Microtransacties in games onder vuur

Europa verklaart de oorlog aan in-gamevaluta

Gevolgen voor je games

In theorie hebben we te maken met een enorme aardverschuiving van de manier waarop gamemakers in-gamevaluta mogen aanbieden en gebruiken. Tot dusver was er een flinke buffer van interpretatie van consumentenrecht mogelijk, maar door de nieuwe formulering van de richtlijnen, specifiek gericht op deze handelspraktijken, komen die regels dichter bij de daadwerkelijke praktijk uit de game-industrie dan ooit.

Maar wanneer je dat daadwerkelijk in games terug gaat zien, is vooralsnog onduidelijk. Volgens Engelfriet kun je de publicatie van de richtlijnen zien als een eerste zet van de Europese Unie: "Ik denk dat deze richtlijnen een goede stap vooruit zijn richting duidelijkheid. Vaak zie je dat zulke dingen geschreven worden in het voortraject van handhaving. Je kunt als gamemaker nu niet meer zeggen dat je geen idee had dat iets niet mocht."

Voorlopig gaan de ACM en vergelijkbare Europese marktautoriteiten in gesprek met gamemakers. Tegelijkertijd doen ontwikkelaars en uitgevers zelf onderzoek naar de legitimiteit van de richtlijnen als interpretatie van de geciteerde bestaande wetten. Wellicht dat er dan op den duur handhavingen en veranderingen zullen plaatsvinden, waarbij autoriteiten boetes in rechtszalen moeten verdedigen of gamebedrijven zich moeten verantwoorden.

Tweakers heeft voor dit artikel meerdere ontwikkelaars en uitgevers om een reactie gevraagd, maar heeft geen inhoudelijke reacties ontvangen of werd doorverwezen naar het statement van de brancheorganisaties. Dat onderstreept dat de branche vooralsnog op de resultaten van eigen onderzoek wacht en pas na eventuele onderzoeken, boetes of rechtszaken inhoudelijk reageert. Tot die tijd lijken allerhande munten, credits, duiten, punten, edelstenen, kristallen, flappen, rijksdaalders en doekoe dus onveranderd aangeboden te blijven worden.

_{Redactie: Yannick Spinner Eindredactie: Monique van den Boomen}

Reacties (180)

[Advanced03]

Ik hoop dat dit niet zal betekenen dat games de europese markt verlaten.

[wildhagen]

Lijkt niet erg waarschijnlijk. Met 400 miljoen inwoners, grotendeels welvarend, is de EU een te grote bron van inkomsten voor veel bedrijven om die links te laten liggen.

Dat zou hen financieel behoorlijk hard raken.

Daarnaast zie je dat EU wetgeving vaak ook in andere werelddelen wordt overgenomen, omdat het goed blijkt te werken in veel gevallen. De kans is dus aanwezig dat soortgelijke regels uiteindelijk ook in andere regio's ingevoerd zal gaan worden.

[voxl_]

Als je een F2P game hebt, krijg je sowieso al geen inkomsten van de aankoop van je spel. Alleen maar kosten voor het hosten en distribueren via app stores / steam, oid. Dus ik denk dat het een beetje kort door de bocht is om basically te zeggen "nee joh komt wel goed ;)"

[aldieaccounts]

Aangezien veel F2P games opgezet zijn om vooral kinderen geld uit de zak te kloppen en/of op mensen hun gok/koopverslaving te werken zou ik het verdwijnen van het hele F2P model eigenlijk alleen maar toejuichen.

[Michael Smit]

Nou daar ben ik het dan toch niet helemaal mee eens. Een spel als fortnite of World of warships is namelijk prima te spelen zonder geld uit te geven. zou zonde zijn als zulke games verdwijnen. Sommige mensen hebben namelijk niet de luxe om elke keer 60 euro voor een game neer te leggen, die zijn dankzij de mensen die wel comfortabel geld kunnen uitgeven aan microtransacties geholpen aan een gratis game.

[Jee-Bee]

Hiermee negeer je natuurlijk wel dat er ook een (te grote?) groep is die geen geld heeft voor microtransacties maar hier toch geld aan uitgeeft. Waar bij 8 keer 10 euro meer is dan 1 keer 60

[Michael Smit]

tjah, volwassenen zou je toch van moeten uitgaan dat ze zelf de keuze moeten kunnen maken. Doen ze het anders niet met games dan wel iets anders.

Kinderen zijn ouders voor die dit moeten kunnen opvangen. Ik heb zelf ook 2 kids en hier totaal geen problemen om ze te behouden van de microtransacties.

Begrijp me niet verkeerd ik ben totaal tegen het uitbrengen van spellen voor de volle mep en dan pay to win transacties toe te staan. hetzelfde geld voor gratis games en dan pay to win items/units uitbrengen.

Ik ben dan weer niet tegen onschuldige skins etc.

[Jee-Bee]

Volwassen zegt niets. Het grootste verschil kan je het geld missen...

Ik heb tijdje geleden info avond bijgewoond over geld(zorgen). De spreker daar vertelde dat het stress door geldzorgen er voor zorgt dat je stress ervaart wat als gevolg heeft dat je moeilijker (en dus minder rationeel) keuzes kan maken over hoe je met je geld om gaat.
Hij vertelde dat op moment dat er onderzoek gedaan is wat geld zorgen doet voor je IQ && het maken van (financiele) keuzes. En die gaan er beide op achteruit.
Het is voor jou en mij niet te ervaren wat continue financieele stress doet!!

[Mr.Armageddon]

Het is nog steeds wel wat vreemd om iedereen iets te ontzeggen omdat een deel er moeite mee heeft. Alles wat leuk en lekker is kan verslavend zijn. Goddank verbieden we dat niet allemaal, sterker nog, dat doen we al veel te veel.

[sheogorath19]

Ja maar het verbieden van de aspecten die de verslavingsgevoeligen juist triggeren is niet hetzelfde. Veel microtransactions zijn erop gemaakt om op een hele giftige manier mensen te manipuleren. En daar zijn ook zat hele goede documentaties van. De nieuwe wetgeving verbiedt niet dat men microtransactions in hun games stopt, maar verminderd de toxic, manipulatieve aspecten ervan. Zo kunnen mensen MEER in controle zijn over de keuzes die ze maken.

Ik zie geen nadelen van deze wetgeving. De bedrijven die door dit soort wetten ons zouden overslaan zijn de bedrijven die dit soort manipulatie willen gebruiken en verslavingsgevoelige mensen willen enabelen. Good riddance.

[bwerg]

"tjah, volwassenen zou je toch van moeten uitgaan dat ze zelf de keuze moeten kunnen maken."

Dat kunnen ze toch nog steeds? Nergens in dit artikel staat dat in-game aankopen verboden worden. Er moeten alleen geen misleidende handelspraktijken worden toegepast.

Als iemand inderdaad volledig rationeel en bewust een aankoop doet zou een misleidende handelspraktijk niet nodig moeten zijn. Of andersom gezegd: als misleidende handelspraktijken effect hebben toont dat aan dat de koper niet volwassen genoeg is om een beslissing te maken.

[sheogorath19]

Dit! 100% mee eens. En "volwassen" zijn heeft er niks mee te maken. Zo veel marketing is gebaseerd op het succesvol manipuleren van "volwassenen" ( al heeft veel free2play bs ook een handje van het manipuleren van kinderen). Dat argument valt compleet in het niets.

[SactoriuS]

Triiiing grote games als voorbeeld noemen. Is een heeeel slecht voorbeeld. Nee die blijven juist bestaan, want ze zijn (te) groot.

[Reactie gewijzigd door SactoriuS op 30 maart 2025 12:42]

[DeJaapS]

Het freemium model wordt niet door deze nieuwe regels verboden gemaakt.
Zij krijgen alleen wat richtlijnen waardoor het moelijker wordt om mensen onnodig veel geld uit te laten geven aan de spellen.

Aangezien heel veel freemium spellen relatief weinig kosten om te ontwikkelen, en een heel groot rendement hebben denk ik dat we wel kunnen zeggen dat het goed komt.

[sheogorath19]

Als het duidelijk communiceren van wat je daadwerkelijk koopt ze de strop om doet, good riddance. Je mag met deze wetgeving absoluut nog microtransactions aanbieden. Als het eerlijk en niet manipulatief moet en dat ze tegen staat kunnen ze de pot op wat mij betreft.

[voxl_]

Mee eens.

[Genosha]

Helaas jammer, wat niet is opgenomen in dit voorstel is een verplichting tot publiceren van kansen. Dit is een verplichting in Korea en Japan. Dat item A een kans heeft van 0,25% en item B een kans heeft van 2%. Nu kunnen game developers nog vrij adverteren dat je item A kan krijgen, maar ook als de kans slechts 0,00000000000000001% is; of totaal niet beschikbaar.

[bamboe]

Volgens mij zijn dit soort kans items al verboden in de eu, ze vallen ergens onder de kansspelen.

Persoonlijk mogen ze wel een stapje verder gaan in de eu, en gewoon verplichten dat alle transacties in euros plaatsvinden zodat je niet eerst hun eigen coin moet kopen.

[CSB]

Er staat toch in het artikel dat men te allen tijde een europrijs moet vermelden bij de aanschaf van een item, ook al wordt het betaald met ingame-valuta zoals bijv. "coins"? Dan maakt het toch niet zoveel meer uit? Je ziet dan altijd wat je daadwerkelijk betaald voor je transactie.

[Joesv]

Je ziet wat je betaalt, maar je moet nog steeds de andere valuta kopen. Daarbij kan je nog steeds verleid worden om een 'pakket' te kopen, in plaats van een exacte hoeveelheid.

