om de volksvertegenwoordiging. De dag van de verkiezingen is 15 maart en de verschillende stemwijzers schieten dan ook al enige tijd als paddestoelen uit de grond. Ook op het gebied van techonderwerpen zijn er verschillende mogelijkheden aan de hand waarvan nog zwevende kiezers tot een keuze kunnen komen.
Net als bij voorgaande Tweede Kamerverkiezingen heeft Tweakers op een rijtje gezet wat de verschillende politieke partijen vinden van ict-onderwerpen als privacy, internetcriminaliteit, beveiliging en autonome auto's. Daarbij zijn de verkiezingsprogramma's van in totaal vijftien partijen onder de loep genomen. De maatstaf voor de bekeken partijen was een blik op de peilingen. Partijen die volgens recente peilingen kans hebben om ten minste één zetel te behalen, zijn meegenomen in dit overzicht.

Voor dit stuk is aan alle partijen gevraagd om te reageren op vijf korte stellingen over uiteenlopende ict-onderwerpen. Daarnaast hebben we bekeken hoeveel aandacht partijen zelf aan deze onderwerpen besteden in hun verkiezingsprogramma's. Om dit in één oogopslag te kunnen zien, hebben we een overzicht gemaakt dat aangeeft of en hoeveel aandacht uitgaat naar verschillende onderwerpen. Daarnaast is terug te lezen wat de partijen er precies over zeggen.
Ook is te zien hoe bestaande partijen gestemd hebben over wetsvoorstellen die een vergaande invloed kunnen hebben op de persoonlijke levenssfeer van burgers. Daarbij hebben we gekeken naar de stemming in de Tweede Kamer over het wetsvoorstel Computercriminaliteit III, oftewel het 'hackvoorstel', en de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, oftewel de 'aftapwet'.
Hoewel techonderwerpen belangrijk zijn, hebben partijen natuurlijk ook standpunten over een groot aantal andere thema's. Het loont daarom om dit overzicht te combineren met andere methodes om tot een onderbouwde keuze te komen.
Overzicht verkiezingsprogramma's
In het onderstaande overzicht zijn verschillende onderwerpen opgenomen die in de verkiezingsprogramma's aan de orde komen. De verschillende kleuren geven aan in welke mate de partijen aandacht besteden aan een bepaald thema. De kleuren hebben in dit geval dus niets te maken met de denkwijzen over een bepaald onderwerp, die zijn in een ander onderdeel van dit artikel na te lezen.
Kleur |
Betekenis |
Groen |
Er is veel aandacht voor dit onderwerp |
Oranje |
Het onderwerp wordt genoemd zonder verder in detail te treden |
Rood |
Het onderwerp komt niet of vrijwel niet voor in het programma |
Thema |
CDA |
PVV |
VVD |
PvdA |
D66 |
GL |
SP |
CU |
PvdD |
50+ |
PP |
FvD |
VNL |
Denk |
SGP |
Privacy
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Inlichtingen- diensten |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Beveiliging
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Zelfrijdende auto's |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Auteursrecht
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Overheid open source |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Internet- criminaliteit |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Digitale infrastructuur |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Netneutraliteit
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Encryptie
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ethisch hacken |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Onderwijs & ict
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Robotisering & AI
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
CDA en PvdA
CDA
Privacy
Het woord privacy komt één keer voor in het programma van het CDA. Het wordt genoemd in relatie tot het onderwerp veiligheid. Daarover zegt de partij onder andere dat de bevoegdheden van de AIVD en andere diensten verruimd moeten worden. Dat kan bijvoorbeeld bij het onderscheppen en ontsleutelen van communicatie. De ruimere bevoegdheden moeten wel 'hand in hand gaan met extra waarborgen voor de privacy'.
De wetgeving die burgers online moet beschermen, komt volgens de partij nog uit een 'analoog tijdperk' en is daarom aan vernieuwing toe. Daarbij wijst de partij erop dat persoonlijke informatie steeds vaker in handen is van buitenlandse ondernemingen, die niet altijd zorgvuldig met die gegevens omgaan. Om jongeren en kinderen online beter te beschermen, wil het CDA bovendien het verspreiden van zogenoemde wraakporno strafbaar stellen.
Beveiliging en internetcriminaliteit
Security wordt vaker genoemd in het verkiezingsprogramma, al verbindt de partij dit meer aan opsporing. Het CDA is van mening dat Nederland op dit gebied achterloopt en dat de overheid nog geen antwoord heeft op internetcriminaliteit. Daarom zou het noodzakelijk zijn om een 'forse inhaalslag' te maken. Dit kan bijvoorbeeld door het toekennen van ruimere bevoegdheden aan de politie om 'binnen te dringen in netwerken van verdachten, inclusief de bevoegdheid om gegevens te kopiëren of ontoegankelijk te maken, observaties uit te voeren en communicatie af te tappen'. Dit komt in grote lijnen overeen met de bevoegdheden in de Wet computercriminaliteit III, die momenteel bij de Eerste Kamer ligt. In de Tweede Kamer stemde het CDA vóór dit wetsvoorstel.
In dit voorstel is geen decryptiebevel opgenomen, omdat dit in strijd is met het recht van de verdachte om niet aan zijn eigen veroordeling mee te werken. Het CDA zegt hierover dat een persoon die verdacht wordt van ernstige strafbare feiten, bijvoorbeeld ontvoering, zedenzaken, terrorisme of levensdelicten, gedwongen moet kunnen worden tot decryptie van versleutelde informatie.
Het CDA wil de digitale achterstand bij 'politie en justitie' aanpakken door investeringen te doen in extra capaciteit en deskundigheid. Het oprichten van 'hooggespecialiseerde units' is een onderdeel van deze aanpak.
Digitale infrastructuur en innovatie
Als het gaat om economische doelstellingen, zegt de partij dat 'een volledig dekkend mobiel netwerk en digitale infrastructuur basisvoorzieningen zijn voor een innovatieve economie'. Snel internet hoort daarbij. In de buitengebieden van Nederland zouden de digitale infrastructuur en de mobiele bereikbaarheid nog niet voldoende zijn. Om dit aan te pakken, wil de partij dat de verantwoordelijkheid voor de realisatie van deze basisvoorzieningen op een centrale plek binnen de overheid terechtkomt. Dat moet ertoe leiden dat het proces sneller verloopt en dat geld beter wordt besteed. Over het onderwijs zegt het CDA dat leerlingen kennis moeten maken met wetenschap en techniek, gelet op de ontwikkeling van ict, robotisering en 3d-printen, en de gevolgen voor de arbeidsmarkt.
