Inleiding: Z170
Nu Intel naast de twee overklokprocessors ook de rest van de Skylake-processors heeft geïntroduceerd, is de nieuwste generatie voor een groter publiek toegankelijk. Je hoeft immers niet meer een processor van driehonderd euro te kopen én een duur nieuw moederbord én duur nieuw geheugen. Toegegeven, je moet die drie componenten nog steeds kopen, maar de keus wordt steeds groter en de prijzen lager. Daarmee neemt de toegankelijkheid toe.
Tijd dus om een aantal moederborden met het nieuwe socket lga1151 te testen en te zien welke bordjes je zoal kunt kopen. We hebben daarbij enkele borden gekozen die al langer beschikbaar zijn en daarom goed verkrijgbaar zijn. De fabrikanten zijn de bekende vier: Asrock, Asus. Gigabyte en MSI. Biostar en ECS of EliteGroup ontbreken; die zijn de laatste jaren minder actief in de Benelux geworden. Zo zegt Biostar vooralsnog niet tegen de concurrentie op te kunnen boksen en kiest het er daarom voor zich even op andere markten te concentreren. Dat betekent overigens niet dat Biostar-borden nooit meer verkrijgbaar zullen zijn; het zou tijdelijk zijn.
/i/2000645039.png?f=imagenormal)
We hebben de moederborden niet zozeer op benchmarks vergeleken, maar kiezen voor een meer praktijkgerichte review. Welke features zijn handig, welke software wordt meegeleverd en werkt dat een beetje prettig? Uiteraard zijn er wel benchmarks beschikbaar; we hebben de prestaties van de systemen vergeleken en de sata- en usb-poorten getest, en beantwoorden de vraag: welk bord verstookt het meest?
Voor een overzicht van alle vernieuwingen in de Skylake-generatie Intel-processors en chipsets verwijzen we je graag naar het achtergrondartikel met alle informatie over Skylake-processors, de architectuur en het platform.
Asrock Z170 Extreme4
Inhoud van de doos
- Moederbord
- I/o-shield
- Vier sata-kabels (2x recht, 2x recht/haakse connectors)
- Sli-bridge (vast)
- Drivers- & utilities-dvd
- Handleiding (quickstart en uitgebreid)
- M2-moertje
Uiterlijk
Asrocks Z170 Extreme4-bord is zwart met enkele rode en goudkleurige accenten. Het pcb is zwart, de slots en connectors zijn zwart en ook de heatsinks zijn matzwart. Op de heatsinks zijn rode teksten aangebracht: Asrock op de pch-heatsink, Z170 op die van de vrm's en op de bescherming van de i/o-poorten staat Extreme. Dat beschermkapje is van plastic en loopt door naar het audiodeel van het pcb. Asrock maakt hier gebruik van Purity Sound 3. De condensators, solid caps in de meeste gevallen, zijn goudkleurig, behalve de caps voor de audio, en alleen de cmos-batterij is zilverkleurig.
Op het i/o-paneel vind je geen usb 2.0-poorten meer. Er zijn zes blauwe usb 3.0-poorten en twee usb 3.1-poorten, waarvan één een type c-connector heeft. Verder zijn er dvi-, hdmi- en displayport-aansluitingen voor drie schermen, een Intel-gigabit-ethernetpoort en audioaansluitingen. Een cmos-resetknop is daar ook te vinden, maar dat is niet de enige knop op het moederbord. Behalve een post-led heeft het bord namelijk ook een power- en resetknop, handig voor overklokkers.
Het Extreme4-bord telt drie sata-expressaansluitingen, die tegelijk zes sata-poorten leveren. Eén sata-expresspoort steekt omhoog, de andere twee zijn haaks gepositioneerd. Er is ook een m2-poort met vier pcie 3.0-lanes beschikbaar, en verder zijn er nog twee usb 3.0-poorten en vier usb 2.0-poorten via headers bruikbaar. Het bord heeft drie fan headers en twee aansluitingen voor processorkoelers.
Speciale functies
Naast de haaks geplaatste sata-expresspoort heeft het bord twee verwijderbare bios-chips en een schakelaar om daartussen te kiezen. Er zijn drie ventilatorheaders voor casefans en twee voor de cpu-koeler. Een fijne bios-feature is de updatefunctie via internet: geen gedoe met een bios downloaden en op een usb-drive zetten dus. De drivers installeren is echter een drama; tussen elke driver crasht de installer en moet deze opnieuw gestart worden. Het overkloktooltje in de software om de multiplier te veranderen werkt niet, terwijl de turbo naar 4,6GHz de processor wel overklokt, maar niet stabiel.