[MacWolf]

Maar de richtlijnen eisen ook dat je precies genoeg valuta moet kunnen kopen als benodigd voor het product.

Dus dan denk ik dat veel spellen, zoals Roblox, een extra optie krijgen in aankoop scherm met exacte benodigde Robux, naast een aantal bundels.

[sheogorath19]

Wellicht wordt dit het (thank god) einde van dat soort extra valuta in games. De enige reden dat dit soort methodes bestaan is juist om extra geld uit mensen te kloppen door ze pakketten met te veel currency te laten kopen. Als dat weg valt, valt de reden voor die hele practice ook weg. Kunnen we gewoon zien wat we in euro's betalen en het direct afrekenen ipv die irritante indirecte methodes.

De enige valuta die dan nog nut zou hebben zou valuta zijn die je kunt kopen EN kunt verdienen in game.

[Reactie gewijzigd door sheogorath19 op 2 april 2025 10:52]

[noes]

Bij sommige games kan je de in-game currency ook in-game verdienen. Bijv Helldivers 2. Het gaat wat langzaam, maar zo heb ik al heel veel unlocked zonder een cent extra uit te geven.

Voor die games wordt zo'n vergaande maatregel wel wat ingewikkeld, en heb je juist kans dat de game daarmee stopt - wat het voor veel spelers juist duurder maakt.

[lethalbas]

Dergelijke "Kans" items (lootboxes) zijn enkel verboden op moment dat er een handel bestaat waarbij items tussen spelers "transferable" zijn. En het daarnaast toegestaan is, aangemoedigd wordt of verboden is maar niet gehandhaafd word als spelers de in game valuta of items via interne of externe partijen naar echt geld terug omwisselen.

Zo zie je bijvoorbeeld dat er op FIFA lootboxes enorme boetes gegeven zijn, terwijl je over het GTA 5 casino niks hoort.

Zit hem in de mogelijkheden tot handel tussen de spelers zelf en de mogelijkheid om in game valuta op een later punt weer naar echt geld om te wisselen.

[necessaryevil]

Ik ben geen gamer, een kans op wat? En een kans na aankoop?

[Azicre]

Veel van deze spellen gebruiken kans (variable reward: bf skinner) in hun microtransactie aankopen die spelers kunnen kopen. Een voorbeeld uit de echte wereld is een booster pack van Pokemon kaarten. Je weet niet species welke kaarten je gaat krijgen in de booster pack maar wel dat je kans maakt op bepaalde (zeldzame) kaarten. In games werkt het hetzelfde maar met items zoals skins voor je avatar bijvoorbeeld.

[Robbaman]

Aan de andere kant, mensen zijn in de regel heel slecht in begrijpen van kansberekening, dat dit naar mijn idee niet perse heel veel toevoegt. Zo is het bijvoorbeeld een bekend fenomeen dat bij een spel als Roulette als de bal 5x achter elkaar op zwart geëindigd is, dat men sneller geneigd is om op rood in te zetten, terwijl hier helemaal geen statistische reden voor is.

[rjmno1]

ik vind het goed dat zo een instanties bestaa, maar ik vind het wel jammer voor het kind wat zo een spel aan het spelen is want hij kan niet verder gamen omdat er 56kristallen moet hebben wil je deze eindbaas uberhoubt bespelen.

[Martin A]

Dan moet je kind dat soort spellen dus niet spelen.

Regel een simpel PC'tje en koop deel spellen uit je Steam. Offline games, die je ook kunt opslaan en een paar dagen kunt laten liggen zonder FOMO te ervaren. Offline games, die een einde hebben.

Liever 60 euro voor een spel betalen dan een gratis spel dat afhankelijk is van micro transacties.

[rjmno1]

die micro transacties vind ikzelf ook nooit fijn om te spelen.Ik duw daar nog geen pfenning in.

[Vayra]

Volgens mij moet je dan een goed gesprek voeren met dat kind en uitleggen dat er legio games zijn waar een baas 0 kristallen kost om te verslaan, maar je dat gewoon eindeloos mag proberen voor niks. Lijkt me een prima deal die een kind goed kan begrijpen. Leg je meteen de basis voor begrip van de waarde van geld. En een opening om een leuk PCtje te bouwen en samen te gaan ontdekken.

[Reactie gewijzigd door Vayra op 2 april 2025 10:50]

[Spider-Gwen]

Zou je zo denken maar de grootse franchise op de planeet heeft door de vorige lootbox regels ons al twee keer laten links liggen: Pokemon Masters Ex & Pokemon TCG Pocket

Weliswaar beide mobile games maar toch.

[Reactie gewijzigd door Spider-Gwen op 30 maart 2025 18:24]

[Vayra]

Good Riddance

[Vayra]

Precies. Ik denk dat dit uiteindelijk een zeer positieve impuls aan gaming gaat geven. Gaming kreeg langzamerhand een nogal crimineel imago als je het mij vraagt, met onderhandse gok- en verslavingspraktijken, gecombineerd met gedrag dat je ook bij dealers ziet. Want los van de monetaire systemen in games is er ook nog de combinatie met patches, balans/pay to win invloeden, enzovoort. Heel veel games zijn tot in de diepte opgebouwd als een verdienmodel dat zich vermomd heeft als game.

Die hele tendens mag gisteren nog uit games verdwijnen. Het levert ons niets op als eindgebruiker: niet meer lol, niet meer levensduur van het product (integendeel), geen hogere kwaliteit game-ervaring, en geen echte innovatie die gaming vooruit helpt.

Je ziet nu al dat de verminderde populariteit van de lootbox dankzij eerdere acties en bewustwording een effect heeft in games. Publishers denken tegenwoordig veel beter na over wat ze naast de game prijs nog aan MTX verwerken. Er komen ook weer wat meer single player / non MTX driven games uit. Een andere invloed die tot dit resultaat leidt zijn de indie developers, die voor de helft van een AAA gameprijs toch een top product neerzetten. Dat geeft te denken, gamers zien dat ook, en de grote publishers kijken er met angst en beven naar, of ze voelen zich gedwongen succesvolle kleine studios op te kopen. Maar zolang ze daar vervolgens niet zelf een goed vervolgproduct uit kunnen halen, ontluikt zich een nieuwe werkelijkheid. We zien het keer op keer dat een grote publisher een (oude of nieuwe) franchise of game-concept compleet weet te verknallen, de franchise de facto de nek omdraait. En dan zien we ook steevast een of twee indies kort daarna een vergelijkbaar, maar veel beter afgeleid product op de markt brengen.

Dat de EU dit nu een flinke zet in de goede richting geeft, is uitstekend. Doorpakken, en met wortel en tak uitroeien die onzin, inclusief de bedrijven die hierop drijven. Ik ga bijna denken dat de drie of vier brandbrieven die ik hierover aan verschillende EU instanties en toezichthouders in NL heb gestuurd effect hebben gehad. Wel jammer dat het tien jaar moet duren.

[Reactie gewijzigd door Vayra op 2 april 2025 10:47]

[doebbalapoent11]

te grote afzetmarkt, europa als geheel verlaten is geen echte optie.

[ShadLink]

Niet? Er zijn al legio games die enkel in Azië uitkomen, en ik vermoed straks ook veel die alleen in Azië en de VS uitkomen.

[JurGor]

Prima, lekker het kaf van het koren scheiden. Dat is deel van de gewenste uitkomst.

Als jij vindt dat je deze bescherming niet nodig hebt, ga je toch zelf achter een VPN zodat je anoniem bent en omzeil je de consumentenbescherming?

Echt, dikke vette bonuspunten voor jou als jij wel zo slim, wijs, verstandig en intelligent bent dat jij prima om kan gaan met dit soort handelspraktijken. Maar heel veel gamers - waaronder jeugd - zijn dat niet en wij als maatschappij moeten om die gamers heen gaan staan en ze beschermen tegen dit soort parasieten die gewetenloos mensen zoveel mogelijk geld aftroggelen.

[Het.Draakje]

Het is voor de gaming industrie anders ook geen koek en ei in Azië

nieuws: China wil uitgeeflimiet en beperking gokelementen in online games

Wellicht wordt het tijd dat die micro-transactie cowboys een ander beroep gaan kiezen, want (grote) delen van de wereld zijn er echt wel klaar mee.

[Mitchelllll]

Noem eens wat respectabele games? Ik ben benieuwd naar wat ons verlaat.

[Skyclad]

Zijn ook zat films die alleen in Azie uitkomen. Sterker nog, ook heel veel muziek en films worden alleen in Nederland gereleased. Waarom? Omdat het voor de lokale markt wordt gemaakt en er niet altijd geld is voor een internationale release, zelfs als de kwaliteit goed genoeg zou zijn daarvoor (wat vaak niet het geval is).

Een heleboel games op de markt, zowel in Azie als in de rest van de wereld, zijn gewoon copy&paste van andere games. Vooral op de F2P markt zie je dat veel. Meestal zijn de graphics nog iets anders dan het orgineel, soms zelfs dat niet. En waarom zouden ze? Als mensen er geld in blijven steken kunnen ze verdienen aan dat soort spellen. Kijk naar Candy Crush en al de varianten daarvan, dat is niet anders dan Bejeweled maar ze hebben bergen geld verdiend met het maken van een goedkope clone.

[TheDudez]

Daar zou ik niet vanuit gaan. Grote bedrijven ja, maar denk bijvoorbeeld ook aan telefoon games bijvoorbeeld. Of games worden gewoon een stuk duurder.