PvdA
Privacy
In haar verkiezingsprogramma snijdt de PvdA enkele thema’s aan die raakvlakken hebben met de invloed van nieuwe en oude technieken. Zo heeft de partij een kop ‘privacy’ opgenomen, waaronder de visie over dit onderwerp uiteen wordt gezet. Daarbij legt de partij nadruk op de relatie met de overheid. Zo moet een burger erachter kunnen komen wat de overheid precies over hem of haar weet. Een concreet voorbeeld is dat de overheid bij het inloggen op de Mijn Overheid-omgeving moet tonen welke gegevens precies worden opgeslagen en welke gegevens worden doorgegeven aan derden. Hetzelfde moet gelden voor bedrijven. Zo mogen banken gegevens van klanten niet doorverkopen.
Over ‘big data’ zegt de PvdA dat dit voordelen en kansen biedt, maar dat er verantwoord mee om moet worden gegaan. Verwerking van een grote hoeveelheid gegevens mag niet leiden tot ‘uitsluiting of stigmatisering’. Inlichtingendiensten worden ook nog kort aangestipt. Daarover zegt de partij dat zij meer mogen investeren in ‘capaciteit en nieuwe technologie’.
Deelenonomie, auteursrecht en autonome auto's
Een ander onderwerp in het verkiezingsprogramma is de zogenaamde deeleconomie. Hierover zegt de partij alleen dat bedrijven misleiding via hun platforms moeten tegengaan. Aan welke bedrijven deze wens is gericht, is niet duidelijk.
Ook auteursrecht weet de aandacht van de PvdA te trekken. Daarover zegt de partij dat artiesten weerbaar moeten worden gemaakt tegen exploitanten door ze over hun rechten voor te lichten. Het auteursrecht heeft een aanpassing nodig om de positie van makers te versterken. Internationaal wil de PvdA dat de uitzonderingspositie van mediabedrijven wordt opgeheven.
Ten slotte wil de partij investeren in 'de technologie voor zelfrijdende auto's', omdat deze onder andere voorkomen dat de steden dichtslibben.
VVD en SP
VVD
Privacy
Het onderwerp privacy komt voornamelijk terug in het onderdeel ‘bescherming persoonsgegevens’ in het VVD-verkiezingsprogramma. Daarin zegt de partij dat communicatie met de overheid, bijvoorbeeld via DigiD, niet ‘via omwegen alsnog bij particuliere bedrijven terecht mag komen’. Daarom moeten deze systemen van goede beveiliging worden voorzien. Bedrijven en particulieren hebben ook een eigen plicht om gegevens goed te beveiligen. De partij schrijft over het beveiligen van gegevens: “Dit geldt uiteraard ook voor gegevens die de overheid opslaat. Die gegevens moet de overheid goed beveiligen. Ook de werkplekken van de overheid moeten goed worden beveiligd. Alleen een antivirusprogramma is niet genoeg. Digitale inbraken moeten te zien zijn op het netwerk, zodat de overheid tijdig kan ingrijpen.” Wat met dat laatste precies wordt bedoeld, is onduidelijk.
In relatie tot de overheid, maar ook tot bedrijven en andere organisaties, pleit de VVD bovendien voor meer toezicht op het verzamelen van persoonsgegevens. Dit moet niet incidenteel door de Autoriteit Persoonsgegevens plaatsvinden, maar er moet voortdurend gecontroleerd worden of ‘de bescherming van persoonsgegevens op orde is’. Op welke manier dat toezicht moet plaatsvinden, zegt de partij niet. Met betrekking tot medische gegevens wil de partij dat deze in een enkel dossier terechtkomen, maar wel in eigendom van patiënten blijven. Daardoor moeten zij zelf kunnen bepalen met wie ze de gegevens willen delen. De VVD vindt verder dat de bescherming van de privacy van kinderen vooropstaat en dat informatie toebehoort aan burgers, ook al is deze bijvoorbeeld opgeslagen bij bedrijven. De partij noemt het voorbeeld van boordcomputers en navigatiesystemen.
In bepaalde gevallen moet de bescherming van de persoonlijke levenssfeer echter wijken. Zo kunnen personen het recht ‘verspelen’ door terroristische of andere ernstige misdrijven te plegen. Dat geldt ook als er sterke aanwijzingen zijn dat iemand een dergelijk misdrijf zal plegen. Bevoegdheden die inbreuk maken op de privacy, mogen echter alleen gericht toegepast worden. Deze bevoegdheden worden bijvoorbeeld gebruikt door de Nederlandse veiligheidsdiensten. Daarover zegt de partij dat zij moeten worden voorzien van aangepaste bevoegdheden, die meegaan met technologische ontwikkelingen. Zo nodig moet er ook meer geld naar de diensten. Voor Defensie geldt dat er meer geïnvesteerd moet worden om de ‘digitale weerbaarheid’ te vergroten. Omdat 'zwartrijders ook vaak andere vormen van criminaliteit vertonen', wil de VVD ov-bestanden en politiebestanden 'beter koppelen'. Bovendien is de partij voorstander van meer camera's op treinstations en waar nodig op parkeerplaatsen en langs de weg.
Internetcriminaliteit en beveiliging
Een ander onderwerp in het verkiezingsprogramma is internetcriminaliteit en veiligheid. De VVD wil internetcriminaliteit harder bestraffen. Het opsporen ervan moet gebeuren door speciale teams, die gebruik kunnen maken van een hackbevoegdheid. Door de kennis van internetcriminaliteit bij politie en justitie te vergroten, wil de partij daarnaast de opsporing verder ondersteunen. Ook hier speelt beveiliging van systemen weer een rol, zodat ‘criminelen niet de kans krijgen om Nederland plat te leggen met een cyberaanval’. Daarom is het volgens de VVD noodzakelijk om systemen en netwerken te beveiligen, waarbij overheid en bedrijven moeten samenwerken en de verantwoordelijkheid moeten delen. De partij stelt: "Het beveiligen en weerbaar maken van digitale systemen en netwerken is belangrijk om onze
economie en samenleving draaiend te houden en om privacy en bedrijfsgeheimen te beschermen
tegen cybercriminelen, hackers en andere actoren op het internet."
Digitale infrastructuur en elektronisch stemmen
Over technische ontwikkelingen zegt de partij dat de overheid daarbij een ondersteunende rol moet spelen. Daarnaast is het belangrijk om te zorgen voor een goede digitale infrastructuur, bijvoorbeeld door te investeren in breedbandverbindingen, ook voor buitengebieden. De fysieke infrastructuur moet ingericht worden met het oog op de komst van ‘zelfsturende auto’s, zodat deze moeiteloos hun weg kunnen vinden’.
Over elektronisch stemmen zegt de VVD: "Stemmen doen we weer elektronisch. Er zijn tegenwoordig manieren waarop dat veilig kan. Bij stemmen met potlood is de kans op fouten met tellen veel groter. Elektronisch stemmen is ook voor mensen met een beperking een belangrijke stap."