Asus Z170 Pro Gaming
Inhoud van de doos
- Moederbord
- I/o-shield
- Cpu Installation Tool
- Vier sata-kabels (2x recht, 2x recht/haakse connectors)
- Sli-bridge flexibel
- Drivers- & utilities-dvd
- Handleiding
- M2-moertje en kabellabels
Uiterlijk
Het Pro Gaming-bord is een van de midrange-borden van Asus. Het bord heeft een zwart pcb met donkergrijze en zwarte slots, en enkele rode accenten op de heatsinks. De eerste x16-slot is grijs, de overige slots zijn zwart. De i/o-connectors zijn metaalkleurig, met uitzondering van de zwarte D-sub-poort. Net als bij het Gaming 3-bord van Gigabyte zitten de heatsinks op de stroomvoorziening erg los door het gebruik van slapgeveerde push pins, maar zo bont als Gigabyte het maakt is het nog net niet.
Om de processorinstallatie makkelijker te maken en vooral gebogen socket-pinnetjes te voorkomen, levert Asus een plastic adaptertje mee om de processor vast te houden. Met die Cpu Installation Tool kun je die makkelijker in de socket plaatsen, waarbij de adapter om de socket valt. De reden hiervoor is simpel; de Skylake-processors hebben een wat dunner pcb en zijn lastig beet te houden. Zo wil Asus rma's van moederborden met defecte sockets voorkomen.
Opslagmogelijkheden bestaan uit een enkele sata-expresspoort, die tegelijk twee sata-poorten levert. Er zijn vier reguliere sata-poorten en een m2-poort, die voor zowel sata-ssd's als pcie-ssd's met x4 3.0-interface werkt. Overigens deelt de eerste sata-poort zijn verbinding met de sata-aansluiting van de m2-slot.
Het bord telt twee usb 3.1-poorten met een type A- en type C-connector, beide aangestuurd door een ASMedia-controller. Het pch levert zes usb 3.0-poorten, waarvan vier op het i/o-paneel en acht usb 2.0-poorten, waarvan zes via headers. Displays zijn via de eerder genoemde D-sub-poort aan te sluiten, of met een dvi-, displayport- of hdmi-aansluiting.
Speciale functies
Zoals bij veel gameborden is het audiogedeelte gescheiden van de rest van het pcb en wordt het op het Pro Gaming-bord verzorgd door een SupremeFX-codec met ondersteuning voor Sonic Radar II en een aparte hoofdtelefoonversterker. Netwerkverkeer kan zo worden ingesteld dat gaming voorrang krijgt, met RamCache kun je een ramdisk aanmaken en bijna alle poorten zijn tegen elektrostatische schokken beschermd.
Asus Z170 Deluxe
Inhoud van de doos
- Moederbord
- I/o-shield
- 3T3R dualband-wifi-antenne
- Zes sata-kabels (3x recht, 3x recht/haakse connectors)
- Sli-bridge (flexibel)
- Drivers- & utilities-dvd
- Cpu installation tool
- Frontpanel-connector
- Hyper Kit (m2 naar x2-adapter)
- Hyper Card (pcie naar m2-adapter)
- Handleiding
- M2-moertje
Uiterlijk
Het Deluxe-moederbord is een van de luxere borden uit de Asus-line-up: alleen de RoG-borden zijn rijker uitgerust. Asus heeft het Deluxe-bord dan ook van een vrij luxe uitstraling voorzien. De heatsinks op de vrm's en pch zijn van geborsteld metaal gemaakt, met afdekplaatjes van iets minder luxe ogend wit metaal. Het plastic frame over de i/o-poorten, dat doorloopt over het Crystal Sound audiogedeelte, valt enigszins uit de toon wat afwerking en materiaalgebruik betreft. Het bord is verder donkergrijs, met grijze en zwarte connectors. Door alle extra's oogt het bord vrij druk; er is weinig kaal pcb te bekennen.
Voor opslag heeft Asus een enkele sata-expresspoort aangebracht. De twee sata-600-poorten die daarmee beschikbaar zijn, worden aangevuld door zes extra sata-600-poorten, waarvan er twee door een ASMedia-controller worden bestuurd. Voor opslag is verder een m2-socket beschikbaar, die met een adapter geschikt gemaakt kan worden voor een ngff sff 8689-aansluiting. Verder levert Asus een pcie-kaartje voor een extra m2-ssd mee. Ook de 'Cpu installation tool', die we van het Gaming-moederbord kennen, zit in de doos.
Op het i/o-shield vinden we audiopoorten met daarnaast de eerste Intel-gigabitnetwerkpoort en daaronder een usb 3.0- en 2.0-port. Daarnaast een blokje met twee usb 3.1-poorten en het volgende blok heeft de tweede Intel-netwerkpoort en nog twee usb 3.1-poorten. Nog eens twee usb 3.1-poorten zitten in het volgende blok met een type a- en een type c-connector. Vervolgens komen we een wifi- annex bluetooth-module tegen met ernaast een blokje voor hdmi 2.0- en displayport-aansluitingen, en een optische audio-uitgang. De hdmi 2.0-poort wordt geconverteerd van een displayport, aangezien die standaard alleen 1.4 ondersteunt.