[Reactie gewijzigd door TheDudez op 28 maart 2025 15:20]

[doebbalapoent11]

telefoongames kunnen mijn inziens ook gewoon beter wegblijven, als deze gehaaide praktijken zo belangrijk voor ze is. Als een game geen meerwaarde kan bieden buiten het toevoegen van predatorische microtransactions, dan is dat eigenlijk simpelweg geen gemis. Er zullen vast uitzonderingen zijn, maar ik vind de ontwikkeling dat apps altijd maar pay2win moeten zijn niet perse een goede.

[blorf]

Waarschijnlijk ben ik te oud maar ik zie de aantrekkingskracht niet meer. Het zijn allemaal vergelijkbare 3d-werelden op een klein aantal engines. Alles is high tech en bijna alles kan maar het is voor mijn gevoel veel slechter dan Sonic of Contra toen dat de technische top van gaming was.

[OruBLMsFrl]

Telefoongames eens, hoewel positieve uitzondering voor monster hunter stories als eenmalige aankoop zonder microtransacties.
Andere games, denk Civilization 5 (of 6), Horizon Zero Dawn, The Witcher 3, Forza Horizon 4, Hogwarts Legacy, Control.
Toch wel wat games die ik niet zou willen missen op gelijk niveau met contra, sonic en mario, metroid.
Respect voor de klassiekers, ook nog wel eens gespeeld recent zelfs via switch online, maar je kunt wel een meeslepender verhaal vertellen tegenwoordig. Hoewel je met beiden gelijkwaardig in de actie zit op een gegeven moment.

[blorf]

Het verschil met een spel nu is wat je over houdt als je het hele modelling gedeelte vergeet. Besturing is dan wel veel complexer en iedereen is online dus er komt ook een stuk engineering bij, maar voor het aantal mensen dat gemiddeld bij een game-huis werkt heb ik niet het idee dat er meer uit komt dan toen maar veel minder. Het is allemaal nogal eenzijdig. Een groot aantal onderdelen van een nieuwe produktie zijn gewoon bestaande concepten met wat kleine aanpassinkjes om de hardware beter te benutten.

[Reactie gewijzigd door blorf op 28 maart 2025 22:41]

[OruBLMsFrl]

Dat is wel heel somber naar de boel kijken. Alle romans die nog altijd geschreven worden is dan ook eenzijdig te noemen omdat de concepten van die boeken al honderden jaren bestaan? Let wel, kijkend naar de vele NES en Atari games zijn sonic en contra even zo goed games gebouwd op al grotendeels bestaande concepten.
Veel van de games die ik noemde zijn ook niet online trouwens, of niet enkel online te spelen. Er is veel prut op de markt nu, maar ook wel degelijk pareltjes. Niet veel anders dan toen in de Atari tijd.

[Vayra]

Dan zou ik je horizon wat verbreden. Er is meer dan de first/third person action game.

Ik speel nu Hearts of Iron IV bijvoorbeeld. Lekker actueel, en wát een dijk van een game. Jezus. Als ik niet oppas kijk ik 4-5 uur lang niet naar de klok. En ik dacht ook dat ik, een paar jaar geleden, alles wel gezien had.

Er zijn ook echt nieuwe subgenres ontstaan. De verhalende games, bijvoorbeeld, die je meer moet zien als een interactief boek. Zeker ook de oudere generatie wordt nu beter bediend dan ooit tevoren.

[Reactie gewijzigd door Vayra op 2 april 2025 10:54]

[stijn014]

Ze zullen waarschijnlijk wat dreigen en sommige spelers zullen hun kant kiezen.

[doebbalapoent11]

Dat zou kunnen, maar als we nu eens gaan kijken naar wat de veranderingen doen... geen enkel negatieve ontwikkeling voor de consument anders dan dat zij zich gaan realiseren hoe duur de spullen zijn die ze kopen. De ongelofelijk grote meerderheid zal écht wel voor zijn eigen voordelen kiezen. Je houdt altijd een klein plukje mensen die ondanks alle overduidelijke nadelen voor zichzelf tóch mee gaan met een grote corporatie, maargoed, dat zijn absoluut niet de verschilmakende aantallen.

[Chotto Toire]

Bij veel spellen zal dat wel kloppen, maar voor liefhebbers van niche Japanse spellen is die vrees wel reëel, en voor de toekomst van het Mahjong-spelletje dat ik 's avonds na mijn werk graag speel vrees ik al helemaal.

[Reactie gewijzigd door Chotto Toire op 28 maart 2025 22:14]

[Vayra]

Daar is een VPN toch voor? En dat zie ik ook niet als een probleem. Als je het écht wilt tegen alle waarschuwingen in, leef je uit. Dat is vrijheid. En naast vrijheid moet regulering staan. Zo krijgt iedereen wat ie wil.

[Reactie gewijzigd door Vayra op 2 april 2025 10:55]

[webster]

Meer waarschijnlijk is het een einde van veel 'free to play' games.

[FreezeXJ]

Gaan we die echt missen dan?

Ik zie genoeg bagger, 13 in een dozijn spellen, en ik vind het zelden interessant genoeg om het langer dan een uurtje te spelen, laat staan euros aan uit te geven. Kom maar met goeie spellen, voor een heldere prijs, en ik doe mee. En met een markt van 450 miljoen mensen in de EU komen die spellen echt wel.

[Spider-Gwen]

Ik zou het opzich wel jammer vinden om Marvel Rivals te zien vertrekken.

[Lodd]

Nergens voor nodig. Free2play games mogen gewoon, men moet alleen eerlijk zijn over de kosten en op een nette manier zaken doen. Als de game goed genoeg is, zou dat geen probleem moeten zijn.

[LOTG]

Waarom zouden ze dat doen? Dat is een gigantische markt die je dan verlaat.

De enige games die je misschien ziet verdwijnen zijn die wat bijna niets kosten en waar je valse reclame filmpjes voor ziet. De free to play rommel die geen enkele meerwaarde heeft.

Als de AAA games de Europese markt verlaten dan word het nog lastiger om de nu al onrealistische targets te halen die ze hebben.

Dit is waarom het mooi is dat we een Europese markt hebben, te groot om te negeren en dus groot genoeg om eisen te stellen. Het VK daar en tegen staat er alleen voor, en dat maakt het een stuk makkelijker om te negeren.

[Reactie gewijzigd door LOTG op 28 maart 2025 15:08]

[prutser001]

Gezien dat voor een hoop spellen de prijzen veel hoger liggen in de EU (NL/DE) dan Aziatische landen zullen ze wel in de EU willen blijven. De afzet markt is wel kleiner maar ze vragen hier veel meer voor hetzelfde.

[evilution]

Ik hoop eigenlijk wel dat bedrijven die zich niet aan EU wet- en regelgeving willen houden de Europese markt verlaten.

[xorinzor]

games die hier van afhankelijk zijn kun je missen als kiespijn.

er zijn gelukkig genoeg (grote) games die hier helemaal niks mee doen.

[Accretion]

Misschien wel beter voor iedereen.
Optyfen met je micro-transactie-spellen?

[Arokh]

Ik hoop dat juist wel. Dit soort micro transacties zijn te ondoorzichtig en misleidend om acceptabel te zijn. Ik zou nog liever zien dat ze niet MOGEN opereren in de EU markt (wat wel echt iets anders is dan wat jij zegt met de Europese markt. Dikke kans als iets niet mag in de EU, dat het in Groot Brittannië of Albanië best mag.).

[CerandoX.nl]

Ik hoop het ook niet, aangezien eerder dankzij Nederlandse (en Belgische) wetgeving rondom lootboxes geen Diablo Immortal kunnen spelen. Weet niet of we daar wat aan missen, maar ik vind het toch jammer.

[Dekar]

Van mij mogen ze allemaal weg. Verslavende troep waardoor veel mensen in de financiële problemen geraken.

[ShadLink]

Dat zie je helaas al met een aantal mobiele games die in Nederland / België niet uitkomen. Deze regels gaan nu voor de hele EU gelden dus wordt het nog makkelijker voor deze bedrijven om gewoon hun games niet in de EU uit te brengen.

[Lekker Ventje]

Of ze houden zich gewoon aan de regels en brengen het in de EU ook uit voor de extra inkomsten

[kassius81]

Ja helaas dat je in Nederland in plaats van 1.000.000 maar 999.999 gokspellen op je telefoon kunt spelen?

[ErikT738]

Nee, het wordt moeilijker. Nederland kan je negeren en overslaan, de EU niet.

[Advanced03]

Ja dat zou inderdaad jammer zijn

[Vayra]

Wat mij betreft verdwijnen al die gacha rommel games gisteren nog. Speel maar wat anders.

[Advanced03]

Of je kunt er gewoon voor kiezen om te spelen wat jij leuk vind

[Vayra]

Dan gebruik je een VPN. Maar het moet geen plek hebben op een markt en in een samenleving waar we iets vinden van gokken en van onderhandse praktijken zoals manipulatie gericht op kinderen.

En dat is heel erg logisch, toch? We weten voldoende over de effecten van psychologische beinvloeding en we weten dat die actief worden gebruikt in deze producten. Kinderen kunnen dat slecht (niet) identificeren. Dat jij het als volwassene wel kan, prima. Maar dan nog moeten kinderen daartegen beschermd worden. En niet met een pop up of zo maar met concrete, keiharde regels en beperkingen. Dat doen we ook bij een casino en zelfs in de bioscoop.