SP
Privacy
Het programma van de SP heeft de meeste standpunten over aan technologie gerelateerde onderwerpen opgenomen onder de kop ‘baas over eigen data’. Het is dan ook niet verrassend dat een van de onderwerpen in dat onderdeel privacy is. Daarover zegt de partij dat burgers die geen verdachte zijn, erop moeten kunnen vertrouwen dat er niet ongevraagd gegevens van hen worden verzameld. De SP is dan ook tegen het ‘sleepnet’ van de inlichtingendiensten, zoals ook bleek uit de tegenstem in de Tweede Kamer tegen het wetsvoorstel voor de nieuwe ‘aftapwet’. In een dergelijk sleepnet kunnen namelijk ook gegevens van niet-verdachten terechtkomen. De partij stelt wel dat inlichtingendiensten ‘informatie over potentiële terroristen’ met buitenlandse diensten mogen delen op basis van ‘harde afspraken’.
Voor de overheid geldt verder dat zij de gegevens van burgers niet automatisch mag koppelen ‘voor datamining en profiling’ en dat er sprake moet zijn van een transparant beleid. Het doorverkopen en doorgeven van persoonsgegevens moet zowel voor de overheid als voor bedrijven onmogelijk zijn zonder toestemming van de persoon waarop de gegevens betrekking hebben. Daarnaast wil de SP dat er duidelijke regels komen over de informatie die bedrijven van burgers mogen verzamelen en op welke manier zij beslissingen mogen nemen op basis van statistische analyses.
De SP wil de grondwettelijke bescherming die geldt voor brieven, doortrekken naar elektronische internetcommunicatie als e-mail en chats. Bovendien moet de Nederlandse privacytoezichthouder, de Autoriteit Persoonsgegevens, worden versterkt. Op het punt van medische gegevens stelt de partij voorop dat de patiënt toestemming moet geven voor het delen ervan en dat de data altijd goed beveiligd moet zijn.
Internet, veiligheid en overheid
Op het gebied van het terugdringen van internetcriminaliteit moet er internationale samenwerking komen. Ook is deze vorm van criminaliteit een van de redenen voor de partij om meer middelen uit te trekken voor de politie en het Openbaar Ministerie, zodat meer personeel aangesteld kan worden. Over encryptie en lekken in software zegt de SP dat versleuteling gestimuleerd moet worden en dat de politie kwetsbaarheden moet melden in plaats van gebruiken.
Tot slot moet de overheid het goede voorbeeld geven door opensourcesoftware te gebruiken en door al zijn uitingen veilig en toegankelijk te maken. Communicatie op niet-digitale wijze moet mogelijk blijven. De ontwikkeling van overheidssoftware moet zo veel mogelijk intern gebeuren om afhankelijkheid van externe leveranciers te verminderen, vindt de partij. De invulling van netneutraliteit komt erop neer dat providers geen prijsdiscriminatie mogen hanteren. Over auteursrecht zegt de SP alleen dat auteurs zelf moeten kunnen bepalen onder welke voorwaarden hun werk wordt verspreid, maar geeft niet aan waarom dat in het huidige systeem niet kan. Een mogelijk downloadverbod zou alleen mogen gelden voor personen die commercieel van piraterij profiteren.
GL, PvdD en CU
GroenLinks
Privacy
GroenLinks gaat uit van een 'vrij en open internet', waarbij bescherming van de persoonlijke levenssfeer het uitgangspunt moet zijn bij het bouwen van databases. Dat betekent dat de overheid verzamelde persoonsgegevens in Nederland opslaat, en transparant moet zijn over het opstellen van profielen en over 'big data'. Daarnaast bestaat er een plicht voor de overheid om ervoor te zorgen dat iot-apparaten veilig zijn en ontworpen worden met het oog op bescherming van privacy. Betere bescherming moet bovendien voortkomen uit een verhoogde capaciteit voor de Autoriteit Persoonsgegevens.
Onderdeel van de visie op deze bescherming is het uitbreiden van het briefgeheim naar bijvoorbeeld e-mail en WhatsApp. Niet alleen de inhoud van berichten moet deze bescherming genieten, maar ook de metadata. Daaruit vloeit voort dat de partij de bewaarplicht wil afschaffen. In plaats daarvan moeten opsporingsdiensten een verzoek kunnen doen om de gegevens van een bepaalde verdachte op te slaan. Daarna moet een rechter beslissen of de gegevens bekeken mogen worden.
Inlichtingendiensten
In plaats van een ‘sleepnet’ moeten inlichtingendiensten meer afgaan op menselijke bronnen en gerichte surveillance, waarbij het aantal taps wordt gepubliceerd. GroenLinks stemde in de Tweede Kamer dan ook tegen het wetsvoorstel van de nieuwe aftapwet. De partij is tegen het verzwakken van encryptie en het aanbrengen van backdoors.
Beveiliging en internet
Ook security komt voor in de standpunten van de partij. Daarover wordt gezegd dat systemen van overheden en semi-overheden regelmatig een beveiligingsaudit moeten krijgen. Ook moeten overheden ‘beveiligingsproblemen in computersystemen op verantwoorde wijze openbaar maken’.
De doelstelling van een vrij en open internet komt terug in de opvattingen over het linken naar inhoud. Dat moet samen met embedden vrij blijven. Als het aan GroenLinks ligt, komt er daarnaast een einde aan het downloadverbod in de EU en zet Nederland zich in voor netneutraliteit.
Partij voor de Dieren
Privacy
De Partij voor de Dieren stelt privacy gelijk met veiligheid en zegt dat privacy een belangrijke verdediging tegen de staat is. Nederland moet persoonsgegevens dan ook 'op het hoogste niveau beschermen’. Het Europese en Nederlandse privacybeleid moet 'scherp herzien worden' om gegevens van burgers te beschermen tegen buitenlandse bedrijven en inlichtingendiensten. De plannen bevatten onder andere het afschaffen van de bewaarplicht, naast een einde aan het afgeven van vingerafdrukken voor identiteitsdocumenten, meer bevoegdheden voor de Autoriteit Persoonsgegevens en een privacytoets voor nieuwe wetsvoorstellen. De partij is bovendien voorstander van de afschaffing van de identificatieplicht en ‘systemen die de privacy niet kunnen waarborgen’, zoals dossiers voor patiënten, leerlingen en prostituees. Tracking door onlinediensten mag niet meer en internet blijft vrij van blokkades en filters.
Met betrekking tot opsporing zegt de Partij voor de Dieren dat de rol van de rechter vooropstaat. De rechter moet bijvoorbeeld bepalen of de politie gegevens bij bedrijven mag opvragen en wanneer er ingebroken mag worden in computersystemen. Bedrijven moeten openbaar maken hoe vaak er gegevens bij hen zijn opgevraagd. Het opvragen en het verzoek om bepaalde acties uit te voeren mag de overheid alleen doen op basis van de wet. Daarmee moet voorkomen worden dat dit ´vrijwillig´ gebeurt, waardoor de wettelijke waarborgen niet van toepassing zijn.