Speciale functies
De usb 3.1-poorten worden door ASM1142-controllers aangestuurd; de interne headers voor usb 3.0-poorten zijn van de chipset afkomstig. Daarvan zijn er twee, goed voor vier usb 3.0-poorten. We tellen drie pcie x16-slots, elektrisch aangesloten als x16, x8 en x8, en verder zijn er vier x1-slots. Geluid wordt verzorgd door een ALC1150-codec, vergezeld van de nodige audio-caps en gescheiden pcb-lagen voor het linker- en rechterluidsprekerkanaal. Aan knoppen geen gebrek. Naast power- en resetbuttons vinden we een bios flashback-, een clear cmos- en mem ok-knop, en schakelaars voor de activatie van xmp-geheugenprofielen, epu en tpu. Ten slotte zijn er headers voor vier ventilators, twee cpu-koelers en een waterpomp.
Gigabyte Z170X-Gaming 3
Inhoud van de doos
- Moederbord
- I/o-shield
- Vier sata-kabels (2x recht, 2x recht/haakse connectors)
- Sli-bridge (flexibel)
- Drivers- & utilities-dvd
- Handleiding
- Frontpanel G-connector
- Casebadge
- World of Tanks-codes
Uiterlijk
Het Gaming 3-bord van Gigabyte wordt gekenmerkt door twee eigenschappen: een zwart-rood design en het World of Tanks-logo op de pch-heatsink. Daar moet je van houden, zo'n duidelijke samenwerking met een game. Daar staat wel tegenover dat je een bonus- en invite-code voor het verder gratis te spelen onlinespel bij je moederbord krijgt. Wat ook opvalt, in minder positieve zin, zijn de heatsinks. Op de pch zitten die nog netjes met schroeven vast, hoewel er wel beweging in zit, maar de twee heatsinks op de vrm's zitten met pushpins vast. Dat levert erg makkelijk wegklappende heatsinks op. Wel zijn de pcie-slots extra verstevigd met metalen omlijstingen om het gewicht van videokaarten te weerstaan.
Het i/o-paneel biedt plaats aan audiopoorten, die afkomsting zijn van een geïsoleerd pcb met ALC1150-codec en APA2134-opamp. Daarnaast vinden we twee usb 3.0-poorten met erboven een E2201-netwerkpoort. In het midden treffen we een hdmi-uitgang, een usb 3.0- en usb 3.1-poort, en daarnaast een usb 3.1-poort met c-connector aan. Verder vinden we nog een D-sub- en displayport-aansluiting, twee usb 2.0-poorten en een ps/2-aansluiting. Op het moederbord zijn verder geen knoppen en displays te vinden. Wel kun je met dipswitches de gain van de hoofdtelefoonaansluiting van 2,5x naar 6x verhogen en je kunt de opamp verwisselen.
Alle sata-poorten zijn vermomd als sata-express-aansluitingen. Daarvan zijn er drie stuks aanwezig, goed voor zes sata-600-poorten dus. Ssd's kun je ook in een van de twee m2-slots prikken en verder zijn er twee usb 3.0-headers aanwezig. Videokaarten kunnen in een van de drie met metaal verstevigde slots gestoken worden, die achtereenvolgens als x16, x8 en x4 aangesloten zijn. Verder zijn er drie x1-slots beschikbaar. De drie ventilatoraansluitingen zitten op logische plaatsen, hoewel de header bij de vrm's wel erg dicht op de 8-pins-eps-header zit.
Speciale functies
Het meegeleverde @Biios-updatetooltje werkt niet met online-updates. Je moet dus nog steeds zelf een nieuw bios downloaden.
Gigabyte Z170X-Gaming 7
Inhoud van de doos
- Moederbord
- Verlicht i/o-shield
- Vier sata-kabels (2x recht, 2x recht/haakse connectors)
- Sli-bridge (flexibel)
- Drivers- & utilities-dvd
- Handleiding
- Frontpanel G-connector
- Stofbeschermkapjes voor poorten
- World of Warships-codes
Uiterlijk
Het Gaming 7-moederbord maakt deel uit van de G1 Gaming-serie en is anders gestyled dan het Gaming 3-bord. Zo is het pcb weliswaar zwart met zwarte of rode slots, maar zijn de heatsinks overwegend wit. Die zijn bovendien een stuk steviger bevestigd met schroeven. Op de doos vinden we een World of Warships-sticker en in de doos een pamflet met codes daarvoor, maar Gigabyte heeft de heatsinks met rust gelaten. Overigens zijn het i/o-deel en het audiogedeelte voorzien van een extra heatsink. De pcie-slots zijn ook weer verstevigd met metalen omlijstingen.