De markt heeft namelijk uitermate goed laten zien dat het zichzelf niet reguleert, integendeel, er wordt actief gezocht naar nieuwe manipulatieve praktijken. Dat is niet commercieel, dat is crimineel en als jij daar graag je geldt uitgeeft... tja. Ik zou eens nadenken of je wel zo handig bezig bent. Eigenlijk cultiveer je je eigen gokverslaving.

[Reactie gewijzigd door Vayra op 16 april 2025 14:20]

[metalj]

Ik zal redelijk kritisch zijn tegen dit specifieke voorstel, persoonlijk ben ik voor consumentenbescherming maar ik blijf met wat vraagstukken zitten wat de games industrie in de hand helpt.
Hier volgen de specifieke punten:
1: Geen enkele concrete regel die voorkomt dat spelers die RMT (Real Money Transactions) uitvoeren een competitief voordeel oplopen tegenover spelers die dit niet doen. Volgens de geruchtenmolen is Activision hier al een poosje mee bezig en daarop niet kunnen anticiperen is gewoon amateuristisch.
2:Geen enkele onderscheiding tussen de regels voor F2P (free to play) games en retail games.
Dat bijvoorbeeld Fortnite microtransities aanbied klinkt mogelijk slecht, maar al die transacties zijn naar mijn kennis volledig vrijwillig en het spel is daarnaast gratis te spelen, vindt ik het dan problematisch dat er toch mensen zijn die geld aan dat spel uitgeven? Nee, dat is vrijheid. Maar dat retail games al naar de 70 euro zijn gegaan en sommige vervolgens alsnog microtransacties aanbieden zou wat mij betreft wel iets aan gedaan mogen worden.

[Pindasaus!]

Als ik dit wel aan de goede kant mag bekijken is dat payed rng zoals lootboxes weg zijn gehaald wat het ergste probleem was. En spellen zoals Fortnite zijn niet p2w maar je moet eens in Roblox kijken. Minecraft servers zijn daar niks bij. In Roblox kun je soms letterlijk alles kopen. Dus een of ander rijk kind kan iemand perm bannen van een game wat belachelijk is en er is rng child gambling. Het is een schandaal dat Roblox die spellen toe laat. En het aller ergste is dat het bijna false advertising is. Ik word er gewoon geïrriteerd van dat zo een creatief idee p2w moet zijn. Ik vind Roblox zo een cool idee dat andere mensen spellen gratis kunnen uploaden maar het is helaas een plek waar je een flinke bankpas voor nodig heb

[koelpasta]

Ik denk dat je de insteek niet helemaal snapt. Deze regels gaan vrij specifiek over de geld/betaalsystemen die games erop nahouden met hun fantasiecoins. Het gaat dus niet over waar dat geld voor wordt gebruikt.

[SPee]

Het gaat om de consument inzicht te geven dat ze daadwerkelijk euro's uitgeven voor een ingame aankoop en hoeveel dat is.
Het is dan aan de consument om te bepalen of ze er echt geld voor over hebben en hoeveel om iets te krijgen. Dat kan een (cosmetische) item zijn of een voordeel in de gameplay. Dat maakt (voor nu) niet uit.

[metalj]

Bedankt voor de reactie(s), waar ik persoonlijk echter blijf hangen in mijn oordeel is dat als een consument een in-game aankoop doet die transactie al zichtbaar is in hun bankafschrift. Het is dus objectief onjuist dat iemand de financiële gevolgen van een in-game aankoop mogelijk niet begrijpt. Wat een beetje de vraag oplevert: Wie heeft hier baat bij?

[nutty]

Niet relevant, het gaat ze niet om de gameplay. Het gaat erom dat als je een spel koopt, je niet extra moet betalen, (en blijven betalen).

[gut2000]

Op zich heel goed, een tijdje terug wilde men dochter robux kopen, waar ik al een probleem mee heb. Nu ja ze mocht het is 1 maal. maar elk pakketje is ofwel te veel robux, en redelijk te veel waar na je robux gebruikt nog te veel over hebt maar net te weinig om er iets anders mee te kopen.
Dan voel je je een beetje gedwongen om toch nog een pakketje bij te kopen.
Ik ben dus voorstander!

[kujinshi]

Laat je dochter gratis spelletjes of single player spellen spelen. Geef haar geen spellen die in contact met internet en vooral micro transacties staan. Zo leert ze nooit wat gamen echt is, alleen maar dat ze zich achtergesteld voelt omdat anderen verder zijn, en ze denkt het alleen te kunnen oplossen door meer geld te spenderen.

[JurGor]

Dat klinkt als een leuk advies, maar dat meisje zit in een klas en heeft vriendinnen en die spelen natuurlijk ook Roblox. Je ontkomt er als ouder in deze wereld niet aan om je kind wegwijs te maken in de wereld van F2P games. Om uit te leggen wat het kost en wat je krijgt als je voor 173 Megastiumgems (of hoe het ook heet) een skin koopt. Dat die skin eigenlijk 2 maanden zakgeld kost en als de stekker uit de server gaat je niets meer hebt.

En dan helpt het als daar regels voor zijn. Die onder andere die uitleg veel makkelijker maken. En je kind beschermen tegen de ergste uitwassen. Onderschat je kind niet, ja het is kwetsbaar en neemt als een spons van alles op, maar ze zijn ook flexibel, leren snel en het zijn net mensen.

[Vayra]

Wat een ontzettend slap gelul... sorry. Dus jouw omgeving bepaalt alles voor je en als kindlief niet alles krijgt wat anderen hebben, is het zielig? Dat is echt geen goed perspectief... Je kunt als ouder prima uitdragen dat je niet meegaat in die rommel, net zoals ouders jou vroeger hebben uitgelegd dat je bepaalde dingen gewoon niet moet doen. Je kind is (financieel) nog niet zelfstandig, punt. Durf gewoon nee te zeggen. Dat zou heel veel ouders sieren. Het begint bij jezelf. En ook dan kun je heel goed uitleggen dat die skin een bedrag kost en dat alles is verdwenen als de servers stuk zijn. Daarvoor hoef je niet eerst iets te ervaren. Tegelijkertijd kun je alternatieven aandragen voor die F2P troep, die zijn er genoeg.

Je zegt ook niet tegen je kind om eerst maar eens onder de auto te komen voordat het begrijpt dat een ongeluk vervelend is, of wel? Soms is preventie de weg.

Ik zal niet ontkennen dat het energie en moeite kost om tegen de stroom in te roeien, maar nodig is het wel en je houdt echt jezelf voor de gek als je zegt dat het moet omdat anderen het doen - wat voor waarden en gedrag draag je dán eigenlijk uit naar je kind? In elk geval niet het goede voorbeeld voor een (zelf-)kritisch denkend persoontje in de toekomst. Het kan zijn dat je die opvoeding zelf ook niet hebt gehad. In dat geval zou ik er gisteren nog mee beginnen.

Je kan ook het gesprek aangaan met ouders van de vriendinnen club. Leg het dilemma eens voor. Misschien ontdek je wel dat het prima gaat lukken als je allemaal nee zegt tegen de dochters en dit samen in de gaten blijft houden. Maar dat begint wel bij de overtuiging dat deze praktijken gewoon een no-go zijn voor kinderen. Als je die niet hebt gaat je dit niet lukken. Alles op zijn tijd.

Er is meer dat lastig is aan Roblox en ik opteer dit net als sociale media zo lang mogelijk uit te stellen of geheel niet toe te staan tot een X leeftijd (ergens in de middelbare schoolperiode, als maatschappelijk bewustzijn wordt ontwikkeld) en daarna pas gaan we samen eens kijken wat daar allemaal gebeurt. Elke open online wereld is gewoon een mijnenveld. Dat was vroeger zo, en is nu zo. Maar het wordt erger als daar politici en commercie mee aan de haal gaan, en dat is al even het geval. Op dat moment worden deze diensten namelijk propaganda-kanalen. En de praktijk wijst uit dat onze 'verdediging' hiertegen niet echt effectief is. Voorlichten en toch elke dag blijven klikken is niet gebleken een goede strategie te zijn Wie had dat gedacht... Zo zeggen we ook allemaal dat reclame ons niet raakt maar toch kopen we steeds meer.

https://www.volkskrant.nl...itale-speeltuin~b32b4dc8/

[Reactie gewijzigd door Vayra op 16 april 2025 14:49]

[JurGor]

Dus je kinderen opvoeden, bijbrengen wat er speelt en regels stellen aan de markt is slap gelul? Helemaal duidelijk dat het jou allemaal lang niet ver genoeg gaat. Maar de kwalificatie slap, daar kan ik weinig mee. Niets doen, da's slap.

Je kinderen met kennis sterker maken is alles behalve slap, me dunkt. En dan ontkom je er niet aan om met de groepsdruk om te gaan die ze ervaren. Als je dat te rigide doet, bereik je alleen maar het tegenovergestelde. Dan krijg je wel die kritische kinderen alleen zijn ze kritisch naar jou. Want je begrijpt ze niet en je snapt er niets van, in hun ogen.

Ik wil van mijn kinderen zeker geen onnadenkende meelopers maken. Maar van mij hoeven het ook geen dogmatische altijd tegen de stroom in zwemmers te worden. Wat ik wil bereiken is dat ze zich bewust zijn van de richting waarin ze zwemmen en de stromingen van het water om hen heen. Zodat ze zelf een bewuste keuze kunnen maken in welke richting ze zwemmen.

En bij echt leren hoort dat je soms hard je neus stoot. "Door schade en schande leert men". Soms staat preventie in de weg van het leren. Waarmee ik niet pleit om ze "onder auto's te laten komen", maar een keer stevig schrikken zonder blijvende schade blijft beter en langer hangen dan welke voorlichtingscampagne dan ook.