Beveiliging en auteursrecht
Op het gebied van beveiliging wil de partij dat Nederland 'een instantie krijgt die feitelijk en gedetailleerd rapporteert over specifieke incidenten op het gebied van inbreuken op de veiligheid van onze digitale infrastructuur'. Daarbij zegt de partij niet in hoeverre deze rol al door het NCSC wordt ingevuld. Bij een hack moeten burgers ingelicht worden als hun gegevens zijn buitgemaakt; op dit moment is dat bijvoorbeeld niet nodig als de gegevens voorzien zijn van degelijke encryptie. Hackers die kwetsbaarheden ontdekken, krijgen volgens de partij bescherming. Om de digitale infrastructuur te beschermen, doet de overheid investeringen in softwareprojecten en gelden er strenge veiligheidseisen voor iot-apparaten.
De partij vindt ten slotte dat het auteursrecht gemoderniseerd moet worden, zodat makers sterker komen te staan. Daarnaast moeten platforms die van film en muziek profiteren, een deel van hun inkomsten afdragen aan makers, voor zover zij dat nog niet doen. Ten slotte wil de partij nieuwe betaalmodellen voor films en muziek onderzoeken.
ChristenUnie
Privacy
Over privacy zegt de ChristenUnie dat deze beschermd moet worden en dat de zin 'ik heb niets te verbergen' voorbijgaat aan belangrijke functies van privacy. De partij ziet voornamelijk problemen bij 'big data'. Het biedt mogelijkheden voor bedrijven en de overheid, maar kan ook leiden tot ongewenste situaties, bijvoorbeeld doordat personen in een bepaald risicoprofiel worden ingedeeld. Daarom pleit de partij voor het benutten van de mogelijkheden in combinatie met controle door de overheid. Concreet betekent dat de oprichting van een 'expertisecentrum', dat vragen van burgers en bedrijven over big data moet beantwoorden. Daarnaast moeten burgers hun eigen gegevens kunnen beheren, bijvoorbeeld doordat de gegevens die in handen van de overheid zijn, te raadplegen zijn. Daarbij hoort transparantie over de gegevens en de gebruikte 'bigdata-algoritmes'. Deze voorstellen gaan gepaard met de versterking van de Autoriteit Persoonsgegevens om hierop toezicht te houden.
Beveiliging en internet
De noodzaak voor beveiliging komt volgens de ChristenUnie voort uit het feit dat Nederland hoog scoort als het gaat om digitalisering van de economie. Om beveiligingsbedrijven te ondersteunen, moet de overheid meer investeren in securitystart-ups. Daarnaast zijn er op dit gebied investeringen nodig in kennis en middelen bij Defensie. De partij wil 'informatiedementie' bij de overheid voorkomen.
Het uitbreiden van breedbandinternet komt eveneens voor in het verkiezingsprogramma, hierbij pleit de partij voor de beschikbaarheid van snel internet overal in Nederland.
D66, 50Plus en SGP
D66
Privacy
D66 heeft naast zijn verkiezingsprogramma een zogenaamde Techvisie van tachtig pagina’s gepubliceerd, waarin nadere standpunten op het gebied van tech zijn beschreven. Voor dit onderdeel hebben we alleen gekeken naar het verkiezingsprogramma, zoals ook bij de overige partijen het geval was.
Wat de bescherming van de persoonlijke levenssfeer betreft, vindt de partij dat ‘de consument eigenaar moet zijn van zijn persoonlijke gegevens’. Dit houdt in dat een consument zijn gegevens overal kan inzien, en zo nodig kan wissen en aanpassen. Verwerking van de gegevens moet daardoor op een transparante manier gebeuren en doorverkoop moet aan banden worden gelegd. Privacy moet verder beschermd worden door ‘pseudo-identiteiten’, waarmee anonieme identificatie mogelijk is. Verder moeten consumenten kunnen kiezen welke gegevens zij delen, moet er op het gebied van diensten voldoende keuzevrijheid zijn en mag de dienstverlening niet afhangen van het delen van data.
D66 wil de ontwikkelingen op het gebied van e-health en big data benutten en zegt dat de ‘privacyrisico’s verworden tot een oneigenlijk argument tegen zorginnovatie’. De partij ontkent niet dat de risico’s er zijn, maar wil die inperken door gebruik te maken van een gedecentraliseerd systeem voor de uitwisseling van gegevens. Dat moet ertoe leiden dat arts en patiënt weten wat er met de data gebeurt.
Om beter toezicht mogelijk te maken, moet de Autoriteit Persoonsgegevens een groter budget krijgen en toezicht kunnen houden op de activiteiten van de inlichtingendiensten. Daarnaast moet de waakhond in staat zijn om ontwikkelingen als ‘big data’ en het iot bij te houden. Met het zicht op grote bedrijven wil D66 dat de regels van de nieuwe privacyverordening streng worden toegepast en dat de organisaties transparant zijn over de manier waarop ze met persoonsgegevens omgaan. Deze eis geldt ook voor de overheid, die terughoudend moet zijn in het verzamelen van deze data. Dat betekent voor D66 dat maatregelen als massasurveillance vervangen moeten worden door 'human intelligence' en informatie-uitwisseling tussen landen, in combinatie met effectief toezicht.
Beveiliging
Als het gaat om beveiliging wil de partij dat ‘bedrijven aansprakelijk gesteld kunnen worden voor slechte software’, waarmee software in brede zin wordt bedoeld. De nu geldende ISO-normen zouden geen duidelijkheid bieden over aansprakelijkheid. Over encryptie zegt D66 dat dit moet worden gezien als ‘het briefgeheim van de eenentwintigste eeuw’ en dat Nederland internationaal moet uitdragen dat verzwakking ervan een slecht idee is. De overheid zou sowieso ‘internetprotocollen met rust moeten laten’ en niet moeten overgaan tot het filteren, blokkeren of controleren van internet. Ook het gebruik van kwetsbaarheden in software ziet de partij niet zitten, voor zover de overheid deze offensief inzet. Dat betekent ook dat de politie niet zou mogen hacken, zoals zij mag volgens het wetsvoorstel Computercriminaliteit III.
Verder moet het NCSC onafhankelijk worden, zodat het ministerie van Justitie of de AIVD geen invloed op adviezen van de organisatie kan uitoefenen. De overheid moet zelf met een bug-bountyprogramma komen, waarmee personen die kwetsbaarheden vinden en melden, beloond kunnen worden.
Auteursrecht en overheid
Het Europese auteursrecht is volgens de partij toe aan een ‘fundamentele hervorming’. Opbrengsten moeten terechtkomen bij auteurs en makers, die recht hebben op een eerlijk deel.