Op het i/o-paneel vinden we vergulde audioaansluitingen, afkomstig van een Sound Core 3D-chip en OPA2134-opamp. Ook de displayport en hdmi-uitgang zijn verguld. Verder heeft Gigabyte een Intel-gigabitnetwerkpoort ingebouwd en een tweede netwerkpoort wordt bestuurd door een E2400-controller uit de Killer-serie. Verder zijn drie usb 3.0-poorten, een usb 3.1-poort met type a-connector en een tweede met type c-connector beschikbaar gesteld. Ten slotte zijn er twee gele usb 3.0-poorten en een ps/2-poort. Aan schakelaars en knoppen vinden we een schakelaar om tussen enkel en dubbel bios te schakelen en een schakelaar die de opamp-gain tussen 2,5x en 6x gain schakelt. Voor overklokkers zijn er hardware-powerbuttons, een clear cmos-knopje, een OC-knop en een ECO-knop. Een post-led en meetpunten voor spanningen ontbreken evenmin.
Het Gaming 7-bord heeft drie x16-slots, die als x16, x8 en x4-slot zijn bedraad. De laatste slot deelt pcie-lanes met een van de m2-slots. Verder zijn er drie x1-slots en twee m2-slots, ieder met vier pcie-lanes. Voor andere ssd's zijn zes sata-600-poorten, die fysiek en elektrisch gedeeld worden met sata-expresspoorten, beschikbaar via de pch. Nog twee sata-600-poorten worden door een ASMedia ASM1061-controller geleverd. Verder zijn er twee usb 3.0-headers en drie headers voor ventilators aanwezig. Naast de ventilatorheader bij de 8-pins-eps-header zit nog een kleine connector. Die verzorgt stroom voor de leds in het i/o-shield: een leuk extraatje.
Speciale functies
Het Gaming 7-bord heeft een i/o-shield met rgb-leds, die via software aangestuurd kunnen worden. Daarbij zijn de kleuren en het gedrag, zoals pulseren of met de muziek meeknipperen, instelbaar. Andere meegeleverde software, zoals Platform Power Management en System Information Viewer zijn spartaanser en vooral onduidelijk. Van eerstgenoemde is compleet onduidelijk wat de software doet en de tweede geeft weinig informatie en geen beschrijvingen bij handelingen. Zo is het bijvoorbeeld onduidelijk of je spanningen aanpast of alleen een waarschuwing krijgt bij het overschrijden van grenswaarden.
MSI Z170A Gaming M5
Inhoud van de doos
Uiterlijk
MSI heeft voor zijn Gaming M-serie gekozen voor een overwegend zwart moederbord met enkele rode accenten. Het pcb is zwart, net als alle slots en connectors. Alleen de heatsinks op de pch en de vrm zijn zwart met rode accenten. Op de pch-heatsink zien we de inmiddels bekende rode draak. Bijna vanzelfsprekend zijn ook de i/o-connectoren achterop metaalkleurig, net als de cmos-batterij. De eerste twee x16-slots zijn echter ook van Steel Armor voorzien, een metalen afdekking, zodat de slots extra stevig zijn en niet afbreken door zware videokaarten.
Harde schijven en ssd's kunnen via twee sata-, twee sata-express- en twee m2-poorten worden aangesloten. De sata-express- en m2-poorten delen pcie-lanes met de sata-poorten. Je kunt dus niet alle poorten gelijktijdig gebruiken. Wel kun je twee m2-drives, een enkele sata-express-drive en vier sata-drives tegelijk aansluiten. Zo deelt ook de onderste pcie-slot zijn pcie-lanes met de drie x1-slots erboven. Gebruik je die x1-slots niet, dan kun je een pcie-kaart met vier pcie 3.0-lanes aansluiten. De twee metalen pcie-slots zijn ieder met zestien 3.0-lanes op de processor aangesloten.
Op het i/o-shield vinden we vier usb 3.1-poorten op 5Gbit/s en twee 'echte' usb 3.1-poorten, waarvan een met een type c-connector en een tweede met een standaard-A-connector. Twee usb 3.1 gen 1-poorten zijn via een header bruikbaar en zo zijn er ook nog vier usb 2.0-poorten beschikbaar. De usb-poorten voor toetsenbord en muis zijn op een super-i/o-controller aangesloten. Een Killer E2400-controller stuurt de netwerkadapter aan en een ALC1150-codec van Realtek verzorgt het geluid. Displays kunnen via een dvi- of hdmi-connector worden aangesloten: displayport onbreekt.
Speciale functies
Het bord heeft onder meer Nahimic-audio aan boord, met een geïsoleerd pcb om ruis te voorkomen en Audio Boost 3 met hoofdtelefoonversterkers, speciale condensators en vergulde connectors. Verder zijn onder meer de i/o-poorten beschermd tegen statische elektriciteit, krijg je ramdisk-software meegeleverd en zijn tools beschikbaar om je systeem te opmimaliseren voor gaming, met onder meer muis- en toetsenbordprofielen, network prioritization en koelprofielen. Er zijn drie headers voor ventilators en twee voor de processorkoeling.
Het bios ziet er goed verzorgd uit, met de bekende Easy en Expert-modi, die MSI al een tijd hanteert. Alle instellingen zijn goed te vinden en overzichtelijk weergegeven. De Game Boost, waarbij powersave-functies worden uitgeschakeld, werkt echter niet. Er is ook geen makkelijke overklokoptie waarbij met een druk op de knop wordt overgeklokt.