[Vayra]

Ik ben benieuwd of je dat droog gaat houden. Vooralsnog blijkt het niet te leiden tot de juiste resultaten, als je zo om je heen kijkt. Zelfs volwassenen blijken er niet tegenop te kunnen en zitten druk te appen in de auto, om maar eens wat te noemen. Als de hond wordt uitgelaten, zie je die naar het baasje kijken wanneer de telefoon in de zak gaat. En zo nog legio andere voorbeelden.

Het is hetzelfde als de Nederlander die ineens flexitarier is en vliegschaamte kent. Je houdt alleen jezelf voor de gek. Ondertussen wijzen alle cijfers uit dat we alleen maar meer vreten, vliegen, en op schermen zitten te turen. Maar nee, jouw kind niet hoor. Tuurlijk niet!

Als we door schade en schande zouden leren hadden we hier nu niet gestaan. Gamevaluta zijn al meer dan twintig jaar oud en we wisten ook allang dat gokken voor minderjarigen not done was. Toch kan het nu. Leg mij nog eens uit hoe dat kan als we zo goed opvoeden.

Regels stellen aan de markt is zeker geen slap gelul overigens, maar daar hoort dan wel handhaving bij. Dat is ook opvoeden; er moet een consequentie zijn. Als je je daar makkelijk onderuit kan blijven kletsen, verandert er niets. En ziedaar de praktijk. Dus ja, ik denk dat wat de handhaving te wensen over laat, wij als consumenten veel actiever ter hand moeten nemen. En ja, daar hoort bij dat je inderdaad dingen niet meer doet, zodat je geen onderdeel bent van het probleem, want heel eerlijk daar is geen grijs gebied, je doet mee, of je doet niet mee. Al het andere is gewoon grote onzin om jezelf te verkopen dat je iets goeds aan het doen bent. Cognitieve dissonantie. Daar zou je je kind eens in moeten meenemen. Dan ben je echt aan het opvoeden in plaats van aan het 'copen'. Jij denkt dat je band met je kind minder sterk is dan de commercie en de groepsdruk van buitenaf. Daarom zeg je wat je zegt. Lees het maar na

Dit raakt natuurlijk op veel punten aan de kern van wie je bent en hoe je in het leven staat. Ik snap ook dat mensen het anders (kunnen) zien dan ik hier schets. Maar hoe meer ik zie en om me heen ervaar van ouders met kinderen, des te meer ik word gesterkt in deze overtuiging. De manipulatie en de psychologische trucs die worden losgelaten op ons zijn gigantisch en het is een illusie te denken dat wij dat wel even de baas worden zonder ons er echt voor af te sluiten. We hebben teveel geschiedenis geschreven die dat onderschrijft. Je hoeft ook maar één blik te werpen in de krant en de politiek om ons heen om te zien hoe makkelijk het blijkt te zijn mensen en systemen te manipuleren. Het is actueler dan ooit en de overgrote meerderheid heeft geen flauw benul hoe ze wordt bespeeld.

En ja daar moet je je kind in meenemen, daar ben ik het helemaal mee eens, maar meenemen is niet meedoen. Het is als buitenstaander er naar kijken, het beschouwen, zoals je dat wellicht ook doet als je voor een casino staat. Je hoeft niet naar binnen om te zien dat het een vreemde toko is, dat zie je al aan het volk dat naar buiten komt of ervoor hangt.

[Reactie gewijzigd door Vayra op 22 april 2025 14:03]

[voxl_]

Kijk, ik snap je, dan hoef je zelf niet de boeman te zijn. Maar zonde van het opvoedmoment, want dit soort dingen komen later in hun leven alsnog terug in een ander jasje wat NIET gereguleerd is want het is 18+. En als je dan niet bewapend bent met kennis over wat ze proberen te doen kom je er dan achter, en dan heb je toegang tot veel meer geld.

[Znorkus]

"maar tegelijkertijd zijn gamers ook maar al te trots op hun unieke cosmetics, buitensporige gebaren, tijdbesparende boosters en toegang tot exclusieve seizoens- en battlepasses: het is de normaalste zaak van de wereld voor een hedendaagse gamer."

Echt niet!! :-) spreek voor jezelf, ik ben zo hedendaags als het maar kan (eh ja ik game al veertig jaar maar dat terzijde) en heb het altijd verafschuwd, van skins tot battle passes! #notinmyname

[TheDeeGee]

De meeste gamers spelen het liefst om iets vrij te spelen.

Een game als Fortnite zonder Battle Pass is dan gewoon een ouderwetse Battlefield 1942. Leuk voor een paar avonden, maar dit word de hedendaagse gamer al snel zat.

Men heeft behoefte aan rewards.

[Hann1BaL]

Men heeft een behoefte aan rewards gecreëerd wil ik wel zeggen.
Het is een beetje zeggen dat een drugsverslaafde behoefte heeft aan drugs.

De oudere spellen hadden weinig of geen rewards en de voldoening kwam uit het level uitspelen. Nintendospellen zijn nog heel lang zo gebleven. En met groot succes en grote populariteit.
De eerdere CoDs waren heel populair en je kon net aan wat wapens vrij spelen, maar daar bleef het bij, maar de spellen waren mateloos populair.

Het is alleen maar omdat het economisch zo’n groot succes is om al die microtransacties er in te gooien dat ze er in zitten. Kijk naar een game als de oude Wolfenstein: Enemy Territory. Gigantisch populair geweest en mensen bleven in de game hangen.

Kortom: de markt is ook zo gemaakt voor de spelers en de behoefte wordt ook echt opgewerkt. De drugsdealer die de eerste hits gratis geeft

[Vayra]

Precies. En dan heb je dus ouders die zeggen dat dat door het kind zelf ervaren moet worden. Schiet mij maar lek. 'Kijk, dit moet je nooit doen, dus probeer het maar'.

[Reactie gewijzigd door Vayra op 16 april 2025 14:32]

[CamelKnight]

Je kunt het betutteling vanuit de EU noemen, of een geweldige stap voorwaarts voor de EU consument.
Persoonlijk vind ik het echt heel goed dat dit gedaan wordt. Ik speel genoeg games waarbij sommige content alleen voor cash te unlocken is. Als je dan ziet dat er spelers zijn die letterlijk duizenden tot zelfs tienduizenden euro's uitgeven aan zo'n game, die over het algemeen niet eens zo bijzonder, vernieuwend of goed is, dan ga je je toch wel zorgen maken om dat soort personen.
Wellicht dat dit soort regels er voor gaan zorgen dat deze mensen veel beter snappen hoeveel geld ze nou eigenlijk uitgeven.

[GameNympho]

Ik vindt het juist geen betutteling, maar bescherming voor de jongeren onder de 18.
Ook ik als ouder heb ermee te maken gehad, zoonlief die mijn creditcard komt vragen na 30 min gamen.
Ik dus mee en kijken hoe of wat, nee dit kon niet, maar bestond toch, kinderen misbruiken om geld te kloppen Ik heb mijn zoon dit goed uitgelegd en gevraagd of hij wou opletten en aan mij doorgeven, mochten er in andere games, dit soort perikelen zitten. Zoonlief leerde hier goed ervan en erdoor en heeft niets aangekocht ooit en hij is nu volwassen

[voxl_]

En dat leermoment zal nu ook verdwijnen, en zal zoonlief het pas leren als hij volwassen is en te veel geld uitgeeft online, omdat het dan wél gewoon mag via online stores. Het is maar hoe je het bekijkt.

[feuniks]

Dat leermoment is er wel, want de microtransacties zelf hoeven niet te verdwijnen. Maar wel de manier waarop ze worden aangeboden.
- Waarom moet ik geld omzetten in spelgeld als ik iets wil kopen?
Dat is, omdat ik als ik €10 moet betalen voor iets, ik daar een gevoel bij heb, maar als ik 483 diamanten moet betalen ik daar een veel minder gevoel bij heb. Daar komt nog bij dat ik pakketen kan kopen, waarbij ik relatief meer diamanten krijg als ik een grotere bundel koop. Dat maakt het gevoel dus nog minder.
- Waarom kan ik mijn €10 niet omzetten in 483 diamanten, maar moet ik er 600 kopen voor €15?
Omdat ik dan 117 over heb. Dus is de kans groter dat ik nog iets ga kopen en als dat dan 150 diamanten kost, dan moet ik weer bij kopen en heb ik weer over. Ik koop dus altijd meer dan ik eigenlijk wil kopen.
- Waarom zijn er meer dan een vormen van speelgeld?
Om het nog onduidelijker te maken: wil ik bijvoorbeeld een spelmodus kopen, dan heb ik diamanten nodig, maar wil ik een ander wapen, dan heb ik robijnen nodig en wil ik meer XP, dan heb ik saffieren nodig. En soms kan ik diamanten omzetten in robijnen en robijnen weer in saffieren of ik moet robijnen en saffieren kopen. In beide gevallen is het nog onduidelijker wat iets nu daadwerkelijk kost en in beide gevallen zit ik dadelijk met drie vormen van spelgeld, waarvan ik restjes heb, waar ik niets mee kan / doe.
En daar mag best wel wat aan gedaan worden. Laat het spel me maar zeggen wat het kost en laat me betalen voor wat ik nodig heb.
Ik moest hier laatst ook aan denken bij een festival. Ik moest "coins" open, maar die kreeg ik niet fysiek. Ik kreeg een polsbandje (tegen borg) waarmee ik overal kon betalen. Alleen kosten dan niet alle consumpties een coin (of twee), maar waren er ook genoeg die 1,2 of 2,3 coins of zo kosten. De enige reden waarom ze dat deden was in mijn ogen het feit dat je dan minder snel door hebt, dat je €12,50 voor een kinderhandjevol slappe frieten bent aan het betalen.