De overheid moet volgens D66 standaard gebruikmaken van opensourcesoftware om de afhankelijkheid van leveranciers te verkleinen. Software die de overheid, het liefst op een agile manier, zelf ontwikkelt, zou standaard open source moeten zijn. Ook is het nodig om de ict-kennis bij de overheid te vergroten, vindt de partij. Daarnaast moeten technologie en internet een belangrijke rol spelen bij het kabinetsbeleid, moeten alle geschikte overheidsgegevens via open data beschikbaar zijn, en zijn investeringen nodig in onderzoek naar kunstmatige intelligentie, iot, 3d-printen en robotisering. De maatregelen op het vlak van digitalisering mogen echter niet leiden tot ‘verlies van menselijk contact’.
Er zijn vanuit de overheid investeringen nodig in digitale infrastructuur, zodat Nederland ‘in steden en buitengebieden vooroploopt met de snelste netwerken, dataopslag en internetknooppunten’. Deze investeringen zijn ook nodig bij technische vaardigheden, vindt D66. Zo moeten digitale vaardigheden een plaats krijgen in het reguliere onderwijs vanaf de basisschool, waarbij ook aandacht wordt besteed aan privacy.
Als het gaat over infrastructuur besteedt de partij ook aandacht aan zelfrijdende voertuigen. Op dit punt moet de overheid zich erop voorbereiden dat openbaar vervoer en parkeerplaatsen een andere rol gaan spelen. Om daarop in te spelen, zijn ‘slimme vervoerssystemen’ nodig, naast flexibele investeringen in infrastructuur. Ten slotte wil D66 Europese regels voor drones, omdat deze een belangrijke rol kunnen spelen bij handhaving en andere maatschappelijke voordelen kunnen opleveren, met de nodige privacywaarborgen.
Hoewel ‘de betrouwbaarheid en controleerbaarheid van de verkiezingen boven alle twijfel moeten zijn verheven’, wil de partij onderzoek laten doen naar ‘de mogelijkheden van laagdrempelig en toegankelijk stemmen en het online ontwikkelen van wetsvoorstellen’. Daarbij is niet direct duidelijk of dit nu een onderzoek naar stemmen via internet betekent.
Ten slotte moet onderwijs aandacht besteden aan digitale vaardigheden. Bijvoorbeeld door programmeerlessen op de basisschool. Leraren moeten hiervoor getraind worden tijdens hun opleiding.
50Plus
Hoewel 50Plus niet veel standpunten heeft op het gebied van tech, snijdt de partij enkele thema's aan die eerder controversieel zijn geweest of dat nog steeds zijn. Zo wil de partij dat anoniem internetgebruik onmogelijk wordt gemaakt met een 'digitaal paspoort'. Ook stemmen via internet krijgt de goedkeuring van de partij, die dit via DigiD wil realiseren. Dat moet pas op het moment gebeuren dat dit 'veilig en verantwoord' wordt geacht.
Andere standpunten zijn meer middelen voor 'internetpolitie', versterking van de inlichtingendiensten en aandacht van de overheid voor mensen die minder goed met internet en computers overweg kunnen.
SGP
Privacy, inlichtingendiensten en beveiliging
De SGP vindt dat burgers het recht hebben om 'hun privéleven tegen een al te opdringerige overheid, nieuwsgierige bedrijven en anderen' te beschermen. Inbreuken op de persoonlijke levenssfeer mogen alleen bij een dreiging voor de veiligheid van personen of de staat. Burgers moeten in staat zijn om te controleren welke gegevens de overheid over hen heeft opgeslagen. De partij is van mening dat persoonsgegevens in principe niet door de overheid moeten worden opgeslagen. Verder stelt de SGP: "Bescherming van mensenlevens in het kader van de strijd tegen terrorisme vraagt om onorthodoxe maatregelen. Juist om het privéleven te beschermen zijn soms ingrijpende inbreuken noodzakelijk. De waarborgen van de rechtsstaat zijn hierbij leidend." Het wordt alleen niet duidelijk wat hiermee precies wordt bedoeld.
Over beveiliging zegt de partij dat 'cyberveiligheid van het allergrootste belang' is en dat overheidswebsites van degelijke beveiliging moeten worden voorzien om gegevens te beschermen. Om dit te bereiken, zijn meer investeringen nodig.
De SGP zegt over dit onderwerp: De veiligheidsdiensten doen ontzettend belangrijk werk. Voldoende bevoegdheden voor deze diensten zijn dan ook noodzakelijk. Ook is het voor de continuïteit belangrijk dat zij een meerjarig, stabiel budget hebben. Veiligheid is van groot belang, en als het noodzakelijk is voor de bescherming van mensenlevens, moet de privacy daarvoor wijken, uiteraard alleen binnen de grenzen van de wet. In de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten moet daarom meer ruimte komen voor het onderscheppen van informatie." De partij kiest verder voor veiligheid boven privacy en stelt: "Bij het vinden van de juiste balans tussen veiligheid voor iedereen en ieders individuele vrijheid en privacy, mag de privacy de noodzakelijke veiligheidsmaatregelen niet doorkruisen."
Internet en onderwijs
Over het onderwerp internet zegt de partij dat 'internetfiltering op basis van eigen normen en waarden mogelijk moet blijven'. Dit is niet heel duidelijk, maar verderop in het programma schrijft de SGP dat Nederland een sterke positie op het gebied van internet heeft. Daarom wil de partij 'verkennen' hoe deze positie gebruikt kan worden om ongewenste inhoud als porno, godslastering en smaad door isp's te laten filteren.
Verder moet de stemcomputer weer worden ingevoerd, met een controle aan de hand van een 'papieren bewijs'.
Over onderwijs zegt de partij dat scholen vooral moeten zorgen voor mediawijsheid en dat programmeerlessen niet voor alle leerlingen zijn weggelegd. Daarnaast moet er in het onderwijs aandacht besteed worden aan de risico's van het online zetten van allerlei persoonlijke gegevens.
PP, VNL, FvD, Denk en PVV
Piratenpartij
Privacy
Doordat overheden en bedrijven steeds meer van burgers willen weten, komt privacy volgens de Piratenpartij steeds verder in het geding. Daarom stelt de partij een aantal maatregelen op dit vlak voor. Zo moet de ongevraagde doorverkoop van persoonsgegevens verboden worden en krijgt de Autoriteit Persoonsgegevens meer bevoegdheden. Andere voorstellen zijn onder andere het terugdringen van cameratoezicht, het verbieden van korting in ruil voor gegevens, een wettelijke verplichting tot ‘privacy by design’ en het verwerpen van het ‘hackvoorstel’. Een ‘sleepnet’, zoals dat in het wetsvoorstel voor de nieuwe Wiv, ziet de partij evenmin zitten.
De partij hekelt het opslaan en koppelen van gegevens van burgers in grote databases. Daarom moet de burger geïnformeerd worden als er informatie over hem wordt opgezocht en moet er strenge controle komen op zoekopdrachten. Databases als SyRi moeten stopgezet worden.