Benchmarks: Cinebench
Hoewel we geen grote verschillen verwachtten tussen de moederborden, hebben we toch een puur synthetische benchmark, Cinebench R15, gedraaid. Sommige fabrikanten stellen de turbo van de cpu-cores net iets aggressiever of anders in dan anderen, waardoor er kleine verschillen kunnen optreden. Daarnaast kan de baseclock licht variëren, reden om deze even apart te noteren, met de resulterende kloksnelheid.
We hebben de benchmarks met een Core i7-6700K en twee repen 4GB ddr4-geheugen, een Intel 525-ssd en een Corsair HX850-voeding.
Het Asrock-bord is iets conservatief, terwijl de Asus-borden wat enthousiaster zijn en dus een beetje valsspelen. Gigabyte en MSI houden zich keurig aan de voorgeschreven standaard.
De gpu presteert in de twee Asus-borden het best, gevolgd door het MSI-bord. Het Deluxe-bord van Asus blijft in de multi-cpu-test echter flink achter, terwijl Asrock en Gigabyte goed presteren. Het Deluxe-bord van Asus turbo't blijkbaar wat traag, aangezien de single-score van dat bord juist het hoogst is.
Vervolgens hebben we de processors overgeklokt. Waar mogelijk hebben we dit met de automatische overklokfuncties van de moederborden of de meegeleverde software gedaan. Het Asrock-bord en beide Gigabyte-borden klokten automatisch naar 4,4GHz en waren stabiel. Asus en MSI pakten het aggressiever aan: Asus ging naar 4,6GHz en MSI naar 4,8GHz. Bij Asus was de 4,6GHz stabiel, de 4,8GHz van MSI echter niet. Daarom hebben we het MSI-bord naar 4,4GHz geklokt. Dat levert de volgende Cinebench-resultaten op:
De gpu doet niets extra bij de Gigabyte-borden; Asus klokt de gpu wel over. Ook Asrock en MSI laten de gpu bij een overklok iets harder werken. Het Asus Deluxe-bord heeft echter flink last van een soort turbo-lag: de multi-score is veel lager dan de singlethreaded-test en de niet-overgeklokte score doen verwachten. Dat zien we in iets mindere mate bij het Pro Gaming-bord van dezelfde fabrikant terug. De overige borden presteren zoals verwacht.
Opgenomen vermogen
We hebben de borden, met alle meegeleverde software en drivers, getest op opgenomen vermogen. Daarbij lieten we de Windows 10-desktop tien minuten staan met het energieprofiel op high performance. Onder load lieten we de blend-test van Prime95 een kwartier draaien en noteerden de hoogste en laagste opgenomen vermogens van het systeem.
Onbelast zien we enkele uitschieters. Het Asus Deluxe-bord is veruit het minst zuinig en we kregen het verbruik niet omlaag, ondanks het inschakelen van energiebesparende opties als epu. Dat ligt ongetwijfeld aan de hoeveelheid chips die op het bord zijn gepropt; het is het meest uitgebreide bord in de test. Het zuinigste bord is ook het eenvoudigste: het Gaming 3-bord van Gigabyte. De rest zit wat dichter bij elkaar.
Onder belasting zien we een duidelijke tweedeling. Het Asrock- en beide Asus-borden zijn een stuk minder zuinig dan de Gigabyte- en MSI-borden. Het MSI-bord behaalt onder belasting duidelijk de eerste plaats, maar bedenk wel dat het bord idle juist niet zuinig is.
Usb-snelheden
We hebben de usb-poorten getest met een usb 3.1-drive met een omkeerbare type a- en c-stekker. Deze Sandisk 32GB Ultra Dual-drive blijkt de beperkende factor in snelheden, maar toont wel aan of een poort iets sneller of langzamer is. We hebben bestanden van 2GB gekopieerd en de overdrachtsnelheid genoteerd.
De verschillen zijn zeer gering, hoewel het Asrock-bord een net iets hogere score neerzet. Bij het schrijven zijn de snelheden eveneens vrijwel gelijk. We hebben alle poorten op het i/o-shield geprobeerd.
We zien geen significante verschillen tussen de usb 3.0- en 3.1-snelheden. Wel interessant om te melden is dat de type a- en c-connectors hetzelfde presteren, behalve bij het Asrock-bord en het Deluxe-bord van Asus. Bij het Asrock-bord weigerde de c-poort simpelweg dienst en werd de usb-drive niet herkend. Bij het Deluxe-bord werd de stick weliswaar herkend, maar werd gewaarschuwd voor een power surge. Herstarten met de drive in de c-poort leverde eveneens een waarschuwing op; het systeem wilde niet starten wegens onveilige omstandigheden.