[n4m3l355]

Dit is nou net waarom micro transacties zo zijn, ze maken de waarde van de coin opaque waardoor je de relatie mentaal tussen belegde waarde en resultaat niet snel legt. Dit is iets waar veel onderzoek naar is gedaan en daarom is het juist walgelijk dat Ubisoft en Co dit implementeren, die willen bewust volwassenen en specifiek kinderen makkelijk geld af troggelen. Dit mag best verboden worden, geef ze geen ruimte want dan zoeken deze partijen die het absoluut niet goed bedoelen met jou kind naar alternatieven.

[101fl]

Je slaat de spijker op de plank. In het artikel komen er al een paar aspecten naar voren die wat juridische onduidelijkheid lijken uit te leggen.

Misschien herinnert menig tweaker het EA-lootboxes artikel van paar jaar geleden nog. Daairn werd gesproken over het gokelement dat zat in games met onder andere digitale valuta zoals in FIFA Ultimate Team (nu 'EA Sports Ultimate team').

In het artikel worden enkele voorbeelden genoemd van digitale valuta zoals COD points V-bucks etc. De genoemde publicatie van de europeses commissie lijkt in samenhang met het EA-lootboxes artikel duidelijker uitleg op te geven. Neem het achterliggende verdienmodel van 'microtransacties' in je achterhoofd houden. Namelijk verschilt de gamingmarkt enorm vergeleken met 20 à 30 jaar geleden. Het 'microtransactie' verdienmodel lijkt voor EA fifa games jaren lang geen vooruitgang meer te bieden en daardoor een soort van gaming variant van dropshipping te zijn (zie verhouding 'live diensten' en levering games van EA afgelopen jaar & negatieve reviews Tweakers over recente game .

Huidige regelgeving zoals 'oneerlijke handelspraktijken' probeert te voorkomen dat bedrijven een grotere positie t.o.v. de consument misbruiken. (zie voor meer informatie site acmAC 'Autoriteit Consumenten Markt'. In het rapport brengt de commissie geen nieuwe richtlijn uit, maar legt het al bestaande regelgeving ( lees evt. achtergrond vormen rechtshandelingen) uit.

Neem EA sports FC als voorbeeld blijkt de uitleg van 'oneerlijke handelspraktijken' soms moeilijk nu consumenten in augustus X aantal FIFA coins dan wel points kunnen hebben op bijv EA '23. Vervolgens kan EA in september een EA '24 uitbrengen wat direct gevolgen heeft van een lagere economische waarde van X Fifa coins op EA '23.(denk bijv. aan volitaliteit van cryptomarkt').

In het artikel worden diverse vormen van 'digitale valuta' genoemd die jij in je gedachte gang ook naar voren brengt in de vorm van festival muntjes. Interessante voor de gamingwereld lijkt te zijn dat aan dit 'digitale krediet' van bepaalde gamebedrijven een 'geldwaarde' tewordt gekoppeld die vergelijkbaar is met bijv. je credit-/debit rekening bij de bank (zie richtlijn 'kredietinstellingen en belegginsinstellingen').

• principe 4: consumenten moeten duidelijke en begrijpelijke pre-contractuele informatie krijgen
• principe 5: recht van herroepingsrecht moet gerespecteerd worden

Daaruit lijkt het gepubliceerde rapport van de commissie uitleg te geven over de rechten van de gamer ('consument') en de volgende plichten van gamebedrijven('handelaar'):

• Plichten van gamingbedrijven bij het leveren van een digitale game
• Plichten van gamebedrijven bij het aanbieden van digitale middelen
• Plichten van gamebedrijven bij het aanbieden van live diensten
• Plichten van gamebedrijven bij het houden dan wel verkopen van digitale valuta('consumentenkrediet') aan als kredietinstelling dan wel beleggingsinstelling

Wat dit betekent voor jouw festivals die festivalmunten verkopen is nog onduidelijk. Wel lijkt de commissie je gedachtegang mee te wegen en uitleg te geven aan de economische en juridische positie van verschillende gamebedrijven t.o.v. gamers.

[Reactie gewijzigd door 101fl op 30 maart 2025 20:40]

[Cid Highwind]

Als je volwassen bent zijn de meesten sowieso beter in staat zoiets in te schatten.

Daarnaast zie ik gokelementen in games niet bepaald als iets educatiefs. Niet wanneer ze expliciet gericht zijn op het uitbuiten van minderjarigen, in plaats van het onderwijzen.

[Vayra]

Natuurlijk niet, het is er JUIST omdat er nu transparantie wordt afgedwongen. De bewustwording wordt feitelijk al vereist bij de ontwikkeling van de applicatie.

[Tijger]

Geen betutteling wat mij betreft maar veel grotere duidelijkheid voor de consument.
Ik heb in principe niets tegen in game transacties maar het moet wel transparant zijn en duidelijk zijn wat zaken kosten en dat het om echt geld gaat en niet "muntjes", zeg maar.

[Sando]

Persoonlijk vind ik het echt heel goed dat dit gedaan wordt.

Ik heb er in-game niet zoveel last van, maar veel jongeren die gevoelig blijken te zijn voor gokken en teveel geld uitgeven zullen door deze betutteling tegen zichzelf in bescherming genomen worden.

Echter vind ik het wél een zwaktebod dat deze principes exclusief op games worden toegepast, terwijl vergelijkbare praktijken in de echte wereld deze trucs gewoon mogen blijven toepassen. Ik houd nooit zo van regels die enkel voor bepaalde doelgroepen geldt. Doe een regel voor iedereen of voor niemand.

Neem festivals, waar je met muntjes betaalt die vaak soms wel € 3,75 per stuk kosten. Bier? Twee muntjes. Dat lijkt onschuldig, maar het maskeert de werkelijke prijs van €7,50. En dan na het festival één achteraf kraampje met een hele lange rij waar je resterende muntjes weer kunt omwisselen.

Of de autowasserette waar je een pre-paid kaart moet opwaarderen met bedragen die nét zo zijn gekozen dat je altijd met een restbedrag blijft zitten. Precies dezelfde psychologische trucs als in games: verdoezelen van werkelijke kosten, mensen meer laten betalen dan ze nodig hebben, en geld "vastzetten".

Als we écht vinden dat consumenten transparantie verdienen - en daar ben ik het mee eens - dan moeten we dat principe breed toepassen. Niet alleen bij digitale aankopen in games, maar ook bij fysieke diensten en evenementen. Waarom zou een nuchtere gamer beter beschermd worden dan een festivalganger of een automobilist?

Gelijke monniken gelijke kappen. Consumentenpsychologie werkt IRL net zo goed als ingame.

offtopic:
/cc @tiswat @Lointje

[Reactie gewijzigd door Sando op 28 maart 2025 20:54]

[tiswat]

Ik ben een voorstander, hup EU!

[Lointje]

Ik kan dit ook alleen maar toejuichen.
Op zich verbieden ze het niet, het moet gewoon duidelijker en al die irritante trucjes met bundels die niet uitkomen tov items die je moet kopen, onduidelijke prijzen, geen refundmogelijkheden, ...
Maw, als je een beetje klantvriendelijk bent als bedrijf, zou er eigenlijk quasi geen impact moeten zijn :-)

[TheDeeGee]

Fortnite heeft wel een refund optie, en deze refreshed om de zoveel tijd.

Zelf een paar keer gebruik van gemaakt, je hoeft niet eens langs de support.

[Reactie gewijzigd door TheDeeGee op 28 maart 2025 15:54]

[Khrome]

Fortnite heeft ook wel het voordeel dat ze de vbuck prijzen niet allemaal in 99 laten eindigen. En meestal kun je ook precies de vbucks kopen die je nodig hebt. Het is niet helemaal in orde maar het is al een stuk beter dan 99% van andere games met een cash shop.

[Pindasaus!]

Inderdaad, telefoon spellen worden minder p2w, minder lootboxen wat eigenlijk gewoon gokken is. En je word niet "cooler" als je geld uitgeeft zoals spellen als Fortnite en Roblox. Maar van die "free to play" spellen is het ook wel weer logisch, ze moeten wel op een manier geld verdienen. Niet dat ik ze speel maar ik vraag me echt af hoeveel die spellen verdienen. Ik word er echt ziek van die mensen die denken dat ze cool zijn met hun cosmetics maar het blijft hun keuze. Zolang die mindfucks maar niet gedaan worden maar dit blijft mijn persoonlijke mening

[Reactie gewijzigd door Pindasaus! op 28 maart 2025 15:59]

[kujinshi]

Je hoopt dat games weer terug gaan naar oud concept. Een concept waar je kan laten zien dat je goed kan zijn in een game, en je niet betaalt om makkelijk te winnen. Dat vernietigt het hele concept van een spel spelen.

Je betaalt een prijs in het begin om het spel te krijgen, en daar blijft het bij. Helaas is de hele gamewereld afgedwaald met dikke dollartekens in de ogen. En heeft gezorgd dat mensen niet meer goed zijn in gamen. Omdat je simpelweg met geld alles makkelijker kan maken.

[Klaus_1250]

Het punt is dat het een kleine minderheid is die graag goed wil zijn in games. En het is ook een kleine minderheid die ook goed is in games. Mensen zijn niet minder goed in gamen fworden, er zijn gewoon veel meer mensen in games gekomen die het eigenlijk nooit konden. Maar met geld proberen te compenseren.