De partij heeft ook aandacht voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van scholieren en patiënten. Zo moeten scholen een privacybeleid hebben en de gegevens van scholieren degelijk beveiligen. Voor patiënten geldt dat zij eigenaar moeten blijven van hun eigen gegevens. Zo moeten ze kunnen controleren wie toegang tot de data heeft, door middel van een audittrail. Zorgverzekeraars hebben zonder toestemming geen toegang tot deze gegevens en moeten na het verlopen van een contract, alle medische gegevens van klanten verwijderen.
Bij kleine en middelgrote bedrijven moet meer bewustzijn voor privacy gecreëerd worden, bijvoorbeeld in relatie tot het opslaan van klantgegevens en het uitbesteden van gratis diensten aan bedrijven. Op dat punt is er ook een taak voor de overheid weggelegd, die moet zorgen dat de burger tegen ‘datahongerige bedrijven’ wordt beschermd.
Beveiliging
Als het aan de Piratenpartij ligt, komt de overheid met een bug-bountyprogramma en hackathons om beveiligingslekken in eigen systemen aan het licht te brengen. Daarnaast verzet de partij zich tegen elke afzwakking van encryptie, omdat dit voor iedereen een onveilige situatie teweegbrengt. Hetzelfde geldt voor het decryptiebevel. Het bsn moet beter beveiligd worden, bijvoorbeeld met tweetrapsauthenticatie. Ook moet het te wijzigen zijn, om identiteitsfraude terug te dringen.
Over het ministerie van Defensie zegt de partij dat er ‘te weinig capaciteit en kennis is om onze digitale infrastructuur te beveiligen’, terwijl internetaanvallen veel schade kunnen aanrichten. Om dat te veranderen, moet het budget voor Defensie anders toebedeeld worden. Voor de politie geldt dat er te weinig middelen zijn om internetcriminaliteit aan te pakken. Daarom moet het Team High Tech Crime worden uitgebreid en moet internetcriminaliteit een onderdeel worden van de politieopleiding. De politie moet ook letten op ´cyberpesten en doxxen´.
Overheid
De Piratenpartij is voor de invoering van een ´Ministerie van Digitale Infrastructuur´, dat verantwoordelijkheid draagt voor ´de technische en organisatorische randvoorwaarden van de ontwikkeling, aanschaf en inzet van ict in de rest van de overheid´. Ook zorgt het ervoor dat aanwezige expertise op dat gebied wordt benut. De minister stelt open standaarden en open source voorop.
Naast de minister is er een staatssecretaris die zich bezighoudt met gegevensbescherming, samenwerkt met de Autoriteit Persoonsgegevens en andere ministeries ondersteunt. Hij ziet toe op de regelgeving omtrent persoonsgegevens en bewaakt onder andere netneutraliteit, encryptie en de digitale infrastructuur. De staatssecretaris zorgt ook voor ict-onderwijs, dat niet moet bestaan uit 'iPad-onderwijs', maar uit programmeerlessen.
Vervoer en intellectueel eigendom
De partij voorziet een afname van het gebruik van auto's en wil dat zelfrijdende voertuigen 'als treintjes' over de weg rijden, waardoor meer verkeer over dezelfde weg kan. Daarom worden er geen nieuwe snelwegen aangelegd. Verder pleit de Piratenpartij voor meer oplaadpunten voor elektrische auto's en spreekt zij zich uit tegen manieren om voertuigen op afstand te besturen, zoals kill switches.
Het auteursrecht moet sterk worden ingeperkt. De huidige beschermingstermijn van zeventig jaar wordt verkort naar maximaal vijf jaar, afhankelijk van het soort werk. Daarnaast zijn privékopieën toegestaan en mag informatie vrij worden verspreid, zolang dat niet commercieel gebeurt. De partij ziet ook iets in fair use, bijvoorbeeld als het gaat om het produceren van een remix.
Uiteindelijk moet er een einde komen aan patenten. Deze ontwikkeling wordt ingezet door patenten eerst sterk te beperken. De afschaffing geldt voor 'medische- en biologische patenten, zoals DNA, zaden, geuren, kleuren, chemische stoffen, soorten, levende wezens en delen daarvan'. Voor software mogen sowieso geen patenten worden afgegeven, aldus de partij.
Denk
De techstandpunten van Denk zijn gericht op een betere aanpak van internetcriminaliteit, met een nadruk op 'weerbaarheid'. Daarnaast moeten er strenge minimumeisen gelden voor organisaties die gegevens verwerken en moet de Autoriteit Persoonsgegevens versterkt worden. De partij pleit voor meer aandacht voor internetbeveiliging in het onderwijs, wat moet leiden tot het opleiden van meer 'cybersecurityspecialisten'.
VNL
VNL’s verkiezingsprogramma bestaat uit een aantal bulletpoints over verschillende onderwerpen. Daaruit blijkt dat de partij ‘meer aandacht wil besteden aan de bestrijding van cybercrime’. Bovendien moeten er bewapende drones worden aangeschaft en moet er meer geld naar ‘cyberwarfare, speciale eenheden en robotisering’. Over privacy zegt de partij dat deze zo veel mogelijk gewaarborgd moet blijven.
Forum voor Democratie
Over privacy zegt het FvD dat de cookiewet in zijn geheel afgeschaft moet worden om de regeldruk te verminderen. Betere bescherming van de persoonlijke levenssfeer is nodig, maar komt volgens het FvD niet voort uit meer regelgeving, maar uit betere handhaving van bestaande regels. Bijvoorbeeld door scherper toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. De partij ziet niets in de nieuwe algemene privacyverordening, omdat deze ‘antimidden- en kleinbedrijf’ is en alleen voordelen biedt voor grote bedrijven. Persoonsgegevens moeten voorzien zijn van degelijke bescherming, waarbij de partij wijst op tweetrapsauthenticatie voor overheidsdiensten. De overheid moet minder gegevens van burgers verzamelen en uitgaan van ‘security en privacy by design’. Daarnaast zijn er meer investeringen voor opsporing nodig en wordt dit niet bereikt door maatregelen die de privacy schenden’.
Verder is de partij voor de invoering van een ‘digitale adviesraad’, die bestaat uit vertegenwoordigers van publieke en private sectoren. Dat moet ertoe leiden dat er minder geld naar ‘overbodige regels en falende ict-projecten’ gaat.
De partij is vóór het afdwingen van netneutraliteit door de wet, maar noemt geen verdere details. Op het gebied van telecom wil het FvD verder dat wordt geïnvesteerd in ‘supersnel internet voor heel Nederland’, wat ook moet gelden voor de buitengebieden. Providers moeten via vergunningsvoorwaarden aangezet worden tot het verbeteren van hun netwerken. Tot slot geldt er een nultarief voor belastingen op elektrisch rijden en de ‘share-economie’. De partij ziet dat er steeds meer nadruk komt te liggen op autogebruik in plaats van bezit.
PVV
De PVV heeft een verkiezingsprogramma dat bestaat uit een pagina met korte speerpunten. Daaruit blijkt alleen dat de partij geen geld meer wil steken in innovatie en dat er meer geld naar de politie moet.