Ssd-prestaties
We hebben een Samsung 850 Pro-ssd van 512GB aan de sata-poorten van de moederborden gehangen. We hebben alle sata-poorten geprobeerd en de gemiddelde scores berekend. We geven de gemiddelden van de chipsetpoorten weer en, indien aanwezig, ook die van externe controllers.
Zowel met lezen als met schrijven scoren de Asus Deluxe en het MSI M5-bord het best. De scores bij schrijven van de Pro Gaming van Asus en de Gaming 7 van Gigabyte vallen wat tegen. Ook de leesprestaties van die drives zijn matig.
Slechts twee borden hebben een externe sata-controller. De Asus Deluxe en Gigabytes Gaming 7-bord hebben beide een ASM1061-controller aan boord voor twee extra sata-poorten. Op die controller aangesloten presteert de ssd echter flink minder dan de ssd op de pch of chipset.
M2-prestaties
Zoals bekend hebben alle Z170-moederborden standaard een m2-slot voor ssd's aan boord. Die sleuf kan gebruikt worden voor sata- en pcie-ssd's, en heeft voor die laatste groep de beschikking over vier pcie-lanes. De m2-slot in eerdere generaties moederborden was, indien aanwezig, over het algemeen voorzien van slechts twee pcie-lanes. In de nieuwe generatie moederborden moeten de snelste ssd's dus zonder interface-bottleneck kunnen worden aangesloten.
We hebben de m2-slots met elkaar vergeleken met een van de snelste m2-pcie-ssd's: de Kingston HyperX Predator 480GB.
Met lezen is het Asus Deluxe-moederbord, gevolgd door MSI's M5-bord het snelst en ook Asrock zit boven de 1400MB/s met lezen. Met schrijven komt alleen de Asus Pro Gaming boven de 1000MB/s uit, maar opnieuw scoren het MSI- en Asrock-bord goed. Overigens beschikken het MSI-bord en beide Gigabyte-borden over twee m2-poorten. Daarvan geven we dan ook gemiddelden weer.
Specificaties
Asrock en Asus
| Merk en productserie |
ASRock |
Asus |
Asus |
| Type |
Z170 Extreme4 |
Z170-DELUXE |
Z170 PRO GAMING |
| Socket en CPU |
| Socket |
1151 |
1151 |
1151 |
| Aantal sockets |
1x |
1x |
1x |
| CPU fan headers |
2x 4-pins |
2x 4-pins |
2x 4-pins |
| Technische specificaties |
| Form factor |
ATX (Standard) |
ATX (Standard) |
ATX (Standard) |
| BIOS of UEFI |
UEFI |
UEFI |
BIOS, UEFI |
| Dual of Single BIOS/UEFI |
Dual |
Single |
Single |
| Moederbordchipset |
Intel Z170 |
Intel Z170 |
Intel Z170 |
| Geheugen |
| Geheugentype (moederbord) |
4x DDR4 |
4x DDR4 |
4x DDR4 |
| Maximum- geheugengrootte |
64GB |
64GB |
64GB |
| Interfaces |
| Hardeschijfbus (intern) |
M2, 3x SATA Express, 6x SATA-600 |
M2, SATA Express, 8x SATA-600 |
M2, SATA Express, 4x SATA-600 |
| Raid-modi |
0, 1, 5, 10 |
0, 1, 5, 10 |
0, 1, 1E, 5, 10 |
| Card Interface (moederbord) |
3x PCI-e 3.0 x1, 3x PCI-e 3.0 x16 |
4x PCI-e 3.0 x1, 3x PCI-e 3.0 x16 |
3x PCI-e 3.0 x1, 3x PCI-e 3.0 x16 |
| Aantal PCI-e x16 slots |
3x |
3x |
3x |
| Link-interface |
AMD Crossfire, Nvidia SLI |
AMD Crossfire, Nvidia SLI |
AMD Crossfire, Nvidia SLI |
| Externe verbindingen |
| Verbinding (Ethernet) |
Ethernet 1Gbit/s |
2x Ethernet 1Gbit/s |
Ethernet 1Gbit/s |
| Netwerkcontroller |
Intel I219V |
Intel I219V |
Intel I219V |
| Tweede netwerkcontroller |
|
Intel I211AT |
|
| Verbinding (wlan) |
|
802.11a, 802.11ac, 802.11b, 802.11g, 802.11n |
|
| Bluetooth aanwezig |
Nee |
Ja |
Nee |
| Verbinding (Bluetooth) |
|
Bluetooth 4.0 |
|
| Verbinding (USB/FW) |
4x USB 2.0, 8x USB 3.0, USB 3.1, USB 3.1 (Type-C) |
5x USB 2.0, 5x USB 3.0, 5x USB 3.1, USB 3.1 (Type-C) |
8x USB 2.0, 6x USB 3.0, USB 3.1, USB 3.1 (Type-C) |
| Video uit |
Displayport, DVI-D, HDMI |
Displayport, HDMI |
D-Sub (VGA), Displayport, DVI-D, HDMI |
| Hoogste HDMI-versie |
HDMI 1.4 |
HDMI 2.0 |
HDMI 1.4 |