Pay-to-win richt zich op die grote groep mensen. Kapitalisme ten top. Of je er blij mee moet zijn, nee.

[feuniks]

Dat ben ik niet helemaal met je eens. Er zijn een hele hoop meer mensen bij gekomen, die vroeger niet eens aan gamen dachten. Toen ik een puber was, speelden alleen "wij nerds" computergames, want daar had je een computer voor nodig en wij waren de enigen die die hadden en daar de hele dag achter zaten. En het Internet bestond nog niet, dus microtransacties waren er ook nog niet. Het spel dat je gekocht (of "geleend") had, was alles en er kon hoogstens nog een expansion pack komen, maar dat was dan ook een hele grote uitbreiding.
Nu heeft zo ongeveer ieder kind van een jaar of 10 een smartphone en zijn de spelletjes erop veel gewoner geworden. Dat zorgt er dan ook voor dat er andere spellen uitkomen voor een ander publiek met andere eisen en andere wensen. En als je mensen / kinderen gratis een goedkoop gemaakt spel kunt laten spelen, waarbij ze op een gegeven moment ofwel moeten stoppen ofwel geld moeten uitgeven, omdat ze anders geen voortgang meer hebben, dan is dat snel geld verdient. Het is wat dat betreft hetzelfde als de helft van mijn mailbox: mails die ik meteen weg klik, omdat het SPAM is, maar als 1 op de miljoen er wel op ingaat, dan is dat al winst.
Daarnaast zijn spellen zeer gecompliceerd geworden. Er wordt jaren aan een spel gewerkt met een team van enkele honderden ontwikkelaars en het maken kost een vermogen. Ik kan me de tijd nog herinneren, dat als een spel 60.000 keer verkocht werd het als een groot succes gezien werd. Nu moet een veelvoud ervan verkocht worden en eigenlijk tegen €200 om winst te maken. En omdat dat een hoop mensen niet zouden doen, krijg je een hoop content die achter een betaalmuur verstopt zit. Je betaalt eerst voor het spel en wil je meer, dan kun je dat ik kleine stukje bij kopen. Bijkomend voordeel is dat als je het spel tweedehands koopt, je deze stukjes er niet bij krijgt en ze dus ook moet kopen als je ze wil hebben.

[Klaus_1250]

Hmm, ik denk dat het iets genuanceerder is. In de jaren waren er al spelcomputers zoals de Atari 2600 en later kwamen daar Nintendo en Sega bij. Dat was echt niet weggelegd voor nerd, maar je vond ze in elk type huishouden. Wel waren ze toen relatief duur.
De "nerds" in die tijd hadden eerder een Commodore64/128 of Commodore Amiga, MSX, x86 PC (alhoewel dat pas tweede helft jaren 80 opkwam) of een van de vele andere platforms die je in die tijd nog had.

Spellen werden veelal gekocht (winkel of goedkoper op beurzen), geleend of gekopieerd. Meestal had je zelf een paar echte gekochte spellen en een bulk aan kopieën en shareware.

Spellen zijn inderdaad gecompliceerder geworden, tenminste, de spellen uitgegeven door grote studio's. Maar dat is ook een keuze. Er zijn ook genoeg spellen die (net als vroeger) door kleine teams en individuen worden gemaakt. Er zijn echt hele leuke en mooie indie games te vinden.

[TheDeeGee]

Pay 2 Win bestaat voornamelijk in mobile games, dat is met online shooters uit den boze.

Fortnite heeft bijvoorbeeld 0 Pay 2 Win en alles wat je kunt kopen zijn puur cosmetics.

[Reactie gewijzigd door TheDeeGee op 28 maart 2025 15:49]

[feuniks]

Daar zijn ook voorbeelden van te noemen, die niet helemaal kloppen. Ik speel geen Fortnite, dus ik weet niet wat daar allemaal verkocht wordt. Er zijn echter wel spellen bekend die riepen dat ze alleen cosmetische aankopen lieten doen, maar dan kon je bijvoorbeeld andere kleding kopen. Laat het nu net zo zijn dat bepaalde kleding in bepaalde kaarten werkte als camouflage, waardoor je dus moeilijker zichtbaar was voor je tegenstanders. Ja, het is technisch cosmetisch, maar je hebt er wel voordeel van. En als je voor de verschillende kaarten verschillende kleding hebt, die dat effect bereikt, dan kun je als uitgever dus meer verdienen.

[NIMIC]

Durf te vragen:
Wanneer de in game valuta een crypto coin is die vrij verhandelbaar is, en waarvan de prijs in € dus fluctueert, valt dit dan buiten de nieuwe regels geschetst in dit artikel?
Ik zie zomaar elke game zijn eigen coin inzetten tegen dit.

[piertje]

Hoe werkt zo een crypto game dan?

Als je een item wilt kopen met Euros dan koop je hem voor de directe handelsprijs. Wanneer je een item koopt met de crypto zie je de actuele waarde van de valuta in Euros

crypto games zijn zoiezo allemaal gefaald. het zou me verbazen als hier nog iets van gaat komen

[JBVisual]

Let op, hier volgt een persoonlijke mening!

Ik moet zeggen dat ik het een hele mooie stap vind, wel is de uitwerking van bepaalde regels misschien soms iets te streng.
Mijn zoontje speelt bijvoorbeeld graag het spel Roblox. Ik zou het ontzettend toejuichen als veel van deze regels ook hier gaan gelden zodat hij een beter besef krijgt wat hij nou eigenlijk uit geeft. Het is nou niet zo dat hij een vermogen daar besteed, maar elke maand krijgt een bepaalde hoeveelheid valuta waar hij wat leuke extra's van kan kopen.

Principe 3 is daar dan juist iets waar ik persoonlijk van kan begrijpen dat deze niet altijd mogelijk is.
Soms koopt hij iets wat ingame 1 robux kost. Het goedkoopste pakket is 88 Robux voor €1.
Om nou te zeggen dat een gamer nou €0,01 moet afrekenen is nogal ver gezocht. Dat maakt de transactie voor de aanbieder al duurder dan dat dit oplevert.
Deze items zijn er niet veel van deze waarde, maar ik zie ze wel eens voorbij komen. De meeste zijn inderdaad direct een veelvoud hiervan.

Persoonlijk vind ik dus dat in de richtlijn best rekening gehouden mag worden met de ingame extra's die een waarde hebben van minder dan €1, anders zullen items kunstmatig in de EU duurder gemaakt moeten worden om kostendekkend te worden.
Voor alle items boven €1 kan deze wetgeving inderdaad prima van toepassing zijn.

[Putwater]

Ik heb ook vooral problemen bij het gebruik van virtuele valuta door kinderen. Ze hebben geen besef dat het om echt geld gaat en klikken de euro's erdoor alsof het niets is. Zo krijgen ze in hun opvoeding meteen mee dat activiteiten veel fijner worden wanneer geld uitgegeven wordt en als het iets of wat moeilijk wordt, dan gooi je er gewoon weer geld tegenaan.

Het zou verboden moeten zijn dat kinderen onder de 16-18 jaar geld uitgeven op deze manier.

[Reactie gewijzigd door Putwater op 28 maart 2025 15:27]

[JBVisual]

Enerzijds snap ik je punt, Anderzijds kan een kind ook leren om met geld om te gaan hierdoor.
Zo is het zo dat mijn zoontje een item wou hebben dat duurder was dan hij maandelijks van ons krijgt.

Hij heeft er uiteindelijk 3 maanden over gedaan om dat item te krijgen, omdat hij in zijn 1e maand toch iets te veel had uitgeven. Dat besef kwam natuurlijk in de 2e maand, waarop hij stellig niks meer uit gaf tot hij dat ene item kreeg.

Opvoeden is iets wat we als ouder uiteraard zelf moeten doen, en echt niet aan de industrie moeten overlaten. Je kan kritiek hebben, maar zonder verdien model zouden deze spelletjes natuurlijk nooit gemaakt worden.
Een maandelijkse fee zal de vele gratis spelers uitsluiten en een eenmalige fee zou ook weer de drempel om iets te proberen behoorlijk verhogen.

Tuurlijk zijn er genoeg games die echt wel proberen kinderen crimineel te verleiden, en ja Roblox is daar ook een van. Maar hier is met een goed gesprek ook echt wel een les uit te leren voor je kind.
Maar ik besef mij uiteraard ook goed dat er nog meer games zijn die daar zelfs nog wat harder in door slaan met een pay-2-win gehalte.

[Putwater]

Niet helemaal akkoord.
Ik gebruik V-bucks inderdaad om de kinderen de laten sparen. Ik heb 1x de Battle Pass betaald, nu moeten ze zelf genoeg V-bucks verdienen om de volgende Battle Pass te betalen. Daarnaast is er nog wat marge om af en toe een skin te kopen.

Verder ben ik van mening dat maandelijks geld te geven aan kinderen in dat type platformen gewoon een leerschool is om hen geld te laten weggooien.

Ik ontneem dus niets, ik probeer hen er wel zeer goed over te laten nadenken.

[orionis1000]

Als ik het goed begrijp, sparen je kinderen voor de volgende Battle Pass door de tasks in het game te voltooien? Is dat geen extra druk om te moeten spelen? Of ben ik mis?

[Putwater]

Ze krijgen 3uur op woensdag om te spelen en 3uur op zaterdag. Met die tijd lukt het perfect.