Partijen over Tweakers-stellingen
Tweakers heeft aan alle partijen gevraagd een aantal stellingen kort en bondig te beantwoorden. Sommige partijen hebben op dit verzoek gereageerd, andere niet. Voor zover wij antwoorden binnen hebben gekregen, zijn die hieronder weergegeven.
Stelling 1: Communicatiediensten als WhatsApp moeten door wetgeving gedwongen kunnen worden om opsporingsdiensten toegang te geven tot de inhoud van versleutelde berichten.
GroenLinks: "GroenLinks ziet een groot gevaar in het dwingen van communicatiediensten om gegevens te ontsleutelen. Het vraagt immers van de communicatiedienst om een sleutel te hebben om dat mee te doen. Informatie die kan worden ontsleuteld, is kwetsbaar voor kwaadwillende hackers die van zulke zwakheden gebruik kunnen maken. Door gedwongen ontsleuteling ontstaat dus het risico dat onze privégegevens kwetsbaarder worden."
PvdA: "Nee, versleuteling van berichten is essentieel voor een veilig en betrouwbaar internet en bescherming van de privacy. Daaraan mag niet worden getornd. Daarom vindt de PvdA het ook goed dat er in de Wet computercriminaliteit van is afgezien om encryptie te kunnen doorbreken."
SP: "Nee, juist helemaal niet. Als die code gekraakt zou kunnen worden, wordt het voor alle gebruikers veel onveiliger om deze applicaties te gebruiken. Dat is niet proportioneel. Je ziet het nu gebeuren bij de CIA en WikiLeaks, waaruit zou blijken dat iOS- en Android-systemen gekraakt kunnen worden. Dat raakt alle gebruikers, niet alleen een verdachte. Als een opsporingsdienst die toegang heeft, hebben kwaadwillenden dat ook."
50Plus: "Ja, opsporingsdiensten moeten in allerlei mogelijkheden gestimuleerd worden om criminele activiteiten tegen te gaan."
D66: "Nee, D66 staat voor sterke encryptie. D66 beschouwt encryptie als het briefgeheim van de 21e eeuw. Goede versleuteling beschermt persoonsgegevens, bedrijfsgeheimen en documenten van de overheid. Het maakt het internet veiliger en is daarmee ook van economisch belang. Nederland moet encryptie stimuleren en dit wereldwijd uitdragen. Dankzij D66 is er al 500.000 euro geïnvesteerd in opensource-encryptieprojecten, is er een goed kabinetsstandpunt over encryptie gekomen en draagt Nederland het belang van sterke encryptie ook internationaal uit."
PP: "Wij zijn tegen het verzwakken van encryptie, dat zou ons allemaal onveiliger maken."
VVD: "Als het een is zaak van nationale veiligheid, dan absoluut. De wetgeving die toeziet op het tappen van communicatie zou techniekonafhankelijk moeten zijn. Het is natuurlijk heel vreemd om een sms of mail wel te mogen onderscheppen, maar een whatsappje niet. Gelukkig hebben we met het wetsvoorstel voor de nieuwe Wiv een heel grote stap in de goede richting gezet. De veiligheidsdiensten werken dag in dag uit aan onze veiligheid. We moeten niet vergeten dat de veiligheidsdiensten werken onder heel strikte waarborgen en zijn onderworpen aan strenge controles."
Stelling 2: Het beveiligen van het internet of things is alleen mogelijk door overheidsregulering.
GroenLinks: "Het is belangrijk dat de overheid eisen stelt aan de beveiliging van apparaten die in theorie toegankelijk zijn voor kwaadwillenden. Zo vindt GroenLinks dat producenten van deze apparaten consumenten goed moeten informeren over deze risico’s."
PvdA: "Nee, wij willen dat privacy by design de standaard wordt. De producenten van apparaten die aan internet hangen, moeten ervoor zorgen dat de privacy van hun klanten gewaarborgd wordt. De overheid houdt daar toezicht op. Pas als dat tekortschiet, zou overheidsregulering aan de orde kunnen zijn als stok achter de deur."
SP: "Er ligt een grote verantwoordelijkheid bij de bedrijven zelf om hun producten zo veilig mogelijk te maken, maar daarbij kunnen wettelijke voorschriften wel degelijk helpen. Van belang is dat daarbij toezicht en handhaving goed op orde zijn. In de VS is een bedreigingsanalyseteam ingesteld. Een dergelijk team van experts zou ook in Nederland kunnen worden ingezet."
50Plus: "Nee, het internet of things is al zeer ver doorgevoerd."
D66: "Ja, bedrijven doen te weinig om veilige software te maken. Functionaliteit en snelheid gaan boven veiligheid. Daarom is het essentieel dat we in Europees verband duidelijke eisen stellen aan de veiligheid van producten, bijvoorbeeld versleuteling van data, geen standaardwachtwoorden, het doorvoeren van updates, enzovoort. Onveilige apparaten mogen Europa niet meer in. D66 heeft op dit punt een initiatiefnota ingediend in de Tweede Kamer om hier werk van te maken."
PP: "Er zouden gewoon NEN- en ISO-normen voor de beveiliging moeten komen."
VVD: "De snelle ontwikkelingen op het gebied van digitalisering en de vele kansen en mogelijkheden die het internet der dingen biedt, vormt één kant van de medaille. De andere betreft de uitdaging die er ligt om, net als in de fysieke wereld, na te denken over de risico’s en de veiligheidsaspecten in die digitale wereld en het veilig gebruik van apparaten op of in het internet der dingen. De VVD onderschrijft de noodzaak daarvan. Ik zie hier zeker een rol voor de overheid, maar net als in de analoge wereld ligt een deel van de verantwoordelijkheid ook bij de softwareontwikkelaars en -aanbieders, en bij de gebruikers zelf."
Stelling 3: Softwaremakers moeten aansprakelijk kunnen worden gesteld voor kwetsbaarheden in hun producten.
GroenLinks: "Het zou een onevenwichtige rem zijn op de creativiteit van softwareontwikkelaars als gemaakte fouten grote financiële consequenties kunnen hebben. Tegelijk vindt GroenLinks wel dat je van ontwikkelaars mag verwachten dat ze te goeder trouw handelen en hun best doen om kwetsbaarheden te vermijden. Over kwetsbaarheden waarvan de ontwikkelaar kennis heeft, moet hij of zij consumenten goed informeren."
PvdA: "Ja, als blijkt dat software, net als een fysiek product, niet deugt, dan moet de producent van dergelijke software daarvoor op dezelfde wijze aansprakelijk kunnen worden gesteld."