| Hoogste Displayport-versie |
Displayport 1.2 |
Displayport 1.2 |
Displayport 1.2 |
| Verbinding (overige) |
PS/2 |
|
PS/2 |
| Case fan headers |
3x 4-pins |
4x 4-pins |
3x 4-pins |
| Audio |
| Audiokanalen |
8 (7.1) |
8 (7.1) |
8 (7.1) |
| Audio-uitgangen |
5x Analoog (3,5mm), Digitaal Optisch (S/PDIF) |
6x Analoog (3,5mm), Digitaal Optisch (S/PDIF) |
5x Analoog (3,5mm), Digitaal Optisch (S/PDIF) |
| Audiochip |
Realtek ALC1150 |
Realtek ALC1150 |
SupremeFX |
| Overig |
| Bijzonderheden |
PCI-e 3.0 x16 slots configuratie: • Dual x8 / x8 • triple x8 / x8 / x4 |
PCI-e 3.0 x16 slots configuratie: • Dual x8 / x8 • triple x8 / x8 / x4 |
PCI-e 3.0 x16 slots configuratie: • Dual x8 / x8 • triple x8 / x8 / x4 |
Gigabte en MSI
| Merk en productserie |
Gigabyte |
Gigabyte |
MSI |
| Type |
GA-Z170X-Gaming 3 |
GA-Z170X-Gaming 7 |
Z170A GAMING M5 |
| Socket en CPU |
| Socket |
1151 |
1151 |
1151 |
| Aantal sockets |
1x |
1x |
1x |
| CPU fan headers |
2x 4-pins |
2x 4-pins |
2x 4-pins |
| Technische specificaties |
| Form factor |
ATX (Standard) |
ATX (Standard) |
ATX (Standard) |
| BIOS of UEFI |
UEFI |
UEFI |
UEFI |
| Dual of Single BIOS/UEFI |
Dual |
Dual |
|
| Moederbordchipset |
Intel Z170 |
Intel Z170 |
Intel Z170 |
| Geheugen |
| Geheugentype (moederbord) |
4x DDR4 |
4x DDR4 |
4x DDR4 |
| Maximum geheugengrootte |
64GB |
64GB |
64GB |
| Geheugen- correctiecodes |
Registered |
Registered |
|
| Interfaces |
| Hardeschijfbus (intern) |
2x m2, 3x SATA Express, 6x SATA-600 |
2x m2, 3x SATA Express, 8x SATA-600 |
2x m2, 2x SATA Express, 6x SATA-600 |
| Raid-modi |
0, 1, 5, 10 |
0, 1, 5, 10 |
0, 1, 5, 10 |
| Card Interface (moederbord) |
3x PCI-e 3.0 x1, 3x PCI-e 3.0 x16 |
3x PCI-e 3.0 x1, 3x PCI-e 3.0 x16 |
4x PCI-e 3.0 x1, 3x PCI-e 3.0 x16 |
| Aantal PCI-e x16 slots |
3x |
3x |
3x |
| Link-interface |
AMD Crossfire, Nvidia SLI |
AMD Crossfire, Nvidia SLI |
AMD Crossfire, Nvidia SLI |
| Externe verbindingen |
| Verbinding (Ethernet) |
Ethernet 1Gbit/s |
2x Ethernet 1Gbit/s |
Ethernet 1Gbit/s |
| Netwerkcontroller |
Killer E2201 |
Intel I219V |
Killer E2400 |
| Tweede netwerkcontroller |
|
Killer E2400 |
|
| Bluetooth aanwezig |
Nee |
Nee |
Nee |
| Verbinding (USB/FW) |
7x USB 2.0, 6x USB 3.0, USB 3.1, USB 3.1 (Type-C) |
4x USB 2.0, 9x USB 3.0, USB 3.1, USB 3.1 (Type-C) |
6x USB 2.0, 6x USB 3.0, USB 3.1, USB 3.1 (Type-C) |
| Video uit |
D-Sub (VGA), DVI-D, HDMI |
DisplayPort, HDMI |
DVI-D, HDMI |
| Hoogste HDMI-versie |
HDMI 1.4 |
HDMI 2.0 |
HDMI 1.4 |
| Hoogste Displayport versie |
|
Displayport 1.2 |
|
| Verbinding (overige) |
PS/2 |
PS/2 |
PS/2 |
| Case fan headers |
3x 4-pins |
3x 4-pins |
3x 4-pins |
| Audio |
| Audiokanalen |
8 (7.1) |
6 (5.1) |
8 (7.1) |
| Audio-uitgangen |
5x Analoog (3,5mm), Digitaal Optisch (S/PDIF) |
5x Analoog (3,5mm), Digitaal Optisch (S/PDIF) |
5x Analoog (3,5mm), Digitaal Optisch (S/PDIF) |
| Audiochip |
Realtek ALC1150 |
Creative Sound Core3D |
Realtek ALC1150 |
| Overig |
| Bijzonderheden |
PCI-e 3.0 x16 slots configuratie: • Dual x8 / x8 • triple x8 / x8 / x4 |
PCI-e 3.0 x16 slots configuratie: ? Dual x8 / x8 ? triple x8 / x8 / x4 |
PCI-e 3.0 x16 slots configuratie: • Dual x8 / x8 • triple x8 / x8 / x4 |
Conclusie
Elk bord heeft zo zijn voor- en nadelen. Hoewel we eigenlijk weinig verschillen verwachtten, zien we toch wat variatie in de prestaties. Het is lastig die te kwantificeren, omdat de verschillen gering zijn. In een poging toch iets over de prestaties te zeggen, hebben we genoteerd hoe vaak een bord het best presteert en hoe vaak het minst. De scores van de usb-poorten hebben we weggelaten omdat die te dicht bij elkaar zitten.