[Daoka]

Verder ben ik van mening dat maandelijks geld te geven aan kinderen in dat type platformen gewoon een leerschool is om hen geld te laten weggooien.

Ergens ben ik het met je eens maar ook ergens niet. Een hobby kost meestal gewoon geld. Ik heb veel games gekocht en de speel ik 1 keer uit en doe er verder niets meer mee. Ja discs kan je verkopen maar veel games die ik heb komen niet op een disc. Dus nu dat ik ze gespeeld heb is het ook weggegooid geld. Of is het geld besteed aan een leuke tijd? Netflix kost ook geld. Lego kost geld en wil je ook meestal meer en meer terwijl je vaak gewoon hetgeen wat je nieuw koopt misschien wel met je oude stenen kan maken. Tekenboek teken je vol en doe je niets meer mee. Snoep van kopen en het geld is op en je hebt daarna niets meer. Een legpuzzel kan je opnieuw gebruiken maar toch zullen de meeste het niet interessant vinden om dezelfde puzzel 5 keer te maken. Een puzzelboekje is ook 1 keer vol schrijven en weg ermee. Vaak lees je een boek ook maar 1 keer. Dus ergens vind ik het gewoon geld besteden voor een hobby.

En ja ergens vind ik inderdaad wel dat er dingen aangepast moeten worden. Waar ik persoonlijk aan denk is bijvoorbeeld als je een lootbox koopt dat het echt het geld waard is. Dan bedoel ik bijvoorbeeld minimaal een aantal nieuwe dingen erin zitten (geen weggegooid geld aan nutteloze boxes dus). Elke ding wat je al hebt moet de kans lager van worden om dubbele dingen te voorkomen (lager dan een legendary die je niet hebt). Seizoen gebonden dingen zoals kerst moeten bij gekochte lootboxes voorrang krijgen (niet alles hoeft het te zijn maar wel bijvoorbeeld de helft). Om een aantal dingen te noemen. En een paar van de dingen die ze van plan zijn klinken ook goed.

[Putwater]

Cosmetische items aankopen in een valuta die enkel met een rekensom te herleiden is naar Euro's, vind ik toch een heel ander verhaal dan 'echte' euro's te steken in een volwaardig spel of een hobby.

Nogmaals, het gaat voornamelijk om kinderen die fout getraind worden en het feit dat dit moeilijk onder controle te houden is voor volwassenen. Ik heb het al aangehaald, een pincode zou echt enorm helpen.

Dat volwassen mensen geld aan deze cosmetische items is wat mij betreft hun goed recht.

[Daoka]

Daoka in 'Microtransacties onder vuur - Europa verklaart de oorlog aan in-gamevaluta'

Hier mijn reactie over de kinderen. Natuurlijk is het wel goed dat ze (en ook volwassenen) beschernd worden tegen sommige praktijken. Maar ik denk ook wel dat veel mensen het ook wel te makkelijk zien. Er veranderd niets aan het spel en het is dus waardeloos. Heeft een poster op de muur veel waarde of is dit ook cosmetische aanpassing? Maakt het uit of een bureau wit, zwart, rood blauw of groen is? Ja de ene kleur zal beter bij de kamer passen of vind je mooier maar het blijft cosmetisch. De kleur telefoon die je kiest en nog genoeg andere voorbeelden te verzinnen. Sterker nog soms betaal je gewoon meer voor alleen een andere kleur. Toch halen mensen tijdelijke plezier uit de cosmetische aanpassingen. Dat de kamer gewoon alles wit heeft in plaats van 1 meubelstuk zwart. Een poster, schilderij of foto op de muur laat de kamer minder leeg lijken.

Ik ken iemand die een andere controller gekocht heeft alleen vanwege de kleur. Hij heeft de oude controller wel verkocht maar heeft dus wel verlies gemaakt vanwege een kleur. Waarom zouden kinderen met games hier dus geen of minder plezier uit mogen halen?

Nogmaals ja beschermen is goed. Ze hoeven echt niet op te groeien als "ik wil het dus ik moet het kopen en alles te hebben". En ze moeten ook echt wel leren dat sparen belangrijk is. Of de prijzen naar euro's uit gaat maken denk ik niet, niet veel tenminste. Er zijn genoeg dingen op het internet te vinden dat kinderen bijvoorbeeld een paar honderd of zelfs duizend euro besteed (in het geheim op de creditcard van de ouders) aan bijvoorbeeld Fifa pakketten. Die zien dan ook euro prijzen als ze weer extra punten kopen om de pakketten te openen. Ik denk de dat het besef van de waarde van geld überhaupt er minder in zit dan vroeger.

[orionis1000]

Hier iets gelijkaardig. Elke maand wat geld en ze beslissen zelf of ze een deel in robux willen steken of gewoon in de spaarpot. Ze zijn ook met 2, waardoor ze ook merken wat effect het heeft, in de spaarpot, als ze een verschillende keuze maken.

[Cid Highwind]

Ik vind het punt van @Putwater niet onterecht.

Voor Euro’s hebben we allemaal wel een goed gevoel. Maar als je zelf eens buiten het Euro gebied reist zal je vast ook de ervaring hebben gemaakt dat het toch wat lastiger rekenen is wanneer het geen 1:1 of 1:100 betreft. Nu heb ik de luxe op vakantie niet op een Euro te hoeven kijken dus bestel ik dat biertje wel hoeveel kronen het ook kost. Mijn budget is groter dan m’n dorst zeg maar.

Voor kinderen ligt dat anders. Het stellen van een budget is stap 1. Maar de relatie tot Euro’s is wel belangrijk om een echte relatie te krijgen tot de werkelijke waarde / kosten. En laten games dat nu vaak juist graag zo ongrijpbaar mogelijk houden, juist uit commerciële overwegingen.

[JBVisual]

Ik heb ook zeker geen kritiek op zijn opmerking over de “andere valuta”. Dat mag ook best verboden worden wat mij betreft.
Het ging mij er vooral om dat het verantwoord met geld om kunnen gaan, ook geld voor virtuele valuta.

Dat het een andere betekenis heeft omdat het plots geen euro meer is, maakt het misschien anders. Maar als ouder probeer ik wel het basis principe te laten gelden; je hebt maar een beperkt aantal van iets en kan het maar eenmaal uitgeven.

Maar ik merk het inderdaad zelf ook dat de waarde wat sneller uit het ook verloren word wanneer je rekent in andere valuta. Nu zijn kronen al wat goedkoper, maar ik merk het helemaal met Turkse Lira of de Japanse Yen, deze liggen qua koers al helemaal scheef waardoor ik het besef wat ik precies uit geef ook wat sneller uit het ook verlies.

[SPee]

Net zoals een CreditCard.
Er zijn vele mensen die gigantische schulden hebben en bij bijvoorbeeld een creditcard van de supermarkt dus totaal geen idee hebben dat ze daar een schuld hebben die ze moeten terugbetalen. "gratis geld", dat is hun gedachte. Of "met minimale payment merk ik er niets van". Ondertussen stijgt hun schuld door een hoge rente en lopen ze na enkele jaren te klagen dat ze geen geld meer hebben. En dan hebben ze op een lening van $1.000 "opeens" meer dan $10.000 aan openstaande schuld.

[separhim]

De staatsschuld van de VS alleen is al 36,6 biljoen. Ik weet niet wat jij gegoogled hebt maar die 318 miljard is een complete onderschatting.

[Ruuuuuubje]

Wikipedia: Global debt

Ik denk dat het dus een factor 1000 ernaast zit. Maar ja, ik moest ook even kijken wat een trillion ook al weer was... in het Nederlands een biljoen dus. Een 1 met 12 nullen. En dat dus 318 keer.

Wel vraag ik me af hoe correct het is om te stellen dat de wereld in schulden leeft. Wat die schulden staan ook ergens uit. En er is ook een totaal vermogen. Dus zo makkelijk is het allemaal niet. En zo goed ben ik niet in economie.

[_Pussycat_]

De wereld heeft zo ongeveer 318 miljard dollar schulden (bron Google)

De VS alleen heeft al 37 BILJOEN federale schuld dus dat lijkt me sterk.
Aan de andere kant zijn ze dat geld aan iemand schuldig. Die heeft dus ook 37 biljoen aan bezittingen. Dus als je het zo bekijkt heeft de wereld in zijn geheel helemaal geen schulden.

[Putwater]

Het gaat hier wel om kinderen die op jonge leeftijd grenzen aangeleerd moeten worden. Hun omgang met geld tijdens hun jeugd bepaalt voor een groot deel hoe zij hier in hun verder leven mee om gaan.

Het grenzeloze internet maakt het, naar mijn mening, voor ouders heel moeilijk correcte grenzen aan te geven en de opvolging hiervan correct uit te voeren.

Een minimumvereisten zoals een pincode toevoegen voor er in-game currency uitgegeven kan worden, zou al erg veel helpen.

Maar goed, ik kijk vanuit een bril als ouder met kinderen met autisme en ADHD (en de combinatie hiervan), wat deze discussie veel complexer maakt.

[Reactie gewijzigd door Putwater op 28 maart 2025 15:55]

[TJakeis]

De wetgeving is al lang in voege, in heel de EU, echter wordt er nu voor het eerst voor deze concrete situatie uitgelegd wat dit inhoudt. Dus minder interpretatie en meer duidelijkheid.

[Putwater]

Ik heb aangegeven dat ik kinderen met ADHD en autisme heb. "Gewoon een gesprek hebben" met hen werkt niet

[Macron]

Als de gamemakers er tegen zijn dan weet je dat je goed bezig bent om de consument te beschermen. Go EU!