SP: "Als een softwaremaker weet of een vermoeden heeft van een kwetsbaarheid, moet deze zo spoedig mogelijk worden verholpen. Laat hij dit na, dan is de softwaremaker aansprakelijk. Dan kan herstel worden geëist en een eventuele boete of schadevergoeding. Bij datalekken geldt in ieder geval een meldplicht. Bij ernstige schade moeten slachtoffers altijd worden geïnformeerd. We vinden ook dat alle kwetsbaarheden die opsporingsdiensten tegenkomen, direct bij de softwaremaker moeten worden gemeld en moeten worden opgelost."
50Plus: "Ja, dat is vooral een kwestie van rechterlijke uitspraken."
D66: "Ja, steeds meer bedrijven zijn tegenwoordig ook softwareontwikkelaars. Zij hebben echter te vaak te weinig aandacht voor veiligheid. Natuurlijk is software nooit honderd procent veilig, maar we kunnen wel bedrijven aansprakelijk stellen voor onveilige software die voortkomt uit nalatigheid. Denk aan fouten in software of veiligheidsmaatregelen die simpel te voorkomen zijn. In Amerika is de toezichthouder, de FTC, bovendien veel actiever om bedrijven op hun verantwoordelijkheid aan te spreken. Zo heeft de FTC onlangs D-link aangeklaagd vanwege makkelijk te voorkomen softwarefouten en nalatigheid in het doorvoeren van updates."
PP: "Ja, dit is de enige manier om tot structurele kwaliteitsverbetering te komen. Dit is toch gewoon consumentenbescherming."
VVD: "Dit is het onderzoeken waard, bijvoorbeeld als er sprake is van nalatigheid. We moeten ons wel realiseren dat kwaadwillenden altijd hun best zullen blijven doen om kwetsbaarheden op te zoeken. Daar is niet altijd tegen op te werken. Dus de vraag is waar de aansprakelijkheid begint en eindigt."
Stelling 4: Kritieke infrastructuur moet aan strenge periodieke beveiligingscontroles onderworpen worden.
GroenLinks: "Cybercrime en -terrorisme vormen een van de grootste bedreigingen van de 21e eeuw. GroenLinks vindt het dan ook zeer belangrijk dat de overheid zich hiertegen wapent. We maken extra geld vrij voor cybersecurity bij de overheid en bij Defensie. Het is niet meer dan logisch dat kritieke infrastructuur regelmatig zeer streng wordt gecontroleerd op kwetsbaarheden door de beste professionals."
PvdA: "Jazeker, voor zover dat nog niet gebeurt, moeten alle belangrijke voorzieningen, zoals water en energie, maar ook ziekenhuizen, periodiek gecontroleerd worden. Door de Autoriteit Persoonsgegevens, maar bijvoorbeeld ook door (zelf) een ethische hacker in te zetten om de beveiliging te testen."
SP: "Helemaal mee eens. Ethische hackers kunnen daar ook een belangrijke rol in spelen. Het moet immers niet zomaar mogelijk zijn om bijvoorbeeld in te breken op onze waterkeringen. Daarom wil de SP dat de overheid zelf voldoende it-kennis in huis heeft, maar ook een goed beleid voert voor ethische hackers, die onze digitale klokkenluiders zijn."
50Plus: "Ja, wij hopen dat dit nu al het geval is."
D66: "Ja, in de afgelopen jaren hebben we te vaak gezien dat kritieke infrastructuur onveilig was. Neem de software van de Belastingdienst, het Kadaster of de stemsoftware. Maar ook zaken als energiecentrales, waterzuiveringsinstallaties en dammen zijn kwetsbaar voor cyberaanvallen. Daarom heeft D66 een deltaplan voor cybersecurity gepubliceerd. D66 wil een testcentrum openen om de weerbaarheid van water‑, energie-, telecom- en zorgvoorzieningen tegen cyberaanvallen te verbeteren en alle vitale overheidssystemen doorlichten op cyberveiligheid en zo nodig vervangen. Ook moet er geld vrijgemaakt worden voor onderzoek naar betere cyberveiligheid."
PP: "Ja, aan de hand van actuele beveiligingsnormen. Daarnaast moet goed herbekeken worden wat kritiek is."
VVD: "De kritieke, ofwel vitale infrastructuur en de beveiliging daarvan worden steeds belangrijker, omdat steeds meer processen hier afhankelijk van worden. Analoge alternatieven ontbreken steeds vaker. Mede door de koppelingen en ketenafhankelijkheid van verschillende digitale systemen is de vitale infrastructuur van belang voor onze nationale veiligheid. Kwetsbaarheden, zoals het gebruik van legacy, vormen een onnodig risico. De VVD heeft de regering opgeroepen om actief het gebruik van legacy tegen te gaan bij de overheid en bij vitale sectoren, en om dit punt in de toegezegde doorontwikkeling van de nationale cybersecuritystrategie te betrekken. De vitale infrastructuur is van groot belang; daarom is strenge controle noodzakelijk."
Stelling 5: Het verzamelen van persoonsgegevens van burgers door bedrijven mag alleen gebeuren met uitdrukkelijke toestemming op basis van een opt-in.
GroenLinks: "GroenLinks is het hier zeer mee eens. Grote bedrijven slaan op enorme schaal informatie over ons op, vaak zonder dat we ons daarvan goed bewust zijn. Als het om technologie gaat, blijkt vaak dat je ergens in een obscuur instellingenscherm een vinkje uit had moeten zetten om te voorkomen dat al je gegevens werden opgeslagen. Wat GroenLinks betreft moeten bedrijven verplicht worden om actief om toestemming te vragen voor gegevensafdracht."
PvdA: "Ja, privacy staat voorop bij het verzamelen van persoonsgegevens. Het ‘automatisch’ weggeven, laat staan het ‘betalen’ met persoonsgegevens, moet aan banden worden gelegd. In elk geval moet de gebruiker het zelf kunnen aangeven als hij bepaalde gegevens niet wil delen, zonder dat bijvoorbeeld een app onbruikbaar is of een website onbereikbaar."
SP: "Dat is een uitstekend idee, als bij die opt-in ook duidelijk wordt gemaakt wat de gevolgen zijn."
50Plus: "Ja."
D66: "Ja, mensen moeten meer grip krijgen op de data die ze online delen. Daarvoor is goede privacywetgeving nodig, die opt-intoestemming van mensen vastlegt in de wet. Vervolgens moeten mensen hun gegevens makkelijk kunnen inzien, wijzigen en deleten. Maar we moeten ook investeren in goede digitale vaardigheden en kennis over wat er precies met je gegevens gebeurt als je ervoor kiest om je data te delen met bedrijven als Google en Facebook."
PP: "Ja, en overtreding van de Europese Privacy Richtlijn op dit gebied moet zwaar en zeer publiekelijk bestraft worden."
VVD: "Opt-in zou kunnen, maar het uitgangspunt van de VVD is dat bedrijven consumenten niet tegen hun wil in mogen lastigvallen. Het moet voor consumenten dan ook simpel zijn om aan te geven wat er wel of niet met jouw data gedaan mag worden. Bedrijven worden hier langzaam maar zeker ook steeds beter in."