Het Pro Gaming-bord van Asus noteert het hoogste saldo, terwijl Gigabytes bord het laagst scoort. Betekent dit dat die borden het best respectievelijk slechtst zijn? Nee, want de verschillen zijn klein en we hebben andere factoren nog niet meegewogen. Zo zijn de heatsinks op het Asus-bord veel te slap vastgezet en biedt het Gigabyte-bord veel features voor zijn geld.
Nemen we de prijs mee, dan is het Pro Gaming-bord toch wel aantrekkelijk, gevolgd door het MSI-bord. Dat bord heeft vergelijkbare features, zowel wat software als wat hardware betreft. De grootste verschillen zijn dat het Asus-bord een Intel-controller heeft en MSI een Killer-netwerkchip. De 'geluidskaart' lijkt verschillend, maar SupremeFX van Asus is feitelijk een ALC1150-codec. Het komt dus veelal neer op persoonlijke voorkeur en budget.
Voor alle netwerkcontrollers geldt overigens dat Windows 10 bij installatie geen netwerkdriver ingebakken heeft. Voor drivers en hulpprogramma's zul je dus hetzij het meegeleverde schijfje moeten gebruiken, hetzij zelf drivers op een usb-stick moeten zetten. In een tijd dat steeds meer behuizingen zonder optische drivebays gebouwd worden en dvd-spelers steeds vaker worden weggelaten bij systemen, mag dat schijfje wel eens vervangen worden door een meegeleverde usb-drive.
Kortom, los van je persoonlijke voorkeur zijn de Asus Pro Gaming, Gigabyte Gaming 3 en Gaming M5 aardige bordjes, met een mooie prijs-kwaliteitverhouding. Het Asrock-bordje heeft een vervelende coilwhine, die je bijna continu hoort en een niet-werkende usb-poort. Het Asus-bord zou op grond van prijs en features winnen, ware het niet dat de heatsinks zo flimsy aanvoelen. Het Gigabyte Gaming 3-bordje is aardig, maar geen hardloper en heeft nog losser zittende heatsinks en MSI's bord is in orde, maar weer wat te duur.
:strip_exif()/i/2000732277.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732278.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732279.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732284.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732285.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732286.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732280.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732281.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732282.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732290.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732291.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732292.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732298.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732299.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732300.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732301.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732302.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2000732303.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2000645393.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2000645432.jpeg?f=thumbmedium)
/i/2000657509.png?f=fpa_thumb)
/i/2000645064.png?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/u/87978/crop566e036cc3e24_cropped.jpeg?f=community)
:fill(white):strip_exif()/i/2000645441.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2000645108.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2000645371.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2000645135.png?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2000620100.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/1241511581.png?f=fpa)
/i/1242740725.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/1366356207.jpeg?f=fpa)
/i/1242207182.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/1370362823.jpeg?f=fpa)
/i/2000645086.png?f=fpa)
/i/1370069782.png?f=fpa)
:strip_exif()/u/10111/crop67d5f1a9809eb_cropped.gif?f=community){kind=small}
/u/331213/crop56ef13408ff38_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/262333/crop55e7812829401.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/107918/s1.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/78279/crop5a9fe3f83191c.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/353425/crop5a0f32121372b_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/322053/wit.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/467778/crop5d7a5dd1f296a.gif?f=community){kind=small}
/u/113601/crop5e3f183d640f8_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/438947/crop575c94eea6d14.jpeg?f=community){kind=small}
/u/122911/hehe.PNG?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/57628/borat2.jpg?f=community){kind=small}
dus maar weer 1.0 geflashed.
:strip_icc():strip_exif()/u/267439/crop55d4c5dfef020_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/116283/crop5814e3224425d_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/10689/camino.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/6897/IGKIPU.gif?f=community){kind=small}
)
:strip_icc():strip_exif()/u/167062/1777paard.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/3370/Infinity.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/127590/crop5cce81c658561_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/284568/crop5f8d3fa8c696a_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/348588/crop607373081ef34_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/2580/KOMPAKTicoon.jpg?f=community){kind=small}